KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 17.10.2013 SWD(2013) 422 final DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI STRESZCZENIE OCENY SKUTKÓW Towarzyszący dokumentowi Wniosek dotyczący dyrektywy Rady zmieniającej dyrektywę 2009/71/EURATOM ustanawiającą wspólnotowe ramy bezpieczeństwa jądrowego obiektów jądrowych {COM(2013) 715 final} {SWD(2013) 423 final} {SWD(2013) 424 final} {SWD(2013) 425 final} PL PL DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI STRESZCZENIE OCENY SKUTKÓW Towarzyszący dokumentowi Wniosek dotyczący dyrektywy Rady zmieniającej dyrektywę 2009/71/EURATOM ustanawiającą wspólnotowe ramy bezpieczeństwa jądrowego obiektów jądrowych 1. WPROWADZENIE Energia jądrowa stanowi obecnie blisko 30 % całkowitej energii elektrycznej wytwarzanej w UE i jest źródłem około dwóch trzecich jej zasobów niskoemisyjnej energii elektrycznej. Bezpieczeństwo jądrowe jest niezmiernie ważne dla UE i jej mieszkańców. Koszty awarii jądrowej mogą być tak wysokie, że mogą być potencjalnie rujnujące dla krajowej gospodarki. Zasadnicze znaczenie dla społeczeństwa i gospodarki ma zatem zmniejszenie ryzyka awarii jądrowej w państwach członkowskich UE poprzez stosowanie wysokich standardów bezpieczeństwa jądrowego i gwarantowanie wysokiej jakości nadzoru regulacyjnego. Awaria w japońskiej elektrowni jądrowej Fukushima w 2011 r. spowodowała, że środki, które są konieczne w celu zapewnienia najbardziej odpowiednich poziomów bezpieczeństwa jądrowego, stały się ponownie przedmiotem rozważań politycznych w skali całego świata. Na podstawie mandatu udzielonego przez Radę Europejską w marcu 2011 r.1 Komisja Europejska (KE), wraz z Europejską Grupą Organów Regulacyjnych ds. Bezpieczeństwa Jądrowego (ENSREG), rozpoczęła ogólnounijne kompleksowe oceny ryzyka i bezpieczeństwa elektrowni jądrowych („testy wytrzymałościowe”). Ich wyniki ukazały różnice w podejściu do bezpieczeństwa jądrowego, a także w praktykach branżowych występujące między państwami, które wzięły udział w testach2. Ponadto mandat Rady Europejskiej obejmował również zwrócenie się do KE o dokonanie przeglądu istniejących ram prawnych i regulacyjnych w zakresie bezpieczeństwa obiektów jądrowych, a także o zaproponowanie wszelkich udoskonaleń, które mogą okazać się niezbędne. Wszelkie wnioski legislacyjne powinny uwzględniać konkluzje wynikające z testów wytrzymałościowych i naukę płynącą z awarii w elektrowni jądrowej w Fukushimie, a także wyniki otwartych konsultacji publicznych i poglądy zainteresowanych stron. Konsultacje pokazały, że znaczna większość zainteresowanych stron opowiada się za wzmocnieniem unijnych ram legislacyjnych. W niniejszej ocenie skutków uwzględniono wspomniane wyżej czynniki, opisując wyzwanie, jakim jest zapewnienie wystarczających poziomów bezpieczeństwa jądrowego w UE. Określono w niej cele ogólne i szczegółowe służące skuteczniejszemu zapobieganiu awariom jądrowym i łagodzeniu ich skutków. Zaproponowano i przeanalizowano szereg wariantów 1 2 PL Rada Europejska, EUCO 10/1/ 11. Sprawozdanie z przeglądu zewnętrznego – testy wytrzymałościowe przeprowadzone w europejskich elektrowniach jądrowych (Peer Review Report – Stress Tests performed on European nuclear power plants), 25 kwietnia 2012 r. (http://www.ensreg.eu/node/407). 