Australia to nazwa jednocześnie kontynentu i państwa. Pochodzi
advertisement
PODSTAWOWE INFORMACJE O AUSTRALII Australia to nazwa jednocześnie kontynentu i państwa. Pochodzi ona od nazwy legendarnego lądu – „Terra Australis Incognita” („Nieznana Ziemia Południowa”), którego poszukiwali podróżnicy europejscy w XVII i XVIII w. Australia leży całkowicie na półkuli południowej, pomiędzy Oceanem Indyjskim a Oceanem Spokojnym. Dla Europejczyków Australia jest położona po przeciwnej stronie kuli ziemskiej, jak czasem mówimy – na antypodach. MENU ABORYGENI ZWIERZĘTA AUSTRALII CIEKAWE MIEJSCA AUSTRALII SYMBOLE NARODOWE AUSTRALII MIASTA AUSTRALII KONIEC Nazwa oficjalna: Związek Australijski (Commonwealth of Australia) Skrót nazwy: Australia Stolica: Canberra Powierzchnia: 7682,3 tys. km kw. Ludność: 18,7 mln (1998 r.) Średnia gęstość zaludnienia: 2,5 os. na km kw. (najsłabiej zaludnione państwo świata) Ustrój polityczny: monarchia konstytucyjna Język urzędowy: angielski Głowa państwa: monarcha brytyjski reprezentowany przez gubernatora generalnego Święto narodowe: 26 stycznia – Dzień Australii Hymn narodowy: „Advance Australia Fair...” (od 19 IV 1984 r.) Najwyższy szczyt: Góra Kościuszki 2230 m n.p.m. (położony w Alpach Australijskich) ABORYGENI HISTORIA WIERZENIA I SZTUKA MENU HISTORIA Aborygeni to powszechnie używana nazwa rdzennej, ciemnoskórej ludności Australii – prawdopodobnie pochodzenia azjatyckiego. Wydaje się, że ludność ta przybyła do Australii przez Nową Gwineę w okresie, gdy oba wspomniane lądy połączone były szeregiem małych wysepek z południowo-wschodnią Azją. Aborygeni, o czym świadczą liczne cmentarzyska i wykopaliska archeologiczne, żyją na kontynencie australijskim od 50 tys. lat. Po ostatecznym osiedleniu się tworzyli oni około 600 plemion, z których każde miało własną nazwę, dialekt i zwyczaje oraz władało określonym terytorium. Wszystkich aborygenów łączył jednak koczowniczy tryb życia. Głównym ich zajęciem było łowiectwo, rybołówstwo oraz zbieranie jagód i ziół. Przed kolonizacją europejską, która rozpoczęła się w latach osiemdziesiątych XVIII w., Australię zamieszkiwało ok. 750 tys. aborygenów. Kiedy Wielka Brytania zakładała swoje australijskie kolonie, cały ląd uznano za „własność” Korony, bez kompensacji dla tubylców. Wielką tragedię spowodowały ich prześladowania przez kolonistów. Wielu wymordowano pod pretekstem zagrożenia, jakie mieli rzekomo stanowić dla kolonii. W 1967 r. władze Australii przyznały aborygenom pełnię praw obywatelskich. Od 1968 r. mają już własną flagę. Jej górny, czarny pas oznacza aborygenów. Pas dolny symbolizuje matkę-ziemię, natomiast koło w środku to Słońce. WIERZENIA I SZTUKA Najistotniejszą część wierzeń aborygenów stanowił totemizm, czyli wiara w istnienie pokrewieństwa między ludźmi i ich totemami, którymi mogą być zwierzęta, rośliny, przedmioty i zjawiska przyrody. Totemy były dla aborygenów przedmiotami kultu, uważali je bowiem za postaci przodków, których duchy – według ich wierzeń – przebywały w mitycznej przestrzeni poza czasem i przestrzenią realną. Totemy, a także inne przedmioty o charakterze sakralnym (mogły być nimi przedmioty użytkowe, np. broń), były zdobione rytami i rysunkami nawiązującymi do treści mitów. Aborygeni wierzyli, że kształt Ziemi nadały duchy ich przodków, a stało się to w dalekiej przeszłości zwanej Czasem Snu. W miejscach uświęconych odwiedzinami duchów przodków urządzali ceremonie. Znaczną rolę w obrzędach kultowych odgrywały poezja, muzyka i taniec; ciała uczestników rytuałów pokrywano malowidłami. Wśród aborygenów rozpowszechnione były ozdoby z piór, włókien roślinnych, zębów itp. w postaci naszyjników i bransolet. Twórczość artystyczna aborygenów była silnie związana ze sferą wierzeń. Dzieła tworzone przez nich stanowią formę obcowania z duchami przodków. Jednymi z najciekawszych pamiątek po