PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ prof. zw. dr hab. inż. Franciszek Mroczko Program Istota i znaczenie przedsiębiorczości. Przedsiębiorca i przedsiębiorstwo. Cele przedsiębiorstwa. Typy własności środków produkcji. Firma i jej oznaczenie. Charakterystyka sektora MSP. Cykl życia przedsiębiorstwa. Ewolucja MSP. Rozpoznanie szans i ryzyka. Kalkulacja ryzyka. Idea pomysłu na przedsiębiorczość. Źródła pomysłów i ich weryfikacja. Segmentacja rynków. Możliwości – szanse - okazje. Plan działania firmy. Początek działalności firmy. Kapitał przedsiębiorstwa. Akceptacja rynku. Płynność finansowa. Cykl operacyjny pieniądza. Wskaźniki płynności finansowej. Finansowanie zewnętrzne. Fundusze poręczeniowe. Sektor pozabankowy. Próg rentowności. Literatura • Altkorn J. Podstawy marketingu. Instytut Marketingu. Kraków. • Bogaczyk I. i inni. Własna firma. Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej. Wydawnictwo FORUM. Poznań. • Korczyn A. Jak opracować biznes plan? Sigma. Skierniewice. • Markowski W. ABC small business’u. Marcus s.c. Łódź. • Mroczko F. Warunki funkcjonowania przedsiębiorstw na rynku, KPSW, Jelenia Góra 2014 • Targalski J. Przedsiębiorczość i zarządzanie. Wyd. CH Beck, Warszawa. • Żaro Z.S. Jak założyć i prowadzić własną firmę. Sigma. Skierniewice. Ustawy: • Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców. • Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy. • Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców. • Ustawa z dnia 15. września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. • Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny. (art. 860 – 875). ISTOTA I ZNACZENIE PRZEDSIĘBIORCZOŚCI prof. zw. dr hab. inż. Franciszek Mroczko ZAGADNIENIA 1. 2. 3. 4. 5. 6. Istota przedsiębiorczości Przedsiębiorca i przedsiębiorstwo Firma Sektor MSP Cykl życia przedsiębiorstwa Ewolucja MSP Wstęp • Lata 90. To początek dekady transformacji od gospodarki nakazowej do przedsiębiorczości. • Do roku 90. sektor MSP to nieistotna część gospodarki. • W tym czasie w krajach zachodnich dominowały MSP. Wstępna faza eliminacji barier doktrynalnych (lata 80.): • limitów zatrudnienia, • zezwolenia administracyjne na działalność gospodarczą, • możliwość współpracy sektora prywatnego z państwowym, • otwarcie na inwestycje zagraniczne. Wielkość 1990 zatrudnienia Europa Zachodnia 1990 Europa Wschodnia >500 12 000 87 000 kombinatów 10 000 10 - 500 1 200 000 2000 Europa Wschodnia 1 000 000 Nastąpiła „eksplozja przedsiębiorczości” – wzrost liczby firm prywatnych, słabe firmy lub wadliwie zarządzane upadały, powstawały nowe. Wskaźniki ekonomiczne udziału MSP w Polsce Wyszczególnienie 2012-2016 PKB 49,4% Zatrudnienie 66,4% Inwestycje 66,0% Eksport 46,1% Import 55,2% Udział w przychodach ogółem 64,2% Obecna polityka wspomaga prywatną przedsiębiorczość. Perspektywa: • osłabienie rozwoju ilościowego (obecnie ok. 3 mln) na rzecz jakościowego, • wzrost firm posiadających osobowość prawną, • procesy dojrzewania prowadzą do wzrostu wartości spółek. Przedsiębiorstwa sektora MSP stanowią sól gospodarki rynkowej oraz bazę demokratycznego porządku społecznoekonomicznego [P.Drucker,] Sektor MSP może mieć przewagę nad dużymi przedsiębiorstwami w zakresie: • szybkiej reakcji na zmieniające się wymagania rynku, • niezbiurokratyzowane struktury zarządzania, • łatwiejsze wykorzystywanie okazji, • racjonalny przepływ informacji wewnątrz firmy (dostosowanie do wymagań otoczenia), • lepsze wykorzystanie specjalistów o szerszym zakresie wiedzy, • szybkie organizowanie nowych miejsc pracy (łatwiejsza nowa kooperacja), • wykorzystanie uprzywilejowanych warunków do uzyskania środków finansowych ze źródeł specjalnie uruchomionych. 