Przykładowe zagadnienia na egzamin z historii politycznej Polski XXw. 1.Kwestia niepodległości Polski: Rzeczpospolita Obojga Narodów przez cały XIX wiek nie istnieje (jest pod zaborami). Próby utworzenia zrębów państwowości to: - Księstwo Warszawskie (utworzone przez Napoleona 1807-1815r. formalnie niepodległe, ale praktycznie podlegające Francji). - Królestwo Polskie (inaczej królestwo kongresowe. utworzone na Kongresie Wiedeńskim w 1815r. istniejące państwo polskie pozostające w unii personalnej z imperium rosyjskim.) - powstania- styczniowe i listopadowe (próba przywrócenia państwowości). - świadomość społeczna kształtuje się dopiero Iip. XIXw. 2.działalność Dmowskiego i Piłsudskiego, ruch chłopski wobec niepodległości Polski, kwestia niepodlegosci a środowiska narodowe: Piłsudski – związany z PPSem. Przyczynił się do tego, że PPS był mocno usytuowany na ziemiach polskich. Dmowski – zaangażowany w działalność ruchu narodowego. Od jego czasu powstaje program obrony narodu: bez walki zbrojnej i przeciw hasłom nacjonalistycznym. Dzięki niemu ruch narodowy objął współpracę we wszystkich trzech zaborach. Ruch chłopski – II p. XIXw. Rodzi się świadomość narodowa. Jego inicjatorami są księża i kościół katolicki (przede wszystkim uświadomienie chłopów pod względem politycznym oraz walka z analfabetyzmem, poprzez kupowanie gazetek i czytanie ich wiernym po mszy w niedzielę). Pod wpływem duchowieństwa chłopi zaczęli domagać się miejsc w parlamencie. Jan Potoczek to pierwszy chłop wybrany do parlamentu wiedeńskiego. 4 chłopów w parlamencie polskim. Symbolem polityka polskiego jest Wincenty Witos, który odegrał największą rolę w tworzeniu się partii ( został wybrany do parlamentu i w połowie lat 90. Zakłada PSL). Ruch narodowy – kształtował się stopniowo. Był przejawem buntu wobec postawy lojalistycznej wobec zaborców, odpowiedzią na skrajny nacjonalizm. Protoplastą ruchu jest płk. Zygmunt Miłkowski. Zerwał on z ugodowością i przeszedł do obrony, a także zainicjował utworzenie Tajnej Ligi Polskiej. Ruch narodowy kładł nacisk na tworzenie związków o charakterze narodowym, np. Związek Młodzieży Polskiej. Towarzystwo Tomasza Zana. Ruch ten kładł nacisk na kwestie wychowawcze i działalność samokształceniową. Duża rola Dmowskiego (opisana wyżej). Korfanty, Sejda i Rydlewski działają w zaborze pruskim i tworzą tam Ligę Narodową Zaboru Pruskiego. 3.Scharakteryzowac: środowiska polityczne, partie u progu niepodległości. 4.Problem germanizacji, rusyfikacji w Polsce na początku XXw. : Rusyfikacja- proces, w którym państwo rosyjskie dążyło do wynarodowienia poprzez stopniowe narzucanie rosyjskiego języka, obyczajów, kultury i wzorców w sztuce; także forsowanie zwierzchnictwa patriarchatu moskiewskiego nad lokalnym prawosławiem oraz propagowanie prawosławia wśród wyznawców innych religii, (szczególnie unitów). Rusyfikacja na ziemiach polskich szczególnie nasiliła się po upadku powstania listopadowego, kiedy na podstawie Statutu Organicznego z 1832, Królestwo Polskie zostało inkorporowane do Imperium Rosyjskiego stając się jego integralną częścią. W 1841 wprowadzono rosyjski system monetarny, a w 1847 rosyjski kodeks. Kolejnym posunięciem rusyfikacyjnym było zlikwidowanie do 1856 armii polskiej i poddanie Królestwa Polskiego pod władzę namiestnika carskiego Iwana Paskiewicza. W 1837 polskie województwa poprzednio występujące jako jednostki administracyjne Królestwa Kongresowego nazwano guberniami na wzór nazewnictwa w Imperium Rosyjskim. Ponowne zaostrzenie rusyfikacji nastąpiło po upadku powstania styczniowego: wprowadzono ciągły stan wojenny, zrusyfikowano administrację i szkolnictwo, zlikwidowano Kościół unicki, wysiedlano i wywłaszczano Polaków. Początkowo rozpoczęto przekształcanie nazw polskich miast na rosyjskie, następowało całkowite wypieranie języka polskiego z systemu szkolnictwa, zakończone w 1885 sprowadzeniem go do roli języka dodatkowego i nieobowiązkowego. Symbolem ówczesnych represji stał się rosyjski kurator okręgu warszawskiego Aleksandr Apuchtin, który wprowadził do miejsc nauczania m. in. system donosów i szpiclowania uczniów, który stał się podstawą systemu policyjnego w szkołach. Także od 1869 język rosyjski stał się jedynym oficjalnym w sądownictwie i administracji. Bardziej radykalne metody rusyfikacyjne zastosowano na ziemiach I Rzeczypospolitej zajętej przez Imperium Rosyjskie po rozbiorach i wcielonych bezpośrednio do państwa rosyjskiego. Wprowadzono także zakaz nabywania ziemi przez Polaków. Zlikwidowano całkowicie polskie teatry, czasopisma, szkoły i stowarzyszenia. Germanizacja- nastąpiła po zakończeniu powstania stynkowego, zaborcy obawiali się kolejnych wystąpień Polaków, rozpoczęli brutalne wyniszczanie polskiej kultury i języka, aby zniechęcić mieszkańców zaboru pruskiego do tego typu działań. Lata osiemdziesiąte XIX wieku to tzw. "kulturkampf", czyli "walka o kulturę". Bismarck uważał, że na drodze do wyniszczenia polskiej kultury, według niego zagrażającej Niemcom, stoi Kościół katolicki. Jego głównym celem stało się podporządkowanie Kościoła władzom świeckim. Doszło nawet do zerwania stosunków dyplomatycznych z Watykanem po wydaleniu jezuitów z Niemiec. Na ziemiach polskich kulturkampf łączył się z polityką germanizacji, choć doszło również do znacznego zaognienia stosunków, kiedy władze niemieckie aresztowały arcybiskupa Mieczysława Ledóchowskiego. Opór katolików w Niemczech (jak i również w zaborze pruskim) był tak duży, że Bismarck musiał zrezygnować ze swych planów. Związek Dla Popierania Niemczyzny Na Kresach Wschodnich (HAKATA - skrót utworzony od nazwisk założycieli - Ferdynanda von Hansemanna, Hermanna Kennemanna i Henryka von Tiedemanna) była nacjonalistyczną organizacją utworzoną w 1894, która miała swoją siedzibę w Poznaniu, a dwa lata później przeniosła się do Berlina. Jej głównym celem było szerzenie nienawiści do Polaków (m.in. wydawała czasopismo "Die Ostmark"), zwalczanie języka polskiego w szkołach i urzędach, wspieranie działania niemieckiego rządu w stosunku do Polaków mieszkających w zaborze pruskim. Władze niemieckie stopniowo starały się wypierać język polski z życia publicznego, w tym ze szkół. W 1887 roku zlikwidowano go jako osobny przedmiot, ale gdy nakazano również naukę religii po niemiecku w szkole we Wrześni w 1901 roku, dzieci zbuntowały się. Zostały za to pobite przez nauczycieli. W 1908 roku w życie wchodzi kolejny ukaz - tzw. "ustawa kagańcowa", która zakazywała używania mowy polskiej w miejscach publicznych, w których znajdowało się mniej niż 60% Polaków. Od 1886 roku na terenie Wielkopolski działa Komisja Kolonizacyjna. Jej zadaniem było wykupywanie ziemi od Polaków, a następnie sprzedawanie jej po niskich cenach Niemcom. Miała służyć zakładaniu nowych wsi niemieckich w Wielkopolsce, a więc i wypieraniu Polaków tam mieszkających. Mimo ogromnych pieniędzy łożonych na ten cel przez Niemców nie odniosła sukcesu, gdyż mieszkańcy Rzeszy niezbyt chętnie przeprowadzali się na wschód. Widząc małą skuteczność działania Komisji Kolonizacyjnej, wprowadzono w 1908 roku nakaz wykupywania ziemi od Polaków. Protesty Niemców jednak w znaczny sposób ograniczyły taką politykę. W 1885 roku wprowadzono tzw. "rugi pruskie", czyli kolejną ustawę mającą zmniejszyć liczbę Polaków mieszkających w Wielkopolsce. Za pomocą "rug pruskich" władze chciały wysiedlić około 25 tysięcy Polaków z terenów zaboru pruskiego. Między innymi tymi sposobami Niemcy dążyli do sprawienia, by Wielkopolska była bardziej niemiecka niż polska, co w konsekwencji im się oczywiście nie udało, mimo istniejących do dzisiejszego dnia pozostałości po obecności na tych terenach Niemców. 