dawnej kulturze Aborygenów są malowidła i ryty naskalne, odkryte w wielu miejscach kontynentu. Ryty naskalne w głębi jaskini na nizinie Nullarbor w południowej Australii pochodzą sprzed 20 tysięcy lat i należą do najstarszych na świecie. ZWIERZĘTA AUSTRALII Długotrwała izolacja Australii od innych lądów spowodowała wytworzenie się na tym kontynencie swoistej endemicznej flory. DINGO DZIOBAK EMU KANGUR MENU KOALA KOLCZATKA WOMBAT DINGO 1 Dingo to ssak z rodziny psowatych, występujący tylko w Australii (oprócz Wiktorii i Tasmanii) i zarazem będący tam jedynym ssakiem drapieżnym. Jest także jednym z nielicznych przedstawicieli na tym kontynencie ssaków łożyskowych (reprezentowanych oprócz dingo przez nietoperze i nieliczne gryzonie). Znany również jako pies australijski, pochodzi od psów domowych, które towarzyszyły pierwotnym mieszkańcom Australii. Uważa się, że żyje w Australii od 30 tys. lat. Dingo jest wielkości średniego psa: jego wzrost wynosi do 70 cm w kłębie, natomiast waga do 25 kg. Charakteryzuje się pomarańczowożółtym kolorem sierści (czasami zdarzają się dingo czarno-białe), białymi plamami na piersi, łapach i końcówce puszystego ogona. Dingo żyje w stadach, poluje również gromadnie. Czasami można spotkać niewielkie grupy tych psów, złożone z 5 albo 6 osobników. Jego pożywienie stanowią małe zwierzęta, od owadów począwszy, na niewielkich kangurach skończywszy. Gdy około 200 lat temu w Australii pojawiły się króliki, dingo polowały właśnie na te zwierzęta. Zdobycie pożywienia w postaci królika było bardzo proste nawet dla samotnie polującego dingo. Od momentu, gdy Australijczykom udało się zahamować plagę niekontrolowanego rozmnażania się królików, dingo zaczęły coraz częściej polować na owce i cielęta, czyniąc wielkie szkody farmerom. Zwierzę to rozmnaża się raz do roku. Jedynie dominująca samica może urodzić młode, reszta stada opiekuje się szczeniakami. Dingo jest trudny do oswojenia, obecnie dość rzadko występuje. DZIOBAK 2 To osobliwe zwierzę reprezentuje stekowce, najprymitywniejszą gromadę ssaków, łączących cechy ssaków i gadów. Dziobak żyje na obszarze południowo-wschodniej Australii i Tasmanii – w norach w pobliżu bagien, wzdłuż brzegów rzek i jezior, w górskich potokach oraz w ciepłych lagunach. Swoją nazwę zawdzięcza płaskiemu, jak u kaczki, dziobowi, z rogowymi brzegami. Długość jego ciała wraz z ogonem wynosi do 60 cm. Dziobak jest zwierzęciem o opływowym ciele, pokrytym gładkim brązowym futrem. Większą cześć życia spędza w wodzie, w tym bowiem środowisku czuje się najlepiej. Natura wyposażyła go w błonę między palcami kończyn, ułatwiającą pływanie. Silne pazury pomagają dziobakowi w wykopywaniu dziur i nor nad brzegami rzek, ogon służy jako statecznik. Może pływać pod wodą tylko około dwóch minut, ale nozdrza umieszczone na górnej części dzioba pozwalają mu pływać przy powierzchni i jednocześnie oddychać. Futerko zabezpiecza go przed niską temperaturą środowiska, dzięki czemu może spędzać w wodzie po 12 godzin dziennie, nie marznąc. Poluje, mącąc wodę i wyłapując z niej małże, ślimaki, larwy owadów, a także małe ryby, które miażdży twardymi płytkami występującymi zamiast zębów. Raz w roku samica składa jaja, które następnie przez dwa tygodnie wysiaduje, umieszczając je na brzuchu i zakrywając ogonem. Po dwóch tygodniach wylęgają się ruchliwe, lecz ślepe maleństwa. Karmione mlekiem matki przebywają kilka miesięcy w gnieździe, w którym otaczane są troskliwą opieką. Samica dziobaka nie posiada sutek, toteż karmienie odbywa się przez zlizywanie mleka wydobywającego się z niewielkich gruczołów potowych umieszczonych na brzuchu zwierzęcia. Prawie zupełnie wytępiony ze względu na cenne futro, podlega całkowitej ochronie. EMU Emu, nielotny, płowobrunatny struś o głowie i szyi częściowo nagich. Zamieszkuje otwarte, równinne stepy i rzadkie lasy Australii