Medyczne, społeczne i etyczne aspekty

Projekt „OPERACJA SUKCES – unikatowy model kształcenia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Medycznego w Łodzi odpowiedzią na potrzeby
gospodarki opartej na wiedzy” współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach Programu Operacyjnego
Kapitał Ludzki.
KARTA PRZEDMIOTU
1. Nazwa przedmiotu (kursu)
Medyczne, społeczne i etyczne aspekty płodności w XXI wieku
2. Numer kodowy kursu
3. Jednostka dydaktyczna
Zakład Endokrynologii Płodności, Katedra Andrologii i Endokrynologii Płodności
4. Typ kursu
fakultatywny
5. Poziom studiów według klasyfikacji bolońskiej
studia jednolite
6. Rok studiów
V
7. Semestr
9
8. Liczba punktów ECTS
9. Koordynator kursu
Dr n. med. Renata Walczak-Jędrzejowska
10. Osoby prowadzące zajęcia
Prof. dr hab. med. Krzysztof Kula
Prof. dr hab. med. Jolanta Słowikowska-Hilczer
Dr n. med. Renata Walczak-Jędrzejowska
Dr n. med. Katarzyna Marchlewska
Dr n. med. Eliza Filipiak
11. Cele i założenia przedmiotu:
Cele: Medycyna rozrodu jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się dziedzin medycznych.
Celem proponowanego przedmiotu nauczania jest przedstawienie aktualnych poglądów z tej dziedziny
przydatnych przy prowadzeniu podstawowej praktyki lekarskiej.
Założenia: Nauczanie endokrynologii płodności i andrologii, dziedzin interdyscyplinarnych z pogranicza
endokrynologii, urologii, seksuologii i pediatrii, ma w naszej Uczelni długą tradycję, a jest rzadko
prowadzone w innych ośrodkach w kraju i Europie. Tymczasem kompetencje w tych dziedzinach mają
podstawowe znaczenie dla profilaktyki zaburzeń płodności, leczenia niepłodności, planowania płodności,
starzenia się układu płciowego i pomocy osobom z zaburzeniami rozwoju płciowego.
Zakres tematyczny proponowanego przedmiotu:
1) Postępy badań podstawowych i klinicznych:
 rola steroidów płciowych w płodności