5. I Wojna Światowa- Kwestia Polska: Po wybuchu wojny w Galicji Józef Piłsudski zaproponował utworzenie polskiej siły zbrojnej-walka przeciwko Rosji u boku państw centralnych. Nieudanie zakonczyła sie próba wywołania powstania w Królestwie. W Krakowie 14 sierpnia powstał Naczelny Komitet Narodowy z prezydentem miasta Juliuszem Leo na czele. Do 1915r. objęły one ok. 20 tys. Polaków zgrupowanych w trzy Brygady. Legiony Polskie wzięły udział w walkach na froncie wschodnim – w Galicji Wschodniej i na Węgrzech, na Lubelszczyźnie i Wołyniu. W 1914r. miały miejsce większe bitwy z udziałem Legionów – pod Nowym Korczynem , Anielinem, Laskami,, Krzywopłotami, Łowczówkiem, w 1915 pod Kirlibabą, Rarańczą, Konarami, w 1916 pod Kostiuchnówką. Żołnierz polski walczył ofiarnie, mimo to po zajęciu Królestwa Polskiego państwa centralne nie zrobiły nic w sprawie polskiej – z polecenia Piłsudskiego w 1915r. został wstrzymany zaciąg do Legionów, kryzys między dowództwem a władzami narastał. Ogłoszona na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim odezwa rosyjskiego naczelnego wodza z 14 sierpnia 1914r. wobec ogólnikowych sformułowań nie wywołała szerszego oddźwięku w społeczeństwie polskim. W Warszawie 25 listopada powstał Komitet Narodowy Polski z Zygmuntem Wielopolskim i Romanem Dmowskim. Polacy, poddani carsy trafili do armii rosyjskiej, walcząc na froncie przeciwko Polakom. Powstał jedynie mało liczny Legion Puławski-w październiku 1915r. rozwiązany. Drugi rok wojny nie przyniósł poprawy sytuacji Polaków. Władze państw centralnych po wkroczeniu na ziemie Królestwa utworzyły dwa oddzielne gubernatorstwa pozostające pod rozkazami gubernatorów niemieckiego i austriackiego;dewastacja gospodarki Królestwa. Wycofanie się Rosjan z Królestwa pociągnęło za sobą ewakuację setek tys. ludzi, demontaż maszyn, sprzętu, wcielenie do wojska rosyjskiego wielu tysięcy meżczyzn. Długotrwała wojna wyczerpywała rezerwy państw centralnych. Władze niemieckie i austriackie postanowiły zachęcić Polaków z Królestwa do wstępowania do wojsk państw centralnych-zachętą miał być akt cesarzy-niemieckiego i austriackiegowydany w ich imieniu przez generałów-gubernatorów 5 listopada 1916r akt utworzenia na ziemiach zaboru rosyjskiego samodzielnego państwa polskiego jako monarchii dziedzicznej z własną konstytucją, o bliżej nie określonych granicach, pod opieką państw centralnych. Dokument miał znaczenie przede wszystkim propagandowe; Akt 5 listopada umiędzynarodawiał sprawę polską-w Warszawie powstała w styczniu 1917r. Tymczasowa Rada Stanu z Wacławem Niemojowskim na czele. Legiony podporządkowano niemieckiemu generałowi-gubernatorowi Hansowi von Beselerowi. Do dyspozycji Tymczasowej Rady stanu oddała się również POW. Reakcja rządów państw Ententy na sprawę polską:w rozkazie noworocznym do wojska 25 grudnia 1916r car Mikołaj II stwierdził m.in., iż po wojnie powstanie wolna Polska, złożona z trzech części. Władze rewolucyjne-27 marca 1917r. Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich podjęła uchwałe dającą Polakom prawo do samostanowienia. W podobnym duchu, choć z warunkiem połaczenia z Rosją sojuszem,wypowiedział się nieco póżniej Rząd Tymczasowy. I Ogólny Zjazd Związku Wojskowych Polaków w Piotrogrodzie powołał do życia Naczelny Wojskowy Komitet Wojskowy z Władysławem Raczkiewiczem- na Białorusi powstał I Korpus Polski gen. Józefa Dowbór-Muśnickiego, jesienią tego roku powstały dwa kolejne. W czasie rewolucji bolszewickiej żołnierze polscy bronili przed atakami bolszewickimi Polaków i majątków polskich na Białorusi. 22 stycznia 1917r. prezydent Stanów Zjednoczonych T.W.Wilson stwierdził, iż po wojnie powinno powstać państwo polskie zjednoczone, silne i samodzielne. W czerwcu 1917, z inicjatywy przebywającego w Szwajcarii a następnie we Francji R. Dmowskiego , władze francuskie zgodziły się na powstanie samodzielnej Armii Polskiej. Wojsko polskie podlegało Komitetowi Narodowemu Polskiemu w Paryżu. KNP uznany został za reprezentanta sprawy polskiej na arenie międzynarodowej. Ze strony państw centralnych poza deklaracją Aktu 5 listopada nie było żadnych konkretnych decyzji. W maju 1917 posłowie w Wiedniu bezskutecznie żądali deklaracji utworzenia wolnej Polski z trzech zaborów. J. Piłsudski wystąpił z Tymczasowej Rady Stanu, w konspiracji rozbudowywał struktury Polskiej Organizacji Wojskowej, w lipcu 1917 odmówił złożenia przysięgi na wierność władcom Niemiec i Austo-Węgier- tzw. kryzys przysięgowy. Podobnie postąpili prawie wszyscy oficerowie i żołnierze I i II Brygady Legionów- zostali rozbrojeni i internowani w obozach wojskowych w Szczypiornie i Beniaminowie. Piłsudskiego i Sosnkowskiego osadzono w twierdzy w Magdeburgu. W sierpniu 1917 rozwiązała się Tymczasowa Rada Stanu. Resztę żołnierzy Legionów wcielono do Polskiego Korpusu Posiłkowego z niemieckim dowództwem. W miejsce rozwiązanej Tymczasowej Rady Stanu we wrześniu 1917 powstała w Warszawie Rada Regencyjna. Na czele rządu Rady Regencyjnej stanął J.Kucharzewski. Rada nie spotkała się z przychylnym przyjęciem ze strony społeczeństwa polskiego. 8 stycznia 1918 r.prezydent USA Wilson w orędziu w punkcie 13 mowił o powstaniu po wojnie silnego państwa polskiego z własnym dostępem do Bałtyku, silnym rządem, złożonego z ziem zamieszkanych przez większość ludności polskiej. Rządy państw Ententy poparły deklarację amerykańską. W 1918 po podpisaniu w marcu pokoju niemiecko-radzieckiego w Brześciu, Polski Korpus Posiłkowy pod dowództwem gen.J.Hallera pod Rarańczą na Wołyniu wypowiedział posłuszeństwo dowództwu austriackiemu. Przedarł się przez front i połaczył się z wojskami II Korpusu Polskiego w Rosji Radzieckiej, przegrywając w maju pod Kaniowem z wojskami niemieckimi. Rozbrojone zostały I i II Korpus Polski na Białorusi. Żołnierze przez Murmańsk udali się na Zachód wstępując do Armii Polskiej we Francji- jej naczelnym dowódcą został generał Haller. W Rosji Radzieckiej deklaracje wydawane przez władze rewolucji bolszewickiej w sprawie polskiej nie miały większego znaczenia. Dekret z sierpnia 1918 anulujący rozbiory i tak nic nie zmieniał wobec opanowania w tym czasie ziem polskich przez Niemców. 6.stosunek władz zaborczych do Polski, działalność Polaków na rzecz niepodległości 7.kwestia kształtowania granic, kwestia polsko-sowiecka, polsko-niemiecka: Górny Śląsk 16 sierpnia do 24 sierpnia 1919r-wybucha pierwsze powstanie śląskie. Powstanie objęło głównie powiaty pszczyńskie i rybnicki oraz część okręgu przemysłowego. Stłumione przez Niemców. Krwawe represje wobec powstańców, pod naciskiem ententy w październiku 1919 roku władze niemieckie ogłaszają amnestię dla uczestników powstania. W lutym 1920 r. wprowadzenie na Górny Śląsk oddziałów francuskich, angielskich i włoskich. Wojciech Korfanty w zostaje szefem Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu. Od 19/20 sierpnia do 25 sierpnia 1920 wybucha drugie powstanie śląskie zorganizowane przez śląską -wymierzone było w niemiecką dominację we władzach administracyjnych prowincji i zapewnienia bezpieczeństwa ludności polskojęzycznej. Zakończenie walk podpisaniem porozumienia polsko-niemieckiego o powołaniu wspólnej policji i poniechaniu gwałtów. 