2 PL strategicznych, począwszy od utrzymania obecnego stanu, a skończywszy na bardziej gruntownych reformach. Każdy wariant oceniono pod kątem szacowanych skutków dla bezpieczeństwa oraz skutków gospodarczych, środowiskowych i społecznych. Wybrany wariant polega na zmianie obowiązującej dyrektywy Rady 2009/71/Euratom ustanawiającej wspólnotowe ramy bezpieczeństwa jądrowego obiektów jądrowych 3 („dyrektywa w sprawie bezpieczeństwa jądrowego”) poprzez zaostrzenie obowiązujących / wprowadzenie nowych ogólnych zasad i wymogów w zakresie bezpieczeństwa uzupełnionych zharmonizowanymi kryteriami Euratom w zakresie bezpieczeństwa jądrowego oraz procedurami umożliwiającymi weryfikację ich wdrażania na poziomie krajowym. Przewidziano w nim również zwiększenie niezależności organów regulacyjnych oraz przejrzystości w zakresie informowania społeczeństwa na temat działań przedsiębiorstw i organów regulacyjnych. Niektóre ze środków stanowiących podstawę wybranego wariantu można podjąć bezzwłocznie, inne zaś wymagają prac technicznych w celu ich opracowania oraz wkładu ze strony państw członkowskich. 2. OKREŚLENIE PROBLEMU Awaria w elektrowni jądrowej Fukushima Daiichi w 2011 r. spowodowała znaczne szkody ekologiczne, gospodarcze i społeczne, a także wzbudziła obawy co do możliwych skutków dla zdrowia dotkniętej nią ludności w Japonii. Chociaż awarię wywołało trzęsienie ziemi i ogromne tsunami, dochodzenia w sprawie jej przyczyn ujawniły szereg możliwych do przewidzenia czynników, których połączenie spowodowało katastrofalne skutki. Analiza awarii w Fukushimie ujawniła zasadnicze i powtarzające się problemy techniczne, a także stałe niedomogi instytucjonalne podobne do tych wynikających z ocen przeprowadzonych kilkadziesiąt lat temu w odniesieniu do awarii jądrowych w Three Mile Island i Czernobylu. Ta ostatnia awaria jądrowa po raz kolejny podważyła wiarę społeczeństwa w bezpieczeństwo energetyki jądrowej i to w czasie, kiedy wykorzystywanie energii jądrowej jest rozważane jako możliwa opcja, by zaspokoić światowe zapotrzebowanie na energię w zrównoważony sposób. W UE eksploatuje się 132 reaktory, co stanowi około jedną trzecią z 437 eksploatowanych reaktorów jądrowych na świecie. Wiele elektrowni jądrowych zbudowano w UE już trzydzieści, czterdzieści lat temu i działają one w oparciu o projekty i przepisy bezpieczeństwa, które były stale aktualizowane od tego czasu. W maju 2011 r. zapoczątkowano testy wytrzymałościowe służące ocenie, czy obecne marginesy bezpieczeństwa są wystarczające, aby objąć różne nieprzewidywalne zdarzenia. Wyniki pokazują różne mocne i słabe strony wszystkich elektrowni jądrowych, w tym wyraźną potrzebę wdrożenia, w przypadku niektórych elektrowni, szeregu środków służących zwiększeniu wytrzymałości zakładów na kilka rodzajów wewnętrznych i zewnętrznych zagrożeń. Testy wykazały również istnienie znaczących różnic w podejściach poszczególnych państw do oceny awarii pozaprojektowych utrudniających lub wręcz uniemożliwiających odpowiednią ocenę obecnego poziomu bezpieczeństwa. Na przykład w niektórych przypadkach zagrożenie trzęsieniem ziemi nie zostało uwzględnione w warunkach projektowych, lecz dopiero na późniejszym etapie lub zostało niedoszacowane. Opracowano już wprawdzie nowe podejścia do oceny zagrożeń sejsmicznych i ryzyka z nimi związanego, ale nie wszyscy operatorzy poddali ponownej ocenie zagrożenia związane z lokalizacją i ryzyko sejsmiczne zgodnie z najnowszymi metodami, danymi i kryteriami. 3 PL Dz.U. L 172 z 2.7.2009. 