referat archeo_pro_pro.doc

Dieta ludzi paleolitu
Wstęp
Abstrakt
Diet our ancestors evolved over time. This was due, inter alia, the prevailing environmental
conditions and climate. It should also take into account the need for the amount of available
calories. With the evolution of man, who departed from vegetable products, he directed
toward the animal products, due to the greater amount of energy, which are able to provide.
Paleolit, jako ogromna przeszkoda w badaniu problemu
Czym żywili się nasi przodkowie w okresie paleolitu? Niestety nie można
odpowiedzieć w sposób jednoznaczy, na tak zadane pytanie. Wynika to z tego, iż paleolit to
bardzo długi okresa czasu liczący około 3 milionów lat, to okres, na który przypada 99%
czasu istnienia człowieka jako gatunku. Za jego początek uważa się moment, w którym
hominidy zaczęły wytwarzać proste kamienne narzędzia, typu: otoczaki czy najprostsze
pięściaki. Momentem przełomowym w dziejach istnienia praludzi było przejście z trybu
zbieracko – łowieckiego w tryb osiadły, związany z początkami rolnictwa, ten stan datuje się
10 tys -9 tys BP. Oczywiście, nie oznacza to, że wszyscy od razu porzucili koczownictwo i
zaczęli uprawę zbóż i hodowlę zwierząt. Na większości terenów Europy i Azji nastąpiło to od
3 do 6 tys BP. Jeszcze dzisiaj można spotkać takie ludy trudniące się myślistwem i
zbieractwem, są to grupy ludzkie zamieszkujące między innymi dorzecza Amazonki, jak na
przykład Indianie Matsigenka, mniejszą wagę przykładaja do zbieractwa, zamieszkujacy
dorzecze rzeki Urubamba czy Papuasi, rdzenna ludność Nowej Gwinei. A ponadto żywność
jest pochodzenia organicznego, ulega więc procesowi rozkładu, nie ma takiej możliwości, aby
produkty przetrwały przez miliony lat, do naszych czasów. Archeolodzy, w takim wypadku,
muszą szukać drogi, która przybliży do omawianego problemu diety ludzi paleolitu.
Dieta a ulotność czasu
W przeciągu tego długiego okresu, którym był paleolit, nasi przodkowie zmieniali się
pod względem fizycznym jak również intelektualnym, zwiększał się ich wzrost oraz waga,
powiekszała się również objetość mózgu. W tym czasie na naszej planecie, w różnych jego
rejonach, klimat oczywiście nie był identyczny, warunki środowiskowe różniły się, do tego
należy dodać zmienność tych warunków w czasie, co wymuszało zmiany w sposobie
odżywiania. Z tego względu, inaczej musiał wygladać sposób odżywiania się Australopiteka,
mierzacego do 1,4 m i ważący 30-40 kg, którego wielkość mózgu przypominała wielkość
mózgu szympansa, inaczej Homo erectus, dorównujący wzrostem i wagą nam, jeszcze inaczej
musiał odżywiac się
Neandertalczyk, ustepujący nam wzrostem, lecz przewyższającym
wagą, zamieszkujący Europę w epoce lodowcowej.
Zanim przejdę do diety w paleolicie, warto na początku ustalić czego na pewno nie
jadano. Z pewnoscią można stwierdzić, iż były to produkty pochodzenia rolniczego oraz
hodowlanego, czyli: produkty zbożowe (pieczywo, ryż, kasze), roslin strączkowych (bób,
fasola, soczewica), cukru i jego przetworow, masła, mleka.
Dieta Australopiteka
Co więc jadano? Jak już wcześniej wspominałem, różne rzeczy, w różnych okresach,
w zależności od panujących warunków klimatycznych, środowiskowych. Można się
domyślać, że nasz praprzodek - australopitek, będący, swego rodzaju, ogniwem pośrednim
między małpami a istotami ludzkimi, odżywiał się w sposób podobny do szympansów, żywił
sie więc liśćmi, owocami, korą drzew. Biorąc pod uwagę odkrycie opisane w „Nature”, ich
środowiskiem musiały być lasy, a nie - jak wcześniej sądzono - sawanny.
W badaniach opisanych w „Nature” wykorzystano pozostałości szkieletów, znalezione
na stanowisku Malapa w Południowej Afryce w 2008 r. Jak się później okazało,
najważniejszym znaleziskiem stały się zęby, między innymi, badaniu zostały poddane
szkliwa, jego ubytki oraz znalezione na nim czastki roślin. Ponadto badaniu podległa również
analiza składu izotopowego węgla w szkielecie. Zebrane, w ten sposób dane, w ciagu
trwania badań, pozwoliły stwierdzić czym między innymi żywił się nasz praprzodek,
musiały to być głównie rośliny dwuliścienne, z których australopitek jadł liście, owoce,
zdrewniałe gałęzie i korę, i jednoliścienne, czyli trawy i turzyce.
Sposób żywienia u Homo erectusa
Homo erectus, człowiek wyprostowany, pojawił sie około 2 milionów lat temu, jego
wzrost oraz sylwetkę można by porównać do ludzi żyjących współcześnie. Mózg Homo
erectusa jest już znacznie wiekszy niż w porównaniu z poprzednikami, jest to około 8001200 cm3, może być to jeden z tych powodów, który doprowadził do zmian w diecie, jeśli by
porównać, na przykład, do Australopiteka, którego mózg objetość 400–500 cm3 oraz dieta
bogata w produkty pochodzenia głównie roślinnego, natomiast Homo erectus był zmuszony
sięgać do żywności bardziej kalorycznej, do mięsa.