oraz Tasmanii. Emu jest po strusiu afrykańskim drugim co do wielkości żyjącym ptakiem na Ziemi: osiąga 180 cm wzrostu i 50 kg wagi. Jest to gatunek wędrujący; niektóre osobniki w ciągu roku w poszukiwaniu pokarmu roślinnego przemierzają ponad 1000 km. Długie, mocne nogi pozwalają na marsz w tempie 7 km na godzinę i bieg z prędkością dochodzącą do 48 km na godzinę. Odżywia się ostrymi trawami, kwiatami, owocami, jagodami, nasionami i owadami. Żyjąc na najbardziej suchym kontynencie, emu kiepsko sobie radzi z brakiem wody – musi pić regularnie – także można go raczej spotkać przy większych zbiornikach. Korzystając z jezior i rzek, w których obecności żyje, nauczył się również dobrze pływać. Skrzydła z miękkimi i luźnymi piórami, choć nie służą do latania, przydają mu się w wielu sytuacjach. I tak, w gorącym i suchym australijskim buszu emu chłodzi się, trzymając je rozpostarte. Samce intensywnie odżywiają się jesienią, gromadząc zapas tłuszczu na sezon łęgowy. Samice składają 8-20 sztuk jaj o wadze ok. 500 g każde. Wysiadywaniem przez prawie 60 dni zajmuje się wyłącznie samiec i on również opiekuje się pisklętami przez 18 miesięcy aż do zupełnego usamodzielnienia się młodych. Pisklęta opuszczają gniazda zaraz po przyjściu na świat. Emu to jedyny gatunek wielkiego ptaka nielatającego, którego pierwotny zasięg występowania nie skurczył się drastycznie w związku z działalnością człowieka. 3 KANGUR Kangury, których jest około 40 gatunków, należą do rzędu torbaczy. Największe, jak np. kangur rudy, osiągają ponad 180 cm wysokości i ciężar do 100 kg. Samica jest zawsze znacznie mniejsza. Niektóre gatunki kangurów zamieszkują lasy, inne – jak kangur olbrzymi – otwarte równiny. Najczęściej żyją w stadach liczących do dziesięciu osobników. Kangury to zwierzęta roślinożerne, część ich pożywienia stanowią także owady i larwy. Przednie kończyny ma kangur stosunkowo krótkie i słabo rozwinięte. Wykorzystuje je zarówno do zbierania pokarmu, drapania, jak i do obrony. Tylne kończyny, długie i silnie umięśnione, umożliwiają większym gatunkom rozwijanie prędkości w biegu do 90 km na godzinę, a także wykonywanie kilkunastometrowych skoków. Długi i mocny ogon pełni rolę narządu równowagi podczas wykonywania skoków, a także stanowi oparcie dla tułowia utrzymywanego zazwyczaj w pozycji pionowej. Ciąża trwa 28-39 dni. Młody kangur rodzi się w bardzo wczesnym stadium rozwojowym, słabo rozwinięty, nagi i ślepy. W takiej postaci przedostaje się, pełzając po brzuchu matki, do torby i przysysa się do jednego z czterech sutków. Małe kangury spędzają w torbie, w zależności od gatunku, od 195 do 400 dni, przy czym w końcowym okresie odchowu opuszczają ją coraz częściej w poszukiwaniu pokarmu. Najbardziej znanymi przedstawicielami kangurów są kangur rudy i kangur olbrzymi. Ten pierwszy zamieszkuje południowo-wschodnią Australię i Tasmanię, natomiast drugi prawie całą Australię – najrzadziej występuje na wschodnim wybrzeżu. 4 KOALA 5 Ssak z rzędu torbaczy, zamieszkujący wschodnie tereny Australii. Długość ciała koali wynosi około 60 cm (samce są mniejsze od samic), natomiast ciężar dochodzi do 15 kg. Zwierzę to ma krępy tułów, pozbawiony ogona. Ubarwienie sierści koali jest szarobrązowe, brzuch białawy. Na dużej głowie o tępo ściętym pysku wystają wielkie uszy pokryte puszystymi włosami. Obie pary kończyn zakończone są pięcioma palcami o silnych pazurach, stanowiących doskonałe narządy chwytne. Koala prowadzi nadrzewny tryb życia. Przebywa prawie wyłącznie na gałęziach drzew eukaliptusowych, ponieważ odżywia się jedynie liśćmi i młodymi pędami eukaliptusów. Jest to pokarm ciężkostrawny, ponadto ubogi w substancje odżywcze, dlatego koala porusza się wolno i dużo śpi – nawet 18 godzin na dobę. Zbierając odpowiedni pokarm, napełnia nim swe torby policzkowe, które służą mu jako pewnego rodzaju magazyn