Teorie neotechnologiczne nawiązują do roli czynnika postępu
advertisement
WYKŁAD 5 MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE 30-10-2002 Teorie NEOTECHNOLOGICZNE nawiązują do roli czynnika postępu technicznego i innowacyjności. 1) Teoria cyklu życia produktu Vernona – każdy produkt przechodzi przez trzy fazy swojego życia: - narodziny - dojrzewanie - standaryzacja Przechodząc przez te fazy zmieniają się kierunki strumieni wymiany pomiędzy krajami. - W fazie narodzin produkt zostaje odkryty przez przedsiębiorstwa w danym kraju, rozpoczyna się jego produkcja przy zróżnicowanych technologiach wytwarzania a tym samym zróżnicowanych kosztach. Jest to produkcja na niewielką skalę, na rynek lokalny i krajowy. - W fazie dojrzewania produkcja zostaje skupiona w wybranych przedsiębiorstwach dysponujących najlepszą technologią i najniższymi kosztami. Dochodzi do ujednolicenia technologii wytwarzania, produkcja na skalę masową zarówno na rynek wewnętrzny jak i na eksport. Strumienie wymiany są od kraju gdzie produkt powstał (macierzystego) do zagranicy. - W fazie standaryzacji produkcja podejmowana przez firmy zlokalizowane za granicą, często w krajach słabo rozwiniętych ale dysponujących tańszymi czynnikami wytwórczymi. W efekcie przedsiębiorstwa z tych krajów wygrywają konkurencję z firmami z kraju macierzystego, w kraju macierzystym zanika produkcja tego towaru, a rynek tego kraju jest zaopatrywany przez firmy zagraniczne. Zmiana kierunku strumieni wymiany – od zagranicy do kraju macierzystego. Jeżeli przyjmiemy, że w handlu międzynarodowym występuje setki tysięcy produktów w różnych fazach swojego życia- stąd biorą się strumienie w handlu międzynarodowym. W efekcie wzrastają obroty handlowe między krajami. Długość trwania poszczególnych faz może być zróżnicowana. SA takie produkty, które przechodzą z fazy dojrzewania do standaryzacji szybko, SA też takie, które przez wiele lat mogą być na rynku np. moda, sezonowość- cały cykl trwa tylko kilka miesięcy. Z reguły dany kraj ma zdolność do kreowania nowych produktów- stąd rosnące strumienie wymiany międzynarodowej. 2) Teoria luki technologicznej – kraje dzieli się na dwie grupy 1. innowatorzy - kraje, w których tworzone są nowe produkty i rozwiązania technologiczne, z tych krajów do zagranicy w początkowym okresie płyną strumienie towarów 2. imitatorzy - przejmują rozwiązania odkryte w innych krajach a dzięki tańszym czynnikom wytwórczym ich produkcja staje się konkurencyjna wobec produkcji konkurenta. W drugiej fazie następuje przepływ towarów od imitatora do innowatora. Gospodarka innowatora jest w stanie ciągle kreować nowe rozwiązania i produkty. Stąd cały czas część produktów znajduje się w fazie (1). Grupa innowatorów jest stosunkowo nieliczna: - USA ma największą zdolność do innowacyjności - część krajów UE: Niemcy, Francja, Holandia, Wielka Brytania- niska zdolność gospodarek europejskich do absorbowania odkryć naukowych - gospodarka rosyjska w dziedzinie przemysłu zbrojeniowego i kosmicznego jest innowacyjna - tylko nieliczne dziedziny gospodarki japońskiej, gdyż jest to doskonały przykład imitatora na wysokim poziomie. WYKŁAD 5 MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE 30-10-2002 3) Teoria cyklu życia gałęzi Hirscha – rola gałęzi i życia gałęzi. Na pewnym etapie rozwoju gospodarczego różne gałęzie odgrywają odrębne role. Wraz ze wzrostem gospodarczym znaczenie tych gałęzi słabnie a znaczenie mają gałęzie w krajach słabo rozwiniętych. Życie gałęzi trwa więcej niż cykl życia produktu. Ten cykl życia wynosi kilkadziesiąt lat. Teoria ta sprawdza się jeżeli weźmiemy pod uwagę przepływ produktów ( branża stalowa, hutnictwo). Hutnictwo było podstawą rozwoju gospodarczego od połowy XIX w do połowy XX w – budowa maszyn i urządzeń, te dziedziny rozwijały się w krajach wysoko rozwiniętych. Nie bez powodu w 1951r. powstaje EWWiS. Wraz ze wzrostem postępu technicznego znaczenie hutnictwa zaczęło maleć. Postęp powoduje zamianę na produkty syntetyczne, większą rolę zaczynają odgrywać przemysł: elektroniczny, komputerowy itd. Hutnictwo w strukturze tych gospodarek straciło na znaczeniu. Wychodzenie z fazy życia gałęzi nie trwa krótko i jest to kwestia długotrwała. 