1. Istota przedsiębiorczości Przedsiębiorca to człowiek który prowadzi przedsiębiorstwo na własny rachunek, właściciel przedsiębiorstwa. (Sł.j.pol.) Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną – wykonująca działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników sp.c. w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej (Ustawa z dn. 6.03.2018 Prawo przedsiębiorców). Osoba fizyczna – człowiek w stosunkach cywilnoprawnych. Cechą charakterystyczną każdej osoby fizycznej jest zdolność prawna, tzn. zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Osoba prawna – zrzeszenie osób, instytucja bądź organizacja mogąca przyjmować na siebie prawo majątkowe, podejmować zobowiązania, pozywać lub odpowiadać w sądach. Powinna mieć zarejestrowany statut i dopiero wówczas powstaje jej zdolność prawna. Sp. z o.o. Wg J. Schumpetera za przedsiębiorcę należy uznać tego kto: • tworzy przedsiębiorstwo, • wprowadza postęp techniczny, • wprowadza nowe wyroby, • zdobywa nowe rynki zbytu, • podejmuje decyzje organizacyjne dotyczące połączeń produktów. Przedsiębiorczość to cecha charakteru lub zespół cech w grupie i zachowań właściwych dla przedsiębiorców. W ekonomii przedsiębiorczość jest definiowana jako swoista forma pracy lub jako czwarty (obok pracy, ziemi i kapitału) czynnik produkcji. O przedsiębiorczości można mówić w dwóch wymiarach, jako o: 1) zespole cech opisujących szczególny sposób postępowania człowieka (aktywność, dynamizm, podejmowanie ryzyka, akceptacja zmiany, postrzeganie szans, kreatywność, innowacyjność…); 2) akcie tworzenia i budowania czegoś nowego – wykorzystanie nowego pomysłu (kreatywność, innowacyjność, ryzyko, wykorzystanie okazji). Cechy przedsiębiorcy: • • • • • • • • • • silna potrzeba osiągnięcia sukcesu; potrzeba samorealizacji; konsekwencja, wytrwałość, determinacja; umiejętność podejmowania ryzyka; zaufanie do własnych zdolności i umiejętności; umiejętność przyjmowania porażek i wyciągania z nich konstruktywnych wniosków; optymizm życiowy; nowatorstwo; zdolności przywódcze, potrzeba autonomii; entuzjazm i poświęcenie w pracy. Cechami przedsiębiorcy jest także: • zdolność do spostrzegania okazji do zrobienia porządnego interesu i umiejętności jej wykorzystania; • umiejętność przenoszenia zasobów przedsiębiorstwa do korzystniejszych obszarów i zastosowań wyższej użyteczności; • trafność przewidywania korzyści i ryzyka. Ale także: • energiczność, zapał, chęć działania, logiczne myślenie, pomysłowość, innowatorstwo, spryt, odporność na porażki i stres, wytrwałość. • wizjonerstwo, umiejętność tworzenia celów, kreatywność, witalność, wiarę w siebie, umiejętność pokonywania stresów. Wymienione cechy umożliwiają realizację funkcji przedsiębiorstwa, a zatem również – przedsiębiorczości. Przedsiębiorczość charakteryzuje człowieka: aktywnego, twórczego, inteligentnego skłonnego do działań w warunkach niepewności. Przedsiębiorczość nie gwarantuje przetrwania jeżeli nie zostanie wsparta przez: rozwagę, wyobraźnię, przewidywanie oraz wariantowość w rozwiązywaniu problemów (minimalizacja skutków działań ryzykownych). Przedsiębiorczość jest postawą i sposobem działania polegającym na gotowości podejmowania nowych, niekonwencjonalnych i ryzykownych przedsięwzięć oraz wykonywania inicjatywy w ich poszukiwaniu i wdrażaniu. Jest to działanie nowatorskie polegające na: • wprowadzaniu nowych czynników produkcji i ich kombinacji z dotychczasowymi, • wprowadzaniu nowych wyrobów, • zdobywaniu nowych rynków zbytu, • tworzeniu nowych, efektywniejszych form organizacyjnych. Współcześnie wyróżnia się trzy podstawowe komponenty przedsiębiorczości: 1. Kreatywność i innowacyjność. 