Tekst źródłowy do lekcji
o Powstaniu w Getcie Warszawskim
13 marca 1943, Warszawa – List Mordechaja Anielewicza1 do KG AK
i Delegatury RP na Kraj w sprawie broni oraz o samoobronie marcowej
Drodzy panowie!
Sytuacja pogarsza się z godziny na godzinę. 1500 osób ma dziś jechać od firmy Schultz. Spodziewamy się akcji
oczyszczającej na terenie getta i szopów2. Rozdział „szczotkarzy” zakończony naszym bezapelacyjnym
zwycięstwem przekonał Niemców raz na zawsze, że muszą wrócić do metody blokad i przemocy. Najbliższe dni
przynieść mogą kres żydostwu warszawskiemu.
Czy jesteśmy przygotowani? Materialnie bardzo źle. Z 49 przydzielonych nam sztuk – do użytku nadaje się tylko
36, a to z powodu braku amunicji. Nasz stan posiadania pogorszył się po licznych akcjach przeprowadzanych
w ostatnich tygodniach, w których zużyliśmy dużo amunicji. W chwili obecnej przypada na jedną maszynę
z górą 10 naboi. Jest to stan katastrofalny.
Proszę przekazać władzom w naszym imieniu, że jeżeli nie przyjdzie natychmiast wielka pomoc, uznamy to za
obojętność delegatury i władz wobec losu żydostwa warsz[awskiego]. Przydzielenie maszyn bez amunicji robi
wrażenie cynicznego naigrawania się z naszego losu i potwierdza przypuszczenie, że jad antysemityzmu trawi
nadal koła rządzące Polską, pomimo tak okrutnego i tragicznego doświadczenia ostatnich trzech lat.
Nie będziemy nikogo przekonywać o naszej gotowości i zdolności do walki. Począwszy od 18 stycznia
społeczeństwo żydowskie Warszawy znajduje się w stanie permanentnej walki z okupantem i jego sługusami.
Kto temu zaprzecza albo w to wątpi jest tylko złośliwym antysemitą.
Mordechaj Anielewicz, ps. „Malachi” (Aniołek), „Marian” (1919–1943) – działacz polityczny, członek żydowskiego
ruchu oporu w getcie warszawskim. Od 1934 roku działał w lewicowo- syjonistycznej organizacji młodzieżowej HaSzomer ha-Cair (tzw. ruch szomrowy). Od 1937 roku dowódca oddziału Bechazit i członek komendy warszawskiego
„gniazda” organizacji, od 1939 – członek jej Komendy Naczelnej. Od 1940 roku współredaktor pisma „Neged Hazerem”
(„Pod prąd”), ukazującego się w getcie warszawskim. W 1942 roku jeden z organizatorów Bloku Antyfaszystowskiego. Od
grudnia 1942 roku. komendant Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB). W styczniu 1943 roku kierował samoobroną
Żydów w getcie, od 19 kwietnia do 8 maja 1943 roku dowódca powstania w getcie warszawskim, mianowany majorem.
Wraz z żoną i członkami sztabu ŻOB 8 maja 1943 roku popełnił samobójstwo w zdobytym przez Niemców bunkrze przy
ul. Miłej 18.
2
Szopy – nazwa niemieckich przedsiębiorstw działających na terenie getta.
1
Wsparcie udzielone z funduszy norweskich i EOG przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię
Ale ze strony władz i delegatury spodziewaliśmy się nie tylko „zrozumienia” dla naszej sprawy, ale
potraktowania sprawy mordowania milionów Żydów obywateli polskich za czołowe zagadnienie aktualnego
życia. Jakże żałujemy, że nie mamy możliwości bezpośredniego skontaktowania się z rządami państw
sprzymierzonych, z rządem polskim i organizacjami żydowskimi zagranicą, aby ich poinformować o naszym
położeniu i o stosunku do nas ze strony władz i społeczeństwa polskiego.
Drodzy panowie!
Proszę natychmiast wszcząć odpowiednie kroki u Władz Wojskowych i Delegatury Rządu, proszę przeczytać ten
list i żądać kategorycznie natychmiastowego [przekazania] co najmniej 100 granatów, 50 pistoletów, 10
karabinów, kilku tysięcy sztuk amunicji wszelkiego kalibru. Gotów jestem w ciągu 2 dni dostarczyć dokładnych
planów naszej pozycji z mapami, żeby konieczność dostarczenia broni nie uległa żadnej wątpliwości.
Komendant Ż.O.B.
(–) Kalacki3
W tej chwili położenie jest naprężone. Grupa bojowa zaatakowała z rana dwóch niemieckich werkschutzów4
policyjnych, którzy od tygodnia rabują, strzelają i terroryzują ludność żydowską. Jeden z nich został rozbrojony
i zabity, drugi został zastrzelony podczas ucieczki. Wkroczyła S.A. i tajna policja. Jeden z S.A. ciężko ranny.
Po naszej stronie nie ma żadnych strat.
Żr.: Bernard Mark, Powstanie w getcie warszawskim. Nowe uzupełnione wydanie i zbiór dokumentów, Idisz
Buch, Warszawa 1963, dokument nr 37, s. 221–223.
Na lekcjach poświęconych Powstaniu w Getcie Warszawskim możesz wykorzystać również relację wideo
z zasobów USC Shoah Foundation Institute: http://youtu.be/Ye4UXKPOHI4
Zniekształcony w trakcie przepisywania dokumentu pseudonim Mordechaja Anielewicza, powinno być Malachi (hebr.
Aniołek).
4
Werkschutz (niem.) – straż przemysłowa
3
Wsparcie udzielone z funduszy norweskich i EOG przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię
