Ochrona gatunkowa - Portal Biologiczny

Ochrona gatunkowa
zwierząt, roślin, grzybów i porostów
Zwierzęta
Lista gatunków
zwierząt objętych ścisłą
ochroną na terenie Polski jest
opracowana na podstawie
Rozporządzenia Ministra
Środowiska z dnia 12
października r. 2011 w
sprawie ochrony gatunkowej
zwierząt.
Pijawka Lekarska
 ciepłolubny gatunek wodno-lądowej
pijawki z rodziny pijawkowatych
(Hirudinidae).
 zostały wytępione w wielu regionach na
skutek przełowienia (masowe
wykorzystywanie w hirudoterapii),
degradacji siedlisk i malejącej liczby
żywicieli.
 są wykorzystywane do pozyskiwania
hirudyny – z jednego osobnika można
uzyskać ok. 0,015 g tej substancji.
Zmieraczek plażowy
 gatunek z rodziny
zmieraczkowatych (Talitridae)
 obunogi skorupiak
 żyje w Europie na wybrzeżach
Morza Północnego i Oceanu
Atlantyckiego od południowej
Norwegii do Morza
Śródziemnego.
 porusza się zginając odwłok
Strojniś nadobny
 jeden z największych
przedstawicieli skakunowatych w
Polsce
 jest gatunkiem wyjątkowo
ciepłolubnym, w Polsce zanotowany
tylko w kilkunastu stanowiskach,
głównie na południu kraju.
 żywi się niewielkimi bezkręgowcami,
na które poluje - jak inni
przedstawiciele skakunowatych długimi skokami.
Gadziogłówka żółtonoga
 gatunek ważki
różnoskrzydłej z rodziny
gadziogłówkowatych.
 w Polsce jest gatunkiem
rzadko spotykanym.
 ubarwienie żółto-czarne.
 występuje w pobliżu
dużych, nizinnych rzek..
Błotniarka otułka
 gatunek europejskiego,
słodkowodnego ślimaka
płucodysznego z rodziny
błotniarkowatych
 muszla brązowa lub zielonkawa,
bardzo cienka, prześwitująca i
błyszcząca.
 występuje w bardzo czystych
wodach, wyłącznie nizinnych.
Toleruje lekkie zasolenie wody.
 Gatunek zanikający na wielu
obszarach, w niektórych już
wyginął. Na terenie Polski jest
rzadko spotykany
Skójka gruboskorupowa
 gatunek słodkowodnego
małża z rodziny
skójkowatych
 żyje do 15 lat.
 pasożytuje na skrzelach
ryb.
 W Polskiej Czerwonej
Księdze Zwierząt został
zaliczony do kategorii EN
(gatunki zagrożone
wyginięciem)
Minog morski
 pasożytniczy bezżuchwowiec z
rodziny minogowatych,
największy z minogów
 w Polsce rzadko występuję,
głównie w przybrzeżnej strefie
Bałtyku, pojedynczo w
północnym i środkowym
dorzeczu Wisły),
 Ciało wężowate o przeciętnej
długości do 100 centymetrów
(maksymalnie 120 cm),
ubarwione na grzbiecie zwykle
szaroniebiesko, a na spodzie
srebrnobiałe.
Dennik
 gatunek morskich ryb
skorpenokształtnych z
rodziny dennikowatych
 występuje w Bałtyku
 Ciało wstęgowate, bez
łusek. Głowa duża, małe
oczy, dwa otwory nosowe
po obydwu stronach głowy.
Płazy oraz Gady
Wszyskie gatunki płazów i gadów są objęte
ścisłą ochroną.
Bocian czarny
 gatunek dużego ptaka brodzącego z
rodziny bocianowatych
 w Polsce spotkać go można na
całym obszarze kraju, również w
górach
 jest nielicznym ptakiem lęgowym polską populację szacuje się na ok.
1500-2300 par
 w II połowie XIX wieku europejska
populacja bociana czarnego bardzo
silnie zmalała na skutek tępienia
przez ludzi
Żbik
 gatunek drapieżnego
ssaka z rodziny
kotowatych
 zamieszkuje gęste lasy
obszarów górskich,
 najlepiej czują się na
skraju kompleksów
leśnych
 szacuje się, że w
Polsce we wschodniej
części Karpat żyje nie
więcej niż 200 żbików
Rośliny
W Polsce jest ponad 300 gatunków
roślin objętych ochroną całkowitą
lub częściową.
Drabinowiec mroczny
 Rozmieszczenie geograficzne
Występuje w strefie klimatów chłodnych Eurazji i Ameryki Północnej. W
Polsce występuje rzadko na niżu, częściej na północy kraju.
 Morfologia
Brzeg liścia zbudowany z rzędów brązowo-czerwonych komórek
 Pokrój
Rośliny o wys. do 10-12 cm, tworzy luźne bądź gęste, czarniawe lub
brunatne darnie
 Budowa gametofitu
Łodygi czerwone, gęsto okryte brązowymi, gładkimi chwytnikami. Liście
całobrzegie, długości 4-4,5 mm, szerokości 2,5-3,5 mm, na
szczycie zaokrąglone i nagle zwężone w krótki, prosty kończyk.
Brzeg liścia tworzy 2-5 rzędów brązowo-czerwonych komórek.
Komórki blaszki liścia porowate. Ość liścia czerwonawa.
 Budowa sporofitu
Seta brązowawa, długości do 8 cm, puszka jajowata, zwieszająca się,
brązowa, długości 3 i szerokości 1,5 mm.
 Gatunki podobne
Pokojowo podobne i występujące w Polsce gatunki z rodziny
merzykowatych nie posiadają tak długiego kończyka liścia,
zaś ich darnie są przeważnie zielone.
 Biologia i ekologia
Występuje na bagnistych łąkach oraz torfowiskach niskich i
przejściowych. Obecnie gatunek bardzo rzadki, ginący.
Zarodnikowanie w Polsce odbywa się w lipcu i sierpniu.
Zanokcica serpentynowa

Zanokcica serpentynowa (Asplenium adulterinum Milde) – gatunek paproci z
rodziny zanokcicowatych. Najrzadsza zanokcica we florze Polski.
Charakterystyka:
 Pokrój
Roślina trwała o wysokości do 25 cm. Tworzy luźne kępy. Endemit
środkowoeuropejski
 Liście
Pojedynczo złożone, pierzaste, blaszka liściowa ma do 30 odcinków liściowych po
jednej stronie, ustawionych naprzeciwlegle. Są one wachlarzowate, o brzegu
karbowanym. Ogonek liściowy brunatny, często czarniawy, z czerwonawym
odcieniem, dość sztywny, lecz kruchy. Górna część osadki zielona i miękka.
 Kłącze
kruche, krótkie, wzniesione i rozgałęzione.
 Zarodnie
Kupki zarodni tworzą się na wszystkich liściach.
 Biotop
Rośnie prawie wyłącznie na skałach serpentynitowych,
gdzie porasta szczeliny skalne.
Występuje najczęściej na Dolnym Śląsk ,głównie na Przedgórzu Sudeckim, w
Masywie Ślęży w Górach Sowich, w okolicy Pieszyc, w Masywie Śnieżnika na
Żmijowcu oraz spotykana jest dość rzadko w górach wysokich.
Wężymord stepowy
MORFOLOGIA
 Łodyga
Wzniesiona, delikatnie wełnisto owłosiona i przeważnie nierozgałęziająca się. Najczęściej
ma wysokość 30–50 cm.
 Kłącze
Gęsto rozgałęziające się.
 Liście
Liczne liście odziomkowe, oprócz nich nieliczne i rzadko wyrastające liście łodygowe.
Wszystkie są równowąskie, ostro zakończone i rynienkowate, spodem szare i delikatnie
owłosione. Nasadą obejmują łodygę i mają prawie równoległą nerwację.
 Kwiaty
Na jednej łodydze wyrasta z kątów liści na długiej i wzniesionej szypułce 1–5 koszyczków.
Ich okrywa jest dwukrotnie krótsza od całego koszyczka i w dolnej części wełnisto
owłosiona. Składa się z kilku warstw dachówkowato zachodzących na siebie i tępo
zakończonych listków o jajowatym kształcie. Wszystkie kwiaty w koszyczku są
języczkowe. Mają różowy kolor, a ich języczki są dwukrotnie dłuższe od rurki. Puch
kielichowy złożony z więcej niż 2 rzędów poplątanych włosów.
