Między TOLERANCJĄ a AKCEPTACJĄ Termin TOLERANCJA

17.09.2015
Między
TOLERANCJĄ
a
AKCEPTACJĄ
Tomasz Garstka
psycholog
Termin TOLERANCJA
Tolerancja – łac. tolerantia – słowo tłumaczone
jako „cierpliwa wytrwałość”
od łac. tolerare – „wytrzymywać”, „znosić”,
„przecierpieć”, „ścierpieć”,
ale również „popierać” i „podtrzymywać”
1
17.09.2015
Termin AKCEPTACJA
Akceptacja (z łac. acceptatio, dosł. przyjmowanie):
• uznanie czegoś, aprobata, potwierdzenie czegoś
Słownik Współczesnego Języka Polskiego, wydawnictwo SMS, pod red. Prof. Dr hab. Bogusława
Dunaja, Kraków 2000, s. 9
• formalna zgoda na jakieś działania, zwykle wyrażona
podpisem na odpowiednim dokumencie i niekoniecznie
wynikająca z ich pozytywnej oceny
Nowy Słownik Języka Polskiego,Wydawnictwo Naukowe PWN, pod red. Mirosława
Bańko, Warszawa 2000, s. 12
• pogodzenie się z czymś, czego nie można zmienić, uznanie
czyichś cech postępowania za zgodne z oczekiwaniami
Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, red. Prof. J. Bralczyk, wyd. PWN, Warszawa 2005
Termin TOLERANCJA
Tolerancja – cierpliwość i wyrozumiałość dla
odmienności; poszanowanie cudzych uczuć,
poglądów, upodobań, wierzeń, obyczajów i
postępowania choćby były całkowicie odmienne
od własnych, albo zupełnie z nimi sprzeczne
2
17.09.2015
TOLERANCJA religijna
Perez Zagorin
1920-2009
Perez Zagorin, How the Idea of
Religious Toleration Came to the
West. Princeton University Press,
Princeton 2003.
Niektórzy filozofowie […] postrzegają tolerancję i
wolność religijną jako dwie całkiem różne rzeczy
oraz wyraźnie podkreślają różnice między nimi.
Według nich, tolerancja ma za zadanie oznaczać
jedynie wyrozumiałość oraz pozwolenie od
wyznawców dominujących religii na istnienie
innych religii, nawet jeśli te religie traktuje się z
dezaprobatą i postrzega jako gorsze, błędne lub
szkodliwe. Natomiast wolność religijna jest
postrzegana przez tych samych myślicieli jako
równość wszystkich religii
i wyznań, z wykluczeniem jakiejkolwiek
dyskryminacji. W przypadku wolności religijnej,
nikt, zgodnie z prawem, nie może nie tolerować
ani odrzucić tej wolności
TOLERANCJA współcześnie
Termin odnoszony nie tylko do mniejszości
wyznaniowych czy religijnych, ale również do
przesłanek takich jak:
• kolor skóry
• narodowość; pochodzenie etniczne
• orientacja seksualna
• płeć
• niepełnosprawność
• wiek
• inne (np. styl życia, światopogląd, migracja)
3
17.09.2015
Prawo
• Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948)
• Pakty Praw Człowieka
(1966)
• Europejska Konwencja Praw Człowieka (1950)
• Karta Socjalna Wspólnoty Europejskiej
(1961)
Granice tolerancji?
„Tolerancja musi być
nietolerancyjna wobec
nietolerancji”
Immanuel Kant
1724–1804
„Jestem zdecydowanie za
tolerancją, lecz przeciw
tolerowaniu nietolerancji,
przemocy, okrucieństwa”
Karl Popper
1902–1994
4
17.09.2015
Albert Einstain
1879 -1955
„ Mógłbym powiedzieć,
analogicznie, że tolerancja jest
uprzejmym uznaniem cech,
poglądów i działań innych osób,
które są obce naszym własnym
zwyczajom, wierzeniom i
upodobaniom.
W ten sposób bycie
tolerancyjnym nie oznacza
obojętności wobec działań
i uczuć innych. Musi też istnieć
zrozumienie i empatia”
Albert Einstein, The Human Side, pod red. Banesh Hoffmanna i Helen Dukas.
Princeton University Press, 1979, s. 89
Tolerancja a akceptacja
TOLERANCJA
AKCEPTACJA
5
17.09.2015
Przykład: źródła nietolerancji wobec
nieheteronormatywności
• fałszywa wiedza (bio-psycho-społeczna) na temat
osób o nieheteroseksualnej orientacji (źródeł
homoseksualizmu, „leczenia” itp.)
• mylenie pedofilii z homoseksualizmem mężczyzn
• „dogmaty” religijne (wykładnia katolickiej
Kongregacji ds. Nauki Wiary, Watykan)
o. Jacek Woroniecki
[Sługa Boży]
„Tolerancja jest jednym ze
źródeł tej wielkiej plagi
społecznej naszych czasów,
jaką jest bezkarność”
1878–1949
o. Jacek Woroniecki, Katolicka etyka wychowawcza, tom II/1. Wydawnictwo
Mariackie, Kraków 1948, s. 324
6
17.09.2015
Tolerancja a fundamentalizm
„Ogromna większość społecznych elit przestrzega
(niektórych) rytuałów oraz obrzędów religijnych
przypisanych do tradycji wyłącznie ze względu na
szacunek dla »stylu życia« społeczności, której są
członkami (…) Pod mianem »kultury« kryją się
dzisiaj wszystkie te tradycje, które kultywujemy,
lecz nie traktujemy serio. I właśnie dlatego
gardzimy fundamentalistami, określając ich
»barbarzyńcami« o »średniowiecznej mentalności«
– bo mają czelność poważnie traktować swoją
wiarę. (…) Dzisiaj jako największe zagrożenie dla
kultury postrzegamy tych, którzy mocno osadzeni
są we własnej kulturze i którym brak właściwego
dystansu”
[Slavoj Žižek, psychoanalityk lacanowski, filozof
marksistowski, krytyk kultury, socjolog]
(1997)
Chłodna tolerancja
Krypto-nietolerancja
Jawna nietolerancja
Aktywne wspieranie
Akceptacja
Życzliwa tolerancja
Nastawienie
eksterminacyjne
Kontinuum postaw
od afirmacyjnych do eksterminacyjnych
TOLERANCJA
Oprac. T. Garstka
7
17.09.2015
TOLERANCJA / AKCEPTACJA jako
postawy
Termin POSTAWA
Prof. Bogdan Wojciszke (2011)
8
17.09.2015
Termin POSTAWA
Prof. Stanisław Mika (1998)
Postawa nietolerancji
• SĄDY  stereotypy
• EMOCJE  uprzedzenia
• GOTOWOŚĆ BEHAWIORALNA do:
- dyskryminacji
- wykluczania
- przemocy
- eksterminacji
9
17.09.2015
Postawa tolerancji
• Sądy, przekonania dotyczące:
- obiektu postawy (osoby, grypy, zjawiska) – brak
nieuprawnionych generalizacji i przypisywania
negatywnych cech
- tolerancji (jako postawy pozytywnej i
oczekiwanej)
• Ustosunkowanie emocjonalne: pozytywne
(życzliwość, szacunek)
• Gotowość behawioralna (postępowanie zgodne z
wyznawanymi przekonaniami
Skala Dystansu Społecznego
Emory Bogardus (1882 - 1973)
Czy pod wpływem pierwszego odruchu uczuciowego chętnie
dopuściłbyś (tu nazwa przedstawiciela danej narodowości, wobec
której dystans podlega pomiarowi) reprezentującego całą grupę,
a nie jej najlepszych lub najgorszych przedstawicieli, jakich znasz,
do tego aby:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
spokrewnił się z Tobą przez małżeństwo?
został członkiem Twojego klubu (jako bliski przyjaciel)?
stał się sąsiadem zamieszkującym na Twojej ulicy?
pracował w Twoim miejscu pracy?
został obywatelem Twojego kraju?
odwiedził Twój kraj wyłącznie jako turysta?
usunąłbym z mojego kraju (jako osobę niemile widzianą)
10
17.09.2015
Przykładowe pytania
na skali Bogardusa
• Czy zaakceptował(a)byś związek Twojego dziecka
(najlepszego przyjaciela/najlepszej przyjaciółki)
z _____?
• Czy zgodził(a)byś się, aby ____ był(a) twoim
sąsiadem/sąsiadką?
• Czy zgodził(a)byś się, aby ____ zamieszkał(a)
w twojej dzielnicy?
• Czy zgodził(a)byś się, aby ____ mieszkał(a)
w twojej miejscowości?
• Czy zgodził(a)byś się, aby ____ mieszkał(a)
w twoim kraju?
Tolerancja nietolerancji?
milczący
świadkowie
POPISYWANIE SIĘ
„MOCĄ”
POCZUCIE
WSPÓŁWINY
U ŚWIADKÓW
PODZIW
ŚWIADKÓW
DLA WŁADZY
AGRESORA
SZANTAŻ
EMOCJONALNY
Osoba
dyskryminująca
Osoba
dyskryminowana
INSPIROWANE: D. Armstrong, Psychic
Retreats: The Organisational Relevance
of a Psychoanalytic Formulation,
Symposium of The International Society
for the Psychoanalytic Study of
Organizations, 1998
11
17.09.2015
Zmiana postaw ku tolerancji
Model perswazji biernej
UWAGA