żywności. Zwierzę to zjada tak duże ilości liści (przeciętnie od 500 g do 1 kg dziennie), że musi często odbywać podróże, by znaleźć pożywienie. Koala należy do zwierząt żyjących grupowo. Na wierzchołkach drzew eukaliptusowych spotyka się często całe rodziny. Rodzina składa się zawsze z jednego samca, kilku samic i młodych osobników. Ciąża u koali trwa ok. 4 tygodni. Samica rodzi przeważnie jedno młode, które przez okres 6 miesięcy noszone jest przez nią w torbie. Sześciomiesięczny niedźwiadek opuszcza po raz pierwszy kieszeń matki i wspina się na jej plecy. Trzy miesiące później jest już dorosły i może odżywiać się samodzielnie. Wskutek wycinania lasów eukaliptusowych oraz polowań dla cenionego futra gatunek zagrożony wyginięciem, objęty obecnie całkowitą ochroną. KOLCZATKA 6 Kolczatka to przedstawiciel stekowców. Zamieszkuje całą Australię i Tasmanię. Żyje samotnie na terenach leśnych i otwartych, w górach dochodzi do wysokości 2500 m n.p.m. Kształtem przypomina jeża, jej sylwetka jest ociężała i krępa. Ciało kolczatki ma długość ok. 60 cm, ogon 10 cm, ciężar ciała dochodzi do 6 kg. Skóra pokryta jest włosami i ostrymi kolcami, pysk wydłużony, pozbawiony zębów, nogi masywne, z mocnymi pazurami umożliwiającymi kopanie nor. Język kolczatka ma długi, ruchliwy, wysuwalny, co pomaga jej w zbieraniu owadów – głównie mrówek, termitów i ślimaków. Częściowo jest on pokryty rogowymi kolcami, które służą kolczatce do rozcierania pokarmu. Zwierzę w ciągu dnia chowa się w głębokiej norce, a nocą poluje. W biegu potrafi poruszać się na dwóch tylnych kończynach. Ma doskonały węch, lecz bardzo słaby wzrok. Kolczatka doskonale pływa. Do odbierania bodźców służą kolczatce receptory elektromagnetyczne, które są umieszczone na czubku pyska. W razie zagrożenia zwija się w kulę, wkopuje się pionowo w ziemię, po czym wczepia się w zagłębienie mocno pazurami. Jest to gatunek jajorodny. Samica skład jedno jajo w kreatynowej osłonie, które nosi przez 7-8 dni w torbie skórnej na brzuchu. Młode pozostają w torbie matki przez okres 6-8 tygodni. Kolczatka osiąga dojrzałość płciową w wieku 12 miesięcy. WOMBAT Wombat jest roślinożernym torbaczem, dochodzącym do 120 cm długości i osiągającym wagę 22-40 kg. Charakteryzuje go walcowaty tułów i ociężała sylwetka; pokryty jest szarobrązowym szorstkim futrem. Wombat ma wielką głowę, kończyny krótkie, mocne, 5-palczaste, zakończone mocnymi pazurami, których brak jedynie na pierwszych palcach kończyn tylnych. Mimo dużej wagi i krótkich nóg potrafi osiągać szybkość 30 km na godzinę. Występuje w lasach na wybrzeżu od północno-wschodnich krańców Nowej Południowej Walii do południowo-wschodnich krańców Australii. Wombaty prowadzą nocny tryb życia. W nocy w poszukiwaniu pożywienia, które stanowią dla nich trawy, zioła, kora, korzenie i grzyby, potrafią przedreptać nawet cztery kilometry. W dzień wombaty pozostają w wykopanych przez siebie norkach, osiągających, z licznymi korytarzami i wejściami, nawet 20 m długości. Dzięki owym norkom, w których panuje temperatura 17-20 0C, mogą przetrwać pożary buszu oraz ukryć się przed polującymi na nie dzikimi psami dingo. W zimę w dzień wygrzewają się na słońcu i odżywiają. Zwierzęta te posiadają bardzo dobrze rozwinięty zmysł węchu, umożliwiający im komunikację. Pozostawiają na swoim terytorium odchody, które mają charakterystyczny zapach tylko dla danego osobnika. Wombaty osiągają dojrzałość płciową w wieku dwóch lat, a ich okres godowy trwa cały rok. Ciąża u wombatów przebiega przez 21-22 dni. Samica rodzi jedno młode, które, podobnie jak kangurzyca, chowa w torbie. Młode mieszkają w torbie matki przez 6 miesięcy, w ciągu 11 następnych nie odstępują jej na krok. Najbardziej znanymi gatunkami są wombat tasmański oraz wombat szerokogłowy. Wombaty są gatunkiem chronionym, podobnie jak wszystkie rodzime ssaki kontynentu australijskiego. 