Fazy rozwoju alkoholizmu wg Jellinka[1]

Zespół uzależnienia od alkoholu
Alkoholizm jest chorobą przewlekłą i pod wieloma innymi względami przypomina inne
chroniczne schorzenia – takie jak cukrzyca, alergia, choroba wrzodowa czy wieńcowa. Żadnej z
nich nie można wyleczyć, można natomiast powstrzymać jej rozwój, niekiedy zahamować
najbardziej dolegliwe objawy, a przede wszystkim nauczyć się z nimi żyć.
Choroby przewlekłe mają z reguły charakter psychosomatyczny. Znaczy to, że rozwój
choroby, jej powstrzymanie, jak również proces odzyskiwania zdrowia zależą w równym
stopniu od odporności fizycznej i psychicznej chorego. Odporność tę można zwiększyć za
pomocą zmiany sposobu myślenia i tego, co nazywamy „sposobem życia”.
Różne choroby przewlekłe łączy również podobieństwo polegające na tym, że za stan
chorego oraz wyniki jego leczenia odpowiedzialny jest najbardziej sam pacjent, bowiem to on
musi zastosować się do zaleceń. Powodzenie w zdrowieniu wiąże się bowiem z głębokimi i
trwałymi zmianami w najważniejszych dziedzinach życia chorego, obejmujących między innymi
sposób odżywiania się, organizację czasu pracy i wypoczynku, a także stosunek do siebie, innych
ludzi i świata w ogóle.
Na ostateczne rozpoznanie uzależnienia pozwala identyfikacja co najmniej trzech z poniższej
listy objawów, przez jakiś czas w ciągu ostatniego roku lub utrzymywanie się ich, w przeszłości, przez
okres jednego miesiąca:
1. Silne pragnienie (“głód”) lub poczucie przymusu picia alkoholu;
2. Subiektywne przekonanie o mniejszej możliwości kontrolowania zachowań związanych z
piciem alkoholu tj. trudności w:
 powstrzymywaniu się od picia,
 kontrolowaniu ilości wypijanego alkoholu;
 kontrolowaniu długości picia (“ciągu”),
3. Obecność fizjologicznych objawów zespołu odstawienia (abstynencyjnego) występujących po
przerwaniu lub zmniejszeniu ilości wypijanego alkoholu albo picie alkoholu ze świadomością,
że objawy odstawienia ulegną złagodzeniu;
4. Wzrost tolerancji na alkohol;
5. Postępujące zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności lub dotychczasowych
zainteresowań na rzecz zdobywania alkoholu, picia oraz odwracania następstw picia
alkoholu;
6. Picie alkoholu pomimo szkodliwych następstw (fizycznych, psychicznych i społecznych), o
których wiadomo, że mają związek z piciem alkoholu.
Jak każda choroba, choroba alkoholowa ma również swój przebieg, a poszczególne objawy ulegają
nasileniu. W przebiegu choroby alkoholowej wyróżniono 4 fazy: wstępną, ostrzegawczą, krytyczną i
przewlekłą. Niżej zostały przedstawione fazy rozwoju alkoholizmu z ich objawami.
Fazy rozwoju alkoholizmu wg Jellinka1
WSTĘPNA [“przedalkoholiczna", objawowa]
1. picie w celu uzyskania ulgi, redukcji napięcia, odprężenia się
2. wzrost tolerancji na alkohol
OSTRZEGAWCZA [zwiastunowa]
3. pojawienie się palimpsestów [“przerw w życiorysie”]
4. coraz większa koncentracja na alkoholu
5. picie po kryjomu
6. picie z chciwością (łapczywe)
7. organizowanie okazji do wypicia
8. poczucie winy z powodu picia
9. unikanie rozmów na temat picia alkoholu
KRYTYCZNA [ostra, krzyżowa]
10. utrata (upośledzenie) kontroli nad piciem
11. objawy “głodu alkoholowego"
12. wyszukiwanie usprawiedliwień (system alibi) dla picia
13. obwinianie otoczenia i reagowanie agresją na uwagi
14. narzucanie sobie okresów abstynencji
15. próby zmiany wzorca picia (czasu, miejsca, rodzaju alkoholu)
16. powtarzające się stany wyrzutów sumienia
17. zaniedbywanie pracy, bliskich, przyjaciół
18. wyraźne zawężenie zainteresowań
19. tworzenie racjonalnych uzasadnień dla picia (samooszukiwanie)
20. koncentracja życia wokół picia
21. gromadzenie zapasów alkoholu
22. zaniedbywanie jedzenia (niedożywienie)
23. osłabienie popędu seksualnego
24. epizody zazdrości (urojenia niewiary małżeńskiej)
25. stałe uzupełnianie poziomu alkoholu (m.in. picie poranne)
1
Jellinek E.M.: Phases of Alcohol Addiction, Quart. J. Alc. 1952, 13, 673 - 684
PRZEWLEKŁA
26. okresy wielodniowego picia (“ciągi")
27. osłabienie zasad moralnych
28. uszkodzenie myślenia i zdolności oceny
29. picie alkoholi niekonsumpcyjnych
30. spadek tolerancji na alkohol
31. wyraźne drżenia (tremor)
32. lęki
33. napady drgawkowe (“padaczka alkoholowa")
34. psychozy alkoholowe - ostre i przewlekłe
35. poważne choroby somatyczne --> ZGON
Picie alkoholu zaczyna stawać się niebezpieczne wówczas, kiedy człowiek zauważy, że
alkohol „załatwia mu” jakieś problemy, np. uspokaja i odpręża, pozwala zasnąć, ośmiela itp.
Następny sygnał to objaw tzw. „mocnej głowy” umożliwiający wypicie większej niż kiedyś ilości
alkoholu bez wyraźnych objawów upicia. Jest to efekt podwyższonej tolerancji na alkohol czyli
przystosowania się organizmu do radzenia sobie z coraz to większymi dawkami alkoholu.
W początkowym okresie, mogą też pojawiać się tzw. palimpsesty alkoholowe (luki
pamięciowe), będące skutkiem wpływu alkoholu na funkcje mózgu.
O podstępnie rozwijającym się uzależnieniu od alkoholu świadczą więc:
-
spożywanie alkoholu wówczas kiedy jest odczuwane napięcie, smutek, zmęczenie itp.;
-
trudności w przypominaniu sobie niektórych wydarzeń z okresów picia („urwany film”);
-
występowanie poczucia winy i wyrzutów sumienia z powodu zachowań związanych z
piciem alkoholu;
-
sygnały od osób bliskich, przyjaciół, znajomych, że sposób picia wzbudza ich niepokój;
-
reagowanie gniewem bądź agresją na sytuacje utrudniające picie lub sugestie
ograniczenia picia.