2. Przyjmowanie ryzyka 3. Proaktywność, umiejętność wykorzystania pomysłów, okazji. Do centralnych elementów konstrukcji pojęcia „przedsiębiorczości” można zaliczyć: • szanse i okazje, • działanie ludzkie i zachowanie, • transfer (wymianę) wartości, • kreatywność i innowację, • internacjonalizację, • międzynarodowe i narodowe różnice w wartościach kulturowych. Przedsiębiorczość jest procesem tworzenia lub rozpoznawania szans oraz wykorzystywania ich bez względu na posiadane aktualnie zasoby. Jest aktem twórczym przedsiębiorcy, który znajduje w sobie i poświęca dość energii, aby zainicjować i zbudować przedsiębiorstwo lub organizację, zamiast tylko obserwować, analizować i opisywać ją (J.Timmons). Przedsiębiorczość to dynamiczny proces tworzenia wartości dodanej. Wartość ta jest tworzona przez jednostki akceptujące ryzyko majątkowe, czasu i kariery, związane z dodaniem wartości do jakiegoś produktu lub usługi (D.Kuratko). Przedsiębiorczość to proces organizowania i prowadzenia działalności gospodarczej oraz podejmowania związanego z nią ryzyka. Natomiast przedsiębiorca- to ktoś, kto podejmuje działania objęte mianem przedsiębiorczości, ktoś kto organizuje i prowadzi działalność gospodarczą oraz podejmuje ryzyko (Griffin). Przedsiębiorczość to proces zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, obejmujący następujące składniki: • rozpoznanie szans i możliwości działania na rynku (prowadzenia działalności gospodarczej), • opracowanie planu działalności (biznes planu) i zgromadzenie niezbędnych zasobów, • założenie przedsiębiorstwa, prowadzenie przedsiębiorstwa przez kolejne fazy rozwoju (zarządzanie przedsiębiorstwem). Właściciel środków produkcji, który dzięki swej przedsiębiorczości tworzy przedsiębiorstwo, jak i nim zarządza, jest przedsiębiorcą. W sytuacji oddzielenia funkcji zarządzania od własności, a także gdy prawa własności dotyczą instytucji państwa, podana charakterystyka przedsiębiorcy i przedsiębiorczości nie pozwala na jednoznaczne wskazanie przedsiębiorcy. Główną cechą przedsiębiorcy jest dokonywanie nowatorskiej kombinacji czynników produkcji. Przedsiębiorczość jest kształtowana zarówno uwarunkowania wewnętrzne tj.: • skłonność do ryzyka, • wyznawany system wartości, • osobowość i indywidualność, • wyobraźnia, • poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań przez jak i uwarunkowania zewnętrzne np. polityczno prawne, ekonomiczne, społeczno-kulturowe. Między tymi uwarunkowaniami istnieje ścisły związek, który wpływa na tworzenie się różnych typów przedsiębiorczości. I tak w literaturze przedmiotu wyróżnia się : • • • • przedsiębiorczość żywiołową, przedsiębiorczość ewolucyjną, przedsiębiorczość etyczną, przedsiębiorczość systemową Przedsiębiorczość żywiołowa występuje w okresach przełomu i jest związana z tworzeniem się nowego ładu społeczno-ekonomicznego. Przykładami takiego przełomu mogą być kształtowanie się stosunków towarowo pieniężnych w XIX wieku jako konsekwencja pierwszej rewolucji przemysłowej albo okres transformacji gospodarczo-ustrojowej w byłych krajach socjalistycznych. Przedsiębiorczość ewolucyjna wiąże się z tak zwanym amerykańskim stylem kariery od pucybuta do dyrektora. Warunkiem takiej kariery jest ciągła profesjonalizacja i awansowanie. Przedsiębiorczość etyczna jest związana z aprobowanym systemem filozoficzno-religijnym w codziennym zachowaniu i działalności gospodarczej. Etyka protestancka stworzyła warunki sprzyjające rozwojowi kultury