4) Teoria grawitacji – siła związków handlowych pomiędzy gospodarkami różnych krajów zależy od potencjału gospodarczego i odległości między nimi. Wpływ ma również charakter i siła stosunków obustronnych.( największym naszym partnerem są Niemcy- 1/3 naszych obrotów dotyczy obrotów z Niemcami; siła związku między Polską i Ameryką jest słabsza- decyduje o tym odległość oraz charakter stosunków dwustronnych- pewnych udogodnień i możliwości nie mamy z USA ale mamy z UE). TEORIA KONKURENCYJNOŚCI MIĘDZYNARODOWEJ PORTERA Najbardziej współczesna. Lata 80-te- jest to najbardziej współczesna teoria. Na rynkach światowych dominują te grupy przedsiębiorstw, które świetnie prosperują w poszczególnych krajach (składają się na nią: wykwalifikowana siła robocza, wymagający klienci, niezawodni dostawcy i intensywna rywalizacja wśród przedsiębiorstw o krajowy rynek): - rynek samochodów: Japonia, Niemcy - farmacja: Szwajcaria - kosmetyki: Francja - obuwie: Włochy Źródła konkurencyjności: - bogactwa naturalne - zasoby naturalne - wysoka stopa zysku - brak deficytu - dewaluacja - polityka rządu - siła robocza - polityka zarządzania - główne źródło: jak silna jest konkurencja na rynku danego kraju- im jest silniejsza, tym silniejsza n rynku międzynarodowym - duża rola czynnika ludzkiego: wydajność pracy, wysoko wykwalifikowana kadra Daje on dowody na to, że są państwa, w których wyniki nie występują a mimo wszystko są one konkurencyjne. Grupuje czynniki: I. Makroekonomiczna płaszczyzna związków z otoczeniem, warunki w jakich firma funkcjonuje; najważniejsze są te, które tworzą diament konkurencyjności: WYKŁAD 5 MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE 30-10-2002 1. Czynniki produkcji: wykwalifikowana siła robocza, infrastruktura 2. Struktura popytu krajowego na artykuły lub usługi w danej dziedzinie 3. Pokrewne i podtrzymujące działy przemysłu: istnienie lub brak w kraju miejscowych kooperantów, pokrewnych dziedzin przemysłu liczących się na skalę międzynarodową 4. Strategia, struktura i rywalizacja przedsiębiorstw: warunki stworzone przez władzę danego kraju do tworzenia i organizacji przedsiębiorstw oraz do zarządzania nimi; charakter rywalizacji krajowej Wszystkie one są równie ważne. Sprzyjające mogą być czynniki korygujące: - przypadek, który może być szansą (wynalazki, przełomy w głównych technologiach, wojny, przemiany polityczne na zewnątrz, zmiany w zakresie popytu na rynkach zagranicznych - polityka rządu- z kursem walutowym, polityka oświatowa, polityka antytrustowa, zakupy rządowe, przepisy zmieniające strukturę popytu - czynnik kulturowy, tradycyjny- kształtują środowisko w jakim funkcjonuje środowisko II. Płaszczyzna mikroekonomiczna: 1. Strategia firmy- wspólne typy zachowań: a) postęp, innowacja, zmiany b) zaangażowanie całego systemu wartości – układu czynności związanych z wytwarzaniem i użytkowaniem danego produktu c) nieustanna poprawa jakości d) strategia na skalę światową 2. Bodźce do innowacji a) szukanie najbardziej wymagających klientów b) normy przekraczające najsurowsze przepisy lokalne czy standardy c) najlepsi międzynarodowi dostawcy funkcjonujący w kraju d) pracownicy jako stała kadra e) najlepsi konkurenci motywacją do własnego rozwoju WYKŁAD 5 MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE 30-10-2002 HANDEL MIĘDZYNARODOWY. 1) Wpływ handlu zagranicznego na gospodarkę (ćw.) 2) Mierniki wpływu handlu zagranicznego na gospodarkę. 