Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2013 prof. dr hab. Kazimierz Jankowski dr in . Jacek Sosnowski dr in . Beata Wi!niewska-Kad ajan mgr in . Milena Truba mgr Dorota Herda Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Organizacja wypoczynku i rekreacji na terenach zieleni miejskiej Organization of rest and recreation in urban green areas Streszczenie: Organizacja wypoczynku i rekreacji we wspó czesnym !wiecie jest wyrazem indywidualnych potrzeb cz owieka. Stanowi ona efekt !wiadomo!ci poszczególnych osób, wynikaj"cej z dzia alno!ci organizacyjnej (stowarzysze#, klubów itp.). Zwi"zana jest tak$e z zamo$no!ci" spo ecze#stwa, ilo!ci" wolnego czasu, zainteresowaniami, umiej%tno!ciami i aktywno!ci" fizyczn". Rekreacja we wspó czesnym !wiecie nabiera znaczenia w zwi"zku z konieczno!ci" zapobiegania sytuacjom stresowym i chorobom cywilizacyjnym. Na terenach zurbanizowanych g ówny obszar aktywno!ci ruchowej stanowi" obiekty terenów zieleni miejskiej. Tereny te poprzez w a!ciwe ukszta towanie i urz"dzenie pe ni" wa$ne funkcje biologiczne, kulturalne, spo eczne oraz rekreacyjno-wypoczynkowe. Umo$liwiaj" realizacj% ró$nych form aktywno!ci umys owej i fizycznej, innej ni$ te, wynikaj"ce z obowi"zków $ycia codziennego, zawodowego, rodzinnego, spo ecznego czy potrzeb bytowych. S"owa kluczowe: organizacja, wypoczynek, rekreacja, teren zieleni, prawo Abstract: Organization of rest and recreation in the modern world is an expression of individual human needs. It is a result of the awareness of individuals, related with organizational activities (associations, clubs, etc.). It is also related with society’s wealth, free time, interests, skills, and physical activity. In the modern world recreation is gaining importance due to the need to prevent stressful situations and lifestyle disease. In urban areas the main area of physical activity are the urban green areas. These areas with the proper design and equipment play important biological, cultural, social and recreational functions. They enable the implementation of various forms of mental and physical activity, other than those arising from the duties of daily life, of professional, family, social and living needs. Kay words: organization, rest, recreation, green area, law Miejsce rekreacji w yciu cz"owieka ycie w nowoczesnym spo!ecze"stwie jest #ród!em silnych napi$% i obci&'e" psychicznych, dlatego naturalne sposoby odpoczynku, takie jak 14 K. Jankowski, J. Sosnowski, B. Wi!niewska-Kad"ajan, M. Truba, D. Herda np. sen, ju' nie wystarczaj&. Ludzie poszukuj&c nowych sposobów odreagowania si$gaj& po alkohol, narkotyki, ró'ne rekreacyjne szale"stwa, a nawet wywo!uj& konflikty zbrojne. Spo!ecze"stwo t!umi spontaniczne wyra'anie emocji, dlatego rekreacja powinna umo'liwi% ich uwolnienie i odreagowanie – zapewni% uj(cie dla nagromadzonych emocji (Winiarski 2011, Drzewiecki 1992). Czas wolny, rozumiany cz$sto jako czas wolny od pracy, powinien by% przez nas odpowiednio wykorzystany. Zdaniem Kosiewicza (2006), nawet je(li sp$dzamy czas przyjemnie, to jest to czas wype!niony, zaj$ty przyjemno(ciami. Nie jest to czas wolny od przyjemno(ci, tylko przez nie zape!niony – czyli jest to czas zaj$ty, a nie czas wolny. W tym rozumieniu