Ekonomia Pojęcie mikro- i makroekonomii mikroekonomia

Ekonomia
Pojęcie mikro- i makroekonomii
a)
b)
mikroekonomia – dziedzina ekonomii zajmująca się funkcjonowaniem producenta i konsumenta na rynku
(kursy walut, ceny, itp.)
makroekonomia – dziedzina ekonomii zajmująca się zjawiskami na skalę globalną.
Indeks WIG20 – obraz tego, czy ceny aukcji na giełdzie rosną, czy maleją.
Problem rzadkości (ang. scarcity)
1
Rzadkość jest wynikiem zależności między potrzebami ekonomicznymi ( są nieograniczone), a zasobami
ekonomicznymi (są ograniczone). Problem rzadkości pojawia się zawsze, kiedy zapotrzebowanie na dobra
przewyższa możliwości wyprodukowania tych dóbr.
Zasoby ekonomiczne:
 praca ludzka (wykształcenie, wydajność pracy itp.),
 ziemia,
 kapitał (maszyny, urządzenie, pieniądze itp.)
PKB (produkt krajowy brutto) – roczna miara (finansowa) dobra i usług wytworzonych w kraju. Jest ona
podstawową miarą stopnia rozwoju państw. Najwyższe PKB – USA, Chiny (Polska ~ #20).
PKB per capita - jeden z najczęściej stosowanych na świecie wskaźników zamożności obywateli danego państwa.
Najwyższe PKB per capita – Luksemburg.
HDI (Human Development Index) – bardziej obiektywna miara (brane pod uwagę PKB, średnia długość życia,
edukacja, itp.). Najwyższe HDI – Norwegia.
Ekonomia – nauka o tym, jak radzić sobie z problemem rzadkości.
Problem alokacji zasobów
Możliwe są dwa mechanizmy regulujące rozmieszczenie zasobów:
 rynek (popyt i podaż),
 państwo (centralne planowanie).
Rozwój myśli ekonomicznej
a)
klasyczny nurt liberalny (Adam Smith),
 nurt neoklasyczny,
o ekonomia podaży (Artur Laffer),
2
b)
o szkoła racjonalnych oczekiwań (Thomas Sargent),
o monetaryzm (Milton Friedman),
 nurt keynesowski (John Maynard Keynes),
o umiarkowani keynesiści,
o skrajni keynesiści,
nurt gospodarki kolektywnej (Karol Marks).
ad. a)
Adam Smith wydał w 1776 r. „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów” (w skrócie „Bogactwa
Narodów”).
Ten nurt określa człowieka jako homo economicus  racjonalnego egoistę; człowiek w postępowaniu
gospodarczym dąży do własnych korzyści. W działaniu tym kieruje się pewnymi rachunkami (racjonalizm).
Trzy filary nurtu liberalnego:
 własność prywatna,
 wolność gospodarcza,
 zysk.
Filary te mają być „niewidzialną ręką rynku” (samoregulacja rynkowa).
Zwolennicy tej myśli uważają, że
Według tej koncepcji państwo powinno być „nocnym stróżem” rynku – jego wpływ i udział w regulowaniu rynku
powinien być jak najmniejszy. Dba o porządek - pewne rzeczy muszą należeć do państwa, np. obrona
zewnętrzna i wewnętrzna (wojsko, policja, sądownictwo) czy dobra publiczne (drogi itp.) - ale raczej nie wtrąca się do
gospodarki.
3
W XIX w. w Europie Zachodniej – złoty wiek liberalizmu, ale pojawiają się:
 kryzysy gospodarcze  cykl koniunkturalny.
 nierówności dochodowe.
nurt keynesowski
Myśl keynesowska rozpowszechniła się po „czarnym czwartku” (24 X 1929 r.), z którym wiązał się wielki kryzys
(1929-1933).
W 1930 r. wychodzi „Ogólna teoria zatrudnienia, procenta i pieniądza” – (w skrócie „Ogólna teoria”).
Keynes stwierdził, że nic lepszego niż rynek się nie wymyśli. Rynek ma być podstawowym mechanizmem
gospodarczym.
W sytuacjach kryzysowych państwo nie może być „nocnym stróżem” (nie może być bierne) – w takich sytuacjach
wymagany jest interwencjonizm państwowy - F.D. Roosevelt wprowadza tzw. New Deal – roboty publiczne, inne
rozwiązania mające na celu pobudzenie gospodarki.
Można doszukać się w nim początków makroekonomii.
ad. b)
W 1876 r. Karol Marks wydał „Kapitał tom I”.
Trzy filary nurtu gospodarki kolektywistycznej:
 własność społeczna,
 decyzje administracyjne (system koncesji urzędników),
 sprawiedliwe zaspokojenie potrzeb społecznych.
By filary te mogły zaistnieć, wymagane jest centralne planowanie, a więc i system autorytarny.
Teoria popytu i podaży
4
Oznaczenia:
 D – funkcja popytu (ang. demand),
 S – funkcja podaży (ang. supply),
 P – cena (ang. prices),
 QD v QS – wielkość popytu/podaży.
Kształtowanie się równowagi rynkowej na rynku konkurencji doskonałej
Rynek konkurencji doskonałej – nikt nie wpływa na cenę wypadkową popytu i podaży, cena jest „dana przez rynek”.
Warunki istnienia konkurencji doskonałej:
 duża ilość producentów i konsumentów,
 żaden z nich nie ma wpływu na cenę (cena jest dla nich informacją zewnętrzną).
cena w
zł/kg
wielkość popytu
w tys. ton
wielkość podaży
w tys. ton
nadwyżka lub
niedobór
zmiana ceny
10
100
260
+160
↓
8
160
240
+80
↓
6
200
200
0
R
4
400
150
-250
↑
5
Uc – utarg całkowity (przychody, nie zyski)
P - cena
QD – wielkość popytu
Uc = P x QD  Uc = 6 x 200 = 1200; 8 x 160 = 1280 itp.
Przeciwieństwa konkurencji doskonałej:
 monopol,
 oligopol – kilku producentów, zamknięty rynek, nie chcą nowych konkurentów na rynku.
 zmowy cenowe (kartele).
Takim formą przeciwdziałają:
 URE – Urząd Regulacji Energetyki,
6