3) Wpływ handlu zagranicznego na efektywność gospodarowania. Ad.1 Rola handlu zagranicznego w gospodarce: 1. Wpływ na zmianę struktury dochodu narodowego. - gospodarka zamknięta, krótki okres- niewielkie możliwości zmiany struktury dochodu narodowego; czynnikiem organizującym możliwości zarówno w dziedzinie konsumpcji jak i inwestycji jest wielkość funduszy oraz możliwości produkcyjne gospodarki - gospodarka otwarta: import niezbędny- przywóz z zagranicy surowców mineralnych i rolniczych niemożliwych do wytworzenia ze względu na warunki naturalne danego kraju istotnie wzbogaca strukturę podzielonego DN; import surowców nie wytwarzanych w danym kraju ma duże znaczenie dla krajów małych i średnich- ubogie w surowce mineralne i słabo zróżnicowany klimat- import niekiedy jest więc warunkiem rozwoju gospodarczego kraju - możliwość zamiany struktury DN przez uczestnictwo w międzynarodowym podziale pracy nabiera wagi w przypadku krajów rozpoczynających proces industrializacji- nie dysponują na ogół określonym funduszem akumulacji, ale jej struktura nie odpowiada zamierzeniom rozwojowym; dysponują niejednokrotnie ogromnymi nadwyżkami określonych surowców, które jednak nie mogą być użyte do budowy podstaw przemysłu; czynnikiem, który umożliwia transformacje gospodarki jest handel zagraniczny - handel zagraniczny może też służyć do transformacji struktury dóbr konsumpcyjnych wytwarzanych w danym kraju (gdy w ciągu krótkiego czasu nastąpią przesunięcia struktury popytu ludności , że przemysł wytwarzający artykuły konsumpcyjne nie będzie w stanie dostatecznie szybko dostosować struktury produkcji do istniejących potrzeb np. w wyniku działania mody czy efektu demonstracji) - handel zagraniczny rozwiązaniem problemu niedoborów niektórych artykułów rolnych, powstałych w wyniku wystąpienia w danym kraju niekorzystnych warunków atmosferycznych i związanego z tym załamania produkcji rolnej 2. Wpływ handlu zagranicznego na zwiększenie efektywności gospodarowania. - specjalizacja międzynarodowa- każdy kraj produkuje jedynie część potrzebnych mu dóbr lecz za to w ilościach pozwalających na pełne zaspokojenie potrzeb wewnętrznych oraz pokrycie popytu importowego innych państw- wymaga by niektóre kraje rezygnowały z wytwarzania niektórych towarów i zaspokajały swe potrzeby dostawami z zagranicy - specjalizacja jest długotrwałym procesem odbywającym się w wyniku funkcjonowania sił rynkowych i interwencji państwa- ukształtowanie struktury wytwarzania, eksportu i importu, będących odzwierciedleniem przewagi danego kraju nad innymi w wytwarzaniu określonych dóbr i usług - uczestnictwo w podziale pracy pozwala zmniejszyć przeciętny koszt jednostkowy dóbr wytwarzanych w kraju- rezygnując z wytwarzania produktów względnie lub absolutnie droższych a koncentrując się na produkcji wyrobów względnie lub absolutnie tańszych obniża się przeciętny koszt jednostkowy w całej gospodarce WYKŁAD 5 MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE 30-10-2002 obniżenie jednostkowych kosztów wytwarzania przez zwiększenie skali produkcji dzięki powiększeniu rynku zbytu ponad możliwości rynku wewnętrznego; produkcja towarów na wielką skalę umożliwia pełniejsze wykorzystanie aparatu produkcyjnego; produkcja masowa umożliwia gromadzenie doświadczeń w wytwarzaniu określonych towarów i pośrednio przyczynia się zarówno do obniżenia kosztów jednostkowych i podniesienia jakości produktu - obniżenie kosztów produkcji za pośrednictwem postępu technicznego (badania naukowe i dostosowanie ich wyników do praktycznego zastosowania) - podniesienie efektywności gospodarowania przez import technologii – najtańszy i często jedyny sposób zlikwidowania luki technologicznej jaka dzieli kraje wysokorozwinięte i ubogie: skraca czas otrzymania takich samych efektów wykorzystując rodzimy potencjał badawczy; o tym czy zakup nowoczesnej technologii pociągnie za sobą wszelkie następstwa decyduje trafność