Odbiór informacji
ZROZUMIENIE
ARGUMENTÓW

Przetwarzanie informacji:
AKCEPTACJA
1) efekt perswazji

ZMIANA OPINII

2) utrwalenie
ZAPAMIĘTANIE
Zmiana postaw ku tolerancji
Model autoperswazji
PRZESŁANKI
ZEWNETRZNE
(nagroda?, kara?)

ZACHOWANIE
(decyzja)


NIEDOSTATECZNE UZASADNIENIE
WŁASNEGO ZACHOWANIA
POSTAWA
(Dlaczego właściwie to zrobiłem?)


PRZESŁANKI
WEWNĘTRZNE
(moja opinia?)
12
17.09.2015
UWAGA!
grafika © Joanna Leonowicz
Metody „projektowanych
doświadczeń” (np. „żywa
biblioteka”) nie muszą prowadzić do
zgeneralizowanej zmiany postawy na
tolerancyjną wobec przedstawiciela
grupy/kategorii społecznej, z którą
spotykają się uczniowie, lecz
doprowadzić do wytworzenia w
umysłach kategorii „wyjątku od
reguły” i chwilowego pozytywnego
torowania myślenia. Niezbędne są
nie tylko badania przeżyć po
zastosowaniu metody, ale odroczone
badania zmiany postaw.
ul. Makuszyńskiego 4, lok. 10,
00-860 Warszawa
 tel. 501-761-834
 www.wsparcieirozwoj.org
 [email protected]

Dziękuję za cierpliwość!
Tomasz Garstka 
[email protected]
tel. 606 864 704
13