wpływ chorób ogólnoustrojowych oraz zaburzeń urologicznych i ginekologicznych na
płodność
endokrynologia starzenia się – najnowsze dane, w tym własne, z europejskich
wieloośrodkowych badań mężczyzn (European Male Aging Study)
wpływ czynników środowiskowych na płodność
rola stresu oksydacyjnego w płodności męskiej
2) Postępy diagnostyki:
 najnowsze kierunki w diagnostyce potencjału rozrodczego mężczyzn ze szczególnym
uwzględnieniem:
- metod wykrywania stresu oksydacyjnego w nasieniu i plemnikach
- metod oceny fragmentacji oraz prawidłowej kondensacji DNA plemników
- metod oceny dojrzałości plemników
- testów oceniających rozwój zaburzeń metabolicznych prowadzących do niepłodności
3) Postępy w leczeniu:
 zaburzenia płodności kobiecej i męskiej leczone w systemie równoległym (system pary)
 nowe spojrzenie na wskazania do zastosowania technik wspomaganego rozrodu w
„leczeniu” niepłodności
 leczenie zespołu metabolicznego z zespołem jajników wielotorbielowatych (PCOS, ang.
polycystic ovary syndrome) w terapii niepłodności i późniejszych ogólnoustrojowych
konsekwencjach zdrowotnych
 możliwości profilaktyczne i terapeutyczne chorób ogólnoustrojowych, urologicznych i
ginekologicznych prowadzone w systemie pary
 zmiana podejścia do postępowania terapeutycznego u pacjentów z zaburzeniami
różnicowania płciowego (ZRP) i zaburzeniami płci psychicznej
12. Forma zajęć i liczba godzin dla poszczególnych form zajęć (wykłady, ćwiczenia, zajęcia praktyczne,
laboratoryjne, fakultatywne i inne)
15 h zajęć seminaryjnych w grupach 24-osobowych
13. Wymagania wstępne i wymagania równoległe
Zaliczenie kursu z „Medycyny rozrodu z seksuologią” (IV rok, Wydział Lekarski)
14. Metody dydaktyczne (przekaz słowny, panel, prezentacja multimedialna, dyskusja, pokaz, praca
grupowa, rozwiązywanie przypadków etc.)
- zajęcia seminaryjne ilustrowane prezentacjami multimedialnymi
- dyskusje na temat rozwiązywania problemów związanych z przypadkami klinicznymi
- aktywny udział studentów; praca w grupie: przygotowanie prezentacji artykułu naukowego związanego z
tematem zajęć i dyskusja
- film anglojęzyczny pt.: „Gender puzzle”
15. Treści programowe przedmiotu (opis w punktach szczegółowych treści nauczania na wykładach,
ćwiczeniach, zajęciach praktycznych, laboratoryjnych, fakultatywnych i innych)
Seminarium 1 (1,5 h)
„Rola steroidów płciowych w rozrodzie”
 Jądra i jajniki źródłem testosteronu, „męskiego” hormonu płciowego
 Po co mężczyznom i kobietom testosteron? Rola testosteronu w regulacji procesu
spermatogenezy i cyklu płciowego u kobiet – badania doświadczalne i kliniczne
 Obraz kliniczny pacjentów: mężczyzn z niedoborem testosteronu i kobiet z jego nadmiarem;
 Jądra i jajniki źródłem estrogenu, „żeńskiego” hormonu płciowego
 Po co mężczyznom i kobietom estrogen? Rola estradiolu w regulacji spermatogenezy i cyklu
płciowego u kobiet – badania doświadczalne i kliniczne
 Obraz kliniczny pacjentów z niedoborem aromatazy, enzymu przekształcającego androgeny do
estrogenów
Seminarium 2 (1,5 h)
„Europejskie badania nad starzeniem się mężczyzn (European Male Ageing Study - EMAS)”
 Wpływ wieku na wydzielania steroidów płciowych
 Wpływ otyłości i chorób współistniejących na wydzielanie steroidów płciowych
 Pojęcie hipogonadyzmu późnego u mężczyzn (LOH, ang. late-onset hypogonadism)
 Częstość występowania różnych form LOH u mężczyzn europejskich
Seminarium 3 (1h)
„Kiedy substytucyjne leczenie hormonalne ma medyczne uzasadnienie?”
 Kontrowersje związane z wartościami referencyjnymi dla koncentracji testosteronu we krwi
mężczyzn. Kiedy poziom testosteronu jest obniżony?
 Czy andropauza istnieje?
 Kontrowersje dotyczące substytucji hormonalnej u kobiet po menopauzie i u starszych mężczyzn
 Znaczenie testosteronu w chorobach układu krążenia u kobiet i mężczyzn
 Kontrowersje dotyczące antykoncepcji hormonalnej u kobiet i mężczyzn
Seminarium 4 (1h)
„Kontrowersje związane z wykorzystywaniem technik wspomaganego rozrodu i systemu pary
jako metod leczenia niepłodności”
 Parametry badania nasienia zgodne z referencjami WHO – czy rzeczywiście gwarantują
płodność mężczyzny?
 Parametry badania nasienia poniżej wartości referencyjnych - czy rzeczywiście nie ma szans na
uzyskanie ciąży drogą naturalną?
 Leczenie męskiej niepłodności – strata czasu czy obowiązek lekarza?
 Co to jest „system pary” w diagnostyce i leczeniu niepłodności?
 Zdrowie i rozwój dzieci urodzonych w wyniku technik wspomaganego rozrodu i przy innych
sposobach leczenia niepłodności – przegląd piśmiennictwa
 Na czym polega rola lekarza pierwszego kontaktu w diagnostyce i profilaktyce zaburzeń
płodności?
Seminarium 5 (1,5 h)
„Wpływ czynników środowiskowych na płodność męską”
 Epidemiologia zaburzeń męskiego układu płciowego związanych z czynnikami środowiskowymi
 Zespół dysgenezji jąder (TDS, ang. testicular dysgenesis syndrome) jako prawdopodobna
przyczyna zaburzeń męskiego układu płciowego
 Mechanizm działania ksenoestrogenów
 Jatrogenne przyczyny niepłodności
 Wpływ stylu życia na męską płodność
Seminarium 6 (2 h)
„Wpływu chorób ogólnoustrojowych oraz zaburzeń urologicznych na męską płodność”
 W jaki sposób wpływają na męską płodność:
- zaburzenia czynności podwzgórza i przysadki
- choroby tarczycy
- choroby nadnerczy;
- zaburzenia gospodarki wapniowej
- ciężkie choroby układowe
- choroby nowotworowe m.in. nowotwory jąder
- stany zapalne w układzie moczowo-płciowym
- żylaki powrózków nasiennych
Seminarium 7 (1,5 h)
„Kontrowersje w postępowaniu medycznym u pacjentów z zaburzeniami różnicowania płciowego
(ZRP)”
 ZRP jako problem dla lekarzy i rodziców
 Postawa rodziców dzieci z ZRP i ich konsekwencje dla dalszego rozwoju dziecka