czas wolny znaczy tylko tyle, 'e jest to czas niezaj$ty przez cokolwiek innego. I traci na znaczeniu, a nawet traci sens u'ywanie dotychczasowych uj$% czasu wolnego jako – w najszerszym z mo'liwych rozumieniu – czasu wolnego od pracy. Sikora (1999) podaje, 'e czas wolny pe!ni trzy podstawowe funkcje: regeneracja si! cz!owieka zu'ytych w trakcie pracy. Funkcja ta determinuje wzrost wydajno(ci pracy, jej efektywno(% ekonomiczn&. Odnowienie zdolno(ci produkcyjnej cz!owieka powinno by% urzeczywistniane w zdrowym otoczeniu przyrodniczym, spo!ecznym; rozrywka, której celem jest regeneracja si! psychicznych jednostki; indywidualny rozwój kulturalny pracownika. Toczek-Werner (2007) dodaje równie', 'e dzieje si$ tak z powodu nagromadzenia wielu szkodliwych czynników, takich jak ha!as, przyspieszony tryb 'ycia przy pogarszaj&cej si$ jego higienie (fast food, siedz&cy tryb pracy i wypoczynku, brak aktywno(ci sportowej, niedosypianie, przem$czenie, uzale'nienia). Ponadto Toczek-Werner (2007) podaje, 'e z medycznego punktu widzenia relacje mi$dzy #ród!em zagro'e" a ich skutkiem dla cz!owieka wygl&daj& nast$puj&co: 1) wspó!czesne czynno(ci technologiczno-produkcyjne ograniczaj& naturalny wysi!ek fizyczny, doprowadzaj&c w skrajnych przypadkach nawet do patologii uk!adów kr&'enia i lokomocji; 2) niedoskona!e technologie produkcyjne zatruwaj&ce (rodowisko i pochodz&ca z niego 'ywno(% wp!ywaj& negatywnie na przemian$ materii oraz utrudniaj& odnow$ biologiczn&; 3) poziom rozwoju cywilizacyjnego pogarsza stan zdrowia i motoryczne umiej$tno(ci; 4) niska sprawno(% fizyczna i wydolno(% ograniczaj& mo'liwo(ci przystosowania cz!owieka do szybko zmieniaj&cych si$ warunków 'ycia. Stwierdzone jest równie', 'e przedstawiony stan nie pozostaje bez wp!ywu na socjaln& stron$ bytowania cz!owieka. Jednostka traci poczucie wspólnej to'samo(ci i staje si$ coraz s!absza. Rozpad rodziny, du'a liczba rozwodów, wybór 'ycia w samotno(ci, opuszczenie ludzi starych, pojawienie si$ bardzo ubogich, wzrost bezrobocia, przest$pczo(% b$d&ca wynikiem trudno(ci adaptacyjnych, przenoszenie si$ z miejsca na miejsce w poszuki- Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98 Organizacja wypoczynku i rekreacji na terenach zieleni miejskiej 15 waniu pracy, ci&g!a rywalizacja – wszystko to s& wstrz&sy sprzyjaj&ce narastaniu poczucia braku bezpiecze"stwa i stabilno(ci (Duczkowska-Piasecka 2006). Akty prawne obowi#zuj#ce przy organizacji rekreacji Dobrowolna sfera zachowa" cz!owieka w postaci aktywno(ci rekreacyjnej sta!a si$ w ostatnich latach w Polsce p!aszczyzn& wielu istotnych, niezwykle dynamicznie zachodz&cych przeobra'e" organizacyjno-prawnych. W obliczu narastaj&cych tendencji wzrostu zainteresowania Polaków aktywnym wypoczynkiem, jak równie' dostosowania istniej&cych lub nowych rozwi&za" prawnych do norm Unii Europejskiej, konieczne by!o uaktualnienie niektórych przepisów i norm prawnych w dziedzinach kultury fizycznej i rekreacji ruchowej (So!tysik i Wyrzykowski 2007). )ród!ami powszechnie obowi&zuj&cego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej s&: konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy mi$dzynarodowe oraz rozporz&dzenia. S& to normatywne akty prawne wydawane przez kompetentne organy