7 CIEKAWE MIEJSCA AUSTRALII AYERS ROCK PARK NARODOWY KAKADU PARK NARODOWY PORT CAMPBELL WIELKA RAFA KORALOWA MENU AYERS ROCK Ten olbrzymi masyw skalny wznosi się 350 m ponad piaszczystą równiną, na południowy zachód od Alice Springs. Geolodzy szacują jego wiek na około 600 milionów lat. Ayers Rock jest uważany za największy na świecie monolit wystający ponad powierzchnię, przy czym geolodzy sądzą, że większa jego część (około dwóch trzecich) znajduje się pod ziemią. Aborygeni nazywają górę „Uluru”, czyli „miejsce spotkań”. Stanowi ona od tysięcy lat święte miejsce pierwotnych mieszkańców Australii oraz przedmiot niezliczonych mitów i legend. Tubylcy uważają, że jest śpiącym olbrzymim wielorybem, ukształtowanym z piaszczystej wydmy przez jednego z legendarnych przodków. Wiele wieków erozji doprowadziło do powstania w podstawie skały licznych jaskiń, których ściany aborygeni ozdobili malowidłami. Przedstawiają one opowieści o powstaniu tej góry. Ayers Rock inspiruje turystów z całego świata do fotografowania. Jawi się bowiem, w zależności od pory dnia i pogody, w pełnej gamie kolorów: o wschodzie słońca czarny kontur góry stopniowo nabiera czerwonego odcienia – im słońce jest wyżej, tym staje się on jaśniejszy. Kiedy słońce jest w zenicie, ściany Ayers Rock wydają się żółtawe, a potem, wraz z zapadającym zmierzchem, cały proces powtarza się, tylko w odwrotnej kolejności. PARK NARODOWY KAKADU Zajmujący powierzchnię ok. 20 tys. m kw. Park Narodowy Kakadu jest największym parkiem narodowym w Australii. Znajduje się na obszarze Terytorium Północnego, 200 km na wschód od miasta Darwin, w dorzeczu rzeki Alligator. Nazwa „Kakadu” pochodzi od miejscowego plemienia aborygenów, zwanego Gagudju. Park odznacza się ogromną różnorodnością świata zwierząt i roślin. Na jego terenie rośnie ponad 1600 gatunków roślin. W Kakadu występuje 289 gatunków ptaków, 64 gatunki ssaków (m.in. myszowór, kolczatka australijska). W rzekach żyje 55 gatunków ryb słodkowodnych – jest to najbogatszy w ryby region Australii. Tereny parku od innych terytoriów Australii odróżnia to, że znajdują się w tym miejscu niemal wszystkie gatunki, które istniały tu dwa wieki wcześniej, w okresie kolonizacji. Na setkach ścian jaskiń i na skałach można obejrzeć jedne z najpiękniejszych w Australii malowideł naskalnych, wykonanych przez aborygenów – niektóre pochodzące sprzed 20 tys. lat. Malowidła przedstawiają zwierzęta, ludzi, postacie z mitologii, a nawet statki Europejczyków. Turystów odwiedzających park przyciągają malownicze urwiska na wybrzeżu, rozległe mokradła oraz liczne wodospady. Największy wodospad, Jin Jin, ma 200 m wysokości. PARK NARODOWY PORT CAMPBELL Park narodowy o powierzchni ledwie 17 km kw., utworzony w 1964 r. Zajmuje pas nadbrzeżnego płaskowyżu, opadającego wysokim (ponad 100 m) klifem ku spienionym wodom Oceanu Indyjskiego. Silne falowanie zmieniło krajobraz, tworząc malownicze formy skalne w postaci iglic, kopuł, łuków, grot i kipiących zatoczek (m.in. „Nozdrze Wieloryba”, „Dwunastu Apostołów”). Przez tysiące lat wiatr i fale wrzynały się coraz bardziej w ląd, pozostawiając jedynie te skaliste ostańce, wznoszące się na 60 m ponad lustro wody. Jednym z nielicznych miejsc, które pozwalają zejść na plażę, są schody Gibson Steps. Dopiero stamtąd można w pełni docenić wielkość filarów skalnych. Podczas zachodu słońca turyści odwiedzający park podziwiają fantastyczny widok skalistego wybrzeża, zmieniającego swą barwę na intensywnie czerwoną. Jeszcze nie tak dawno można było w parku oglądać naturalny łuk skalny o nazwie „Londyński Most”, lecz niestety w 1990 r. zawalił się. Powstała w wyniku tego nowa wysepka jest najlepszym przykładem, w jaki sposób burzliwe morze co roku wymywa kolejne połacie wybrzeża. Roślinność Parku Narodowego Port Campbell tworzą formacje trawiaste i zarośla eukaliptusowe. Świat