Kontrowersje związane z podjęciem decyzji o płci dziecka z obojnaczymi narządami płciowymi
Problemy pacjentów z ZRP w wieku rozwojowym i dojrzałym
Na czym polega rola lekarza pierwszego kontaktu w postępowaniu u pacjentów z ZRP oraz
zaburzeniami płci psychicznej?
Seminarium 8 (2,5 h)
„Rola stresu oksydacyjnego w niepłodności męskiej”
 Definicja reaktywnych form tlenu (RFT) i stresu oksydacyjnego
 Źródła RFT i systemy antyoksydacyjne w nasieniu
 Fizjologiczna rola RFT w procesie przygotowania plemnika do zapłodnienia
 Przyczyny zwiększonej produkcji RFT w nasieniu
 Stres oksydacyjny a parametry nasienia i potencjał zapładniający plemników
 Naukowe przesłanki dotyczące wspomagania leczenia niepłodności męskiej substytucją
antyoksydantami
Seminarium 9 (2,5 h)
„Nowe kierunki w badaniu nasienia”
 Ograniczenia podstawowego badania nasienia
 Analiza nasienia wspomagana komputerowo (CASA, ang. computer-assisted sperm analysis)
 Analiza jakości DNA plemników
 Metody oceny stresu oksydacyjnego w nasieniu i plemnikach
 Metody oceny dojrzałości plemników
16. Efekty nauczania
Wiedza
Cele szczegółowe
Student po skończonym kursie
Cele ogólne
Student po skończonym kursie
1. zna i rozumie rolę steroidów płciowych w
rozrodzie





2. zna i rozumie zmiany hormonalne i
ogólnoustrojowe zachodzące u kobiet i
mężczyzn w procesie starzenia


zna i rozumie rolę testosteronu, estrogenów i
progesteronu w układzie płciowym u kobiet i
mężczyzn;
potrafi omówić działanie testosteronu,
estrogenów i hormonów tarczycy w procesie
spermatogenezy i regulacji cyklu płciowego
kobiety;
zna i rozumie działanie ogólnoustrojowe
testosteronu, progesteronu i estrogenów u
kobiet i mężczyzn;
potrafi podać definicję zespołu
metabolicznego, jajników wielotorbielowatych
(PCO) i innych przyczyn zaburzeń
miesiączkowania;
rozumie kontrowersje związane z hormonalną
antykoncepcją.
potrafi podać definicję hipogonadyzmu
późnego (LOH) i menopauzy;
rozumie kontrowersje związane z
substytucyjną terapią mężczyzn i kobiet przy
starzeniu się;


3. zna i rozumie kontrowersje związane z
wykorzystywaniem technik wspomaganego
rozrodu i systemu pary jako metod
leczenia niepłodności





4. zna i rozumie zagrożenia związane z
wpływem czynników środowiskowych na
płodność męską






5. zna i rozumie wpływ chorób
ogólnoustrojowych oraz zaburzeń
urologicznych na płodność męską





6. zna i rozumie kontrowersje w
postępowaniu medycznym u pacjentów z
zaburzeniami różnicowania płciowego
(ZRP)


zna i rozumie zasady klinicznego
zastosowania testosteronu, estrogenów i
progesteronu u kobiet i mężczyzn;
zna leczenie zespołu metabolicznego w
aspekcie zaburzeń owulacji i niepłodności.
zna wartości referencyjne parametrów
nasienia i wie, jak je interpretować;
zna i rozumie przyczyny męskiej niepłodności i
wie, jakie są możliwości leczenia;
zna i rozumie przyczyny żeńskiej niepłodności i
wie, jakie są możliwości leczenia;
zna i rozumie, co to jest system równoległy
(system pary) w leczeniu niepłodności kobiecej
i męskiej;
zna nowe możliwości profilaktyczne i
terapeutyczne w niepłodności prowadzone w
systemie pary;
potrafi wymienić główne czynniki
środowiskowe wpływające na płodność męską;
potrafi podać definicję zespołu dysgenezji
jąder;
zna i rozumie mechanizm działania
ksenobiotyków w etiologii męskiej
niepłodności;
zna i rozumie mechanizm jatrogennego
działania niektórych leków w etiologii męskiej
niepłodności;
zna i rozumie mechanizm wpływu stylu życia
na męską płodność;
zna i rozumie rolę lekarza pierwszego kontaktu
w profilaktyce zaburzeń płodności.
potrafi wymienić choroby ogólnoustrojowe,
które przyczyniają się do obniżenia męskiej
płodności;
potrafi wymienić zaburzenia urologiczne, które
przyczyniają się do obniżenia męskiej
płodności;
zna patomechanizm obniżenia płodności w
przebiegu omówionych chorób;
zna i rozumie rolę lekarza pierwszego kontaktu
w profilaktyce i diagnostyce zaburzeń
płodności.
potrafi przedstawić problemy z jakimi spotykają
się rodzice pacjentów z ZRP;
potrafi przedstawić problemy z jakimi spotykają
się lekarze pacjentów z ZRP;
potrafi omówić konsekwencje decyzji
medycznych dla dalszego rozwoju dziecka;


