praca-licencjacka-4891

advertisement
Konkurencja monopolistyczna
Na wielu rykach mamy do czynienia z licznymi producentami, którzy wytwarzają i
sprzedają produkty zróżnicowane pod względem jakości, opakowania, marki itp.
Wykorzystując promocję sprzedaży oraz różnicowanie produktów producenci starają się
przechwytywać popyt skierowany na produkty konkurentów. Optimum przedsiębiorstwa
zależy nie tylko od decyzji przedsiębiorstwa odnośnie ceny lub wielkości produkcji, lecz
także od reakcji konsumentów na te decyzje. Powyższe cech rynku określane są mianem
konkurencji monopolistycznej lub konkurencji niedoskonałej.
Konkurencja doskonała i monopol pełny są teoretycznymi modelami gospodarki
rynkowej, opartymi na szeregu założeń upraszczających. Przypadki przedsiębiorstwa
doskonale konkurencyjnego oraz monopolu pełnego są bardzo rzadki w rzeczywistości
gospodarczej. Przedsiębiorstwo działające na danym rynku spotyka się często z sytuacją
mieszaną, tzn. niektóre elementy rynku odpowiadają doskonałej konkurencji, inne zaś
zbliżone są do cech charakterystycznych dla monopolu pełnego. Założeniem wspólnym
dla konkurencji doskonałej i monopolu jest założenie jednorodności produktu. Produkty
są identyczne nie tylko z punktu widzenia ich cech fizycznych, ale także z punktu
widzenia oceny konsumentów.
Teoria konkurencji monopolistycznej łączy ze sobą elementy modelu konkurencji
doskonałej
i
modelu
monopolu
pełnego.
Koncepcje konkurencji
monopolistycznej
zawdzięczamy dwóm wybitnym ekonomistom: Edwardowi H. Chamberlinowi oraz Joan
Robinson. Model konkurencji monopolistycznej opiera się na czterech podstawowych
założeniach:

Produkty na rynku są zróżnicowane i posiadają bliskie substytuty. Na rynku
konkurencji monopolistycznej producenci sprzedają zróżnicowane produkty będące
bliskimi substytutami.

Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania rynku.

Wielu sprzedających i kupujących.