3 PL 3. SZCZEGÓŁOWE KWESTIE WYMAGAJĄCE PODJĘCIA DZIAŁAŃ Na podstawie różnych źródeł wiedzy specjalistycznej, takich jak odpowiednie inicjatywy podejmowane przez MAEA i WENRA, jak również wniosków wyciągniętych z przeprowadzonych w UE testów wytrzymałościowych oraz z dochodzeń w sprawie awarii w Fukushimie, określono obszary o kluczowym znaczeniu dla poprawy bezpieczeństwa jądrowego. Te problematyczne obszary dotyczą kwestii technicznych (w szczególności lokalizacji i projektu elektrowni), nadzoru regulacyjnego, aspektów odnoszących się do zarządzania bezpieczeństwem jądrowym (niezależności organów regulacyjnych i przejrzystości), a także kwestii gotowości i postępowania w przypadku zdarzeń radiacyjnych. • • • • • Kwestie techniczne Kwestie związane z nadzorem regulacyjnym Kwestie dotyczące niezależności organów regulacyjnych Kwestie dotyczące przejrzystości Kwestie związane z gotowością i postępowaniem w przypadku zdarzeń radiacyjnych Główne stwierdzone niedostatki w tym zakresie obejmują braki w zapewnianiu kompleksowego i przejrzystego określania kluczowych kwestii związanych z bezpieczeństwem oraz zarządzaniu nimi, niewdrożenie ważnych środków bezpieczeństwa oraz brak spójnego podejścia państw członkowskich do zarządzania zagrożeniami jądrowym pomimo ich transgranicznego charakteru. Obecne przepisy Euratom dotyczące bezpieczeństwa jądrowego, w szczególności dyrektywa w sprawie bezpieczeństwa jądrowego, stanowią wiążące prawnie ramy Euratom opierające się na uznanych na szczeblu międzynarodowym ogólnych zasadach i obowiązkach. Jako że zakres wspomnianej dyrektywy ogranicza się jednak tylko do tych ogólnych zasad, jej najsłabszą stroną jest niemożność zajęcia się na wystarczającym poziomie szczegółowości technicznymi problemami dotyczącymi bezpieczeństwa wynikającymi z awarii w elektrowni jądrowej w Fukushimie oraz stwierdzonymi w ramach testów wytrzymałościowych. Ponadto obecne przepisy dyrektywy nie wydają się zapewniać wystarczającej niezależności krajowych organów regulacyjnych. Co więcej, testy wytrzymałościowe pokazują, że należałoby wzmocnić mechanizmy współpracy i koordynacji pomiędzy wszystkimi stronami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo jądrowe, na przykład przeglądy zewnętrzne. Obecne przepisy dyrektywy dotyczące przejrzystości powinny również zostać w większym stopniu zaostrzone. Ponadto należałoby również uwzględnić kwestię odpowiedniej gotowości i odpowiedniego postępowania w przypadku zdarzeń radiacyjnych na terenie obiektu. Bez względu na znaczenie testów wytrzymałościowych w zwiększaniu bezpieczeństwa elektrowni jądrowych w UE, ich słabą stroną jest niewiążący charakter. Jako dobrowolne, jednorazowe działanie testy te nie gwarantują, że określone środki zostaną w pełni wdrożone i będą regularnie aktualizowane. W ramach MAEA opracowano i uzgodniono zasady, standardy i międzynarodowe konwencje4 regulujące kwestie bezpieczeństwa jądrowego. Te normy bezpieczeństwa nie są jednak prawnie wiążące, natomiast międzynarodowe konwencje są prawnie wiążące, ale nie podlegają rygorowi wykonalności. Prawodawstwo Euratom korzysta z jasnych i prężnych mechanizmów sankcjonowania w odniesieniu do jego transpozycji i wdrażania. W następstwie wydarzeń w Fukushimie państwa członkowskie MAEA ogólnie uznają potrzebę zwiększenia skuteczności, możliwości zarządzania i wykonalności międzynarodowych ram prawnych w zakresie bezpieczeństwa jądrowego. 4 PL W szczególności Konwencja bezpieczeństwa jądrowego (INFCIRC/449 z dnia 5 lipca 1994 r.). 4 PL 4. KOMPETENCJE EURATOM, ZASADA POMOCNICZOŚCI I PROPORCJONALNOŚCI Wszelkie zmiany legislacyjne powinny stanowić kontynuację obowiązującej dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa jądrowego i wzmacniać jej podejście. Podstawą prawną są w dalszym ciągu art. 31 i 32 traktatu Euratom. Każdy wniosek dotyczący zmian ma na celu wzmocnienie w jeszcze większym stopniu roli i niezależności właściwych organów regulacyjnych, gdyż oczywiste jest, że tylko organy regulacyjne o mocnej pozycji, wyposażone we wszelkie niezbędne kompetencje i gwarancje niezależności mogą sprawować nadzór nad obiektami jądrowymi