UOKiK – Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta – polski urząd antymonopolowy.
Funkcja popytu
Funkcja popytu wyraża odwrotną zależność pomiędzy ceną, a nabywaną ilością towarów.
Prawo popytu:
P↑  QD↓

P↓  QD↑

Wyjątki od prawa popytu (P↑  QD↑):
 efekt owczego pędu,
 paradoks Giffena – dotyczy dóbr podstawowych, (może wynikać z braku substytutów, np. chleb),
 efekt snoba – dotyczy dóbr luksusowych.
Zmiany popytu z powodu czynników pozacenowych:
7




realne (tzn. dochody nominalne skorygowane o wielkość inflacji) dochody rodziny,
zmiana gustów, mody,
wpływ marki, reklamy,
zmiana cen dóbr substytucyjnych oraz komplementarnych.
Dobra substytucyjne – spełniające podobne, lub pokrywające się funkcje, np. kawa i herbata, masło i margaryna itp.
Dobra komplementarne – dobra konsumowane łącznie, np. samochód i benzyna.
Wpływ czynników pozacenowych
Przesunięcie w prawo – oznacza wzrost popytu/podaży z powodów pozacenowych,
Przesunięcie w lewo – oznacza spadek popytu/podaży z powodów pozacenowych.
Funkcja podaży
Funkcja podaży wyraża dodatnią zależność pomiędzy ceną, a ilością dostarczonego towaru.
8
Zmiany podaży z powodów czynników pozacenowych:
 postęp technologiczny, np. sygnał cyfrowy dla dekoderów,
 wzrost/obniżenie kosztów produkcji,
 zmiany klimatyczne.
9
Funkcjonowanie rynku konkurencji doskonałej
10
I D↑  P↑ Q↑
II D↓  P↓ Q↓
III S↑  P↓ Q↑ (“klęska urodzaju”)
IV S↓  P↑ Q↓
Wnioski:
a) na rynku konkurencji doskonałej nigdy niczego nie zabraknie (zawsze powstanie jakaś równowaga),
b) rynek rodzi poczucie niepewności,
c) na rynku któraś ze stron zawsze jest niezadowolona (producent lub konsument).
11
Stagflacja – stagnacja gospodarcza wraz z inflacją pieniądza.
Ingerencja w mechanizm rynkowy – cena maksymalna oraz cena minimalna
a)
cena maksymalna
Pmax – cena maksymalna,
Pr – cena rynkowa.
Pmax = QD > QS – niedobór rynkowy
Pr = QD = QS
„Czarny scenariusz”
Cena maksymalna – to cena niższa od ceny równowagi rynkowej, wprowadzana jest przez rząd, w interesie
konsumentów; jest to cena urzędowa, obowiązująca, powyżej której nie można sprzedawać, a jej konsekwencjami
były niedobory rynkowe (braki, kolejki, czarny rynek, reglamentacja).
12
b)
cena minimalna
Pmin – cena minimalna
Pmin = QS > QD – nadwyżka rynkowa
Cena minimalna – to cena wyższa od ceny równowagi rynkowej, wprowadzana przez rząd, w interesie
producentów; jest to cena urzędowa, obowiązująca, poniżej której nie można sprzedawać, a jej konsekwencjami
są nadwyżki rynkowe, które zobowiązany jest skupić rząd (z podatków).
Przykład wykorzystania teorii popytu i podaży – kształtowanie się kursu walutowego
13
S2 –spadek podaży euro na polskim rynku spowodowany wycofaniem się inwestorów zagranicznych,
S1 – wzrost podaży euro na polskim rynku spowodowany wpływem zagranicznych inwestycji.
zł/euro ↑ - deprecjacja – osłabienie wartości złotego (spadek kursu złotego); dewaluacja – synonim, ale dla
systemu kursów stałych (centralnie ustalanych)
zł/euro ↓ - aprecjacja – umocnienie wartości złotego (wzrost kursu złotego); rewaluacja - synonim, ale dla systemu
kursów stałych (centralnie ustalanych)
Popyt na euro będzie tym większy, im złotówka będzie silniejsza, a im będzie słabsza, tym popyt będzie mniejszy.
Za podażą kryją się wszyscy, którzy chcą coś kupić w Polsce, np. zagraniczni inwestorzy.
Wpływ zmiany kursu walutowego na sytuację eksportera i importera
zł/euro
ilość