fauny zdominowany jest przez ptactwo morskie, na otwartym morzu obserwować można wieloryby. WIELKA RAFA KORALOWA Wzdłuż północno-wschodnich wybrzeży Australii, na odcinku ponad 2 tys. km, rozciąga się jeden z najwspanialszych cudów natury na świecie – Wielka Rafa Koralowa. Tworzą ją kolonijne koralowce, żyjące w symbiozie z glonami. Polipy, składające się na kolonię korala, otaczają się twardym wapiennym szkieletem. Gdy kończą życie, pozostaje po nich twarda konstrukcja, służąca jednocześnie za podstawę następnym pokoleniom korali. W ten sposób, warstwa po warstwie, budowana jest rafa koralowa. Kryje ona w sobie wielką rozmaitość form, od korali gatunku Acropora, o strukturze przypominającej poroże jelenia, do Meandrina, których zwoje przypominają dwumetrowy ludzki mózg. Szacuje się, że Wielka Rafa Koralowa składa się z ok. 2900 pojedynczych raf. W jej obrębie znajduje się też ponad 600 wysp, z których większość nie ma nawet własnych nazw. Powierzchnia Rafy wynosi ponad 350 tys. km kw., czyli więcej niż powierzchnia Polski. Jej szerokość zaś waha się w granicach od 300 m do 2 km. O wyjątkowym charakterze tej podwodnej krainy świadczy też niezwykłe bogactwo zamieszkujących ją ryb (ok. 2 tys. gatunków) i skorupiaków (ok. 4 tys. gatunków). SYMBOLE NARODOWE AUSTRALII HERB AUSTRALII HYMN FLAGA MENU HYMN Hymnem Australii jest pieśń „Advance Australia Fair”, choć aż do 1984 roku funkcję tę pełnił brytyjski hymn królewski „God Save the Queen”. „Advance Australia Fair” został ogłoszony hymnem narodowym po zasięgnięciu opinii społeczeństwa australijskiego. W narodowym głosowaniu, którego zostało przeprowadzone w 1977 r. Australijczycy zdecydowanie opowiedzieli się właśnie za tą pieśnią. Na podstawie ich decyzji 19 kwietnia 1984 roku gubernator generalny proklamował „Advance Australia Fair” hymnem narodowym Australii. FLAGA Wkrótce po utworzeniu federacji, w 1901 r., pierwszy premier Australii Edmund Barton ogłosił konkurs na flagę narodową. W wyniku tego konkursu wybrano pięć bardzo podobnych do siebie projektów, wśród nich pracę 14letniego ucznia Ivora Evansa. Zwycięzcy konkursu opracowali jeden wspólny projekt flagi australijskiej, wykorzystując do tego celu rysunek flagi brytyjskiej i umieszczając pod nim gwiazdę sześcioramienną, symbolizującą sześć stanów Związku Australijskiego, a na prawo od niej konstelację Krzyża Południa. Ivor Evans był autorem pomysłu umieszczenia na fladze Krzyża Południa, „najjaśniejszej konstelacji gwiazd południowej półkuli, symbolu świetlanej przyszłości Australii jako wiodącego kraju”. MIASTA AUSTRALII ADELAIDE BRISBANE CANBERRA MELBOURNE PERTH SYDNEY MENU ADELAIDE Stolica stanu Australia Południowa, położona w pobliżu ujścia rzeki Torrens do zatoki św. Wincentego. Założenie osady proklamował 28 grudnia 1836 r. angielski kapitan John Hindmarsh; jak wieść głosi, uczynił to pod stojącym do dziś w mieście eukaliptusem. Adelaide zostało zbudowane według planów pułkownika Williama Lighta, pierwszego gubernatora Australii Południowej, który postanowił tutaj zlokalizować stolicę kolonii. Od 1845 r. do miasta przybywali, po odkryciu złota i miedzi, górnicy, a od roku 1847 imigranci niemieccy, którzy rozwinęli w dolinie Barossa przemysł winiarski. W 1872 roku Adelaide jako pierwsze miasto australijskie uzyskało bezpośrednie połączenie telegraficzne z Londynem. Miasto składa się z dwóch części otoczonych pasem zieleni; sztuczne jezioro na rzece Torrens oddziela południową dzielnicę, handlową, od dzielnicy północnej, głównie mieszkaniowej. Adelaide jest jednym z ważniejszych ośrodków przemysłowych oraz węzłów komunikacji kolejowej kraju. Adelaide zwykło się określać miastem festiwali. Najbardziej prestiżowy, o międzynarodowej renomie, jest Adelaide Festival, który odbywa się w latach parzystych. Na festiwal ten przybywają największe sławy światowych scen (na ponad 100 różnych imprezach reprezentowane są: muzyka, teatr, film i taniec). Zabytki: najstarszy stadion w Australii – Adelaide Oval (1870), Budynek Rządu (1838-1840), Ayers House (1846-1876), Stary Budynek Parlamentu (1855), katedra św. Piotra (1876). BRISBANE Trzecie co do wielkości miasto Australii i jednocześnie stolica stanu Queensland. Leży na wschodnim wybrzeżu Australii, na przedgórzu Wielkich Gór Wododziałowych, nad rzeką Brisbane. Miasto założył w 1824 r., jako brytyjską kolonię karną, gubernator Nowej Południowej Walii, Thomas Brisbane. Po zlikwidowaniu kolonii, w 1842 r., otwarto je dla wolnego osadnictwa. Stolicą stanu Queensland zostało Brisbane w 1859 r. Pięć lat później, w 1864 r., miasto zniszczył pożar. Wśród niewielu budynków ocalał Stary Wiatrak. Został on zbudowany przez skazańców w 1829 r. wedle wadliwego planu, wskutek czego nie wiatr, lecz właśnie skazańcy siłą własnych mięśni napędzali młyn. Podczas II wojny światowej znajdowała się w Brisbane baza amerykańska i główna kwatera dowódcy sił alianckich na płd.-zach. Pacyfiku, gen. MacArthura. Centrum miasta rozciąga się nad brzegami rzeki Brisbane. Nic więc dziwnego, że Brisbane jest również miastem wielu mostów; najwspanialszym z nich jest Story Bridge. Wspomniana rzeka, w dolnym biegu żeglowna dla statków pełnomorskich, czyni z miasta jeden z ważniejszych portów Australii. Roczne przeładunki portu wynoszą ponad 14 mln ton. Fabryki Brisbane produkują m.in. tkaniny, maszyny rolnicze i cukier. W mieście znajdują się rafinerie, stocznie, fabryki broni. Brisbane jest obecnie jednym z najpopularniejszych miast australijskich. Łagodny klimat w ciągu całego roku i atrakcyjne miejsca wypoczynku w pobliżu miasta przyciągają zarówno turystów, jak i ludzi pragnących osiąść tu na stałe. CANBERRA Stolica Australii i centrum administracyjne położone na Australijskim Terytorium Stołecznym, około 300 km na południowy zachód od Sydney, nad rzeką Molongo. Po utworzeniu federacjii, w 1901 r., władze zaczęły rozglądać się za odpowiednią stolicą. O zaszczyt ten początkowo ubiegały się dwa rywalizujące miasta – Sydney i Melbourne. Aby zażegnać ten konflikt, zdecydowano się znaleźć nową lokalizację, miasto leżące nie dalej niż 100 mil od Sydney i nie mniejsze niż 100 mil kwadratowych. Wybór padł na niewielką Canberrę. Miasto rozbudowano w latach 1913-1927 według planu amerykańskiego architekta Waltera Burleya Griffina. W 1927 r. Canberra została stolicą Australii; w tym samym roku odbyły się tutaj po raz pierwszy obrady parlamentu. W dwóchsetną rocznicę osadnictwa białego człowieka na kontynencie australijskim, w 1988 r., otwarto w Canberze nowy gmach parlamentu, stanowiący wizytówkę miasta. Dokonała tego osobiście głowa państwa, królowa Elżbieta II, która specjalnie na tę okazję przybyła z Londynu. Canberra jest jednym z najważniejszych w kraju ośrodków naukowobadawczych i kulturalnych. Znalazło tu siedzibę wiele przemysłowych laboratoriów naukowych. W mieście istnieje uniwersytet narodowy, biblioteka narodowa, obserwatorium astronomiczne Mount Stromlo (jedno z największych na półkuli południowej) oraz mauzoleum War Memorial (budowla-pomnik ku czci wszystkich Australijczyków, którzy zginęli w czasie II wojny światowej). MELBOURNE Drugie co do wielkości miasto Australii oraz stolica stanu Wiktoria. Leży w południowej Australii, przy ujściu rzeki Yarra do zatoki Port Phillip. Początek Melbourne dały dwie niezależne osady założone w tatach 1834-35 przez osadników z Tasmanii. Odkrycie w połowie XIX w. w pobliżu miasta złóż złota spowodowało napływ znacznej liczby osadników z Europy i przyczyniło się do jego rozwoju. W 1853 r. powstał w Melbourne uniwersytet, a w 1854 r. zbudowano tu pierwszą w Australii linię kolejową (z Melbourne do Sandridge). Od 1901 do 1927 r. Melbourne pełniło rolę stolicy kraju. Centrum miasta