Streszczenie

Imię i nazwisko doktoranta:
Urszula Posmyk
Miejsce pracy i zajmowane stanowisko:
Kierownik Oddziału Epidemiologii
Wojewódzkiej Stacji Sanitarno – Epidemiologicznej w Opolu
Tytuł pracy doktorskiej:
Ewolucja sytuacji epidemiologicznej Inwazyjnej Choroby Meningokokowej
w województwie opolskim w latach 2005-2012
Promotor:
prof. zw. dr hab. n. med. Krzysztof Simon
Zakład Chorób Zakaźnych i Hepatologii Wydział Lekarsko – Stomatologiczny
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
Recenzenci:
dr hab. n. med. Leszek Szenborn, prof. nadzw.
Katedra i Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
dr hab. n. med. Włodzimierz Mazur, prof. nadzw.
Katedra i Oddział Kliniczny Chorób Zakaźnych
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Wrocław, data 20.11.2013rok
Urszula Posmyk
Data i miejsce urodzenia: 02.12.1969r. Namysłów
Wykształcenie: 1990-1994 Akademia Medyczna Wrocław
mgr pielęgniarstwa
Przebieg pracy zawodowej:
04.2003- nadal
Wojewódzka Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna
Opole
Oddział Epidemiologii – Kierownik Oddziału
07.2002- 04.2003 Wojewódzka Stacja Sanitarno - Epidemiologiczna
Opole
Oddział Epidemiologii – Młodszy asystent
12.2000- 06.2002 Biuro Rozliczeń Międzynarodowych
Warszawa
Dział medyczny – Główny specjalista
06.1996- 08.2002 Wojewódzkie Centrum Medyczne - Oddział Anestezjologii
Opole
i Intensywnej Terapii - Pielęgniarka oddziałowa
02.1995- 02.1996 Wojewódzkie Centrum Medyczne
Opole
Zespół ds. organizowania oddziałów – Starsza pielęgniarka
06.1994- 02.1995 Specjalistyczny Szpital Zespolony im. A. Falkiewicza
Wrocław
Dział Anestezjologii – Starsza pielęgniarka
09.1989- 10.1990 4 Wojskowy Szpital Kliniczny Oddział Anestezjologii
Wrocław
i Intensywnej Terapii – Pielęgniarka anestezjologiczna
Dodatkowe zatrudnienie:
09.2010- nadal – Zespół Szkół w Brzegu – Nauczyciel przedmiotów zawodowych
10.2009- nadal Wyższa Szkoła Administracji i Zarządzania w Opolu – Wykładowca
10.2008- 12.12.2010 – Zespół Szkół Stowarzyszenia Oświatowców Polskich – Opolska Szkoła
Zarządzania i Administracji w Opolu - Wykładowca
10.2007- 11.2007 Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu - Opiekun praktyki
zawodowej
Dorobek naukowy a w szczególności ilość opublikowanych prac:
1) Posmyk U, Hryniewicz W, Skoczyńska A, Kumala R. Inwazyjna choroba meningokokowa
w województwie opolskim w latach 2005-2010. Pol Merk Lek. 2012;32:287–292
2) A Matejuk, U Posmyk, K Simon: Występowanie pałeczek Legionella sp. w instalacjach wodnych
obiektów użyteczności publicznej w województwie opolskim w latach 2010-2011. PRZEGL EPIDEMIOL
2012; 66: 623 - 628
3) E. Karasek, M. Głuchowska, N. Parda (Warsaw/PL), M. Haponiuk (Kielce/PL) G. Hudzik
(Katowice/PL), M. Kazimierska (Kielce/PL), U. Posmyk (Opole/PL) R. Konior (Krakow/PL),
I. Paradowska – Stankiewicz (Warsaw/PL), Costs associated with meningococcal disease outbreaks
in Poland in 2006-2008
XVIIIth International Pathogenic Neisseria Conference (IPNC)
http://www.conventus.de/fileadmin/media/2012/ipnc/IPNC2012_Programme
and_Abstractbook_web.pdf
4) M. Głuchowska, E. Karasek, N. Parda (Warsaw/PL), M. Haponiuk (Kielce/PL) G. Hudzik
(Katowice/PL), M. Kazimierska (Kielce/PL), U. Posmyk (Opole/PL)) A. Skoczyńska,
I. Paradowska – Stankiewicz (Warsaw/PL): Investigation of meningococcal disease outbreaks in
Polish voivodeships in 2006–2008 XVIIIth International Pathogenic Neisseria Conference (IPNC)
http://www.conventus.de/fileadmin/media/2012/ipnc/IPNC2012_Programme
and_Abstractbook_web.pdf
5) Matejuk A., Posmyk U., „Zakażenia wirusami hepatotropowymi w woj. opolskim