20 marca 1921 roku - plebiscyt: za Niemcami głosowało 708 tys. osób, za Polską 479 tys. Niekorzystna dla Polski w głosowaniu rola emigrantów z Niemiec. Od 2/3 maja (już po plebiscycie) do 5 lipca 1921-wybucha trzecie powstanie śląskie pod wodzą Wojciecha Korfantego, miało na celu poprawę niekorzystnego dla Polaków wyniku Plebiscytu na Górnym Śląsku. Powstańcy zdobyli obszar aż po Odrę. W październiku 1921 r. decyzją Rady Ligi Narodów o podziale: 29% obszaru plebiscytowego i 46% zaludnienia - dla Polski; po stronie polskiej znalazło się 250 tys. Niemców, a po niemieckiej - 530 tys. Polaków. Polsce przypadło 50% hutnictwa i 76% kopalń węgla. Polska część Górnego Śląska otrzymuje autonomię w ramach Rzeczypospolitej, lokalny sejm i gwarancje praw dla mniejszości niemieckiej. Warmia,Mazury,Powiśle Plebiscyt mający określić przynależność Warmii, Mazur oraz Powiśla, bądź do Polski, bądź do Niemiec, miał zostać przeprowadzony w dniu 11 lipca 1920 roku. Nad organizacją oraz przebiegiem, wspomnianego plebiscytu, czuwać miały komisje alianckie (sprawę tę regulowało stosowne porozumienie państw Ententy z dnia 9 stycznia 1920 roku, podpisane w Paryżu).W czasie trwania kampanii przedwyborczej, antagonizowały się stosunki wzajemne pomiędzy mniejszościami wspomnianych obszarów. W dużej mierze, wynikały one z propagandy oraz działań agitacyjnych, prowadzonych tak przez stronę polską, jak i niemiecką. Przewidywano, że zwycięstwo w plebiscycie odniosą Niemcy. Na niekorzyść Polaków w przyszłym głosowaniu, rzutowały bowiem następujące przesłanki: niewielki poziom świadomości narodowej polskiej, wśród obywateli Warmii, Mazur oraz Powiśla, słabsza, gorzej zorganizowana akcja agitacyjna przedwyborcza, dopuszczenie do głosowania ludności tak niemieckiej, ja i polskiej urodzonej na wspomnianym terenie, choć go nie zamieszkującej. I wreszcie argument najistotniejszy. A mianowicie, zbliżanie się do granicy Prus Wschodnich, armii bolszewickiej.Przewidywania więc, co do wyników plebiscytu, całkowicie się potwierdziły. Plebiscyt zwieńczyła przegrana Polaków. Na Powiślu za Polską opowiedziało się jedynie 7,6% głosujących, w powiecie olsztyńskim - 13,4%, a w powiecie sztumskim - 19,1%. Ostatecznie w dniu 12 sierpnia 1920 roku, Rada Ambasadorów przekazała stronie polskiej pięć wsi na Mazurach, oraz trzy wsie na Warmii. Pomorze Gdańskie Kolejną dzielnicą włączoną w granice niepodległego, powojennego państwa polskiego, było Pomorze Gdańskie. Przygotowania do tego uroczystego wydarzenia, rozpoczęto już 1919 roku. W ramach wspomnianych przygotowań: - przystąpiono do organizowania pomorskiego urzędu wojewódzkiego - w październiku 1919 roku, urząd wojewody pomorskiego, powierzono Stefanowi Łaszewskiemu. W ramach przygotowań wojskowych, stworzono front pomorski, dowodzony przez generała Józefa Hallera. Z kolei, w listopadzie, strona polska oraz niemiecka, sygnowały stosowne porozumienia, w sprawie sposobu wycofywania żołnierzy niemieckich ze wspomnianego terenu, jak również w sprawie warunków czasowego pozostawania na ziemiach pomorskich, niemieckiej administracji. Wobec niemieckich ustępstw w wymienionych kwestiach, strona polska, wyrażała zgodę na nie likwidowanie niemieckich majątków, na terenie Pomorza, jak to przewidywał traktat paryski.Wcześniejsze przygotowania o typowo polskiej specyfice, oraz ustalenia ze stroną niemiecką, wpłynęły na bardzo pokojowe i bezkonfliktowe przejęcie Pomorza przez Polskę. W dniu 10 stycznia 1920 roku, na Pomorzu, a dokładnie w Toruniu, Grudziądzu i Chełmie, pracę rozpoczęły polskie komisje odbiorcze. Z kolei, jednostki wojskowe z dniem 17 stycznia 1920 roku, znalazły się na Pomorzu, 18 stycznia, przejęły Toruń, 23 Grudziądz, po czym w dniu 10 lutego, generał Haller, dokonał zaślubin Polski z morzem. Tym samym, dobiegał końca proces przejmowania przez państwo polskie Pomorza Gdańskiego. Pierwszym komisarzem Polski na wspomnianym obszarze został Maciej Biesiadecki. Granica wschodnia: Kwestię granicy wschodniej Polski nie rozstrzygnięto podczas konferencji wersalskiej i pozostała ona otwarta. W poglądach polityków polskich ścierały się jej dwie koncepcje. Józef Piłsudski skłaniał się do idei federacyjnej. Zakładała ona oderwanie od Rosji: Białorusi, Litwy i Ukrainy jako niepodległych państw w federacji z Polską. Państwa te miały stanowić swego rodzaju mur przed Rosją. Inną koncepcję przedstawiał Roman Dmowski. Głosił program inkorporacji, czyli włączenia do Polski tych ziem litewskich, białoruskich i ukraińskich, na których Polacy stanowili znaczny odsetek ludności Od listopada 1918 na południowym wschodzie trwał spór polsko-ukraiński o Galicję wschodnią. Walki toczyły się ze zmiennym powodzeniem. O zakończeniu walk ostatecznie zadecydowała sytuacja wojsk ukraińskich, które jednocześnie były atakowane z północnego wschodu przez bolszewików, oraz przybycie Armii Hallera. Polakom udało się do lipca 1919 wyprzeć armię ukraińską za Zbrucz, czyli za wschodnią granicę Galicji na tereny Ukraińskiej Republiki Ludowej, a we wrześniu 1919 podpisano rozejm. Armia Czerwona odnosiła coraz większe sukcesy w swoim marszu na Zachód i w lipcu 1920 weszła na ziemie polskie. Wojsko dotarło wkrótce do Warszawy, gdzie 13 sierpnia rozpoczęła się decydująca bitwa warszawska. Polakom udało się obronić stolicę i do końca września wyprzeć wojska bolszewickie za Mińsk. 12 października 1920 r. delegacje polska i bolszewicka podpisały w Rydze umowy rozejmowe i podjęły rokowania pokojowe. 18 marca 1921 został ostatecznie podpisany traktat pokojowy między Polską, Rosyjską SRR i Ukraińską SRR. Granica Polski na wschodzie została ustalona na linii Zbrucza i Dźwiny obejmując po stronie polskiej ziemie na wschód od Bugu, należące przed 1914 r. do Rosji: zachodnią część Wołynia i Polesia z Brześciem, Pińskiem i Łuckiem, gubernie: grodzieńską oraz wileńską wraz z zachodnią częścią Mińszczyzny (Nieśwież). Rosja i Ukraina uznały polskie prawa do Galicji Wschodniej. W październiku 1920 roku Józef Piłsudski upozorował bunt gen. Lucjana Żeligowskiego. Zajmując Wilno i okolice, ogłaszając powstanie tzw. Litwy Środkowej. W wyniku postanowienia sejmu Litwy Środkowej, Wileńszczyzna z Wilnem zostały włączone do Polski w 1922 roku. Niepodległa Litwa proklamowała stan wojny z Polską, który trwał do 1938 roku. Przebieg wschodniej granicy II RP został zatwierdzony przez Radę Ambasadorów 15 marca 1923. *Śląsk Cieszyński Na południu Polski trwał spór z Czechosłowacją o Śląsk Cieszyński oddziałujący przez wiele lat na atmosferę wzajemnych stosunków politycznych. 5 listopada 1918 w wyniku uzgodnień lokalnych rad: polskiej Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego i czeskiej Krajowej Rady Narodowej dla Śląska teren Śląska Cieszyńskiego został podzielony według kryterium etnicznego. Ustaleń tych nie uznały władze czeskie w Pradze i zażądały wycofania oddziałów polskich, aby uniemożliwić przeprowadzenie w polskiej strefie wyborów do sejmu. Wobec odmowy 26 stycznia 1919 wojska czeskie korzystając z zaangażowania Polski w walki z bolszewicką Rosją, zajęły wschodnią cześć Śląska Cieszyńskiego do rzeki Olzy. Nastąpiło to za aprobatą państw sprzymierzonych, które poparły czeską akcję. Na terenach Śląska Cieszyńskiego, a także Orawy i Spiszu miał się odbyć plebiscyt. Sprzeciw Czechów obawiających się przegranej, a także niekorzystna w tym momencie sytuacja Polski w wojnie z bolszewikami przyczyniły się do zmiany decyzji co do losów spornych terenów. Na podstawie postanowień konferencji w Spa w dniach 5-16 lipca 1920, Rada Ambasadorów państw Ententy 28 lipca podjęła decyzję o zaniechaniu plebiscytu i arbitralnym podziale tego regionu. Mocarstwa koalicji przyznały Czechosłowacji większość spornych obszarów Śląska Cieszyńskiego, tzw. Zaolzia, Spiszu i Orawy. Szczególnie dotkliwa dla Polski była utrata Zaolzia ze względu na liczebną ludność polską, istniejące tam bogactwa naturalne i zakłady przemysłowe. Po czeskiej stronie granicy pozostało ok. 120 tysięcy Polaków. 