leży na planie szachownicy podzielonej szerokimi alejami. Melbourne otoczone jest parkami i terenami zielonymi Założone w 1845 r. królewskie ogrody botaniczne mają 43 ha i gromadzą 12 tys. gatunków roślin. Melbourne to jedno z głównych australijskich ośrodków przemysłowych, handlowo-finansowych, kulturalnych i naukowych. Centrum handlowo-finansowe, z drapaczami chmur, mieści się na prawym brzegu rzeki Yarra. W Melbourne znajduje się wielki port handlowy i pasażerski (m.in. regularne połączenie z Nową Zelandią). Jest to miasto wieloetniczne; mieszka tu ponad 140 narodowości. W Australii zamieszkuje liczna Polonia – prawie 300 tys. – z czego duża część osiedliła się właśnie w tym mieście. W Melbourne znajdują się wspaniałe muzea, a także teatry i galerie sztuki. W National Gallery of Victoria zgromadzono jedną z najbogatszych kolekcji sztuki australijskiej, europejskiej i azjatyckiej na całym kontynencie. PERTH Miasto w zachodniej Australii, przy ujściu rzeki Swan do Oceanu Indyjskiego, stolica stanu Australia Zachodnia. Jego początki siegają 1827 r., kiedy to przybyła nad wspomnianą rzekę garstka białych osadników, prowadzona przez kapitana marynarki brytyjskiej Stirlinga. Po dwóch latach proklamowano założenie na tym miejscu miasta. Wkrótce władze brytyjskie, obawiając się zbytniego usamodzielnienia się tych terenów, wysłały oddział pod dowództwem Charlesa Fremantle’a, by objął ziemię we władanie brytyjskiej korony. W latach 1850-1868 przetransportowano do Perth setki skazańców. Rozwój miasta nastąpił w latach 90. XIX w. w związku z odkryciem pokładów złota w Coolgardie i Kalgoorlie oraz rozbudową portu Fremantle. W 1917 r. uruchomiono transkontynentalną linię kolejową łączącą Perth z Sydney. Mieszkańcy Perth lubią określać swoje miasto jako „najbardziej odosobnioną stolicę na świecie”, co zresztą pokrywa się z rzeczywistością – Perth usytuowane jest bowiem na absolutnym pustkowiu. Najbliższe duże miasto, stolica Australii Południowej, Adelaide, oddalone jest o 2700 km. Na obszarze miasta znajduje się aż 19 pięknych plaż. Perth szczyci się również wspaniale rozplanowanymi parkami. Największym i najbardziej znanym jest Kings Park, który zajmuje 400 ha i symuluje naturalny busz wchodzący do centrum miasta. Perth to centrum usługowe i handlowe. W mieście rozwija się przemysł środków transportu, spożywczy, chemiczny i lekki. W porcie Fremantle przeładowuje się ropę, pszenicę i wełnę. SYDNEY Najstarsze i największe miasto Australii, stolica Nowej Południowej Walii. Sydney leży nad głęboko wciętymi w ląd zatokami: Sydney (dawniej Port Jackson), Botaniczną i Port Hacking. Początki osady związane są z przybyciem w 1788 r. tzw. Pierwszej Floty pod dowództwem A. Phillipa, która przywiozła do Australii pierwszą grupę brytyjskich skazańców. Najszybszy rozwój miasta miał miejsce podczas australijskiej gorączki złota w latach pięćdziesiątych XIX wieku. Kryzys finansowy lat dziewięćdziesiątych XIX w. zahamował tempo rozwoju i doprowadził do tego, że Sydney zostało przejściowo wyprzedzone pod względem wielkości przez Melbourne. Jednak już w 1911 r. znów objęło pod tym względem prymat pośród miast Australii. Jedną z najefektowniejszych budowli miasta jest wieża AMP Center Point Tower, będąca najwyższą budowlą w całym Sydney (259 m). Wspaniałą budowlą jest ukończony w 1973 r. gmach opery z dachami przypominającymi ogromne, wydęte wiatrem, żagle. Gmach ten, zbudowany na cyplu wysuniętym w wody zatoki Sydney, mieści m.in. salę koncertową na 2700 miejsc, kino oraz studio nagraniowe. Nad zatoką Sydney góruje jeden z najwyższych i najdłuższych jednoprzęsłowych mostów świata, uchodzący za narodowy symbol całej Australii, Sydney Harbour Bridge. Most ma 49 m szerokości, a jego rozpiętość wynosi 503 m. Ze względu na swój wyjątkowy kształt mieszkańcy Sydney nazywają go czule „coat hanger” (wieszak).