prawodawcze, moc& których ustanawiane s& przepisy prawa (So!tysik i Wyrzykowski 2007). Zgodnie z ustaw& o kulturze fizycznej (Dz.U. z dnia 6 marca 1996 r.) organizowanie dzia!alno(ci w dziedzinie rekreacji ruchowej oraz tworzenie odpowiednich warunków materialno-technicznych do jej rozwoju jest obowi&zkiem organów administracji rz&dowej i jednostek samorz&du terytorialnego, klubów sportowych oraz stowarzysze" kultury fizycznej i ich zwi&zków (So!tysik i Wyrzykowski 2007). Struktur$ systemu organizacji rekreacji ruchowej w Polsce, jak zaznacza So!tysik i Wyrzykowski (2007), okre(la ustawa o kulturze fizycznej z 1996 r. (Dz.U. z dnia 6 marca 1996 r.). Inne akty prawne dotycz&ce tego obszaru dzia!ania to: Rozporz&dzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 29 pa#dziernika 2003 r. zmieniaj&ce rozporz&dzenie w sprawie wykazu dyscyplin i dziedzin sportu, w których mog& dzia!a% polskie zwi&zki sportowe, oraz szczegó!owych warunków i trybu udzielania zezwole" na tworzenie polskich zwi&zków sportowych (Dz.U. z 2003 r. Nr 193, poz. 1888), Rozporz&dzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 wrze(nia 2001 r. w sprawie szczegó!owych zasad i warunków prowadzenia dzia!alno(ci w dziedzinie rekreacji ruchowej (Dz.U. z 2001 r. Nr 101, poz. 1095), Rozporz&dzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 20 grudnia 2002 r. zmieniaj&ce rozporz&dzenie w sprawie kwalifikacji, stopni i tytu!ów zawodowych w dziedzinie kultury fizycznej oraz szczegó!owych zasad i trybu ich uzyskiwania (Dz.U. z 2003 r. Nr 8, poz. 93), Rozporz&dzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 9 maja 2003 r. w sprawie sta'u adaptacyjnego i testu umiej$tno(ci ZN nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 16 K. Jankowski, J. Sosnowski, B. Wi!niewska-Kad"ajan, M. Truba, D. Herda w toku post$powania o uznanie nabytych w pa"stwach cz!onkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych w dziedzinie kultury fizycznej i sportu (Dz.U. z 2003 r. Nr 98, poz. 896), Rozporz&dzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 grudnia 2009 r. zmieniaj&ce rozporz&dzenie w sprawie warunków, jakie musz& spe!nia% organizatorzy wypoczynku dla dzieci i m!odzie'y szkolnej, a tak'e zasad jego organizowania i nadzorowania (Dz.U. 2009 Nr 218, poz. 1696), Rozporz&dzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 wrze(nia 2001 r. w sprawie szczegó!owych zasad i warunków prowadzenia dzia!alno(ci w dziedzinie rekreacji ruchowej (Dz.U. z dnia 20 wrze(nia 2001 r.), Rozporz&dzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 sierpnia 1994 r. zmieniaj&ce rozporz&dzenie w sprawie rodzajów, organizacji i zasad dzia!ania publicznych placówek wypoczynku dla dzieci i m!odzie'y szkolnej (Dz.U. 1994 Nr 101, poz. 494), Rozporz&dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2002 r. zmieniaj&ce rozporz&dzenie w sprawie szczegó!owego sposobu oraz warunków prowadzenia po!owów celach sportoworekreacyjnych (Dz.U. 2003 Nr 8 poz. 99), Rozporz&dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 stycznia 2000 r. w sprawie wykonywania rybo!