decyzji, istniejące w danym kraju warunki w jakich wykonuje się nowo zakupioną technologię - konkurencyjność wyrobów zagranicznych na rynku krajowym- - pozytywny wpływ na koszty wytwarzania, jakość dóbr krajowych 3. Wpływ na wielkość i dynamikę dochodu narodowego (za pośrednictwem salda bilansu handlowego oraz przez oddziaływanie na wielkości całkowitego popytu. a) od strony podaży- handel zagraniczny przez ujemne saldo obrotów bieżących z zagranica powiększa podaż towarów dostępnych w danym okresie w kraju - na DN wpływa wielkość importu i eksportu Y=I+K+G+NX - jeśli export nie będzie się pokrywał z importem, to wielkość DN podzielonego >DN wytworzonego danym kraju (Ex< Im) lub na odwrót (Ex> Im) - export netto (saldo bilansu handlowego) wpływa na wielkość funduszu, który dany kraj może przeznaczyć na I i K - Im> Ex umożliwia łączne zwiększenie wielkości absorpcji ponad wielkość dochodu wytworzonego w kraju - Korzysta z kredytów zagranicznych: możliwość utrzymania przez pewien czas nadwyżki importu nad exportem ma także znaczenie dla dynamiki wzrostu gospodarczego - - zaciąganie kredytów powoduje powstawanie zobowiązań finansowych wobec zagranicy- konieczność wywiązywania się z nich wymaga aby w dłuższym okresie dany kraj osiągał nadwyżki eksportu nad importem- pozwolą one na spłatę powstałych zobowiązań WYKŁAD 5 MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE 30-10-2002 a) od strony popytu- handel zagraniczny umożliwia powiększenie całkowitego zapotrzebowania ponad wielkość popytu krajowego (powiększając wielkość dochodu narodowego wytworzonego) - wzrost dochodu powoduje wzrost zapotrzebowania na import- zwiększenie produkcji zazwyczaj wymaga zwiększenia zużycia sprowadzanych z zagranicy surowców, części zamiennych itd. a także dóbr konsumpcyjnych - relację określającą przyrost importu do przyrostu powodującego go dochodu nazywamy krańcową skłonnością do importu Im Ksim Y Im Y - wielkość ta zależy od: dochodowej elastyczności importu Eyim Im Y Im - stopy importu Rim Y Zależność między przyrostem DN a exportem: - DN rośnie- spowodowane jest to wzrostem popytu krajowego- skierowanie na rynek krajowy części towarów wywożonych za granicę i wynikający stąd spadek exportu - Jeśli przyrost produkcji globalnej nastąpi w wyniku wzrostu popytu zagranicy na dobra eksportowane przez dany kraj, to wzrostowi DN będzie towarzyszyło powiększenie wywozu - Wzrost exportu będzie towarzyszył wzrostowi DN gdy będzie się on wiązał ze wzrostem konkurencyjności wytworzonych przezeń towarów Mechanizm mnożnikowy jest stosowany do wyjaśnienia ostatecznego wpływu na gospodarkę znajdującą się w stanie niepełnego wykorzystania mocy wytwórczych, początkowego impulsu pobudzającego ją do wzrostu. W gospodarce zamkniętej występują następujące impulsy: - przyrost wydatków budżetu państwa- wydatki na realizacje określonych projektów (budownictwo mieszkaniowe) służą często osiąganiu celów społecznie użytecznych - inwestycje autonomiczne - spadek podatków - konsumpcja autonomiczna Twierdzenie teorii mnożnika- wielkość ostatecznego przyrostu dochodu pod wpływem każdego wymienionych wyżek czynników znacznie przewyższa wielkość dodatkowego popytu początkowego. Mnożnik inwestycyjny Y ki wprost proporcjonalny do krańcowej skłonności do konsumpcji krajowej lub Ia odwrotnie proporcjonalna do krańcowej skłonności do oszczędzania - otwarcie gospodarki zamkniętej stwarza szansę powstania dodatkowego impulsu uruchamiającego mechanizm mnożnikowi ale powoduje tez zagrożenie- zmniejszenie krańcowej skłonności do konsumpcji krajowej w wyniku zaspokojenia części popytu konsumpcyjnego przez import - szansę taką stwarza możliwość dodatkowego eksportu (w warunkach istnienia wolnej siły roboczej i nie wykorzystanych mocy wytwórczych) - zagrożenie- w gospodarce otwartej część przyrostu popytu kreowanego na konsumpcję powstałego dzięki inwestycjom autonomicznym i przyrostowi WYKŁAD 5 - MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE 30-10-2002 wydatków budżetowych czy exportu nie jest przeznaczone na dodatkowy zakup dóbr krajowych lecz zagranicznych 1 mnożnik w gospodarce otwartej: k 0 K Kim 1 ( ) Y Y K krańcowa skłonność do konsumpcji dóbr krajowych Y Kim krańcowa skłonność do konsumpcji dóbr importowanych Y Ad2.) za ich pomocą badamy otwartość gospodarek, siłę wpływu teoretycznego w praktyce. 