w UE i zapewniać ich bezpieczną eksploatację. Biorąc pod uwagę potencjalne skutki transgraniczne awarii jądrowej, organy regulacyjne należy zachęcać do ścisłej współpracy i wymiany informacji. Ze względu na rozległe konsekwencje awarii jądrowej, a w szczególności ze względu na potrzebę informowania społeczeństwa w razie jej nastąpienia, zasadnicze znaczenie ma ogólnounijne podejście do kwestii związanych z przejrzystością. Może to zapewnić, że niezależnie od granic państwowych, społeczeństwo jest odpowiednio informowane o wszystkich istotnych aspektach dotyczących bezpieczeństwa jądrowego, tak by zapewnić jednakowy poziom przejrzystości i informowania w całej UE. Testy wytrzymałościowe potwierdziły, że w Europie między państwami członkowskimi UE nie tylko ciągle istnieją różnice w zapewnianiu kompleksowej i przejrzystej identyfikacji kluczowych kwestii bezpieczeństwa oraz zarządzania nimi, lecz również znaczne braki w tym zakresie. Wzmocnione prawodawstwo Euratom mogłoby obejmować zestaw przepisów technicznych na odpowiednim poziomie szczegółowości w ramach ramowego instrumentu prawnego. Przepisy te powinny zapewnić wspólne podejście UE do bezpieczeństwa jądrowego. Doświadczenia zdobyte w związku z awarią w Fukushimie oraz cenne informacje uzyskane w ramach testów wytrzymałościowych wyraźnie pokazały, że zasadnicze znaczenie dla zapewnienia skutecznego i ciągłego stosowania dowolnego systemu bezpieczeństwa ma rzetelny i przejrzysty system monitorowania (w tym przeglądy zewnętrzne). Zgodnie z zasadą proporcjonalności planowane zmiany nie powinny wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia wyznaczonych celów. Ponadto biorąc pod uwagę różne sytuacje panujące w poszczególnych państwach członkowskich, należy określić elastyczne i proporcjonalne podejście w odniesieniu do poziomu stosowalności. Należy opracować, ze szczególnym uwzględnieniem zasady proporcjonalności, mechanizm rozwoju ogólnounijnych kryteriów technicznych, w którym w pełni wykorzystuje się wiedzę i praktyczne doświadczenia ekspertów z państw członkowskich. 5. CELE Cele ogólne Ochrona pracowników i ogółu społeczeństwa przed zagrożeniami wynikającymi z promieniowania jonizującego pochodzącego z obiektów jądrowych poprzez zapewnienie odpowiednich warunków eksploatacji, zapobieganie awariom i łagodzenie ich skutków. Utrzymywanie i wspieranie ciągłej poprawy bezpieczeństwa jądrowego i jego regulacja na poziomie Euratom. Cele szczegółowe PL 5 PL Ciągła poprawa ogólnej struktury bezpieczeństwa jądrowego (np. poprzez zaostrzenie obowiązujących / wprowadzenie nowych ogólnych zasad i wymogów w zakresie bezpieczeństwa jądrowego). Ciągła poprawa szczegółowej struktury bezpieczeństwa jądrowego (np. poprzez uzupełnienie wyżej wspomnianych zasad i wymogów w zakresie bezpieczeństwa kryteriami Euratom w zakresie bezpieczeństwa jądrowego). Ciągła poprawa metod oceny bezpieczeństwa jądrowego (np. poprzez zachęcanie do stosowania w sposób spójny i kompleksowy metod rozpoznawania ryzyka w celu wspierania procesu decyzyjnego). Zapewnianie współpracy wszystkich stron odpowiedzialnych za bezpieczeństwo jądrowe w kwestiach technicznych, w tym w zakresie przeglądów zewnętrznych, a także koordynacji między nimi. Wzmocnienie roli krajowych organów regulacyjnych. Wzmocnienie rzeczywistej niezależności krajowych organów regulacyjnych. Zwiększenie przejrzystości w zakresie bezpieczeństwa jądrowego. Wzmocnienie ustaleń w zakresie gotowości i postępowania w przypadku zdarzeń radiacyjnych na terenie obiektu. 