7. zna i rozumie wpływ stresu oksydacyjnego
na płodność męską








8. zna najnowsze trendy w diagnostyce
nasienia dotyczące wykorzystania tzw.
metod dodatkowych do oceny czynności i
jakości plemników








zna i rozumie problemy medyczne,
psychologiczne i społeczne pacjentów z ZRP
w wieku rozwojowym i dojrzałym;
zna i rozumie rolę lekarza pierwszego kontaktu
w postępowaniu wobec pacjentów z ZRP i
zaburzeniami płci psychicznej;
zna definicję reaktywnych form tlenu (RFT)
oraz potrafi podać ich przykłady;
potrafi wymienić źródła RFT w nasieniu;
potrafi wymienić systemy antyoksydacyjne w
nasieniu;
zna fizjologiczną rolę RFT w procesie
przygotowania plemników do zapłodnienia;
potrafi wymienić przyczyny endogenne i
egzogenne prowadzące do zwiększonej
produkcji RFT i w konsekwencji wywołania
stresu oksydacyjnego w nasieniu;
potrafi wymienić markery uszkodzeń
peroksydacyjnych lipidów błony komórkowej,
białek i DNA plemników;
potrafi wymienić skutki stresu oksydacyjnego w
plemnikach w kontekście zaburzeń męskiej
płodności;
rozumie kontrowersje związane z wykorzystaniem preparatów antyoksydacyjnych we
wspomaganiu leczenia męskiej niepłodności.
zna i rozumie ograniczenia podstawowego
badania nasienia związane z jego
standaryzacją, subiektywizmem
wykonywanych analiz oraz oceną czynności
plemników;
zna i rozumie dodatkowe możliwości
dotyczące badania nasienia wykonywanego z
wykorzystaniem systemu komputerowego (tzw.
analiza nasienia wspomagana komputerowo)
w szczególności w kontekście oceny kinetyki
ruchu plemnika i obiektywizmu wykonywania
badania;
rozumie ograniczenia związane z analizą
nasienia wspomaganą komputerowo;
zna i rozumie możliwości oceny poziomu RFT
oraz czynników antyoksydacyjnych w nasieniu
i plemnikach;
zna metody pośrednie oceny uszkodzeń
peroksydacyjnych plemnika wykorzystujące
analizę poziomu odpowiednich markerów;
potrafi wymienić metody oceniające stopień
fragmentacji DNA plemników;
potrafi wymienić metody oceniające stopień
prawidłowej kondensacji DNA plemników;
zna metody oceniające dojrzałość
czynnościową plemników;

zna ograniczenia omówionych metod,
kontrowersje związane z ich wartościami
referencyjnymi oraz trudności w interpretacji
ich wyników.
Umiejętności
Cele szczegółowe
Student po skończonym kursie
Cele ogólne
Student po skończonym kursie
1. posiada
poszerzone
umiejętności
diagnostyczne i terapeutyczne oraz
znajomość profilaktyki w przypadkach
niepłodności,
zaburzeń
różnicowania
płciowego oraz w problemach klinicznych
związanych ze starzeniem się układu
płciowego;