 Korzeń
Szyjka korzenia okryta jest grubą warstwą obumarłych liści.
Tolypella glomerata
Morfologia
 Pokrój
Stosunkowo mały makroglon (3–20 cm, zwykle do 15, długości). Cienka (0,2–1 mm
średnicy), silnie rozgałęziona nibyłodyga. Dolne międzywęźla bardzo długie.
Płodne nibyliście na długich rozgałęzieniach bocznych, skupiają się w główki.
Plecha jasnozielona lub żółtozielona, gdy inkrustowana węglanem wapnia – szara.
Roślina jednopienna.
 Nibyliście
Charakterystycznie powcinane w węzłach. Tępo zaokrąglone na końcach. W okółku
zwykle do 6 płonnych i do 12 płodnych (choć zwykle tylko 5–8). Płodne i płonne
różnią się od siebie. Płonne zwykle dłuższe od międzywęźli (do 8 cm długości), 3–
5 członowe, nierozgałęzione. Płodne o różnej długości, ale zwykle do 2 cm, więc
krótsze od płonnych. Rozgałęzione pojedynczo, przy czym odcinki boczne są
zwykle wyraźnie krótsze od promienia głównego. Odcinki (promienie) boczne mają
po 2–3 komórki i są skupione po dwa, trzy, podczas gdy główny jest zbudowany z
3–4 komórek. Odgałęzienia boczne mogą dalej się rozgałęziać. Ponieważ
nibyliście płodne są dość liczne i powyginane, tworzą główki.
 Plemnie
Osadzone na trzoneczkach, czasem wyraźnie odstających od nibyliścia. Pojedyncze.
Do 400 µm średnicy.
 Lęgnie
Na trzoneczkach. Dwie do sześciu. Otaczają plemnię, leżąc obok lub nieco poniżej.
Nieznacznie od niej większe (do 600 µm). Koronka bardzo mała lub brak. Oospory
brązowe do ciemnobrązowych, do 400 µm długości.
Kaldezja dziewięciornikowata
 Kaldezja dziewięciornikowata (Caldesia
parnassifolia (L.) Parl.) – gatunek rośliny
należący do rodziny żabieńcowatych.
Występuje w stanie dzikim w Europie
Środkowej i Wschodniej, Azji i Afryce. W
Polsce jest gatunkiem skrajnie rzadkim.
Gajniczek krótkodzióbkowy
Morfologia :
 Okazały mech rosnący w luźnych, ciemnozielonych (lub
żółtozielonych) darniach. Łodygi o dług. nawet ponad 10 cm są
czerwone, nieregularnie drzewkowato podzielone, z kępkami
czerwonopomarańczowych chwytników, gęsto okryte parafiliami.
Gałązki niejednakowej grubości: dłuższe gałązki są cieńsze,
rzadziej ulistnione, krótsze gałązki są grubsze, ale gęściej pokryte
liśćmi. Liście łodygowe odstające w bok, szerokosercowate, nieco
wklęsłe, w nasadzie zaokrąglone, na brzegach są piłkowane.
Komórki blaszki liściowej prozenchymatyczne, o długości 8-10
razy większej niż szerokość. Żebro podwójne, ramię dłuższe
dochodzi do połowy blaszki. Liście gałązkowe podobne, ale
mniejsze. Skupienia gametangiów dwupienne. Seta purpurowa o
wys. 1,5-2,5 cm, zakończona czerwonobrązową, zgiętą puszką.
A teraz czas na moją
faworytkę…..
Kukuczka kapturkowata
 Kukuczka kapturkowata (Neottianthe cucullata)
– gatunek byliny należący do rodziny
storczykowatych (Orchidaceae). Jedyny
europejski przedstawiciel rodzaju kukuczka.
 W Polsce stwierdzono jego występowanie
jedynie w kilku miejscach, ale obecnie spotkać
go można tylko nad Kanałem Augustowskim i
w Wigierskim Parku Narodowym.