6. WARIANTY STRATEGICZNE WARIANT STRATEGICZNY 0 Pozostawienie obecnej dyrektywy ramowej Euratom (dyrektywa w sprawie bezpieczeństwa jądrowego) bez zmian. Wykorzystywanie istniejących mechanizmów współpracy między KE a państwami członkowskimi w zakresie wprowadzania w życie środków wynikających z testów wytrzymałościowych za pośrednictwem ENSREG. WARIANT STRATEGICZNY 1 Działanie legislacyjne (prawnie wiążący akt) na poziomie Euratom. Zmiana dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa jądrowego poprzez wzmocnienie obowiązujących ogólnych zasad i wymogów (np. rola i niezależność krajowych organów regulacyjnych; przejrzystość) i dodanie nowych (np. gotowość i postępowanie w przypadku zdarzeń radiacyjnych na miejscu; lokalizacja, projektowanie i budowa oraz eksploatowanie obiektów jądrowych). Wykorzystywanie istniejących mechanizmów współpracy między KE a państwami członkowskimi w zakresie wprowadzania w życie środków wynikających z testów wytrzymałościowych za pośrednictwem ENSREG. WARIANT STRATEGICZNY 2 PODWARIANT 2.1 PL Działanie legislacyjne (połączenie aktów prawnie wiążących doprecyzowujących aktów prawnie niewiążących) na poziomie Euratom. Zmiana dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa jądrowego poprzez wzmocnienie obowiązujących / wprowadzenie nowych ogólnych zasad i wymogów (jak w 6 oraz PL wariancie strategicznym 1) + wprowadzenie w dyrektywie mandatu dla KE dotyczącego wspierania tych ogólnych zasad i wymogów poprzez opracowanie prawnie niewiążących kryteriów Euratom w zakresie bezpieczeństwa jądrowego (zalecenia Komisji). Te kryteria Euratom w zakresie bezpieczeństwa jądrowego zostałyby opracowane w ścisłej współpracy z ekspertami z państw członkowskich. PODWARIANT 2.2 Działanie legislacyjne (połączenie aktów prawnie wiążących doprecyzowujących aktów prawnie niewiążących) na poziomie Euratom. Zmiana dyrektywy w sprawie bezpieczeństwa jądrowego poprzez wzmocnienie obowiązujących / wprowadzenie nowych ogólnych zasad i wymogów (jak w wariancie strategicznym 1) + wprowadzenie w dyrektywie mandatu dla Komisji Europejskiej dotyczącego szczegółowego określenia tych ogólnych zasad i wymogów poprzez opracowanie prawnie wiążących kryteriów Euratom w zakresie bezpieczeństwa jądrowego (rozporządzenia Komisji). Te kryteria w zakresie bezpieczeństwa jądrowego zostałyby opracowane w ścisłej współpracy między roboczymi grupami ekspertów, takimi jak ENSREG i WENRA oraz ekspertami KE. Następnie zostałyby przyjęte z wykorzystaniem procedury „komitologii” wymagającej zaangażowania wszystkich państw członkowskich. oraz WARIANT STRATEGICZNY 3 Działanie legislacyjne (prawnie wiążący akt) na poziomie Euratom. Ustanowienie agencji regulacyjnej Euratom ds. bezpieczeństwa jądrowego w celu zarządzania dorobkiem prawnym Euratom w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego opracowanym w ramach wariantu strategicznego 2 i w celu jego dalszego rozwoju, pod nadzorem KE; zadania agencji obejmują: - promowanie stosowania najwyższych wspólnych norm w zakresie bezpiecznego wytwarzania energii jądrowej w UE; - wspieranie KE w opracowaniu zharmonizowanych technicznych wymogów / norm / kryteriów w zakresie bezpieczeństwa jądrowego, które zostałoby uwzględnione we wnioskach dotyczących nowych przepisów Euratom w zakresie bezpieczeństwa jądrowego; prowadzenie kontroli w celu monitorowania właściwego wdrażania przepisów; opracowanie systemu certyfikacji Euratom w zakresie standardowych projektów obiektów jądrowych; opracowanie jednolitej treści zezwolenia oraz jednolitej procedury udzielania zezwolenia, w celu interweniowania w przypadku awarii lub incydentów jądrowych; formułowanie kierowanych do Komisji opinii i zaleceń dotyczących kwestii bezpieczeństwa jądrowego; gromadzenie i analizowanie danych w celu dalszej poprawy bezpieczeństwa jądrowego. 