przedsiębiorczej. Przedsiębiorczość systemowa wiąże się z rolą państwa jako stymulatora przedsiębiorczych działań. Państwo dzięki stosowanym ulgom, zachętom czy kredytom tworzy warunki dla rozwoju przedsiębiorczości na jak największą skalę lub zniechęca do niej poprzez określone przepisy prawne i biurokratyczne. W cyklu rozwoju przedsiębiorstwa rola i znaczenie przedsiębiorcy stopniowo maleją na korzyść profesjonalnego menedżera. Udział (znaczenie) Przedsiębiorczość Przedsiębiorczość Zarządzanie Zarządzanie Czas Relacje przedsiębiorczość – zarządzanie w procesie rozwoju przedsiębiorstwa 2. Przedsiębiorca i przedsiębiorstwo Pierwszoplanową rolę w przedsiębiorczości odgrywa przedsiębiorca. Przedsiębiorcą jest ten kto prowadzi działalność gospodarczą w formie przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo to forma organizacji procesów gospodarczych Przedsiębiorstwo to zespół ludzi uprawiający w sposób systematyczny działalność zarobkową. W aspekcie prawnym uwzględnia się odrębność: technicznoprodukcyjną, organizacyjną oraz ewidencji nakładów i wyników, osobowość prawna. Aspekt ekonomiczny konstytuuje jednostkę gospodarczą jako przedsiębiorstwo. Przedsiębiorstwo w wymiarze czynnościowym przedsiębiorstwo jest prowadzone przez przedsiębiorcę. W wymiarze rzeczowym można mówić o majątku (kapitale). Przedsiębiorstwo jako zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa: • firmę (nazwę), znaki towarowe i inne oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo, • księgi handlowe, • nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały, • patenty, wzory użytkowe i zdobnicze, • zobowiązania i obciążenia, związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, • prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych przez przedsiębiorstwo. W podejściu podmiotowym Przedsiębiorstwo to jednostka organizacyjna prowadząca działalność gospodarczą w sposób trwały, na własny rachunek, własne ryzyko i własną odpowiedzialność. Przedsiębiorstwo to jednostka gospodarcza stanowiąca zorganizowaną i organizująca całość wszystkich czynników produkcji i kapitału dla efektywnego i trwałego realizowania określonych zadań i celów na własny rachunek, własne ryzyko i własną odpowiedzialność. Przedsiębiorstwo jest jednostką prowadzącą działalność gospodarczą o charakterze wytwórczym, budowlanym, handlowym, usługowym - w celach zarobkowych - wyodrębnioną z otoczenia pod względem organizacyjnym, ekonomicznym i prawnym, obejmującą jeden lub więcej zakładów. Identyfikacja i ustalenie celów przedsiębiorstwa stwarza warunki do: • określenia kluczowych funkcji przedsiębiorstwa, • ujawnienia działań koniecznych do realizacji, wyznaczenia ich hierarchii, czasu i rozmiarów, • rozpoznania i podjęcia decyzji aby wszystkie jednostki przedsiębiorstwa miały określone cele przyczyniając się do realizacji celów całego przedsiębiorstwa. W wymiarze instytucjonalnym cele są zapisane w aktach erekcyjnych, statutach, uchwałach i ustawach państwowych. W wymiarze normatywnym cel jest traktowany jako model normatywnych zachowań lub stanów które przedsiębiorstwo powinno osiągnąć przez swoje działanie. Celem ostatecznym przedsiębiorstwa zarobkującego jest maksymalizacja zysku długookresowego i rozwój przedsiębiorstwa. W każdym przedsiębiorstwie daje się wyróżnić trzy grupy: właściciele, menedżerowie, pracownicy. Podstawowe funkcje przedsiębiorstwa: • • • • • • • • • Organizacyjna; Marketingowa; Poszukiwania nowych produktów lub usług; Handlowa; Produkcyjna; Zaopatrzenia; Stosunków międzyludzkich; Finansowa i księgowa; Informatyczna. Typy własności środków produkcji – czynnik