w latach 2001 – 2010”. XIX Zjazd Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób
Zakaźnych
Przynależność do towarzystw naukowych: Polskie Towarzystwo Higieniczne Oddział w Opolu,
Streszczenie
Wstęp: Inwazyjną Chorobę Meningokokową (IChM) wywołują Gram (-) ujemne dwoinki Neisseria
meningitidis. Sytuacja epidemiologiczna Inwazyjnej Choroby Meningokokowej nie jest stabilna i zmienia się
na świecie w sposób dynamiczny. Endemiczne występowanie szczepów Neisseria meningitidis ulega
wahaniom i coraz częściej obserwuje się pojawianie się szczepów dotychczas nie występujących na danym
terenie. Inwazyjna Choroba Meningokokowa w dalszym ciągu stanowi poważne wyzwanie dla zdrowia
publicznego. Pomimo znacznego rozwoju metod diagnostycznych i terapeutycznych, istnienia skutecznych
metod profilaktycznych, budzi ciągle duży niepokój wśród personelu medycznego ale także wśród
społeczeństwa. IChM jest chorobą rzadko występującą ale poważną, bez natychmiastowego leczenia
specjalistycznego może skończyć się zgonem lub spowodować poważne powikłania.
Cele pracy:
Podstawowymi celami pracy były:
1. Analiza sytuacji epidemiologicznej Inwazyjnej Choroby Meningokokowej na terenie województwa opolskiego
w latach 2005-2012 w porównaniu do sytuacji w całej Polsce i innych poszczególnych województwach.
2. Analiza czynników mogących mieć wpływ na szerzenie się zakażeń meningokokowych na terenie
województwa opolskiego w latach 2005-2012.
3. Ocena skuteczności podjętych działań profilaktycznych mających na celu zahamowanie szerzenia się zakażeń
meningokokowych na terenie województwa opolskiego w latach 2005-2012.
4. Analiza przebiegu klinicznego Inwazyjnej Choroby Meningokokowej u pacjentów z terenu województwa
opolskiego w latach 2005-2012.
5. Ocena sposobu leczenia Inwazyjnej Choroby Meningokokowej analizowanej grupy chorych z terenu
województwa opolskiego.
Materiał i metody:
Materiał
Analizowaną grupę stanowiły 74 osoby zamieszkałe na terenie województwa opolskiego, u których w okresie
od 01.01.2005 do 31.12.2012 roku, zarejestrowano w powiatowych stacjach sanitarno – epidemiologicznych
województwa opolskiego, właściwych ze względu na miejsce zamieszkania chorego, zachorowanie na Inwazyjną
Chorobę Meningokokową.
Metody
W celu realizacji założonych celów badawczych zastosowano metodę analizy dokumentów posiadanych przez agendy
Państwowej Inspekcji Sanitarnej w województwie opolskim a dotyczące zakażeń N. meningitidis.
Wyniki:
Dokonano oceny sytuacji epidemiologicznej województwa opolskiego i stwierdzono, iż w latach 2005-2012,
w województwie opolskim zgłoszono 124 przypadki podejrzenia zachorowań na IChM. Po zweryfikowaniu danych
ostatecznie potwierdzono 74 przypadki IChM, w tym 67 przypadków potwierdzonych mikrobiologicznie oraz 7
przypadków prawdopodobnych, niepotwierdzonych mikrobiologicznie. W 67 przypadkach potwierdzonych
mikrobiologicznie, czynnikami etiologicznymi były izolaty Neisseria meningitidis: grupy C (n=21, w tym 8
przypadków wywołanych przez izolaty należące do hiperepidemicznego kompleksu klonalnego o typie sekwencyjnym
ST-11, co budziło szczególny niepokój), grupy B (n=26), grupy Y (n=2) oraz izolaty, dla których nie określono
serogrupy (n=18). W województwie opolskim, obserwowano wzrost liczby zachorowań na IChM od 1 przypadku
w 2005r. do 39 przypadków w 2007r., (zapadalność od 0,1 do 3,75/100 000) oraz spadek zachorowań w latach 20082010 od 6 do 2 przypadków (zapadalność od 0,6 do 0,19). W analizowanym okresie zanotowano wystąpienie
na terenie województwa opolskiego dwóch ognisk epidemicznych IChM w Brzegu i w Wołczynie.