eksporter
400 zł
100 euro

14
4

importer
100 euro
400 zł


eksporter
320 zł
100 euro

3,20

importer
100 euro
320 zł


eksporter
490 zł
100 euro

4,90

importer
100 euro
490 zł

Umacniająca się złotówka z punktu widzenia gospodarki jest niejednoznaczna, bo:
 dla eksportera jest rzeczą najmniej pożądaną,
 dla importera jest rzeczą najbardziej pożądaną.
Elastyczność cenowa popytu
15
P↑ = QD↓
Ale o ile?
P↓ = QD↑
Ep – elastyczność cen
∆QD – procentowa zmiana wielkości popytu,
∆QP – procentowa zmiana ceny,
Ep =
%∆QD
%∆QP
Jeśli jedno (∆QD lub∆QP) ↑, to drugie zawsze ↓  ułamek jest zawsze ujemny  Ep < 0
Przykłady:
P↑, np. o 10%, wtedy jeśli:
 QD↓ o 20%  20/10 = -2 |Ep| = 2 - popyt reaguje na zmianę ceny dwa razy mocniej
 QD↓ o 10%  10/10 = -1  |Ep| = 1
 QD↓o 5%  5/10 = -½  |Ep| = ½ - popyt reaguje na zmianę ceny dwa razy słabiej
16
|Ep|> 1, to zmiana popytu jest większa (silniejsza) od zmiany ceny – popyt jest elastyczny (podwyżka jest
nieopłacalna teoretycznie).
|Ep|= 1, to zmiany są takie same, elastyczność jest jednostkowa.
|Ep|< 1, to zmiana popytu jest mniejsza (słabsza) od zmiany ceny – popyt jest mało elastyczny (nieelastyczny).
Podwyżka jest opłacalna teoretycznie.
|Ep|= 0 – popyt krańcowo nieelastyczny (sztywny)
%QD = 0
Ep =
0
x
=0
Zależność między elastycznością cenową popytu, a utargiem całkowitym (|Ep|, a Uc )
U c = P x QD
1)
|Ep|> 1:
 P↑ = QD↓  Uc ↓
 P↓ = QD↑ Uc ↑
2)
|Ep|< 1
 P↑ = QD↓  Uc ↑
 P↓ = QD↑ Uc ↓
17
|Ep|> 1
|Ep|< 1
P↑
Uc ↓
Uc ↑
P↓
Uc ↑
Uc ↓
Zadanie 1
Cena ziemniaków wzrosła z 1 zł/kg do 1,5 zł/kg. Spowodowało to spadek popytu z 50t do 40t.
1. Oblicz Ep.
2. Oceń opłacalność podwyżki cen.
3. Porównaj utargi całkowite.
Ep =
20%
50%
2
= | |  |Ep|< 1  podwyżka jest opłacalna.
5
Uc1 = 1 zł/kg x 50 000 kg = 50 000 zł
Uc2 = 1,5 zł/kg x 40 000 kg = 60 000 zł
Zadanie 2
P1 = 2,5 zł/kg
QD1 = 150 kg
Uc1 = 375 zł
P2 = 3 zł/kg (%∆P = 20%↑)
QD2 = 135 kg (%∆QD = 10%↓)
QD3 = 105 kg (%∆QD = 30%↓)
18
Ep1 =
10%
Ep2 =
30%
20%
20%
1
= | |  Ep|< 1  podwyżka jest opłacalna. Uc2 = 405 zł
2
3
= | |  Ep|> 1  podwyżka nie jest opłacalna. Uc3 = 315 zł
2
Makroekonomia
Podstawowe makroekonomiczne cele oraz środki ich realizacji
Cele (miara):
 wzrost produkcji (PKB),
 niskie bezrobocie (stopa bezrobocia - BAEL),
 stabilne ceny (stopa inflacji – CPI),
 stabilne finanse publiczne (deficyt budżetowy, dług publiczny),
 zrównoważony bilans handlowy (stosunek importu i eksportu),
 stabilny kurs walutowy.
Środki:
 polityka fiskalna (budżetowa) - określa ją rząd; sterowanie wydatkami i podatkami:
o G – wydatki rządowe (government) –
o T – podatki (taxes).
 polityka monetarna (pieniężna) - określa ją Rada Polityki Pieniężnej
o r – stopa procentowa (raise of interest) – aktualnie ~4,5%.
Cykl koniunkturalny
19
luka PKB – różnica między wzrostem maksymalnym/minimalnym, a rzeczywistym. Za niwelowanie luki odpowiada
Rada Polityki Pieniężnej.
ekspansja gospodarcza – ceny ↑, produkcja ↑, bezrobocie ↓
recesja gospodarcza – ceny ↓, produkcja ↓, bezrobocie ↑,
Ani ekspansja, ani recesja nie są na dłuższą metę dobre. Najlepszym rozwiązaniem jest prowadzenie polityki
zapewniającej rozwój jak najbliższy produktowi potencjalnemu.
Gospodarki rozwijają się cyklicznie.
Równowaga markoekonomiczna
AD – globalny popyt
AS – globalna podaż
C – suma pieniędzy, jakie konsumenci mogą przeznaczyć na dobra konsumpcyjne,
J - suma pieniędzy, jakie producenci mogą przeznaczyć na dobra inwestycyjne,
G – suma pieniędzy, jaki rząd może wydać.
AD = C + J + G
20
Krzywa globalnej podaży
Krzywa globalnego popytu
Równowaga makroekonomiczna AD=AS
21
Spór o teorię równowagi ogólnej pomiędzy modelem klasycznym, a keynesowskim
22
Zgodnie z podejściem klasycznym ceny
dostosowują się bardzo szybko
Globalny popyt wyznacza produkt wtedy,
gdy ceny w keynesowskim modelu depresji są sztywne.
Krzywa globalnej podaży w rzeczywistości – uchylenie keynesowskiego założenia o stałości cen w gospod.
1 - AD=AS – równowaga makroekonomiczna:
 produkcja mniejsza od produkcji potencjalnej Q1 < Qpot
23


