Bradykardia podczas kraniotomii z dojścia pterionalnego

Bradykardia podczas kraniotomii z dojścia pterionalnego
Kaczmarek E.1, Skaja D.1, Dzierżanowski J.2, Karwacki Z.1, Słoniewski P.2
1Zakład Neuroanestezjologii
2Klinika Neurochirurgii AM w Gdańsku
Odruchowa bradykardia występuje u chorych poddawanych zabiegom chirurgicznym twarzoczaszki
oraz zabiegom neurochirurgicznym z powodu zmian patologicznych w obrębie pnia mózgu czy
nerwów czaszkowych (np. neuralgii nerwu trójdzielnego). Praktyka kliniczna wskazuje jednak, że
bradykardia i zaburzenia rytmu serca mogą występować również podczas otwierania jamy czaszki,
zwłaszcza w kraniotomii czołowo-skroniowej (pterionalnej). W okresie 24 miesięcy obserwowano
wystąpienie bradykardii u 25 spośród 172 pacjentów poddanych operacji zaklipsowania tętniaka
wewnątrzczaszkowego z dojścia pterionalnego. U chorych zastosowano znieczulenie całkowicie
dożylne z użyciem propofolu. W trakcie znieczulenia monitorowano między innymi: częstość akcji
serca, ciśnienie tętnicze metodą bezpośrednią, SatO2 i EtCO2. Podczas pociągania mięśnia
skroniowego obserwowano zwolnienie akcji serca z 63,08 do 35,84 (p<0,001) z towarzyszącym
obniżeniem ciśnienia tętniczego: skurczowego ze 121,32 do 112,38 (p<0,05) oraz rozkurczowego: z
67,92 do 61,44 (p<0,05). U 7 chorych częstość akcji serca powróciła samoistnie do wartości
wyjściowych bezpośrednio po zaprzestaniu pociągania mięśnia skroniowego, natomiast u pozostałych
18 pacjentów, ze względu na przedłużający się rzadkoskurcz, konieczne było podanie atropiny. W
kraniotomii pterionalnej w celu ochrony głębokich tętnic i nerwów mięśnia, mięsień skroniowy nie jest
odpreparowany od kości skroniowej, lecz razem z nią zostaje odciągnięty do dołu, a następnie na
czas operacji podwiązany. Unerwiająca mięsień skroniowy gałąź żuchwowa nerwu trójdzielnego
łącząc się z jądrem motorycznym nerwu błędnego poprzez krótkie włókna pośredniczące w tworze
siatkowatym, tworzy łuk odruchowy, wyjaśniający etiologię pojawiających się zaburzeń rytmu serca.
Niebezpieczeństwo wystąpienia odruchowej bradykardii, powinno być brane pod uwagę we wczesnej,
pozornie bezpiecznej fazie zabiegu neurochirurgicznego