Analizując możliwe czynniki, które wpłynęły na obraz sytuacji epidemiologicznej IChM w województwie opolskim
stwierdzono:
- przewagę liczby zachorowań wśród kobiet (n=41) w porównaniu z mężczyznami (n=33); przy czym wiek chorych
mężczyzn mieścił się w przedziale od 4 miesięcy do 58 lat (mediana 18), natomiast wśród kobiet mieścił się
w przedziale od 1 miesiąca do 81 lat (mediana 17).
- iż najliczebniejszą grupą pacjentów z IChM w województwie opolskim w latach 2005-2012 jest grupa od 0-4 lat
(n=16) oraz grupa od 15-19 lat (n=16), kolejną pod względem liczności jest grupa od 20 do 24 lat (n=13), kolejne to
grupy: od 10-14 lat (n=8), od 55-59 (n=5), od 5-9 lat (n=4), od 40 do 44 lat (n=3), od 35-39 (n=2), od 45 do 49 (n=2),
od 50 do 54 (n=2), najmniej liczebne grupy wiekowe to: od 25 do 29 lat (n=1), 30-34 (n=1) oraz 75+ (n=1).W grupach
zaawansowanych wiekowo powyżej 60 roku życia, poza 1 przypadkiem IChM u pacjenta w wieku 75 lat nie
odnotowano zachorowań.
- istotną wyższą zapadalności na IChM w grupie wiekowej [0-4] u mieszkańców wsi w porównaniu z mieszańcami
miast oraz odwrotne proporcje w grupie wiekowej [20-24] gdzie zapadalność u mieszkańców miast była większa.
W pozostałych grupach wiekowych zapadalność wśród mieszkańców wsi i miast była statystycznie podobna.
Najczęściej występującą postacią kliniczną IChM była posocznica (n=47), następnie zapalenie opon mózgowo
- rdzeniowych (n=20), najrzadziej postać mieszana posocznica + zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych (n=7). W 74
przypadkach IChM występujących w województwie opolskim w ww. okresie 38 przypadków zakończyło się
wyleczeniem bez powikłań, w 25 przypadkach wystąpiły powikłania a w 11 przypadkach choroba zakończyła się
zgonem (w 8 przypadkach posocznic, w 2 przypadkach mieszanych posocznica + zapalenie opon mózgowo –
rdzeniowych, 1 przypadku zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych). Śmiertelność z powodu Inwazyjnej Choroby
Meningokokowej ogółem w województwie opolskim w analizowanym okresie czasu (2005-2012) wynosiła 0,1486
na 100 000 tys. mieszkańców (11 zgonów na 74 zachorowania). Wydaje się, że podejmowane akcje szczepień
w województwie opolskim (powiat brzeski i kluczborski) wpłynęły na obniżenie zapadalności na IChM w kolejnych
latach. Dzięki prowadzonej akcji szczepień w obserwowanym okresie czasu wzrosła znacznie liczba osób
w województwie opolskim zaszczepionych przeciw meningokokom.
Wnioski:
1. Sytuacja epidemiologiczna zachorowań na IChM na terenie województwa opolskiego latach 2005-2012 była
zbliżona do sytuacji epidemiologicznej obserwowanej na terenie kraju, z wyłączeniem roku 2007 kiedy to zanotowano
tu najwyższy w Polsce wskaźnik zapadalności na IChM i odnotowano wystąpienie dwóch ognisk epidemicznych IChM.
2. Dominującą serogrupą Neisseria meningitidis odpowiedzialną za zachorowania na terenie województwa opolskiego
w latach 2005-2012 była serogrupa B i jest to zgodne z obserwacjami poczynionymi na terenie całej Polski. Natomiast
częściej w porównaniu z obserwacjami z pozostałych województw w Polsce obserwowano występowanie
hiperwirulentnego szczepu Neisseria meningitidis serogrupy ST-11.
