Hab 1 - E-SGH
advertisement
Przegląd stanowisk w etyce 1. 2. 3. 4. Hedonizm Eudajmonizm Utylitaryzm Rygoryzm moralny Przegląd stanowisk w etyce Etyka starożytna: Sokrates Arystoteles epikureizm stoicyzm Dzielone cechy etyk starożytnych: etyki pogodne, przekonanie o obiektywności wartości moralnych, wszystkie operują pojęciem cnoty, zwracają uwagę na doskonalenie samego siebie (perfekcja psychologiczna), przeplatanie się etyki i estetyki (dobro jest piękne, prawda jest piękna) Przegląd stanowisk w etyce Etyka starożytna: Sokrates: metoda akuszerska – nauczyciel doprowadzi Cię do prawdy moralnej, którą masz na dnie duszy (anamneza), według Sokratesa człowiek to jedyny gatunek, który potrafi sam siebie ograniczyć (narzucić sobie prawa) Idea cnoty – cnota jako trwała dyspozycja do działania, które określa rozum według średniej miary (rozwinięcie tej koncepcji cnoty u Arystotelesa) Cnoty omawiane przez Sokratesa – sprawiedliwość, mądrość, męstwo, wstrzemięźliwość (umiejętność samoograniczania się) Intelektualizm etyczny – cnota to wiedza o cnocie – jeśli wiem, co to dobro, będę dobry (idea dobra realizowana w działaniu) Przegląd stanowisk w etyce Etyka starożytna: Arystoteles: cnota (gr. arete – doskonałość) – trwała dyspozycja do działania, cnotę trzeba wyćwiczyć na bazie naturalnych skłonności człowieka, cnoty zdobytej nie można utracić, bo ta dyspozycja sprawia człowiekowi przyjemność (spełnianie aktów cnoty przynosi zadowolenie), człowiek cnotliwy nie przeżywa dylematów moralnych (drogę postępowania wyznacza realizowanie cnoty) Realizowanie cnót prowadzi do szczęścia – stan korzystania w pełni z samego siebie, do osiągnięcia szczęścia niezbędny jest rozum Czy dzieci mogą być szczęśliwe? Czy osoby niedojrzałe intelektualnie mogą być szczęśliwe? Przegląd stanowisk w etyce Przegląd cnót u Arystotelesa (Migoń, 2013, strona 47) Osobowość człowieka cnotliwego – emocje poddają się władzy rozumu i są przez rozum współkształtowane (dziś powiemy – interakcja układu limbicznego oraz kory), źródłem energii człowieka są namiętności (one prowadzą do niedostatku albo nadmiaru) – rozum ma rozpoznać „złoty środek” pomiędzy skrajnościami Cnoty – dianoetyczne (intelektualne) – mądrość, rozsądek oraz zdolność rozumienia; etyczne – męstwo, szczodrość, skromność, ambicja, łagodność, prawdomówność, takt, uprzejmość, sprawiedliwość, umiarkowanie Uwaga! Bycie cnotliwym wymaga posiadania dóbr, cnoty mają wyraźny wymiar zewnętrzny – nie można być mężnym, jeśli nie wyruszysz na wojnę Przegląd stanowisk w etyce Katalog cnót uporządkowany został przez św. Tomasza: 1. 4 cnoty kardynalne (od Platona) – sprawiedliwość, umiarkowanie, roztropność, męstwo 2. 3 cnoty od św. Pawła – wiara, nadzieja i miłość 3. Cnoty dianoetyczne oraz etyczne od Arystotelesa Wg Arystotelesa życie cnotliwe prowadzi do eudajmonii (perfekcja, doskonałość, szczęście) – szczęście u Arystotelesa osiągane jest więc w działaniu U Arystotelesa jesteś etycznym samoukiem, nauczyciel nie ma znaczenia (w przeciwieństwie do koncepcji Sokratesa) Przegląd stanowisk w etyce Epikureizm – co mam czynić, aby przeżyć życie szczęśliwie? Szczęście jest dobre i jest przyjemne Ale uwaga! przyjemność w rozumieniu