8.unifikacja polityczna, edukacja, kwestie gospodarcze, kultura i szkolnictwo 9.przyczyny i skutki Zamachu majowego: Lata poprzedzające zamach majowy to okres znacznych niepokojów w polskim życiu społeczno-politycznym. Powodami zamachu była właśnie pogarszająca się sytuacja polityczna (kryzys rządowy, skłocony parlament) i gospodarcza kraju, zaś bezpośrednią przyczyną seria kryzysów gabinetowych. Zamach rozpoczął się 12 maja 1926r. Dochodzi do słynnego spotkania na moście Poniatowskiego - Piłsudski vs Wojciechowski. Nie ma żadnego porozumienia. Piłsudski nie miał żadnej koncepcji władzy, chciał tylko przekonac rządzących do zmiany polityki. Podejmuje więc marsz na Warszawę, który zaczyna się na Pradze. Polsce grozi wojna domowa. Po trzech dniach walk w Warszawie, przewage zdobyly wojska Pilsudskiego. Wojska rządowe zaprzestały oporu. Walki pochlonely 400 ofiar smiertelnych, ponad tysiac osob odnioslo rany. Witos podał się do dymisji Wojciechowski oddaje władzę marszałkowi Ratajowi. Piłsudski dązy do wyciszenia sytuacji w kraju. Rataj desygnuje na premiera Bartla. Piłsudski szanuje ustrój i konstytucję majową, jdnak chce to wszystko uporządkować. Sejm wybiera na prezydenta Piłsudskiego (który nie przyjmuje tego wyboru, typuje Mościckiego). Sam zadowala się jedyną funcją - szefa wojska. Pod jego wpływem utworzono Głowny Inspektariat Sił Zbrojnych, co oddzieliło wojsko od wplywów rządowych. Społeczeństwo poparło Piłsudskiego po zamachu majowym ze względu na jego autorytet osoby charyzmatycznej, otoczonej legendą, program walki z endecją, wojnę celną, ożywienie gospodarcze. Za jego rządów spada bezrobocie, poprawiają się warunki pracy, ubezpieczenia społeczne zostają rozszerzone. Zostają podpisane pakty o nieagresji (z Niemcami Hitlera i Rosją Sowiecką), dochodzi do uspokojenia sytuacji międzynarodowej. Czasy te zaczynają rządy sanacji. 10.scharakteryzowac okres parlamentaryzmu 11.kwestia reform gospodarczych –Grabski 20.07.1923r. – wygłosił expose przedstawiające zdecydowany i śmiały porogram walki z inflacją oraz reformy skarbowowalutowe; Waloryzacja podatków; Przyspieszenie wpłat nadzwyczajnej daniny majątkowej; Redukcja wydatków państwowych; Uzyskanie pełnomocnictw do wydawania ustaw w kwestiach związanych z reformą na okres 6 msc Przyspieszono raty wpłat podatku majątkowego, skrócono terminy płatności zwaloryzowanych podatków bezpośrednich, podniesiono stawki podatku przemysłowego i gruntowego, wprowadzono podatek od nieruchomości; Wprowadzenie jednorazowego podatku majątkowego i radykalne cięcia kosztów administracji państwowej, a także egzekucja danin publicznych; Rozpisano pożyczkę wewnętrzną, podniesiono taryfy kolejowe i zahamowano inwestycje w tej dziedzinie; Zlikwidowano ministerstwa Robót Publicznych i Zdrowia; Sprzedawanie walut o stałym kursie za marki polskie zahamowanie spadku kursu marki; Rząd zaprzestał emisji marek na potrzeby skarbu, zaprzestanie dodruku pieniądza, wprowadzenie nowej waluty (złoty polski); 28.04.1924r. – założenie Banku Polskiego; Zmiany organizacyjne w bankach państwowych: powstał Bank Gospodarstwa Krajowego, nowe podstawy prawne zyskały: Pocztowa Kasa Oszczędności i Państwowy Bank Rolny mobilizowanie działalności inwestycyjnej poprzez rozwój kredytu długoterminowego, rozbudowa sektora państwowego w gospodarce polskiej; Ujednolicenie systemu monopoli skarbowych: tytoniowego, spirytusowego, solnego, loteryjnego zapałczanego (poważne źródło dochodów budżetowych); Reforma walutowa doprowadziła do ustabilizowania sytuacji gospodarczej i pozwoliła na rozwój Polski w latach 20.i 30. XX wieku .Złoty był do ‘39 walutą w pełni wymienialną o stabilnym kursie wymiany. 12.porównanie konstytucji marcowej i kwietniowej DATA PODPISANIA USTRÓJ RP W ŚWIETLE KONSTYTUCJI WŁADZA USTAWODAWCZA MARCOWA 17.03.1921r. Nazwa: Rzeczpospolita Polska, wprowadzono ustrój demokratycznej republiki parlamentarnej: system parlamentarno-gabinetowy, gdzie władzę zwierzchnią sprawował naród przez organy w trójpodziale władzy * Dwuizbowy parlament: Sejm – 444 posłów, Senat – 111 senatorów, obradujące razem to Zgromadzenie Narodowe * Parlament wybierany co 5 lat w wyborach 5przymiotnikowych, Senat nie miał inicjatywy ustawodawczej, ale miał prawo veta wstrzymującego projekt ustawy na 60 dni, Sejm mógł uchwalić KWIETNIOWA 23.04.1935r. Ustrój prezydencki-autorytarny * Dwuizbowy parlament: Sejm – 208 posłów, Senat – 96 senatorów; * Parlament wybierany co 5 lat w wyborach 4przymiotnikowychnieproporcjonalnych, 1/3 senatorów mianował prezydent; Sejm sprawował funkcje ustawodawcze, uchwalał budżet i podatki, kontrolował działalność rządu; władza nie należała do PRAWO WYBORCZE WŁADZA WYKONAWCZA PREZYDENT RADA MINISTRÓW WŁADZA SĄDOWNICZA PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY wstrzymaną przez Senat ustawę kwalifikowaną większością 11/20 głosów, Parlament miał prawo udzielania amnestii w drodze ustawodawczej * Parlament mógł być rozwiązany przed końcem kadencji przez Sejm lub prezydenta za zgodą 3/5 Senatu. Czynne: do Sejmu – 21 lat, do Senatu – 30 lat Bierne: do Sejmu – 25 lat, do Senatu – 40 lat. Sprawowana przez premiera, radę ministrów, podporządkowanych Sejmowi, oraz prezydenta, którego decyzje wymagały zatwierdzenia przez rząd. Wybierany na 7lat przez Zgromadzenie Narodowe bezwględną większością głosów, miał prawo odwołać rząd, zwołać sesje sejmowe, obsadzać funkcje wojskowe, najwyższa zwierzchność nad siłami zbrojnymi, wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju za uprzednią zgodą Sejmu, prawo darowania i łagodzenia kar, funkcja reprezentacyjna, nie miał uprawnień ustawodawczych, mógł być sądzony na wniosek Sejmu przez Trybunał Stanu Premiera i ministrów mianował Prezydent za akceptacją Sejmu; rząd był odpowiedzialny przed Sejmem, miał największą władzę Niezawisłe sądy, złożone z nieusuwalnych sędziów, rozpoznawały sprawy na jawnych rozprawach Państwo podzielono na województwa, powiaty, gminy miejskie i wiejskie, stanowiące jednostki samorządu terytorialnego, zasada dekoncentracji ZGROMADZENIE ELEKTORÓW I WYBORY PREZYDENCKIE Sejmu Czynne: do Sejmu – 24 lat, do Senatu – 30 lat Bierne: do Sejmu – 30 lat, do Senatu – 40 lat Sprawowana przez prezydenta, premiera, radę ministrów Władza zwierzchnia względem parlamentu i rządu – jednolita i niepodzielna, mógł mianować premiera i ministrów, zwoływać i rozwiązywać Sejm i Senat, wyznaczać terminy ich sesji, powoływać 1/3 senatorów, prawo wskazania następcy na czas wojny, kandydata na prezydenta, mianowanie lub odwolywanie naczelnego wodza sił zbrojnych, prawo łaski, wydawanie dekretów w czasie wojny, zarządzenia powszechnego głosowania, za kontrasygnatą odp organów mógł wydawać dekrety o stanie wojny lub pokoju, mianować ministrów, wstrzymywać ustawy, powoływać Sejm i Senat w zmniejszonym składzie, funkcja reprezentacyjna w stosunkach międzynarodowych, zwierzchność nad siłami zbrojnymi. Premiera i ministrów mianował prezydent, rząd był odpowiedzialny przed prezydentem Niezawisłe sądy, złożone z nieusuwalnych sędziów, których mianował prezydent Złożone z Marszałków Sejmu i Senatu, premiera, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych i 75 elektorów wybierało kandydata na prezydenta; Ustępujący prezydent mógł wybrać innego kandydata, jeśli go wskazał, obywatele w głosowaniu powszechnym wybierali między dwoma proponowanymi kandydarami. 13.scharakteryzowac okres sanacji: RZĄDY SANACJI 1926 – 1939 Sanacja – (łac. Sanatio – uzdrowienie) – nazwa okresu historii Polski w latach 1926 – 1939 , w którym władzę sprawował Józef Piłsudski i jego zwolennicy (obóz pro piłsudczykowski). Nazwa okresu jest związana z hasłem „uzdrowienia” państwa polskiego, do którego nawoływał J. Piłsudski. Głosił on hasło uzdrowienia Życia politycznego, które miało by związane z uzdrowieniem życia gospodarczego i moralnego. Okres sanacji zapoczątkował przewrót majowy Sanację możemy podzielić na trzy okresy: 1. Lata 1926 – 1930 – okres legalnej walki parlamentarnej charakteryzujący się polityką umacniania władzy wykonawczej i tworzeniem się obozu opozycji parlamentarnej przeciwko polityce J. Piłsudskiego. 