Wielkość mózgu a sposób odżywiania
Czym jest to spowodowane? Jeśliby porównać wielkości mózgu rozpoczynając od
Australopiteka, a kończąc na Homo Sapiens Sapiens, to jego wielkość stale rosła, między
innymi mózg Homo erectus był blisko dwa razy większy od objętości mózgu Australopiteka.
Należy również uwzględnić fakt, iż mózg, aby prawidłowo funkcjonować potrzebuje aż
dziewięć razy więcej energii od pozostałych organów, z tego powodu organizmy mające
większy mózg potrzebują więcej kalorii lub starać się, drogą ewolucji, ograniczyć rozmiary
pozostałych narządów. Na odkrytych szczątkach kostnych widać, iż w porównaniu
z gorylami,
szympansami
i Australopitekami Homo
erectus miał
mniejszy
brzuch,
praktycznie był on taki, jak u ludzi współczesnych, posiadał więc mniejszy przewód
pokarmowy, miedzy innymi z tego powodu był zmuszony spożywać bardziej kaloryczną
żywność od swoich przodków. W skład jego diety mogły wchodzić produkty takie jak:
podziemne bulwy czy kłącza, lecz problem tkwił, iż owa żywność była ciężko strawna, jeśli
nie strawna, aby móc ją bezpiecznie spożyć niezbędna była obróbka termiczna, nad ogniem
człowiek nauczył się panować około miliona lat temu, w związku z tym mięso okazało się
najbezpieczniejszym wyborem, nie potrzebuje bowiem obróbki termicznej, jest mozliwość,
aby spożywać je na surowo, bez ryzyka zatrucia.
Inne odkrycia
Ponadto odkryto takie szczątki Homo erectus, którego kosci były zdeformowane z
powodu nadmiaru witaminy A w diecie. Podobne zjawisko zaobserwowano wśród badaczy
Arktyki, którzy żywili się miesem niedźwiedzi polarnych. Skąd taka ilość witaminy A wzięła
się w szczątkach badanego osobnika? Owa witamina jest naturalnie akumulowana wśród
drapieżników, których dieta składa się ze zwierzat roslinożernych, Natura pomogła
drapieżnikom akumulować tak dużą ilość witaminy A, człowiekowi natomiast nie. Z tego
przykładu można wnioskować, iż nasi przodkowie, ktorych szczatki odnaleziono, musieli
żywić się mięsem zwierząt znajdujących się na końcu łancucha pokarmowego,
najprawdopodobniej nie były to ofiary polowań, lecz raczej walk o padlinę.
Zakończenie
Kończąc, dieta naszych przodków zmieniała się na przestrzeni czasu. Dzięki
postępowi w nauce, użyciu nowoczesnych metod badawczych, między innymi pomiary
trwałych izotopów, przeprowadzonych na skamieniałych szczątkach kości oraz zębów
hominidów sprzed 1-3 milionów lat, pozwalają stwierdzić, iż były one wszystkożerne.
Natomiast badania przeprowadzone na młodszych szczatkach Neandertalczyków czy Homo
Sapiens wskazują, iż w skład diety wchodziły głównie produkty pochodzenia zwierzęcego,
czyli na przykład: mózg, bogaty w wielonasycone kwasy omega 3, szpik kostny i język
bogate w jednonasycone kwasy tłuszczowe i podroby, bogate w witaminy i mikroelementy,
produkty roślinne stanowiły uzupełnienie diety naszych przodków w owym czasie. Tak
podaje, między innymi, amerykański dietetyk Loren Cordein, który postanowił przejrzeć
materiały prac etnograficznych, które brały pod uwagę dietę ludów łowiecko-zbierackich, na
ich podstawie wywnioskował, iż stosunek spożywania prodóktów pochodzenia roślinnego, do
produktów zwierzecych wyniósł 1:2, wyjatkiem okazali się oczywiscie Inuici, spożywający w
przeważającej ilości produkty zwierzęce. Można jeszcze dodać, iż obok mięsa, warzyw oraz
owoców spożywano takie produkty jak jajka czy orzechy. Oczywiscie mogły one stanowić
tylko i wyłącznie dodatek do diety, ponieważ ze względu na wielkość oraz ilość energii, jaką
są w stanie dostarczyć, nasi przodkowie nie mogli sie opierać wyłącznie na niej, ponadto były
one trudno dostępne i zbyt czasochłonne, by je odnaleźć, aby je zdobyć dla kilku osobowych
grup, w jakich żyli nasi przodkowie.
Bibliografia
Bastir M., Brothwell D., Buckley S., Collins J., Copeland L., Cortez F. A.,
Estalrrich
A.,
Lalueza-Fox
Garcia-Tabernero
C.,
Madella
A.,
M.,
Garcia-Vergas
Rosa
A.,
S.,
Hardy
Santamaria
K.,
D.,
Huguet
R.,
Wilson
J.,
Neanderthal medics? Evidence for food, cooking and medicinal plants entrapped
in dental calculus, Speinger-Verlag 2012;
Cordain L., Implications of plio-pleistocene Hominin diets for modern Humans.
Źródła internetowe:
http://www.etnologia.pl/swiat/teksty/matsigenka-paquirianos-I.php
http://www.naukawpolsce.pl/aktualnosci/news,390627,twarda-dieta-australopiteka.html
http://www.ok.3bird.net/kampania-pokochaj-dieta-australopiteka.pdf
http://www.polityka.pl/nauka/czlowiek/1500979,1,homo-kucharz.read