Założenie doskonałej informacji o rynku. Podmioty działające na rynku konkurencji
posiadają pełną wiedzę o rynku oraz o produktach na nim występujących.
Przedsiębiorstwo działające w ramach konkurencji monopolistycznej spotyka się dwiema
krzywymi popytu w zależności od tego, czy w odpowiedzi na zmianę ceny produktów
przedsiębiorstwa konkurenci zmienią ceny swoich produktów.
Pierwsza
krzywa
przedsiębiorstwa
popytu
nie
charakteryzuje
towarzyszą
się
tym,
zmiany
cen
że
zmianie
produktów
ceny
produktów
przedsiębiorstw
konkurencyjnych. Druga krzywa popytu powstaje wówczas, kiedy w odpowiedzi na
zmianę ceny produktów przedsiębiorstwa konkurenci także zmieniają ceny swoich
produktów.
P
D
d
0
Konkurencja monopolistyczna – krzywe popytu
Q1 Q’2
Q2
Q
W warunkach doskonałej konkurencji krzywa popytu przedsiębiorstwa jest doskonale
elastyczna (pozioma) i tak też postrzega ją firma. W warunkach monopolistycznej
konkurencji firma ma świadomość zależności sprzedawanej ilości od ceny na swoim
rynku. Jednocześnie ma świadomość, że jest jedną z wielu, o małym wpływie na cały
rynek. Może zatem zakładać, że zmiana ceny, w celu zwiększenia sprzedaży, nie
spowoduje reakcji innych firm. Z tego względu postrzega swój popyt jako bardziej
elastyczny.
Precyzując
można
określić,
że
postrzegana
krzywa
popytu
firmy
–
reprezentanta pokazuje alternatywne ilości, które spodziewa się sprzedać po różnych
cenach, przy założeniu utrzymania stałych cen przez inne firmy.
Nachylenie dd jest mniejsze niż DD, co oznacza, że jest ona bardziej elastyczna. Skutki
zmiany ceny oceniane na podstawie tej krzywej będą zatem większe od rzeczywistych,
pokazywanych przez obiektywną DD. Zmiana ceny z P1 na P2 daje wg dd zmianę
produkcji z Q1 na Q2, podczas gdy wg DD zmiana nastąpi z Q1 na Q’2.
Istotną zmianą wprowadzoną do analizy konkurencji monopolistycznej jest
przyjęcie
możliwości
wpływania
przedsiębiorstwa
na
położenie
krzywej
popytu.
Dotychczas przyjmowano, że popyt na produkty przedsiębiorstwa jest wielkością daną,
ukształtowaną przez optymalne wybory konsumentów. E. Chamberlin uważa, że
przedsiębiorstwo może wpływać na przesunięcie krzywej popytu wykorzystując do tego
celu takie działania jak reklama oraz różnicowanie produktów pod względem jakości. W
tym wypadku należy jednak uwzględnić nie tylko przesunięcie się krzywej popytu, lecz
także się krzywej kosztów, wywołane zwiększonymi nakładami na reklamą lub zmianę
jakości produktu.
Na rynku konkurencji monopolistycznej występuje zróżnicowanie produktów. W
tych warunkach wybór odpowiedniej jakości produktu, a także promocja sprzedaży przy
pomocy reklamy stanowią równie ważne elementy maksymalizacji zysku jak cena, czy
wielkość produkcji (sprzedaży). Dla uproszczenia analizy przyjmujemy na razie, iż
przedsiębiorstwo dokonało wyboru jakości produktu oraz wyboru nakładów na reklamę.
Zróżnicowanie produktów na rynku konkurencji monopolistycznej sprawia, że krzywe
popytu i krzywa kosztów produkcji
przedsiębiorstw wytwarzających daną grupę
produktów nie są jednakowe. Można jednak przyjąć, że krzywe te są podobne do siebie
w tym sensie iż krzywe popytu mają nachylenie ujemne, a krzywe kosztów przeciętnych i
marginalnych przybierają charakterystyczną formę litery U.
Równowaga przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji monopolistycznej
Przedsiębiorstwa
działające
na
rynku
konkurencji
monopolistycznej
osiąga
równowagę w krótkim okresie czasu wówczas, kiedy KM i PM pe przecinają się w punkcie
Ce, natomiast D i de przecinają się w punkcie Ae. Punkty te wyznaczają cenę Pe oraz
wielkość sprzedaży
Qe, które maksymalizują zysk przedsiębiorstwa. Zmiana ceny nie
poprawia sytuacji przedsiębiorstwa.
W punkcie równowagi zysk przedsiębiorstwa może być dodatni, zerowy lub
ujemny w zależności od położenia krzywej kosztów przeciętnych. Jeżeli koszt całkowity
przeciętny (KCP) znajduje się poniżej punktu A e, wówczas przedsiębiorstwo osiąga zysk
dodatni. Jeżeli KCP równa się Ae to zysk przedsiębiorstwa wynosi zero, natomiast
położenie KCP powyżej Ae oznacza, że przedsiębiorstwo osiąga zysk ujemny. Pomimo
realizowania zysku ujemnego przedsiębiorstwo może kontynuować produkcję, o ile koszt
zmienny przeciętny produkcji Qe pozostaje niższy od ceny Pe.
W długim okresie czasu zmiany rozmiarów produkcji odbywają się na drodze
zmian wielkości przedsiębiorstwa i jego aparatu produkcyjnego. Równocześnie zmienia
się liczba przedsiębiorstw
wytwarzających daną grupę produktów. Napływ lub odpływ
przedsiębiorstwa oznacza, iż krzywa popytu DD, która w krótkim okresie czasu jest dla
przedsiębiorstwa dana, w okresie długim staje się zmienna.
Równowaga
monopolistycznych
przedsiębiorstwa
osiągana
jest
działającego
wówczas,
kiedy
w
warunkach
zyski
konkurencji
przedsiębiorstwa
oraz
przedsiębiorstw komercyjnych są zerowe.
Równowaga w długim okresie czasu.
W punkcie równowagi długookresowej E spełnione są dwa warunki:
1.
krzywa popytu dd jest styczna do krzywej kosztu całkowitego przeciętnego (KCP) w
długim okresie czasu,
2.
krzywa popytu DD przecina krzywe dd i KCP, lecz nie jest styczna w stosunku do
nich.
Wielkość sprzedaży Qe realizowana po cenie Pe wskazuje, że maksymalny w tych
warunkach zysk przedsiębiorstwa wynosi zero. Jeżeli przedsiębiorstwo zmieni cenę,
natomiast ceny konkurentów pozostaną niezmienione, wtedy zysk przedsiębiorstwa
będzie negatywny. Zwiększenie ceny do poziomu P1 oznacza, że rozmiary sprzedaży
spadną do Q1. Ponieważ dla wielkości sprzedaży Q1 koszt przeciętny w długim okresie
czasu jest większy od ceny (KCP>P1), zysk przedsiębiorstwa przybiera wartość
negatywną. Przedsiębiorstwo osiąga zysk ujemny także wtedy, kiedy obniża cenę w
stosunku do Pe. tak więc tylko cena Pe i wielkość produkcji Qe wyznaczają zysk
maksymalny w długim okresie czasu.
Download