2. Lata 1929 – 1935 - okres bezpardonowej walki z opozycją. a) od roku 1929 władzę w kraju sprawowali wierni Piłsudskiemu pułkownicy – jest okres rządów pułkowników. Jednocześnie ograniczono swobody i wolności obywatelskie b) wobec takiej polityki władz doszło do zacieśnienia się współpracy między partiami politycznymi. We wrześniu 1929 roku doszło do zjednoczenia opozycji – powstał Centrolew (obalenie Piłsudskiego) c) w odpowiedzi Mościcki w sierpniu 1930 r. rozwiązał parlament i zapowiedział wybory parlamentarne. Piłsudski został premierem nowego rządu. Podejmując walkę z opozycją 9.09.1930 r. rozpoczęto aresztowania czołowych polityków opozycyjnych oraz przedstawicieli mniejszości narodowych. i osadzono w twierdzy w Brześciu nad Bugiem. W atmosferze terroru przeprowadzono wybory, które do historii przeszły jako wybory brzeskie (listopad 1930). W wyborach tych BBWR uzyskało 55% głosów. Był to koniec legalnej opozycji w polskim sejmie. Nowy sejm zajął się opracowywaniem nowej konstytucji d) 23.04.1935 r. uchwalono konstytucję kwietniową. Podmiotem nowej konstytucji nie był naród tylko państwo. 3. Okres 1935 – 1939 – okres dekompozycji obozy sanacyjnego po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego. a) Po śmierci marszałka doszło do rywalizacji owładzę. Obóz sanacji podzielił się na kilka części: 1. grupa zamkowa – skupiona wokół Ignacego Mościckiego. Była zwolennikiem porozumienia się z opozycją, głosiła umiarkowany program. 2. grupa wojskowa, zwana inaczej grupą GISZ – skupiona wokół Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych Edwarda Rydza Śmigłego. Skupiała głównie środowisko wojskowe, które było zwolennikiem silnej ręki wobec opozycji i władzy autorytarnej 3. ulica Wierzbowa – obóz skupiony wokół ministra spraw zagranicznych Józefa Becka , który był niezależny i nie pretendował do przejęcia władzy w państwie. Polityka zagraniczna rządów sanacji w latach 1926 - 1935. polityka równowagi – jest to polityka „równej odległości” między Moskwą a Berlinem. Twórcą koncepcji był Józef Piłsudski, a realizował ją polski minister spraw zagranicznych Józef Beck.. 14.kwestia: opozycja a sanacja 15.liderzy polityczni- relacje Piłsudski, Dmowski, Witos (miedzy nimi): Józef Piłsudski Za głównego wroga uznawał Rosję. Odrodzona Polska powinna, według niego, obejmować tereny zamieszkane przez Polaków, Litwinów i Białorusinów oraz być związana sojuszem z niepodległym państwem ukraińskim. Takie rozumowanie było konsekwencją podziału narodów Rosji na te o rozwiniętej tradycji państwowości (historyczne – Polacy, Finowie, Gruzini, częściowo Ormianie i niehistoryczne) i te bez tradycji państwowości. Stąd postulował rozcięcie Rosji po szwach narodowościowych. Programowo nie usiłował stworzyć własnej partii politycznej, dystansował się nawet od tych, którzy go popierali – miał być jedynym politykiem wyrażającym nie partykularne interesy partyjne, ale interes państwa. Czekał aż demokracja się skompromituje, co umożliwi mu wystąpienie w roli „męża opatrznościowego”. Mimo socjalistycznych korzeni uznawał, że rozbudowane ustawodawstwo socjalne osłabia państwo. Uważał, że armia powinna być apolityczna. Roman Dmowski Przywódca endecji. Za największe zagrożenie uznawał Niemcy. Twierdził, że parcie na wschód jest dla Niemiec jedną z zasad globalnej polityki – rodzi to konflikt z żywiołem polskim. Ich potęga gospodarcza i organizacyjna to dla Polaków największe niebezpieczeństwo. Rosja, nawet silniejsza, nie poradzi sobie nigdy z Polakami. Klęska militarna Niemiec nie musi oznaczać klęski politycznej – jeśli zachowają silną pozycję w Europie Środkowej to ich niepowodzenia będą tylko czasowe. Polska w graniach z 1772 nie byłaby silnym państwem. Zakres inkorporacji powinny określić zdolności asymilacyjne społeczeństwa polskiego. Należy wchłonąć tylko te terytoria, które nie zmienią w sposób niekorzystny proporcji narodowościowych w państwie – stąd jego sprzeciw wobec federacyjnych planów Piłsudskiego. W polityce wewnętrznej wyznawał typowe dla prawicy zasady. Zagorzały przeciwnik polityczny Piłsudskiego i jego planów rozszerzenia granic II RP zbyt daleko na wschód od Linii Curzona poprzez stworzenie państwa federacyjnego – wizji wielowyznaniowej i wielonarodowościowej Polski, twórca inkorporacyjnej koncepcji państwa narodowego, zakładającej polonizację ludności niepolskiej za tą linią. Wincenty Witos Przywódca PSL „Piast”. Uważał swe stronnictwo za reprezentanta wszystkich chłopów-gospodarzy. Akcentował też, że broni ludności bezrolnej. Zakładając, że tylko w systemie parlamentarnym chłopi uzyskają wpływ na sprawy państwowe i będą mogli bronić swych interesów, Witos podkreślał swe poparcie dla demokracji parlamentarnej. Żądając szybkiego przeprowadzenia reformy rolnej, stał na stanowisku nienaruszalności prywatnej własności ziemi. Podkreślał też związek wsi z religią katolicką, uznając wszakże za szkodliwe nadużywanie jej do celów politycznych. Podstawę państwa i jego ostaję, według niego, winni stanowić „świadomi, niezależni, zadowoleni chłopi polscy”. Postulował też podniesienie poziomu życia zacofanych mas chłopskich. „Piast” powinien stać się silną partią średniozamożnych i bogatych chłopów oraz innych nieradykalnych elementów. Stąd skłonności do związków z endecją. Witos zdawał sobie jednak sprawę z zagrożeń istnienia silnego obszarnictwa i sprzeczności między tą warstwą a chłopstwem. Relacje Piłsudski-Dmowski Osobiście znali się dobrze. Odznaczali się silną indywidualnością, choć zupełnie odmienną. Pierwszy – realista wychowany w atmosferze warszawskiego pozytywizmu, wszechstronnie wykształcony, wybitny dyplomata i wytrawny polityk; drugi - zadomowiony w legendzie marzyciel, pełen kontrastów konspirator i epigon powstańczego romantyzmu. Niemal zawsze podążali odmiennymi drogami w polityce. Ich stosunki osobiste były raczej przyzwoite. W jednym ze swoich ostatnich wywiadów [dla czasopisma „Polityka” nr 24 (198), 6 sierpień 1939 r., s. 2], Dmowski stwierdził, że „wbrew temu, co wielu myśli - stosunki osobiste z Piłsudskim zawsze miałem dobre. Przede wszystkim nigdy nie oczerniałem Piłsudskiego”. Zwalczając się wzajemnie, zawsze jednak używali argumentów ad rem, odnoszących się do programów politycznych, a nie ad personam, czyli do osoby. Świadczyło to dobitnie o wysokiej klasie tych polityków. Wykluczał jakąkolwiek formę współpracy politycznej z Piłsudskim i nie wyobrażał sobie, aby razem z nim mógł współrządzić Polską Dmowski nigdy się nie ożenił. W opinii większości biografów jednym z powodów była nieodwzajemniona miłość do Marii Juszkiewiczowej, późniejszej żony Józefa Piłsudskiego. Wg endeckiego polityka, Jędrzeja Giertycha, Dmowski miał z nią romans. Rywalizacja z Piłsudskim mogła być jedną z przyczyn późniejszych antagonizmów tych polityków. Relacje Piłsudski-Witos 10 maja 1926 przy poparciu Chjeno-Piasta utworzono trzeci rząd Wincentego Witosa. Jednocześnie Piłsudski udzielił wywiadu Kurierowi Porannemu, w którym powiedział m.in. że „staje do walki, jak i poprzednio, z głównym złem państwa: panowaniem rozwydrzonych partii i stronnictw nad Polską, zapominaniem o imponderabiliach, a pamiętaniem tylko o groszu i korzyści.” a między 12 a 15 maja dokonał przewrotu majowego 12 sierpnia 1920r. Józef Piłsudski udał się do Kwatery Głównej w Puławach, gdzie złożył na ręce premiera Witosa dymisję z funkcji Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza. W liście do premiera zaznaczał, że jego zdaniem, skoro rozmowy pokojowe z bolszewikami nic nie dały, Polska musi