różnicujący konfigurację celów A. Przedsiębiorstwo prawne bez najemnej siły roboczej (family business). Brak podziału na właścicieli, menedżerów i pracowników. Nie istnieje konflikt między kapitałem, informacją a pracą. Wszystkie czynności w procesie produkcji traktowane są równorzędnie jako źródło zysku. B. Przedsiębiorstwo prywatne jednoosobowe (proprietorship). Wyodrębnione są dwa czynniki: kapitał i praca. Brak kadry menedżerskiej – nie ma oddzielenia własności od zarządzania. Właściciel i pracownicy mają przeciwstawne interesy (zyski – płace). Konflikt może być łagodzony przez uzależnienie płac od zysków. C. Przedsiębiorstwo prywatne jako własność na częściach ułamkowych (partnership). Są to spółki jawne lub z o.o. Cechy: • niewielka (do 10) liczba właścicieli, • przejrzysta struktura udziałów, • wyłączny udział we własności tzw. inwestorów aktywnych, • pojawia się kadra menedżerska, • pojawia się konflikt płacowy pomiędzy kadrą menedżerską a pracownikami, • ścisła powiązanie płac menedżerów od wyników przedsiębiorstwa. D. Przedsiębiorstwo prywatne jako własność na częściach ułamkowych (corporation). Korporacja to spółka akcyjna, o dużym kapitale, o dużej skali działalności. Występuje rozbicie na trzy grupy podmiotów: właścicieli, menedżerów i pracowników. Właścicieli można podzielić na: • inwestorów aktywnych, posiadających znaczne udziały w przedsiębiorstwie, • inwestorów pasywnych o małych udziałach, inwestujących w różne przedsięwzięcia kapitałowe. E. Spółka pracownicza (emploee stock ownership plan – ESOP). Prawnie zorganizowana w formie sp. akcyjnej lub z o.o. przypomina spółdzielnie pracy. Następuje jedność kapitału i pracy. Występuje konflikt pomiędzy teraźniejszością (płace) a przyszłością (zysk w długim okresie). F. Przedsiębiorstwo państwowe i komunalne. Niemożliwe jest określenie grupy właścicieli środków produkcji. Maksymalizacja płac menedżerów a niekoniecznie pracowników. Brak neutralnego celu maksymalizacji zysku w długim okresie uniemożliwia osiągnięcie wysokiej efektywności gospodarowania. Głównym celem są płace. Najbardziej ogólny cel przedsiębiorstwa to jego misja. Misja (cel główny, racja bytu, filozofia) to ogólne założenie o kierunku funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstwa, to jego rola względem otoczenia. Misja wypełnia się poprzez realizację pewnych wiązek celów szczegółowych. Cele planów długookresowych w przedsiębiorstwach amerykańskich i japońskich USA Japonia 1. Wzrost zysku 2. Stopa zysku w stosunku do kapitału akcyjnego 3. Procent zysku do podziału 4. Struktura kapitału 5. Obrót aktywów 1. Wzrost sprzedaży 2. Stopa zysku w stosunku do całego kapitału (i sprzedaży) 3. Wynagrodzenie 4. Wartość dodana i wydajność pracy 3. Firma Przez firmę rozumie się podmiotowe określenie działalności gospodarczej nazwiskiem przedsiębiorcy lub nazwiskami wspólników albo nazwę podmiotu gospodarczego, z dodatkowym oznaczeniem przewidzianym prawem. Przykładowe oznaczenia formalne firmy: • Jan Kowalski, Józef Nowak-spółka jawna • Andrzej Koc, Zofia Adamiec - rzecznicy patentowi - spółka partnerska • Zygmunt Nowak, Czesław Maj - spółka komandytowa • „BIURKOMP" - spółka z o.o. • „HUTHURT" - spółka akcyjna • Tadeusz Kowalczyk, Anna Rajska - spółka cywilna • Supermarket ABC - Grażyna Łęcka. Samo pojęcie firma w j. polskim występuje w znaczeniu: potocznym (jako przedsiębiorstwo), prawnym (jako nazwa przedsiębiorstwa) i prestiżowym (jako dobra marka). 