1) Przeciętne stopy eksportu i importu – udział eksportu w dochodzie narodowym (w PKB), bądź udział importu w DN - PKB. Kształtowanie się tych wartości zależy od: - wielkości gospodarki danego kraju (mierniki niskie w krajach dużych(USA), natomiast duże w krajach małych i wyspecjalizowanych (Belgia, Holandia – mają bardzo wysokie stopy eksportu i importu. Więcej niż połowa tego co tworzą ich gospodarki jest związane z wymianą handlową z zagranicą- 70% na eksport). Wysokie mierniki mają również kraje słabo rozwinięte- monokultur gospodarczych – wydobycie surowca naturalnego lub uprawy ( kraje naftowe – Arabia Saudyjska, Katar, Kuwejt) - wyposażenie kraju w zasoby naturalne - poziom i struktura DN. 2) Krańcowe stopy eksportu i importu – przyrost eksportu w stosunku do przyrostu dochodu narodowego (do przyrostu PKB). Miary te mówią nam o udziale eksportu bądź importu w każdej dodatkowej jednostce PKB. Krańcowa stopa importu będzie nas informowało o tym jak będzie się zwiększać chłonność importowania gospodarki wraz ze wzrostem tempa przyrostu PKB. Wpływa na te mierniki ma: - poziom rozwoju gospodarczego danego kraju. Jeżeli poziom jest niski to w warunkach przyspieszonego wzrostu gospodarczego następować będzie gwałtowny przyrost krańcowej stopy importu - struktura produkcji wytwarzanych dóbr w kraju, w szczególności dostosowanie struktury dóbr inwestycyjnych do popytu na te dobra, chodzi o doskonałe dopasowanie tej struktury. 3) Eksport i import per capita – prosta miara ale oddająca czy dana gospodarka jest eksporterem czy importerem. 4) Dochodowa elastyczność eksportu i importu – mówi o tym jak zmienia się eksport i import w stosunku do zmian DN. Ex Y Ex Y Jeżeli współczynnik jest >1 to eksport jest istotnym czynnikiem wzrostu gospodarczego, albo wzrost gospodarczy jest wynikiem wzrostu eksportu. Takie wysokie współczynniki miały „tygrysy azjatyckie” w dekadzie lat 70-80. 5) Współczynnik importochłonności inwestycji – mierzący relacje pomiędzy przyrostem importu inwestycyjnego w stosunku do całego importu. I inwestycyjny I I min I WYKŁAD 5 MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE 30-10-2002 Mówi w jakim stopniu w przyroście inwestycji mają udział czynniki importowe (niedopasowanie podaży do popytu w krajach rozwiniętych). Jest wysoki w krajach słabo rozwiniętych. 6) Współczynnik surowcochłonności wymiany 7) Wskaźniki Terms of Trade – mogą występować w trzech postaciach: a) Cenowe, nominalne terms of trade: wyrażone wzorem Pex1 Pex0 , gdzie p- ceny, 0- okres t0 Pim1 Pim0 relacja cen towarów eksportowanych przez dany kraj w okresie pierwszym do tej samej relacji w okresie wcześniejszym. Mówi jak zmieniły się relacje cen dóbr eksportowanych do importowanych w stosunku do okresu poprzedniego. Gdy TofT>1 – poprawa relacji cen eksportowanych do importowanych Gdy TofT<1 – sytuacja pogarszająca się Będzie się on różnie kształtował, nie możliwe jest bowiem utrzymanie go na poziomie >1. Sytuacja TofT>1 w krajach wysoko rozwiniętych. W strukturze tych krajów dominują dobra przemysłowe wysoko przetworzone, na które ceny na rynkach międzynarodowych wykazują się wyższym poziomem stabilizacji. Eksport krajów słabo rozwiniętych zdominowany jest przez surowce , żywność i towary nisko przetworzone na które ceny na rynkach międzynarodowych są mniej stabilne. W imporcie jest odwrotnie . Kraje wysokorozwinięte