ówstwa morskiego w celach sportowo-rekreacyjnych (Dz.U. 2000 Nr 6, poz. 81), 94/25/WE Dyrektywa !odzi i jachtów rekreacyjnych (Normy zharmonizowane 94/25/WE z dnia 4.03.2009 r.). Dyrektywa dotyczy !odzi rekreacyjnych i sportowych (nie obejmuje !odzi regatowych oraz typowo szkoleniowych, które nie nadaj& si$ do wykorzystania wypoczynkowego) od 2,5 do 24 m oraz elementów konstrukcyjnych. Dyrektywa zawiera wiele wskaza" na temat oznakowania !odzi i elementów konstrukcyjnych oraz szczegó!owe wytyczne co do deklaracji zgodno(ci. Aspekt prawno-organizacyjny i rekreacyjno-wypoczynkowy terenów zieleni wspó"czesnych aglomeracji miejskich Ziele" to jedna z podstawowych warto(ci estetycznych dla cz!owieka. Drzewa !agodz& ekspansywno(% architektury miast. W Polsce, w ostatnich latach obserwujemy powolny proces degradacji terenów zieleni, zw!aszcza w du'ych aglomeracjach miejskich. Ziele" jest zaniedbywana, tolerowana, a nie tworzona czy kreowana, czasami mo'na mie% wra'enie, 'e staje si$ z!em koniecznym, zw!aszcza na terenie inwestycji. W du'ym po(piechu powstaje nowa zabudowa w miastach oraz strefach podmiejskich, w tych ostatnich mo'na obserwowa% pewnego swego rodzaju rozlewanie si$ osiedli domów jednorodzinnych. Z terenów miast znikaj& tereny sukcesywnie przeznaczane pod zabudow$, tereny cz$sto poro(ni$te bogato ro(linno(ci& czy Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98 Organizacja wypoczynku i rekreacji na terenach zieleni miejskiej 17 ogrody dzia!kowe, stanowi&ce unikalne rezerwy rekreacyjne miast (Ziemia"ska 2009). Dzi( dostrze'ono konieczno(% istnienia w tkance miejskiej terenów zieleni (TZ). Narzekamy na ich niewielk& ilo(%, ma!& dost$pno(%, a tak'e stan utrzymania. Cz$sto jednak problemem nie jest brak TZ – w wielu miastach jest ich wystarczaj&co du'o w ró'nej formie. Obserwuje si$ jednak „pozostawienie samym sobie” parków, skwerów i alei spacerowych sprzed kilkudziesi$ciu lat, jakby sam fakt obecno(ci ro(lin mia! gwarantowa% u'ytkownikom satysfakcjonuj&cy wypoczynek (Sobczak i Koz!owska 2009). Wed!ug ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (art. 5 Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880) tereny zieleni (TZ) s& to obszary wraz z infrastruktur& techniczn& i budynkami funkcjonalnie z nimi zwi&zanymi, pokryte ro(linno(ci&, znajduj&ce si$ w granicach wsi o zwartej zabudowie lub miast, pe!ni&ce funkcje estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne lub os!onowe, a w szczególno(ci parki, ziele"ce, promenady, bulwary, ogrody botaniczne, zoologiczne, jordanowskie i zabytkowe oraz cmentarze, a tak'e ziele" towarzysz&c& ulicom, placom, zabytkowym fortyfikacjom, budynkom, sk!adowiskom, lotniskom oraz obiektom kolejowym i przemys!owym. W Rozporz&dzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiada% budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690) zatytu!owanym „Ziele" i urz&dzenia rekreacyjne”, okre(lone zosta!y nast$puj&ce regu!y: na dzia!kach budowlanych, przeznaczonych pod zabudow$ wielorodzinn&, przy budynkach opieki zdrowotnej (z wyj&tkiem przychodni) oraz o(wiaty i wychowania co najmniej 25% powierzchni dzia!ki nale'y urz&dzi% jako powierzchni$ terenu biologicznie czynnego, je'eli inny procent nie wynika z ustale" miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego; w zespole budynków wielorodzinnych, obj$tych jednym pozwoleniem na budow$ nale'y - stosownie do