4. Sektor MSP Sektor MSP odznacza się: • niski poziom kosztów produkcji, • operatywnością i elastycznością na rynku, • dużą konkurencyjnością, • ścisłą kontrolą kosztów, • szybką dyfuzją innowacji (naśladownictwo), • wysoką motywacją właściciela i pracowników, • duży dynamizm i możliwość szybkiego rozwoju, Poza tym: • łatwość założenia, • niskie wymagania finansowe, • umiarkowane ryzyko, • tworzenie nowych miejsc pracy, • silna motywacja do pracy (zarówno właściciela jak i pracowników), • źródło dochodów budżetowych. Potoczne nazwy określające firmy MSP – firmy meteory, gazele, przedsiębiorstwa dynamiczne, pionierskie, innowacyjne… Makroekonomiczne znaczenie sektora MSP: • Efekt produkcyjny – MSP potrzebują mniej kapitału dla tej samej wielkości produkcji; • Efekt zatrudnienia – niższy koszt utworzenia miejsca pracy i wyższa pewność jego utrzymania; • Efekt postępu technicznego – tworzą innowacje jako warunek konkurencyjności; • Efekt regionalnej decentralizacji – wspieranie terenów mniej rozwiniętych (mają charakter lokalny i elastyczne w wyborze lokalizacji); • Efekt mobilizacji kapitału – angażują kapitał który byłby produkcyjnie niewykorzystany; • Efekt ekologiczny – większe przedsiębiorstwa silniej wpływają na środowisko naturalne. Wpływ MSP jest mniej agresywny i bardziej zdecentralizowany; • Efekt stabilizacyjny – MSP skuteczniej radzą sobie z recesją, kryzysem czy dekoniunkturą; • Efekt transformacyjny – neutralizują negatywne skutki reform i wspierają nowe strategie zachowań na rynku. Za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: • zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz • osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający w złotych 2 mln euro, Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: • zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz • osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający w złotych 10 mln euro Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych: • zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz • osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający w złotych 50 mln euro 5. Cykl życia przedsiębiorstwa Porównując przedsiębiorstwo do organizmu żywego można wyróżnić: • fazę powstania i walki o przetrwanie (faza założycielska), • fazę młodości i dynamicznego wzrostu (faza wchodzenia na rynek i faza ekspansji), • fazę dojrzałości i zagrożenia upadkiem (faza skostnienia). Analogie faz rozwoju w cyklu życia człowiek roślina człowiek dzieciństwo młodość dojrzałość śmierć pielęgnacja wzrost dojrzewanie zbiory przetrwanie, utrwalanie się na rynku sukces wzrost narodziny roślina przedsiębior stwo zasiew powstanie dojrzałość Każda firma doświadcza okresów wzlotów i upadków. Szybki postęp - stagnacja lub niepowodzenie. Firmy mogą: po intensywnym rozwoju – zatrzymać się, niektóre przeskakiwać kolejne fazy, inne cofać się do wcześniejszych faz. W każdej fazie możliwy jest: rozpad, upadek, sprzedaż lub wchłonięcie (przyjazne lub wrogie przejęcie). Właściciel może firmę zlikwidować. EWOLUCJA MAŁEJ FIRMY Faza 1 POWSTANIE Faza 2 PRZETRWANIE Faza 3 SUKCES Faza 4 ROZWÓJ Faza 5 DOJRZAŁOŚĆ KULTYWACJA SUKCES DYNAMICZNY WZROST Sx +++ REDUKCJA SUKCES Sx ++ PORAŻKA ZNACZNE Sx + PRZEGRUPOWANIE POWODZENIE ADAPTACJA RELAKS MINIMALNE ZAISTNIENIE UDANA Sx - START KONTYNUACJA REDUKCJA COFNIĘCIE BANKRUT NIEUDANA REDUKCJA SxA SPRZEDAŻ BANKRUT FALSTART ZAMKNIĘCIE BANKRUT BANKRUT BANKRUT SxA: sprzedaż po kosztach, Sx+ : sprzedaż z zyskiem, Sx- : sprzedaż ze stratą, Sx++ sprzedaż z dużym zyskiem Dzięki analizie cyklu życia można: • prognozować kolejne stadia rozwoju, • dostrzegać sygnały kryzysowe występujące między fazami, • dopasować się do zmian w otoczeniu, • łatwiej rozpoznać typowe problemy, wymagania i priorytety związane z kolejną fazą, • diagnozować poziom rozwoju przedsiębiorstwa, wskazywać właściwe rozwiązania prawno-organizacyjne, uzyskiwać preferencje (kredyty, ulgi podatkowe, fundusze pomocowe…), • uzyskać możliwość sterowania czynnikami ważnymi i różnymi w różnych fazach. 