3. W analizowanym okresie czasu - 2005-2012 prowadzona akcja szczepień ochronnych przeciwko meningokokom
serogrupy C oraz wdrożenie działań edukacyjno – organizacyjnych wpłynęła na zmianę sytuacji epidemiologicznej oraz
stopniowe zmniejszenie częstości występowania serogrupy C (w tym C ST-11).
4.
Zastosowano
chemioprofilaktyka
w
działaniach
prewencyjnych
w
województwie
opolskim
w analizowanym okresie czasowym odbiegała od przyjętych rekomendacji, co do rodzaju zastosowanych
antybiotyków, dawki i czasu stosowania a także wskazań do jej zastosowania. W 46% przypadków zastosowano
w województwie opolskim w chemioprofilaktyce antybiotyki niezgodnie z rekomendacjami KOROUN.
5. Czynnikami sprzyjającymi wystąpieniu jawnej klinicznej postaci IChM były wiek pacjenta - 15-19, płeć męska,
zamieszkanie w mieście, szerokie kontakty towarzyskie m.in.: imprezy masowe, rodzina. Natomiast na częstość
występowania IChM w województwie opolskim nie miały wpływu lokalizacje jednostek wojskowych, pobyt
w ośrodkach zamkniętych (szpitale, ośrodki odosobnienia), stopień bezrobocia (migracja zarobkowa).
6. W leczeniu IChM w województwie opolskim w latach 2005-2012 najczęściej stosowano cefalosporyny, w następnej
kolejności penicyliny. Stosowano także grupy antybiotyków nierekomendowane do leczenia IChM, tj. aminoglikozydy,
glikopeptydy,fluorochinolony.
7. Charakter i ilość powikłań w przebiegu ICHM w województwie opolskim była podobna do przebiegu ICHM
obserwowanego w pozostałych krajach Europy. Powikłania po przebytej IChM w województwie opolskim częściej
występowały wśród kobiet niż mężczyzn, częściej w przebiegu choroby wywołanej serogrupą C (w tym CST-11).
Najczęstszym powikłaniem zarówno w grupie nieleczonych jak i leczonych specjalistycznie były bóle głowy o rożnym
stopniu nasileń utrzymujące się po okresie hospitalizacji.
8. Odsetek zgonów z powodu ICHM w województwie opolskim w latach 2005-2012 był podobny do liczby zgonów
obserwowanej u pacjentów z terenu Polski oraz Europy. Zgony z powodu Inwazyjnej Choroby Meningokokowej
częściej występowały u pacjentów zakażonych N. meningitidis serogrupy C (w tym CST-11), częściej u kobiet niż
mężczyzn w jakiej grupie wiekowej 10-24lata.
Podsumowanie:
Inwazyjna Choroba Meningokokowa w dalszym ciągu stanowi poważne wyzwanie dla zdrowia publicznego. Pomimo
znacznego rozwoju metod diagnostycznych i terapeutycznych, istnienia skutecznych metod profilaktycznych,
pojawienie się zachorowań na IChM budzi ciągle duży niepokój także wśród personelu medycznego. IChM
jest chorobą poważną, bezpośrednio zagrażająca życiu, która mimo ogólnego dostępu do leczenia specjalistycznego
obarczona jest wysokim odsetkiem zgonów i licznych często trwałych powikłań W ostatnich latach (od 2006 roku)
w Polsce doszło do zmiany sytuacji epidemiologicznej; zaobserwowano wzrost zachorowań na IChM, oprócz
zachorowań sporadycznych pojawiły się ogniska epidemiczne wywoływane głównie przez meningokoki serogrupy C.
W konsekwencji wzmocniono nadzór epidemiologiczny i mikrobiologiczny, tj. powołano Krajowy Ośrodek
Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Ośrodkowego Układu Nerwowego – KOROUN, zmieniono
sposób zgłaszania i rejestracji zakażeń, wprowadzono definicje przypadków chorób zakaźnych, które uszczegółowiły
kryteria zgłaszania, wprowadzono obowiązek przesyłania izolatów i materiału biologicznego mogącego zawierać
meningokoki do KOROUN, wprowadzono techniki niehodowlane do diagnostyki. Tak prowadzony nadzór jest
niezbędny w wykrywaniu, zrozumieniu i przewidywaniu zmian w epidemiologii choroby meningokokowej.