potrzeb u'ytkowych przewidzie% Male place zabaw dla dzieci najm!odszych i miejsca rekreacyjne dost$pne dla osób starszych i niepe!nosprawnych, przy czym co najmniej 30% tej powierzchni powinno znajdowa% si$ na terenie biologicznie czynnym, je'eli nie jest to ustalone inaczej w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Wed!ug europejskich standardów min. 20% powierzchni osiedla powinny zajmowa% tereny zieleni, z tego 25% przeznaczone dla dzieci, 25% dla m!odzie'y (w wieku 12-18 lat), a 10-15% dla osób w (rednim i podesz!ym wieku. Zgodnie z art. 4 ustawy o ochronie przyrody, dba!o(% o przyrod$ (w tym i o TZ) jest obowi&zkiem: osób fizycznych, jednostek organizacyjnych (o osobowo(ci prawnej), administracji publicznej - na organach administracji publicznej spoczywa tak'e obowi&zek zapewnienia warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych dla ochrony przyrody (kreowanie polityki). ZN nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 18 K. Jankowski, J. Sosnowski, B. Wi!niewska-Kad"ajan, M. Truba, D. Herda Ustawa o ochronie przyrody nakazuje zak!adanie i utrzymanie zieleni jako zadanie w!asne gminy (przepis ten powtarza ustawa o samorz&dzie gminnym). Obowi&zek w tym zakresie spoczywa na radzie gminy (art. 78), która winna zapewni% utrzymanie terenów zieleni i zadrzewie" w nale'ytym stanie. Obiekty TZ, a przed wszystkim parki pe!ni& do(% istotn& rol$ w mie(cie. Wed!ug Kacprzyk (2009) zasadnicz& funkcj&, jakiej maj& s!u'y% parki, jest rekreacja i wypoczynek. Maj& one umo'liwia% realizacj$ rozmaitych form aktywno(ci umys!owej i fizycznej, innych ni' te wynikaj&ce z obowi&zków codziennego 'ycia, obowi&zków zawodowych, rodzinnych, spo!ecznych czy potrzeb bytowych. Najpotrzebniejszy z punktu widzenia wspó!czesnych u'ytkowników parków jest plac zabaw dla dzieci. Badania wykaza!y (rys. 1.), 'e a' 95% respondentów stwierdzi!o, i' jest on niezb$dnym elementem zagospodarowania wspó!czesnych parków miejskich. Najwi$kszymi zwolennikami lokalizacji placów zabaw na terenie parków by!y kobiety w wieku 35-44 lat, a sceptykami kobiety i m$'czy#ni w wieku poprodukcyjnym, tj. powy'ej 60 lat, i osoby w wieku wczesnoprodukcyjnym – 18-24 lata (Kacprzyk 2009). Idealnym rozwi&zaniem dla miast by!oby stworzenie spójnego systemu wypoczynkowego – po!&czenia (cie'kami rowerowymi, szlakami turystycznymi, (cie'kami historycznymi czy edukacyjnymi terenów zieleni, obiektów sportowych i historycznych. Niezb$dn& zmian&, jak& nale'y wprowadzi%, jest dostosowanie ogrodu do potrzeb niepe!nosprawnych, szczególnie dla osób poruszaj&cych si$ na wózkach, a mo'e tak'e dla niewidomych i s!abowidz&cych (Sobczak i Koz!owska 2009). Sobczak i Koz!owska (2009) stwierdzaj&, 'e powstaj&ce coraz cz$(ciej na terenach atrakcyjnych krajobrazowo miejsca wypoczynku spontanicznego informuj& nas o konieczno(ci tworzenia przestrzeni do relaksu grupowego, rodzinnego i nieformalnego. Potrzebne s& miejsca, gdzie dzieci pod okiem rodziców b$d& mog!y wej(% na drzewo, rozpali% ognisko czy zobaczy% biedronk$. Tereny do wypoczynku specjalistycznego, takie jak skate-parki, (ciany wspinaczkowe, czy tory przeszkód (tzw. ma!pie gaje), s& wysoce po'&danymi elementami programowymi szczególnie przez m!odzie'. Wymagaj& one jednak