6. Ewolucja MSP Małe firmy różnią się już od rozpoczęcia działalności: • rodzajem i specyfiką podejmowanej działalności (każdy dostrzega inną szansę), • klientelą (rynkiem często dodatkowo zawężonym przez lokalizację), • poziomem innowacyjności… Prawidłowością jest, że przechodzą określone fazy rozwoju: • powstania (założenie przedsiębiorstwa), • przetrwania na rynku, • sukcesu: z nastawieniem na eksploatację (konsumpcję), z aktywnym nastawieniem na wzrost, • dynamicznego wzrostu (ekspansji), • dojrzałości. Czynniki warunkujące rozwój odnoszące się do właściciela: • cele własne przedsiębiorcy i ich identyfikacja z celami firmy, • zdolność właściciela do wykonywania zadań marketingu, innowacji, zarządzanie dystrybucją…, • zdolność do delegowania uprawnień, • zdolność do strategicznego patrzenia w przyszłość i oceny własnych możliwości. Czynniki warunkujące rozwój odnoszące się do przedsiębiorstwa: • zasoby finansowe (gotówka i zdolność kredytowa), • zasoby ludzkie (kwalifikacje, rozwój, liczba), • system zarządzania (system informacyjny, planowania i kontroli), • silne strony przedsiębiorstwa (stosunki z dostawcami i odbiorcami, udział w rynku, możliwości produkcji i kanały dystrybucji, technologia i reputacja…) Czynniki te różnie oddziałują na firmę w różnych fazach jej rozwoju: Pows Przetrwa sukces Ekspansja Dojrzałość tanie nie pasywny aktywny Przedsiębiorca Cele przedsiębiorcy *** ** * ** *** * Zdolności operacyjne Zdolności kierownicze Zdolności strategiczne Przedsiębiorstwo *** *** ** ** * - * * ** *** *** * * * * ** *** *** Zasoby finansowe *** * * *** * * * * ** ** ** ** *** *** *** ** ** ** *** *** ** ** ** * Zasoby lidzkie System zarządzania Zasoby firmy (silne strony) *** znaczenie krytyczne, ** czynnik ważny ale pod kontrolą, sterowalny (dający się kontrolować), * czynnik mało znaczący (drugorzędny). Słabości MSP: • Opieranie przewagi konkurencyjnej na niskiej cenie, a nie na jakości; • Niewystarczający zakres rozwiązań innowacyjnych; • Niski potencjał ekonomiczny i niedostatki zasobowe (finansowe, rzeczowe i ludzkie); • Ograniczone możliwości działania i niewielka siła przetargowa; • Koncentracja na rynku lokalnym, mała zdolność eksportowa; • Niski poziom kooperacji pomiędzy przedsiębiorstwami; • Często brak strategii działania i koncentracja na bieżącej działalności; • Niedostrzeganie potencjału, wiedzy i kapitału intelektualnego zatrudnionych pracowników. Literatura • Altkorn J. Podstawy marketingu. Instytut Marketingu. Kraków. • Bogaczyk I. i inni. Własna firma. Zakładanie i prowadzenie działalności gospodarczej. Wydawnictwo FORUM. Poznań. • Korczyn A. Jak opracować biznes plan? Sigma. Skierniewice. • Markowski W. ABC small business’u. Marcus s.c. Łódź. • Mroczko F. Warunki funkcjonowania przedsiębiorstw na rynku, KPSW, Jelenia Góra 2014 • Targalski J. Przedsiębiorczość i zarządzanie. Wyd. CH Beck, Warszawa. • Żaro Z.S. Jak założyć i prowadzić własną firmę. Sigma. Skierniewice. Ustawy: • Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców. • Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy. • Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców. • Ustawa z dnia 15. września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. • Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny. (art. 860 – 875). DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