liczyć na pomoc krajów Ententy, a te uzależniają ją od odejścia marszałka. Witos jednak dymisji nie przyjął. Nigdy nie miałem zupełnego zaufania do Piłsudskiego, czułem jakieś niezrozumiałe może nawet uprzedzenie, byłem zadowolony jak nie musiałem się z nim stykać. Poza tym uprzedzeniem nie mogłem się pogodzić z jego posunięciami politycznymi, szczególnie z okresu rządów Moraczewskiego, musiało mnie razić jego stanowisko w sprawie obrony Małopolski Wschodniej, upór przy swoim sposobie tworzenia armii, stare, często bardzo niesympatyczne praktyki z Legionów, błędy szczególnie w ostatnich czasach popełnione, tak wyraźne i tak bardzo kosztowne - to jednak wtenczas widząc u niego wielką troskę odbijającą się wprost na twarzy, szczerość w rozmowie, głęboką obawę o wolność i całość Ojczyzny, miałem wrażenie, że się grubo mylą ci wszyscy, którzy mu robią zarzuty lekkomyślności, a nawet zdrady i że ja sam byłem także czasem w błędzie, posądzając go o osobiste ambicje i brak dobrej woli. Prawda, że pod ciężarem tych wielkich wypadków trudno było nieraz należycie zebrać biegające myśli. Relacje Dmowski-Witos Miejscem niepowodzeń endecji była natomiast Galicja, gdzie przegrywali z stronnictwem konserwatystów i organizacją Witosa. Od 27 października do 14 grudnia 1923 był ministrem spraw zagranicznych w gabinecie Witosa i było to jedyne stanowisko rządowe w karierze politycznej Dmowskiego. 16.relacje polsko-litewskie, polsko-francuskie, polsko-angielskie 17.problem modernizacji armii polskiej 17) Dmowski-Piłsudski-podśłuchy radiowe,techniki wywiadu,duża rola absolwentów politechniki Lwowskiej. E.R ŚMIGŁY zostaje marszałkiem odp za wojsko, 18’ministrem spr wojskowych.próbuje nadrobić zaniedbania w wojsku.dogaduje się z rządem,pr Kwiatkowskim. Powstaje CentralnyOkręgPrzemysłowy(ciężki), system fabryk zbrojeniowych, lotnictwo, czołgi, broń strzelecka Obóz zjednoczenia narodowego ma jednoczyć środowiska Brak pieniędzy na reformy śmigłego->ściepa narodowa-zbiórka -produkcja-36samolotów od śmierci Pił. głosy, przede wszystkim przeciwników politycznych, dotyczące jego stosunku do unowocześnienia armii. Dzisiejsze społeczeństwo polskie wierzy niemal bez zastrzeżeń w propagowane przez PRL właśnie takie układy sytuacyjne, jakoby dopiero po śmierci Piłsudskiego rozpoczęto modernizację armii polskiej na skalę krajową. Prof. E. Kozłowski napisał fundamentalne dzieło całe poświęcone udowadnianiu tej właśnie tezy. Pisze on: 1. 10l od przewrotu majowego nie poczyniono istotnych postępów w dziedzinie gotowości bojowej. 2. Hamulc -negatywny stos.Piłsudskiego do wszelkich projektów zmierzających do rozwoju lotnictwa, broni pancernej, motoryzacji wojska itp. 3. Niedostateczne zainteresowanie techniką i motoryzacją w wojsku nie stwarzało w polskich warunkach bodźców dla rozwoju różnych gałęzi przemysłu ciężkiego, motoryzacyjnego. Antytezy:1. Koniunktura gospodarcza 1921–22 były okresem stosunkowo szybkiej odbudowy przemysłu, przy czym niemałą rolę odegrała tutaj koniunktura inflacyjna. W 2 poł 1923 nastąpiło zahamowanie wzrostu produkcji; przeszło ono następnie w recesję obejmującą lata 1924–26. Od poł 1926 roku zaczęło się stopniowe ożywienie, a jego szczyt przypadł na przełom 1928 i 1929. W drugiej połowie 1929 zaczęło się głębokie załamanie gospodarcze. Jeszcze w 1936 roku nie osiągnięto przed kryzysowego poziomu produkcji przemysłowej". Wydatki wojskowe, po wyraźnym załamaniu w 1924 r. po raz 1przekraczają sumę 800 milionów w budżecie uchwalonym po przewrocie majowym i w granicach 800 – 850 milionów utrzymują się do roku budżetowego 1938/39. Ta stałość wydatków – mimo wyraźnie zaostrzającej się sytuacji międzynarodowej – jest związana prawdopodobnie z faktem, że od roku 1932 budżet wojskowy nigdy nie spadł poniżej 35% wydatków państwa. Do tego, część wydatków wojskowych była ukryta w budżetach innych ministerstw. Na taki wysiłek nie zdobyło się do roku 1935 żadne państwo należące do Ligi Narodów. Po 1935 roku w Polsce sięgnięto dodatkowo po środki pozabudżetowe. Do 35 roku nie było jeszcze po temu powodu. I te dodatkowe fundusze okazały się zbyt szczupłe. Polskie wydatki na przygotowanie do wojny nie przekroczyły 5% wydatków niemieckich. To – można dziś wyraźnie powiedzieć – było wszystko, na co stać było młode państwo. 2. Przemysł Zbrojeniowy W odrodzenie państwa-nie było go. -Państwa zaborcze nie lokalizowały swojego przemysłu zbrojeniowego na ziemiach zamieszkałych przez Polaków. 1914-1921 ziemie te były jednym wielkim polem bitwy, natomiast nie dostarczały materiału wojennego. "Marszałek Piłsudski wychodząc z założenia, że w Polsce nie ma rejonu specjalnie bezpiecznego, uważał za racjonalniejsze rozproszenie go w terenie, ale ze względu na wielkie koszta takiego rozwiązania i z uwagi na rozmieszczenie bogactw naturalnych, zaaprobował wysunięty plan. /–/ w latach 1922–24 rozpoczęto budowę pierwszych większych zakładów broni i amunicji". = który wówczas nazwano trójkątem bezpieczeństwa, a któremu nadano później nazwę – Centralny Okręg Przemysłowy. Zbudowano w tym okresie zakłady zbrojeniowe w Warszawie, Radomiu, Pionkach i Skarżysku. Na odprawie w Brześciu Marszałek powiedział: "... chcę mieć małą armię, ale gotową natychmiast. Mobilizacja w czasie wojny trwa nieustannie i ta armia musi ją umożliwić." Z przyjętej doktryny wojennej wynikają kolejno założenia dotyczące broni i sprzętu w jaki ma być wyposażona armia. W połowie 1926 r. departament X MSWojsk. opracował projekty: – ukończenia dotychczasowego programu rozbudowy przemysłu wojennego (chodzi tu o program z lat 21–22) 21’Sztab Generalny ustalił strukturę organizacyjną wojska na 30 dywizji piechoty, 11 brygad kawalerii ( w 1924 roku było 16 brygad), 10 pułków artylerii ciężkiej i kilka oddziałów artylerii specjalnej, 6 pułków lotniczych i pułk czołgów. Liczebnie stan armii miał wynosić 277 tys. żołnierzy. Obowiązywał powszechny obowiązek służby wojskowej dla wszystkich mężczyzn w wieku od 21 do 50 lat. Wszystko to za sprawą przechodzenia wojska z etatów wojennych na pokojowe. nasze wojsko tamtego okresu miało charakter lądowy, co tak naprawdę nigdy się nie zmieniło, nawet w przededniu wybuchu II wojny światowej. Dominowała piechota kosztem lotnictwa i broni pancernej. – rozbudowy przemysłu wojennego od połowy 1926-1930. Główne przedsięwzięcia powyższych planów zostały wykonane do roku 1929/30. Rózwój technologiczny armii nastąpił dopiero w l30, jednak realizacje te były spóźnione i tak naprawdę nie wystarczyło czasu aby zrealizować większość planów. Na polu boju często nasi żołnierze nadrabiali braki sprzętowo odwagą i własnym sprytem by powstrzymać najeźdźcę. Powstało wówczas 6 fabryk broni i amunicji, 5 wytwórni prochu i materiałów wybuchowych, 3 wytwórnie płatowców i 2 silników lotniczych. Osobno wymienimy Państwowe zakłady inżynierii (PZInż) powstałe w 1927 roku, w skład których weszły: – państwowa wytwórnia samochodów,saperska,łączności w 1935 r śmierci Marszałka przemysł zbrojeniowy przedstawiał już potencjał, którego nie można lekceważyć. Gen. Stachiewicz "Plan rozbudowy i modernizacji armii przewidywał: – dokończenie prowadzonej dotychczas unifikacji uzbrojenia – unowocześnienie uzbrojenia i wyposażenia wojska, zaopatrzenie go w broń przeciwpancerną, przeciwlotniczą, zmodernizowanie sprzętu lotnictwa, broni pancernej, łączności i saperów, haubizację artylerii dywizyjnej, częściowe zmotoryzowanie taborów." osiągnięto: Zunifikowano i zmodernizowano całą broń piechoty i kawalerii, przy czym opracowano aż pięć rozwiązań rodzimej konstrukcji (granaty, karabinek, granatnik, pistolet, karabin ppanc.). Zakupiono, skonstruowano i przygotowano do produkcji niemal wszystkie typy dział, przy czym