negatywnym – brak bólu i przykrości – więc poszukuj życia skromnego, aby nie doświadczać zawodów i uczucia przykrości Najważniejszy rys w etyce Epikura – cnota umiaru przebija się w pismach Czwórmian Epikura: a. bogowie nie są groźni, b. śmierć jest niezawodna, c. przyjemność jest łatwa do osiągnięcia, d. ból jest łatwy do uniknięcia i sam się kończy; a+b+c+d = be positive Przegląd stanowisk w etyce Epikureizm: człowiek i świat jest materialny, nie ma nic po śmierci Etyka umiaru – zadowalaj się małym i skromnym, wtedy będziesz żył mądrze i osiągniesz spokój duszy i ciała, a wówczas będziesz szczęśliwy Epikur to umiarkowany filozof, ale skupiający się na ludzkiej zmysłowości, a nie duchowości Uwaga! Nie mylić poglądów Epikura z poglądami Arystypa z Cyreny – dla tego ostatniego przyjemność jest stanem pozytywnym, więc nie polega tylko na braku cierpienia, a szczęściem jest osiągnięcie jak najwięcej zmysłowej przyjemności Przegląd stanowisk w etyce Stoicyzm: bóg jest tożsamy ze swoim dziełem (bóg nie ma możliwości zmiany praw, które rządzą światem) Konsekwencje dla etyki – zgoda na los, rozumny człowiek się nie buntuje Cnota podstawowa – apatia – cnota służebna, aby życie przeżyć przyjemnie i pomyślnie (pomaga się powściągnąć od namiętności, zobojętnić na los, wyciszyć wobec tego, co się nam przydarza, pozwala nauczyć się pokory) Stoicka koncepcja wolności – wolność to zrozumienie konieczności i wycofanie się z namiętności Przegląd stanowisk w etyce Chrześcijaństwo: 1. Pojęcie osoby ludzkiej 2. Eksponowanie ludzkiego cierpienia – tego wątku nie było w starożytności Przegląd stanowisk w etyce Utylitaryzm: 1. D. Hume – emocje podstawą moralności (cnota – uczucie przyjemności, występek – uczucie przykrości), moralność opiera się na poszukiwaniu przyjemności oraz unikaniu bólu, aktywność człowieka motywowana jest przede wszystkim interesem własnym redukowanym przez ograniczoną życzliwość (2 cnoty naturalne u Hume’a) 2. J. Bentham – utylitaryzm ilościowy, 2 motywy działania (ból i przyjemność), cel – maximize net pleasure, rachunek hedoniczny jako metoda obliczania całkowitej wartości konsekwencji działania (kryteria – intensity, duration, certainty, fecundity, propinquity, purity, extent) Przegląd stanowisk w etyce Utylitaryzm: Subiektywistyczna teoria wartości – wartości są wytworem człowieka W przeciwieństwie do obiektywizmu moralnego – wartości mają charakter uniwersalny i nie są wytworem człowieka Przegląd stanowisk w etyce Kantyzm: 1. Aby czyn posiadał wartość moralną, musi być wykonany z obowiązku 2. Wartość moralna czynu nie wynika z jego skutków 3. Należy działać wedle maksymy, która mogłaby się stać powszechnym prawem Imperatyw kategoryczny: Postępuj tylko według takiej maksymy, dzięki której musisz zarazem chcieć, żeby stała się powszechnym prawem Imperatyw praktyczny: Postępuj tak, byś człowieczeństwa tak w twej osobie, jak też osobie każdego innego używał zawsze zarazem jako celu, a nigdy tylko jako środka Przegląd stanowisk w etyce Deontologia a konsekwencjalizm a. jeśli chce się osiągnąć dobry rezultat, należy do niego dojść dobrą drogą („cel nie uświęca środków”) b. o jakości moralnej czynu świadczą jego konsekwencje