specjalnego zorganizowania przestrzeni i specyficznych elementów, a czasami ogrodzenia lub udzia!u wykwalifikowanej obs!ugi (Sobczak i Koz!owska 2009). Ponadto Sobczak i Koz!owska (2009) dodaj&, 'e powstaj&ce nowe obiekty powinny by% odpowiedzi& na potrzeby estetyczne i wypoczynkowe wszystkich grup wiekowych mieszka"ców. Wspó!czesna oferta terenów zieleni to zazwyczaj ci&gi spacerowe, !awki dla doros!ych i m!odzie'y oraz place zabaw dla dzieci m!odszych i najm!odszych. Warto by umie(ci% w naszych nowych parkach takie elementy, jak: place zabaw dla m!odzie'y i doros!ych, boiska sportowe, place do gier zespo!owych i rodzinnych, miejsca do piknikowania, (cie'ki zdrowia i edukacyjne. Przy tworzeniu nowych TZ nie nale'y te' pomija% rozrywek dla osób starszych. Przestrze" nale'a!oby ukszta!to- Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98 Organizacja wypoczynku i rekreacji na terenach zieleni miejskiej 19 wa% tak, by pozostawi% miejsca odosobnione – os!oni$te dla wypoczynku biernego, zw!aszcza dla ludzi starszych. Powinny one charakteryzowa% si$ du'& estetyk& i dost$pno(ci&, a tym samym by!oby miejsce do umieszczenia urz&dze" do %wicze" na niewielkich placykach przy trasach komunikacyjnych. Elementy te zdecydowanie urozmaici!yby wypoczynek, nie zajmuj&c przy tym zbyt wiele przestrzeni. Stoliki do szachów, sto!y do ping-ponga, to kolejne proste rozwi&zania, które od dawna pojawiaj& si$ w naszych parkach, na skwerach czy w ogrodach osiedlowych i nadal ciesz& si$ du'ym zainteresowaniem. Rys. 1. Wyposa'enie parków miejskich wed!ug respondentów (Kacprzyk 2009) Sobczak i Koz!owska (2009) zwracaj& równie' uwag$, 'e aby zapewni% dobry wypoczynek i psychiczne odpr$'enie, na terenach zieleni nie powinno zabrakn&% wody. Równie' w tym przypadku powinna obowi&zywa% ZN nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 20 K. Jankowski, J. Sosnowski, B. Wi!niewska-Kad"ajan, M. Truba, D. Herda zasada swobody i dost$pno(ci, czyli kreowania takich #róde! wodnych, których mo'na dotkn&%, zanurzy% si$, ochlapa%, a nade wszystko s!ysze% ich szum. Coraz modniejsze s& zatem strumienie tryskaj&ce z nawierzchni, czy p!ytkie, wij&ce si$ strumienie lub rze#biarskie kaskady. Woda jak ma!o co przyci&ga ludzi, zw!aszcza w upalne dni. Podsumowanie W niniejszej pracy starano si$ przedstawi% organizacj$ miejsc rekreacji na terenach zieleni miejskiej. W tym celu przedstawiono istot$ rekreacji w 'yciu ka'dego cz!owieka, rodzaje zieleni miejskiej, b!$dy w zagospodarowaniu terenów zieleni, potrzeby rekreacyjne ró'nych grup wiekowych, a w szczególno(ci wspó!czesne potrzeby wypoczynkowe mieszka"ców miast. Analiza form rekreacji na terenach zieleni miejskiej pozwoli!a zauwa'y%, 'e najbardziej preferowanymi formami rekreacji s& spacery, jazda rowerem i piknikowanie. W zwi&zku z powy'szym, nale'y zastanowi% si$ nad projektowaniem odpowiedniej ilo(ci (cie'ek spacerowych i rowerowych oraz miejsc do piknikowania. W!a(ciwe zagospodarowanie miejsca pozwoli zapewni% ka'demu wypoczynek, rozrywk$ i odpr$'enie psychiczne po pracy. Wa'nym elementem rozwoju rekreacji jest infrastruktura sportowa. Obiekty ze wzgl$du na wielofunkcyjno(% powinny by% modernizowane. Bior&c pod uwag$ potrzeby rekreacyjne ró'nych grup