w co najmniej 80% sprzętu włożono polską myśl techniczną. - Rozpoczęto opracowanie i produkcję nowoczesnego sprzętu łączności. - Rozpoczęto działania w dziedzinie motoryzacji. - Opracowano wszystkie typy ciągników artyleryjskich niezbędne do przestawienia artylerii na trakcję motorową. - Stworzono podwaliny dla powstania broni pancernej. intensywnie rozwijano myśl techniczną w lotnictwie, konstruując i badając niewyobrażalną wręcz liczbę typów samolotów. - Dokonano zakupów większości okrętów wojennych. - Szkoły podchorążych-utworzone w czasach międzywojennych, kształcące oficerów Wojska Polskiego - -rozwój lotnictwa. Naszą armię tworzono na wzór francuski gdyż w tamtym okresie oba kraje miały podobne cele polityczne i byliśmy blisko związani.Latem 1936 rozpoczęto prace znad planem unowocześnienia Wojska Polskiego. Powstał 6letniplan modernizacji i rozbudowy wojska. Założenia planu zmierzały w kierunku wzmocnienia siły ogniowej podstawowych rodzajów broni: piechoty i kawalerii. Przewidywał on zwiększenie w poszczególnych dywizjachpiechoty ilości ręcznych i ciężkich karabinów maszynowych, granatników, karabinów przeciwpancernych i dział polowych do poziomu przodujących armii europejskich. 18. Rola Kwiatkowskiego w gospodarce: Eugeniusz Kwiatkowski (1888 – 1974) – jeden z najbardziej docenianych dziś polityków i działaczy gospodarczych. Z zawodu był inżynierem-chemikiem. Stworzył 4-letni plan inwestycyjny, którego głównym celem było przekształcenie Polski z kraju rolniczoprzemysłowego w przemysłowo-rolniczy. (został zrealizowany w 1938r). Szczegółowe założenia planu: o Zwiększenie potencjału obronnego o Stworzenie warunków dla systematycznego uprzemysłowienia kraju o Zatarcie różnic między Polską A i B o Przyciągniecie kapitału zagranicznego o Zachęcenie polskiego kapitału prywatnego do inwestowania w kraju o Zaangażowanie środków publicznych: państwa, samorządów itd W 1935-1939, będąc wicepremierem i ministrem skarbu doprowadził do powstania Centralnego Okręgu Przemysłowego (COP) – w widłach Wisły i Sanu. Najważniejsze jego inwestycje: elektrownie wodne w Rożnowie i Myczkowcach oraz huta w Stalowej Woli W 1938r przedstawił piętnastoletni plan inwestycyjny. Zamierzano się skupić na produkcji zbrojeniowej, systemie komunikacyjnym, rolnictwie, oświacie i urbanizacji jednak wybuch IIWŚ zniweczył jego realizację 19.sukcesy i porażki w polityce wewnętrznej Polski 20.kształtowanie systemu politycznego w latach 30. II wojna światowa 21.Sojusze militarne i polityczne przed II wojną światową: Odbyło się spotkanie w Niemczech polskiego przedstawiciela Lipskiego z ministrem spraw zagranicznych Rzeszy, Ribentroppem. Podczas niego Niemcy zażądali od Polski całkowitego przyłączenia Gdańska do Rzeszy, połączenia z Prusami wschodnimi przez Polskę poprzez eksterytorialną autostradę oraz linię kolejową. RP się na to nie zgodziła. W związku z tym, został podpisany polsko brytyjski układ gwarantujący niepodległość. (25 sierpnia 1939). 31 marca brytyjski premier Neville Chamberlain zagwarantował Polsce bezpieczeństwo. Kolejnym układem było zobowiązanie Francji do reakcji militarnej, w razie gdyby Niemcy zaatakowali Polskę. Przewidywał on że Francja podejmie działania wojenne najpóźniej w trzecim dniu wojny, natomiast w szesnastym dniu rozpocznie ofensywę. Układ z Francją zawarty został również w 1921 roku, w którym zawarta została deklaracja przyjaźni i układ polityczny wraz z konwencją wojskową. 3 marca 1921 – Pakt z Rumunią przeciw Rosji bolszewickiej ( w 1918 Rosja zabrała Besarabię). 9 lutego 1929 w Moskwie podpisano tzw. protokół Litwinowa ( Polska, Estonia, Łotwa, Rumunia i ZSRR). Dotyczył, wyrzeczenia się stosowania siły w dochodzeniu swoich pretensji terytorialnych. 25 lipca 1932 został podpisany pakt o nieagresji z ZSRR natomiast 26 stycznia 1934 podpisany został również z Niemcami. 22.Niemiecka i sowiecka polityka okupacyjna na Polakach: Polityka niemiecka: - tereny przyłączone miały być germanizowane - doprowadzenie do zatarcia polskości - wymordowanie elity intelektualnej - wysiedlenia ludności polskiej ( na jej miejsce Niemcy) - GG jako ośrodek siły roboczej - deportacje na roboty do Niemiec - Volkslista - terror, łapanki - wyniszczenie Żydów, tworzenie gett ( pierwsze w Łodzi) - zamknięcie wszystkich szkół wyższych i średnich oraz instytucję kultury. Polityka radziecka: - walka klasowa i dyktatura proletariatu - indoktrynacja komunistyczna - aresztowania i deportacje, zsyłki - gułagi, obozy jenieckie - niszczenie polskości - propaganda odwołująca się do haseł internacjonalistycznych - przymusowa paszportyzacja ( każdy musiał uzyskać radzieckie obywatelstwo) 23.Kwestia eksterminacji społeczno-politycznej 24.Polskie państwo podziemne –struktury: W państwie podziemnym można wyróżnić III zasadnicze struktury. Pierwszą była struktura wojskowa – był to punkt wyjścia dla polskiego państwa podziemnego. Pierwszą organizacją była tu Służba Zwycięstwu Polski (SZP) z gen. Michałem Karaszewiczem – Tokarzewskim na czele. SZP działała do XII 1939, a w jej skład wchodzili w dużej mierze oficerowie sanacyjni. W XII nastąpiła zmiana i w miejsce SZP pojawia się Związek Walki Zbrojnej (ZWZ). Komendę Główną ZWZ objął gen. Sosnkowski. W ZWZ dowódcami zostawali ludzie słabiej związani z sanacją. Do ZWZ przyjmowano również ludność cywilną. W 1942 roku ZWZ zostaje przemianowany na Armię Krajową (AK). AK miała być prawdziwym zapleczem wojskowym dla rządu londyńskiego powołanym do walki z Niemcami. Największe zasługi AK są związane z działalnością wywiadowczą. Wywiad AK działał nie tylko na ziemiach polskich, ale także poza granicami kraju. Drugą strukturą była struktura polityczna. Było to zaplecze polityczne zawiązane z grup, które przed wybuchem wojny znajdowały się w opozycji wobec sanacji (Stronnictwo Narodowe, Stronnictwo Ludowe, Stronnictwo Pracy, Stronnictwo Demokratyczne, część PPS (PPS – Wolność, Równość, Niepodległość). Najważniejszy była w tej strukturze Rada Jedności Narodowej (RJN) z Kazimierzem Pużakiem na czele RJN była podziemnym, 17-osobowym parlamentem, miała kompetencje doradcze, przedstawiała swe opinie w sprawach wnoszonych przez Delegata Rządu. 15 III 1944 RJN wydała deklarację programową „O co walczy naród Polski”. Był to program reform demokratycznych, gospodarczych i społecznych. Zapowiadano przebudowę ustroju rolnego i uspołecznienie kluczowych gałęzi przemysłu. Warto zaznaczyć, iż w czasie wojny wszystkie ugrupowania polityczne przechodziły ewolucję programową. Większość krytykowała sanację, obwiniając polityków sanacyjnych o nieudolne kierowanie państwem i klęskę Polski w kampanii wrześniowej. Trzecią strukturą państwa podziemnego był pion administracyjny. Od 1940 funkcjonowała Delegatura Rządu na Kraj. Delegat stał na czele aparatu Delegatury rządu, na który składały się centralne instytucje administracji podziemnej (tzw. Departamenty) oraz władze lokalne W Warszawie utworzono wszystkie ministerstwa istniejące przed wojną. Tworzono siatki administracji terenowej. Powstało także dobrze rozwinięte szkolnictwo podziemne. Tajne nauczanie było bardzo dobrze rozwinięte na terenie GG(Generalnego Gubernatorstwa), w innych rejonach możliwości prowadzenia tajnego nauczania były bardzo ograniczone. Wydawano polskie pisma – najważniejsze to „Biuletyn Informacyjny” i „Rzeczpospolita”. 25.Kwestia kolaboracji w czasie okupacji: 1) Ideowa – najsilniej występowała na terenach okupowanych przez ZSRR w latach 193941 i 1944-45 wśród komunistów i sympatyków komunizmu. Stanowili oni grupę ludzi, którzy podjęli pracę w milicji związanej z NKWDPo zakończeniu wojskowej okupacji Polski działacze tego środowiska zostali wysłani do Oświęcimia. 