7. OCENA SKUTKÓW Tabela 1 – Porównanie wariantów strategicznych pod względem ich skutków (streszczenie) Warian t strategi czny PL Wpływ na bezpiecz eństwo Koszty przestrzegan ia przepisów ponoszone przez operatorów Koszty wynikające z regulacji oraz obciążenie administra Wpływ na środowisk o 7 Zatrudnien ie w Europie w sektorze jądrowym Przystę pność energii PL (w przeliczeniu na blok reaktora) cyjne dla państw członkows kich (w przeliczeni u na blok reaktora rocznie) 0 PL Bardzo mało prawdopod obne zmniejszen ie zagrożeń ~500 000 osób Duża 5 mln EUR Brak znacząceg o zmniejszen ia ryzyka ~500000 + ~500 Duża ≥ 200 mln EUR 5 mln EUR Znaczna poprawa przynajmni ej w przypadku niektórych elektrowni jądrowych w niektórych państwach członkows kich ~500000 + ~500 + ~500 Duża ≥ 200 mln EUR 5 mln EUR Znaczna poprawa przynajmni ej w przypadku niektórych elektrowni jądrowych w niektórych państwach ~500000 + ~500 + ~500 + ~250 Duża Bardzo mało prawdop odobne zmniejsz enie zagrożeń Zakres: ~30200 mln EUR 1. Tylko pewne korzyści w zakresie bezpiecz eństwa Zakres: ~30200 mln EUR 2 Znaczne korzyści w zakresie bezpiecz eństwa przynajm niej w przypadk u niektóryc h elektrow ni jądrowyc hw niektóryc h państwac h członko wskich 3 Znaczne korzyści w zakresie bezpiecz eństwa przynajm niej w przypadk u niektóryc ~3 mln EUR Zakres: ~1-4 mln EUR 8 PL h elektrow ni jądrowyc hw niektóryc h państwac h członko wskich 8. członkows kich PORÓWNANIE WARIANTÓW Wariant strategiczny 1 przynosi pewne pozytywne skutki dla bezpieczeństwa jądrowego ze względu na włączenie dodatkowych prawnie wiążących i egzekwowalnych zasad (nawet jeśli są one tylko na poziomie ogólnych zasad i wymogów). Z drugiej strony warianty strategiczne 2 i 3 mogą przynosić znacznie dalej idącą poprawę bezpieczeństwa elektrowni jądrowych w UE poprzez przyjęcie kryteriów Euratom w zakresie bezpieczeństwa jądrowego, które zapewniłoby obiektywne i możliwe do zweryfikowania wzorce bezpieczeństwa. W porównaniu do wariantów strategicznych 0 i 1 dodatkowe koszty wariantów strategicznych 2 i 3 w wysokości co najmniej ~200 mln EUR na blok reaktora w ciągu najbliższych ~5-10 lat wydają się do przyjęcia, zwłaszcza w porównaniu do kosztów związanych z awarią jądrową. Wariant strategiczny 3, który idzie jeszcze dalej, wymaga znacznych zmian w zakresie struktury organizacyjnej Komisji oraz obecnej struktury Euratom w zakresie bezpieczeństwa. Ponieważ wymaga on istotnych zmian w zakresie kultury i struktury bezpieczeństwa państw członkowskich, obecnie nie można go uznać za realistyczny wariant służący osiągnięciu bezpośrednich korzyści dla bezpieczeństwa jądrowego. Jeśli chodzi o wariant strategiczny 2, oba podwarianty 2.1 i 2.2 w pełni uwzględniają cele przedstawione w zarysie w pkt 5. W pełni wiążące podejście, jak zaproponowano w podwariancie 2.2, byłoby najbardziej skuteczne. Jednakże zaleta podwariantu 2.1 polega na tym, że chociaż wymaga on wdrożenia tych ogólnych zasad i wymogów, jednocześnie zapewnia bardziej elastyczne podejście dla państw członkowskich do kwestii przestrzegania zalecanych kryteriów Euratom w zakresie bezpieczeństwa jądrowego. Pozwoliłoby to na zebranie doświadczeń na temat tego, w jaki sposób powyższe kryteria są stosowane w praktyce i umożliwiłoby szybsze reagowanie na postęp techniczny w tym zakresie. Ponadto zgodnie ze stopniowym podejściem możliwe byłoby również przekształcenie na późniejszym etapie, w oparciu o zdobyte doświadczenia, zalecanych kryteriów w kryteria prawnie wiążące. Podsumowując, zaleca się rozważenie wariantu strategicznego 2.1 lub 2.2. PL 9 PL