Zarządzanie środowiskiem - Instytut Ochrony I Inżynierii Środowiska

Załącznik nr 9
do Zarządzenia Rektora ATH Nr 514/2011/2012 z dnia 14 grudnia 2011 r.
Druk DNiSS nr PK_IIIF
OPIS MODUŁU KSZTAŁCENIA
NAZWA PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA: Zarządzanie środowiskiem
Kod przedmiotu:
Rodzaj przedmiotu: podstawowy; obowiązkowy
Wydział: Nauk o Materiałach i Środowisku
Kierunek: Inżynieria Środowiska
Specjalność (specjalizacja): Inżynieria ochrony środowiska
Poziom studiów: drugiego stopnia
Profil studiów: ogólnoakademicki
Forma studiów: stacjonarne
Rok: I
Semestr: I
Formy zajęć i liczba godzin: wykłady – 15; ćwiczenia audytoryjne – 30.
Język/i, w którym/ch realizowane są zajęcia: polski
Liczba punktów ECTS: 4
Osoby prowadzące:
wykład: dr inż. Andrzej Harat; ćwiczenia audytoryjne: dr inż. Andrzej Harat
1. Założenia i cele przedmiotu: Realizacja przedmiotu ma na celu przedstawienie podstawowych
zagadnień z zakresu zarządzania przedsiębiorstwem w aspekcie ochrony środowiska, ze szczególnym
uwzględnieniem
realizacji
polityki
ekologicznej
oraz
wdrażania
systemów
zarządzania
środowiskowego.
2. Określenie przedmiotów wprowadzających wraz z wymaganiami wstępnymi:
Przedmioty: Prawo w ochronie i inżynierii środowiska
Wymagania: Znajomość systemu źródeł prawa polskiego i wspólnotowego i zależności w nim
występujących.
3. Opis form zajęć
a) Wykłady
 Treści programowe (tematyka zajęć):
Definicja i etapy rozwoju zarządzania środowiskiem. Idea i główne cele zrównoważonego rozwoju.
Gospodarczo-społeczne podstawy ekoskuteczności. Pojęcie systemu zarządzania środowiskowego
(pierwsze systemy krajowe i międzynarodowe). Korzyści związane z wprowadzaniem systemu
zarządzania środowiskowego. Przykład działań w systemie zarządzania środowiskowego w urzędzie
1
gminy. Podstawowe międzynarodowe konwencje, konferencje i dyrektywy w zakresie ochrony
środowiska wraz z ich efektami i wymogami realizacji. Obowiązki wynikające z: Dyrektywy
96/61/WE (Dyrektywa IPPC) w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli, a
także z Rozporządzenia 1907/2006/WE (Rozporządzenie REACH) dotyczącego bezpiecznego
stosowania chemikaliów. Zasady realizacji Projektów Wspólnych Wdrożeń (Joint Implementation),
obrót jednostkami ERU. Obowiązki dla przedsiębiorców wynikające z przepisów prawnych – decyzja o
środowiskowych uwarunkowaniach, raport o oddziaływaniu na środowisko, zgłoszenie eksploatacji
instalacji, uzyskiwanie pozwoleń, standardy emisyjne, opłaty środowiskowe, przedkładanie informacji
dotyczących realnych i potencjalnych zagrożeń dla środowiska itd. Działalność Międzynarodowej
Organizacji Normalizacyjnej. Rodzina norm ISO 14000 (system zarządzania środowiskowego, audity
środowiskowe, eko-etykietowanie, ocena efektywności, analiza cyklu życia). ISO 14001 –
charakterystyka, model zarządzania (cykl Daminga). Wdrażanie ISO 14001 w przedsiębiorstwie –
postępowanie, polityka środowiskowa, procedury. Rozporządzenie 761/2001/WE o dobrowolnym
udziale przedsiębiorstw, organizacji w EMAS. Ustawa o krajowym systemie ekozarządzania i audytu
EMAS. Wymagania EMAS. Tok starań o wpisanie do EMAS (przegląd środowiskowy, ISO 14001,
audit środowiskowy, deklaracja środowiskowa, weryfikacja środowiskowa, wniosek). Czystsza
Produkcja jako niesformalizowany system zarządzania środowiskowego ujęty w UNEP. Wymagania
programu dla przedsiębiorstw. Bodźce do wprowadzania CP. Stowarzyszenie „Polski Ruch Czystszej
Produkcji”, Polskie Centrum CP. Warunki wpisu przedsiębiorstwa do Polskiego Rejestru CP oraz
uzyskania świadectwa CP. Analiza raportu ekologicznego przedsiębiorstwa. Pojęcie etykiety
ekologicznej. Ekoznaki – najprostsze etykiety. Zasady i funkcje ekoznakowania. Oficjalne znaki
ekologiczne (produktów ekologicznych i żywności ekologicznej) i organy przydzielające. Przykłady
ekoznaków z różnych krajów. Inne znaki zawierające informacje ekologiczne. Rodzaje opłat za
korzystanie ze środowiska. Zasady ponoszenia opłat (podstawa prawna, podmioty zobowiązane do
wnoszenia opłat, terminy opłat, składanie informacji z uiszczania opłat). Metody naliczania opłat
(zasady naliczania, stawki, przykłady obliczeń).