stopa bezrobocia ↑,
stopa inflacji ↓.
Mamy więc do czynienia ze stagnacją – należy stosować politykę podwyższania koniunktury/ekspansywną/
antykryzysową (AD ↑).
Skutki AD ↑:
 produkcja ↑,
 stopa bezrobocia ↓,
 stopa inflacyjna ↑.
2 – AD = AS – równowaga makroekonomiczna, ale nadmierny wzrost popytu:
 produkcja większa od produkcji potencjalnej Q2 > Qpot,
 stopa bezrobocia ↓,
 stopa inflacyjna ↑ (bardzo szybko).
Mamy do czynienia z tzw. przegrzaniem koniunktury – należy stosować politykę zmniejszania popytu/
restrykcyjną/antyinflacyjną (AD ↓).
Skutki AD ↓:
 produkcja ↓,
 stopa bezrobocia ↑,
 stopa inflacyjna ↓.
Polityka fiskalna i monetarna typu ekspansywnego
Przy AD ↑:
 polityka fiskalna: G ↑ (wydatki rządowe) T ↓ (wpływy z podatków)
 polityka monetarna: r ↓ (niższa stopa procentowa – tańszy kredyt).
Przy AD ↓:
 polityka fiskalna: G ↓ (wydatki rządowe) T ↑ (wpływy z podatków)
24

polityka monetarna: r ↑ (wyższa stopa procentowa).
polityka fiskalna
AD ↑
AD ↓
G↑T↓
G↓T↑
polityka
monetarna
skutki
cel:
- pobudzenie koniunktury
(produkcja ↑)
- obniżenie bezrobocia (stopa
bezrobocia ↓)
r↓
skutek uboczny:
- zwiększenie stopy inflacji
(stopa inflacji ↑)
cel:
- zmniejszenie stopy inflacji
(stopa inflacji ↓)
r↑
skutki uboczne:
- obniżenie koniunktury
(produkcja ↓)
- zwiększenie bezrobocia (stopa
bezrobocia ↑)
Krótkookresowa krzywa Phillipsa
25
26
27