potrafi na podstawie wstępnych danych
klinicznych (wywiad lekarski, badanie
fizykalne, ogólne badanie nasienia) określić
możliwy udział czynników środowiskowych,
chorób ogólnoustrojowych oraz zaburzeń
urologicznych w niepłodności męskiej,
potrafi na podstawie wstępnych danych
klinicznych (wywiad lekarski, badanie
fizykalne, ogólne badanie nasienia) wybrać
metody dodatkowe oceny potencjałów
płodności obojga partnerów,
potrafi krytycznie odnieść się do wartości
koncentracji steroidów płciowych i
gonadotropin analizując je zawsze w
kontekście obrazu klinicznego,
potrafi interpretować wyniki badania nasienia i
monitorowania cyklu płciowego u kobiet w
aspekcie zaburzeń płodności,
nabywa umiejętności interpretacji wyników
omówionych metod dodatkowych oceny
czynności i jakości plemników, mając na
uwadze ich ograniczenia diagnostyczne oraz
kontrowersje związane z wartościami
referencyjnymi,
potrafi na podstawie wyników badań podjąć
decyzję co do dalszego postępowania
klinicznego z niepłodną parą,
potrafi na podstawie danych klinicznych ocenić
szanse pacjentów na posiadanie własnego
potomstwa,
nabywa umiejętności posługiwania się
terminologią z zakresu ZRP,
nabywa umiejętności klasyfikacji ZRP.
Postawy etyczne i umiejętności ogólne
Cele szczegółowe
Student po skończonym kursie
Cele ogólne
Student po skończonym kursie
1. rozwija świadomość związaną z

rozwija świadomość roli, jaką odgrywa nauka
odpowiedzialnością lekarską w procesie
diagnostycznym i terapeutycznym, oraz
rozwija odpowiednie postawy etyczne,
naukowe, zawodowe i osobiste niezbędne
w pracy lekarza, w tym lekarza pierwszego
kontaktu







w pracy zawodowej lekarza,
rozwija świadomość wagi współpracy zespołu
kliniczno-diagnostycznego,
rozwija świadomość ciągłej potrzeby
poszerzania i uaktualniania swojej wiedzy,
rozwija świadomość etycznego postępowania
w diagnostyce i leczeniu pacjentów z ZRP,
wykorzystywaniu metod wspomaganego
rozrodu w terapii niepłodności partnerskiej,
substytucyjnej terapii hormonalnej u mężczyzn
i kobiet,
demonstruje umiejętność komunikacji na
wysokim poziomie,
prezentuje odpowiednie podejście do
zdobywania wiedzy i zdolność krytycznej
samooceny swoich umiejętności,
nabywa umiejętności komunikowania się,
uczenia i rozwiązywania problemów w grupie,
nabywa umiejętności przygotowywania i
przedstawiania prezentacji naukowych.
17. Zalecane źródła nauczania
1. Materiały z seminariów (prezentacje, filmy).
2. Artykuły do przygotowania prezentacji na poszczególne zajęcia (oryginalne lub poglądowe).
3. Materiały dodatkowe w postaci wybranych aktualnych artykułów poglądowych dotyczących omawianych
tematów.
4. Skrypt „Medycyna rozrodu z elementami seksuologii”
Wszystkie materiały dostępne są na platformie UXP.
18. Zasady uzyskiwania zaliczeń
Zaliczenie końcowe przedmiotu:
Test jednokrotnego wyboru, 10 pytań – maksymalna ilość punktów do uzyskania - 10
Punkty za prezentację artykułów – maksymalna ilośc punktów do uzyskania – 3
Konieczne jest uzyskanie co najmniej 6 punktów z testu i co najmniej 1 punktu za prezentację artykułu,
aby zaliczyć zajęcia.
Punkty (sumaryczne za test i prezentację) i oceny:
 <7 punktów – ocena niedostateczna (2,0)
 7 punktów – ocena dostateczna (3,0)
 8 punków – ocena dość dobra (3,5)
 9-10 punktów – ocena dobra (4,0)
 11 punktów – ocena ponad dobra (4,5)
 12-13 punktów – ocena bardzo dobra (5,0)
19. Język, w którym prowadzone są zajęcia
Seminaria w języku polskim
Literatura do samodzielnego opracowania w grupach 4-osobowych oraz materiały dodatkowe w języku
polskim lub angielskim
20. Informacje dodatkowe
Studenci powinni przed przystąpieniem do zajęć podzielić się na 4-osobowe grupy i pobrać z UXP
artykuły w pdf do przygotowania prezentacji na poszczególne zajęcia (data zajęć, na które trzeba
przygotować prezentacje będzie podana w oddzielnym pliku, po ustaleniu terminów zajęć). Każda z grup
będzie miała obowiązek wcześniejszego poinformowania koordynatora zajęć o dokonanym wyborze.
Ten sam artykuł może być opracowywany tylko przez jedną grupę! Każda grupa ma obowiązek
opracowania 1 artykułu. W razie jakichkolwiek trudności lub niejasności należy skontaktować się z
koordynatorem zajęć.
Regulamin zajęć oraz regulamin przygotowania prezentacji artykułów dostępne są na platformie UXP.
Koordynator zajęć: Dr n. med. Renata Walczak-Jędrzejowska, [email protected]