Grzyby
Borowik królewski
(Boletus regius)
 Kapelusz średnicy 5-15 cm,
różowo wiśniowoczerwony do
krwistoczerwonego lub
brązowoczerwony do
purpurowoczerwonego.
 Rurki cytrynowożółte do
złocistożółtych, stopniowo
zmieniające barwę na oliwkową.
 Trzon żółty, czasem z
karminowoczerwonawymi
plamkami, usiatkowany.
 Miąższ żółty, po skaleczeniu nie
sinieje (lub tylko trochę).
Występuje od VII do IX w lasach
liściastych, pod bukami lub
dębami na glebach wapiennych.
Borowik korzeniasty (Boletus
radicans)





Kapelusz średnicy 5-20cm, szarobiaławy
lub bladobrązowoszary.. Skórka matowa i
sucha, gładka lub z zaznaczonym
podziałem na poletka.
Rurki lśniące, cytrynowożółte, z
czasemzmieniające kolor na oliwkowożółty,
po ugnieceniu wyraźnie siniejące.
Trzon cytrynowożółty, ku dołowi
brudnobiaławy lub bladoszary, przeważnie
bez wizerunku siateczki. Podstawa często
bulwkowata i równocześnie korzeniasto
zwężona.
Miąższ żółty, po przekrojeniu sinieje.
Występuje od VII do nawet X w lasach
liściastych, pod bukami, dębami, tylko na
glebach zawierających wapń.
Jest grzybem niejadalnych, przyrządzanie
go nie pozbawia goryczy.
Sarniak dachówkowaty
(Sarcodon imbricatus)
 Kapelusz średnicy 5-15 cm,
szarobrązowy do
czerwonobrązowego, czarnobrązowy.
 Górna strona pokryta dużymi,
odstającymi, ciemniejszymi łuskami.
 Środek lejkowato wklęsły. Kolce
szarobiaławy, zbiegające na trzon.
 Trzon jaśniejszy od kapelusza,
szarobiaławy, często krótki i
przysadzisty.
 Miąższ białawy do barwy jasnego
drewna.
 Występuje od VIII do XI w lasach
iglastych, pod świerkami i sosnami.
Flagowiec olbrzymi
(Meripilus giganteus)





Kapelusz średnicy 10-40 cm, płasko
wachlarzowaty, często klika kapeluszy
zrośniętych rozetkowato.
Z wierzchu beżowy lub żółtobrązowy, z
zewnętrzną krawędzią barwy żółtka do
białożółtawej.
Spód pokryty cienką warstwą rurek barwy
białawej lub kremowożółtawej. Pory bardzo
drobne, po ugnieceniu lub na starość
czerniejące.
Miąższ białawy, początkowo soczysty, później
łykowato-elastyczny.
Występuje od VII do X na korzeniach lub u
podstawy pni drzew liściastych, także na
pniakach. Pasożyt drewna.
Porosty
Granicznik płucnik (Lobaria
pulmonaria)
 Na terenie Polski rzadko
spotykany.
 Wyrasta na starych
drzewach liściastych,
czasami też na skałach.
 Może osiągać średnicę 20
cm.
 Występuje w wielu
odcieniach zielonego.
Odnożyca jesionowa
(Ramalina fraxinea)
 Plecha ma długie na 20 cm
liście, gatunek jest
wykorzystywany jako
pasza dla zwierząt.
 Da się z niego uzyskać
gumę.
 Rośnie głównie na
siedliskach utworzonych
przez człowieka.
 Rośnie głównie na
obszarach o słabo
zanieczyszczonym
powietrzu.
Chrobotek reniferowy
(Cladonia rangiferina)
 Nazwa gatunku pochodzi
od częstego zjadania przez
renifery.
 Naziemny porost barwy
szaropopielatej lub
sinawoszarej,
 Rosnący w skupionych
murawkach.
 Rozwija się na glebach
kwaśnych,
 Dobrze znosi suszę i silne
nasłonecznienie.
 Występuje w borach
sosnowych, na
wrzosowiskach, w
miejscach piaszczystych.
Tomasz Wąsacz - Zwierzęta
Mateusz Sarna - Grzyby