wiekowych, miejsca rekreacji mo'na dostosowa% tak, aby potrzeby te by!y zaspokojone. Wystarczy przyjrze% si$ wspó!czesnym potrzebom wypoczynkowym mieszka"ców miast, aby dostosowa% do nich tereny zieleni. Rola przyrody w (wiadomo(ci mieszka"ców jest znacz&ca. Niestety, udzia! zieleni w mie(cie jest niezadowalaj&cy. Cz$sto spotka% si$ mo'na z tym, 'e w ramach rekreacji proponowany jest ma!y plac zabaw dla dzieci w centrum osiedla. Tereny na nowo powstaj&cych osiedlach nie zapewniaj& zaplecza wypoczynkowo-rekreacyjnego. St&d nasuwa si$ wniosek, 'e aby interesuj&co sp$dza% wolny czas, nale'y zapewni% terenom zieleni ich najwa'niejsz& funkcj$ wypoczynkowo-rekreacyjn&. Nauczenie si$ szacunku do zieleni i przywrócenie jej funkcji wypoczynkowo-rekreacyjnej pozwoli ka'demu z nas znale#% swoj& oaz$. Bibliografia Drzewiecki M., Wiejska przestrze# rekreacyjna. Wyd. Instytut Turystyki, Warszawa 1992. Duczkowska-Piasecka M., Istota i znaczenie marketingu terytorialnego w podnoszeniu konkurencyjno!ci regionu, [w]: Turystyka i rekreacja jako czynnik podnoszenia atrakcyjno!ci i konkurencyjno!ci regionu. Red. D. Dudkiewicz, F. Midura, E. Wysocka. Wyd. WSzE Almamer, Warszawa 2006, 179-192. Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98 Organizacja wypoczynku i rekreacji na terenach zieleni miejskiej 21 Kacprzyk W., Parki – oczekiwania spo eczne, [w]: Ziele# Miast i Wsi, praca zbiorowa pod redakcj& Drozdek M.E., Pa"stwowa Wy'sza Szko!a Zawodowa w Sulechowie; 2009, 96, 98-99, 101-102. Kosiewicz J., Turystyka i rekreacja, wymiary teoretyczne i praktyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2006, 211. Sikora J., 1999: Organizacja ruchu turystycznego na wsi, WSiP, 45. Sobczak K., Koz!owska E., Tradycja czy nowoczesno!& – jak publiczne tereny zieleni odpowiadaj" wspó czesnym potrzebom wypoczynkowym mieszka#ców miast, [w:] Ziele# Miast i Wsi, praca zbiorowa pod redakcj& Drozdek M.E., Pa"stwowa Wy'sza Szko!a Zawodowa w Sulechowie, 2009, 158-161. So!tysik M., Wyrzykowski J., Organizacja rekreacji i turystyki w Polsce, [w:] Podstawy rekreacji i turystyki, pod redakcj& Toczek-Werner S., Akademia Wychowania Fizycznego we Wroc!awiu, 2007, 191. Toczek-Werner S., Podstawy rekreacji i turystyki, Akademia Wychowania Fizycznego, 2007, 14-16, 38-43, 49-51, 54-57, 212-213. Winiarski R., Rekreacja i czas wolny, Oficyna Wydawnicza *o(graf; 2011, 13-14, 19, 274. Ziemia"ska M., Problemy zieleni we wspó czesnych osiedlach mieszkaniowych, [w:] Ziele# Miast i Wsi, praca zbiorowa pod redakcj& Drozdek M.E., Pa"stwowa Wy'sza Szko!a Zawodowa w Sulechowie, 2009, 237. Akty prawne Dz.U. z 2003 r. Nr 193, poz. 1888. Dz.U. z 2001 r. Nr 101, poz. 1095. Dz.U. z 2003 r. Nr 8, poz. 93. Dz.U. z 2003 r. Nr 98, poz. 896. Dz.U. 2009 nr 218 poz. 1696. Dz.U. z dnia 20 wrze(nia 2001 r. Dz.U. 1994 nr 101 poz. 494. Dz.U. 2003 nr 8 poz. 99. Dz.U. 2000 nr 6 poz. 81. Dz.U. z dnia 6 marca 1996 r. Dz.U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690. Normy zharmonizowane 94/25/WE z dnia 04.03.2009 r. - Dyrektywa !odzi i jachtów rekreacyjnych. ZN nr 98 Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 22 K. Jankowski, J. Sosnowski, B. Wi!niewska-Kad"ajan, M. Truba, D. Herda Seria: Administracja i Zarz dzanie (25)2013 ZN nr 98