 Metody dydaktyczne:
Prezentacja komputerowa tekstowo-graficzna, prezentacja aktów prawnych, prezentacja dokumentacji
systemowej, instruktaż obliczeniowy, pytania i odpowiedzi, konwersacja.
 Forma i warunki zaliczenia:
Egzamin pisemny typu pytanie–odpowiedź. Zaliczenie wymaga uzyskania co najmniej 50%
maksymalnej ilości punktów.
 Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej (maksymalnie 5 pozycji w każdej grupie):
Literatura podstawowa:
Akty prawne (ustawy, rozporządzenia, dyrektywy)
Nierzwicki W., 2006: Zarządzanie środowiskowe. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Nowak Z. (red.), 2001: Zarządzanie środowiskiem. Część I i II. Wydawnictwo Politechniki Śląskiej,
Gliwice.
Matuszak-Flejszman A., 2001: Jak skutecznie wdrożyć system zarządzania środowiskowego wg normy
ISO 14001. PZIiTS, Poznań.
Poskrobko B., 1998: Zarządzanie środowiskiem. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Literatura uzupełniająca:
Jeżowski P. (red.), 2007: Ekonomiczne problemy ochrony środowiska i rozwoju zrównoważonego w
XXI wieku. Szkoła Główna Handlowa, Warszawa.
Lemański J. F., Matuszak-Flejszman A., Zabawa S. (red.), 2000: Efektywność funkcjonowania
wdrożonego systemu zarządzania środowiskowego wg normy ISO 14001. PZIiTS, AE, Poznań
– Piła.
Poskrobko B., 1998: Kształtowanie polityki ekorozwoju. [w:] Sterowanie ekorozwojem. Wyd.
Politechniki Białostockiej, Białystok.
2
b) Ćwiczenia audytoryjne
 Treści programowe (tematyka zajęć):
Geneza i rozwój techniki ekologicznej oceny cyklu życia (LCA), cel i zakres ekologicznej oceny cyklu
życia (inwentaryzacja danych) oraz ocena jego wpływu na środowisko. Interpretacja cyklu życia
produktu i analiza kosztów. Analiza sporządzonej przez studentów prezentacji komputerowograficznej (Power Point), przedstawiającej cykl życia wybranego produktu z uwzględnieniem 3 faz:
produkcji, użytkowania (eksploatacji) i poeksploatacyjnej. Polskie i europejskie rozwiązania prawne
odnoszące się do substancji i preparatów chemicznych. Rozporządzenie REACH jako powszechnie
obowiązujący system odnoszący się do zarządzania bezpieczeństwem w odniesieniu do chemikaliów.
REACH – zasady rejestracji, oceny i udzielania zezwoleń, problematyka kart charakterystyki
substancji, informacje przekazywane wzdłuż tzw. łańcucha dostaw. Instytucje w systemie REACH, ze
szczególnym uwzględnieniem Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA). IUCLID i jego rola jako
narzędzia przekazywania informacji do ECHA. Znaki i symbole ostrzegawcze odnoszące się do
niebezpiecznych właściwości substancji. Rozporządzenie GHS. Analiza sporządzonej przez studentów
karty charakterystyki wybranej substancji niebezpiecznej z uwzględnieniem wymagań zawartych w
załączniku II do rozporządzenia REACH. Ćwiczenia z obliczania opłat za korzystanie ze środowiska.
 Metody dydaktyczne:
Prezentacja komputerowa tekstowo-graficzna, konwersatorium, ćwiczenia obliczeniowe.
 Forma i warunki zaliczenia:
Prezentacja 2 referatów przez każdego ze studentów (prezentacja ppt). Złożenie referatów w formie
pisemnej. Pozytywna ocena referatów.
 Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej (maksymalnie 5 pozycji w każdej grupie):
Literatura podstawowa:
Akty prawne
Kowalski Z., Kulczycka J., Góralczyk M. (2007): Ekologiczna ocena cyklu życia procesów
wytwórczych (LCA). Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kalski A. (red.), (2007): System REACH w praktyce. Wydawnictwo Verlag Dashofer.
Literatura uzupełniająca:
Kulczycka J. (red.) (2001): Ekologiczna ocena cyklu życia (LCA) nową techniką zarządzania
środowiskowego. Wydawnictwo Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią
PAN.
Winnpenny J. T. (1995): Wartość środowiska. Metody wyceny. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa.
3