będą importować dobra nisko przetworzone, surowce itd. Kraje słabo rozwinięte będą importować dobra wysoko przetworzone. b) Ilościowe (realne) TofT – obrazują zmiany ilości towarów eksportowanych niezbędnych dla importu określonej ilości dóbr. Ma to wtedy sens kiedy założymy stałość struktury towarowej eksportu i importu. Ile sztuk dóbr musimy eksportować aby otrzymać daną ilość dobra importowanego. c) Wieloczynnikowe TofT – badające relacje pomiędzy nakładami czynników wytwórczych zawartych w dobrach importowanych i eksportowanych w okresie t1 i t0. Ad 3) Wpływ handlu zagranicznego na strukturę dochodu narodowego dzięki handlowi zagranicznemu następować będzie zróżnicowanie DN do podziału i DN wytworzonego. Dzięki handlowi zagranicznemu następuje zróżnicowanie DN podzielonego od posiadanego majątku produkcyjnego. Handel zagraniczny ma szczególne znaczenie dla krajów małych i średnich. Ich majątek jest ograniczony, nie są zdolne do zapewnienia określonej struktury DN wytworzonego. Handel zagraniczny wpływa na zróżnicowanie rynku konsumpcyjnego dając możliwości równoważenia tego rynku w wyjątkowych sytuacjach np. gwałtowna zmiana mody, gustów, upodobań, zmiany potrzeb i występowanie w dużej skali efektów naśladownictwa. Dzięki handlowi zagranicznemu możliwe jest też równoważenie sytuacji w sytuacjach nadzwyczajnych takich jak wojny, klęski żywiołowe. Wpływ handlu zagranicznego na efektywność gospodarowania. Założenie: Za miarę efektywności gospodarczej przyjmujemy jednostkowy koszt produkcji. Teza: Handel zagraniczny przyczyniać się będzie do wzrostu efektywności poprzez obniżkę kosztu jednostkowego. Przyczyny obniżki kosztu jednostkowego: - W wyniku specjalizacji międzynarodowej w kraju będzie rozwijana produkcja najbardziej efektywna po względnie najniższym koszcie jednostkowym. Będą upadać te WYKŁAD 5 - MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE 30-10-2002 dziedziny w których koszt jednostkowy jest najwyższy. W efekcie przeciętny koszt wytworzenia Występowanie efektu korzyści skali produkcji, specjalizacja na skalę międzynarodową powoduje wzrost skali produkcji a tym samym efekty skali produkcji. bardziej optymalne wykorzystanie czynników produkcji. Konsekwencja założeń teorii klasycznej. Czynniki produkcji którymi kraj dysponuje trafiają do tych dziedzin, które są najbardziej efektywne. Specjalizacja produkcji na skalę masową owocuje wzrostem doświadczenia w produkcji i zbycie co poprawia jakość i wydajność a to prowadzi do obniżki kosztów. - Specjalizacja, produkcja na skalę masową, rynki zagraniczne- wzrost doświadczenia w produkcji a w efekcie wzrost wydajności, poprawa jakości, organizacji pracy, obniżka kosztów. Specjalizacja w określonych dziedzinach umożliwia koncentracje nakładów w tych dziedzinach na badania i rozwój – kraje małe i średnie z ograniczonymi środkami na działalność badawczo- rozwojową (albo w warunkach ograniczoności środków koncentrujemy je na te dziedziny, w których jesteśmy mocni; albo finansujemy badania w wielu dziedzinach- nie wystarcza środków) - Poziom konkurencji: Firmy eksportujące natrafiając na rynkach międzynarodowych na znacznie wyższy poziom konkurencji są zmuszane do nieustannej poprawy efektywności, obniżki kosztów itd. To rzutuje na ich produkcję na rynek krajowy i produkcje w całości. Towary importowane na rynek krajowy wymuszają wzrost konkurencji na rynku krajowym. Konkurencja ze strony importu zmusza producentów krajowych do wzrostu efektywności swojego działania. Konkurencja ze strony importu musi być uczciwa, wtedy będzie wzrost efektywności. Możliwość importu technologii lub nowoczesnych produktów, bardziej efektywnych maszyn urządzeń dzięki czemu wzrasta wydajność, skala produkcji, obniża się koszt jednostkowy. Handel zagraniczny musi stanowić rynkową konkurencję by można było mówić o pozytywnym efekcie. -