2) Wynikająca z przesłanek narodowościowych – Na terenach okupowanych przez ZSRR współpracę taką podjęli Ukraińcy i Białorusini. Trwała ona krótko – do okresu tworzenia Kołchozów. Również Żydzi na terenach okupowanych przez ZSRR podjęli współpracę. Dawało im to awans społeczny. Wywodzili się oni głównie z lumpenproletariatu. Jeśli chodzi o okupację niemiecką to kolaboracja tego typu dotyczyła Niemców mających Polskie obywatelstwo. Tworzyli oni liczne organizacje prohitlerowskie. 3) Militarna – jest to zjawisko specyficzne, forma zdrady. Dotyczy ona mniejszości narodowych ale i Polaków. W czasie kampanii wrześniowej na kresach pojawiły się nastroje antypolskie wśród Żydów np.: próba uniemożliwienia obrony Grodna (oddziały Wojska Polskiego i milicji spacyfikowały bojowników 4) Agenturalna – przykładem takiej współpracy jest Skosowski, który to stworzył Aferę Hotelu Polskiego. Na prośbę Gestapo i SS wyłapał on grupę najbogatszych Żydów dzięki plotce możliwości wywiezienia ich do Szwajcarii. Innym przykładem jest kolaboracja Żydowskiej Służby Porządkowej w Gettach. Skazywali oni na śmierć swoich rodaków. Wykrywali oni schowki, kryjówki Żydów w Getcie. Przyczynili się oni do wysłania ok. 300 tys. Żydów z Warszawy. 5) Wynikająca z korzyści politycznych 6) Niezawiniona 7) Bandycka – była ona wywołana chęcią zemsty. Była to kolaboracja okresu przejściowego. Kolaboranci tacy donosili na Polaków. Armia Czerwona w tym okresie pozwalała na napady, pobicia i mordy. Ofiarami tego byli posiadacze ziemscy, policjanci i wojskowi na Kresach Wschodnich. Na terenach okupacji Niemieckiej byli to szmalcownicy. Do tego typu kolaboracji zalicza się rabowanie opuszczonych mieszkań żydowskich. 8) Koniunkturalna 26.Relacje polsko-żydowskie na terenie okupacji sowieckiej, niemieckiej 27.Stosunki polsko-sowieckie w czasie II wojny światowej: 30 lipca 1941 został podpisany w Londynie układ Sikorski – Majski. Zawierał on takie postanowienia: traktaty rozbiorowe z 1939 roku między ZSRR i Niemcami zostały uznane za nieważne; Rzeczpospolita nie będzie związana z żadnym układem przeciw ZSRR, armia polska w Rosji oraz amnestia więźniom polskim. 14 sierpnia 1941 podpisana została umowa wojskowa w sprawie armii polskiej pod dowództwem gen. Andersa. 1 marca 1943 polscy komuniści w Związku radzieckim utworzyli Związek Patriotów Polskich ( ZPP) na którego czele stanęła pisarka i deputowana do Rady Najwyższej ZSRR Wanda Wasilewska. 13 kwietnia Niemcy poinformowały o znalezieniu w Katyniu masowych grobów oficerów polskich. Rząd polski zażądał od Związku Radzieckiego wyjaśnień w tej sprawie. W odpowiedzi, rząd radziecki oskarżył Polskę o współdziałanie z Niemcami przeciwko ZSSR i zerwał w nocy z 24 na 25 kwietnia 1943 stosunki dyplomatyczne. 28.Armia polska na zachodzie, wschodzie: Armia Polska na Wschodzie, APW, związek operacyjny Wojska Polskiego powołany rozkazem Naczelnego Wodza generała W. Sikorskiego1942. Powstała w wyniku połączenia Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie i Armi Polskiej w ZSRR w 1941- 1942r. ewakuowanej przez Iran do Iraku. Dowódcą był generał W. Anders Operacyjnie podlegała brytyjskiemu dowództwu “Paiforce" ("Persja, Irak"). APW była kilkakrotnie reorganizowana z powodu przechodzenia żołnierzy na etaty brytyjskie, rozwiązywania pułków, tworzenia brygad w dywizjach piechoty oraz zmniejszania się stanu osobowego, m.in na skutek odesłania części żołnierzy do Szkocji i dużej śmiertelności. Ogółem APW liczyła we wrześniu 1942 ok. 70,5 tys., w styczniu 1943 ok. 62,5 tys. żołnierzy. Armia Polska na Wschodzie Już od września 1939r. we Francji zaczęły się tworzyć Polskie Siły Zbrojne. Napływali do nich masowo Polacy, którzy najrozmaitszymi drogami zdołali opuścić okupowany kra j lub wydostali się z obozów internowania w Rumunii i na Węgrzech. Wojsko Polskie we Francji liczyło ok 85 tys. żołnierzy. Dysponowało siłami lądowymi, marynarką wojenną i lotnictwem. W 1940r. polskie oddziały wzięły udział w kampanii norweskiej, następnie jednostki Armii Polskiej uczestniczyły w obronie Francji. Kląska tej ostatniej spowodowała, że część polskich żołnierzy trafiła do niewoli niemieckiej, część została internowana w Szwajcarii, a blisko 27 tys. żołnierzy zdołało ewakuować się do Wielkiej Brytanii, gdzie utworzono z nich 1 Korpus Polski. Od tego momentu Armia Polska działała pod dowództwem operacyjnym Brytyjczyków. W 1940r. polscy lotnicy wzięli udział w trwającej ponad dwa miesiące bitwie o Anglię. W końcowym etapie wojny żołnierze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Władysława Andersa zostały przerzucone do Włoch, gdzie walczyły z Niemcami u boku sił brytyjskich i amerykańskich. W maju 1944r. żołnierze Andersa okryli się sławą w bitwie o Monte Cassino. W 1945r. zajęli m.in. Ankonę i Bolonię. Oddziały polskie formowane w Anglii wzięły udział w operacji lądowania zachodnich aliantów w Normandii. Pod koniec wojny Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie liczyły niemal 240 tys. ludzi. W oddziałach Ludowego Wojska Polskiego walczyło ponad 300 tys. żołnierzy. 29.Problem kształtowania polskich oddziałów-armia Andersa, Berlinga: Z postanowień traktatu z 1941 roku utworzona zostać miała armia polska. Miała być częściowo uzbrojona przez ZSRR a częściowo przez RP. Dowódcą armii polskiej został gen. Władysław Anders. Siedzibą dowództwa armii była miejscowość Buzułuk. W trakcie organizowania wojska polskiego napotykano wiele trudności: brak kadry oficerskiej ( z 15 tys. jeńców polskich udało się odnaleźć tylko 400); zwalnianie polaków z kopalń i łagrów trwało bardzo długo, a zwolnieni wymagali leczenia i długotrwałego wypoczynku. Stalin chciał wysyłać jednostki mniejsze niż dywizja, co pozbawiłoby armię Andersa jakiegokolwiek znaczenia politycznego, wobec sprzeciwu generała Stalin zmniejszył racje żywnościowe W lipcu 1942 rząd radziecki wyraził zgodę na ewakuację armii polskiej. Wyprowadzenie żołnierzy przez gen. Andersa stało się dla Stalina pretekstem do oskarżenia Polaków, że są niesolidnym sojusznikiem i wzajemne stosunki znów uległy pogorszeniu. W tych warunkach Józef Stalin zintensyfikował działania zmierzające do utworzenia polskiego ośrodka politycznego o opcji proradzieckiej. W kwietniu 1943 r. Wanda Wasilewska zwróciła się do Stalina z prośbą o utworzenie polskiej formacji wojskowej złożonej z deportowanych do ZSRR Polaków. Powstała jednostka to 1 Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Dowódcą dywizji został Zygmunt Berling. Jednostka brała udział w bitwie pod Lenino. Na skutek dużych strat została wycofana z frontu. 30.Deportacje Polaków 31.Kwestia katyńska w czasie wojny i po: 17 września 1939 roku na ziemie polskie wtargnęły wojska radzieckie. Na podstawie decyzji Biura Politycznego Wszechrosyjskiej Komunistycznej Partii (bolszewików) z 5 marca 1940 roku, począwszy od kwietnia tegoż roku aż do połowy maja, z obozów (Kozielsku, Starobielsku i Otaszkowie) tych wywożono polskich więźniów w grupach liczących od 60 do 250 jeńców. Za dokonanie mordu odpowiedzialne było NKWD ZSRR, czyli Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR. 13 kwietnia 1943 roku radio niemieckie podało do wiadomości komunikat o odnalezieniu przez Niemców grobów polskich oficerów w lasku katyńskim koło Smoleńska, oskarżając jednocześnie o tą zbrodnię władze radzieckie, głównie NKWD. Strona radziecka odpowiedziała na to komunikatem, iż polscy jeńcy, pracujący na robotach na Białorusi dostali się w ręce niemieckie w lecie 1941 roku i zostali wówczas przez nich zamordowani. Rząd Polski będący na emigracji w Londynie zwrócił się dnia 17 kwietnia 1943 roku do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie z prośbą o wyjaśnienie sprawy, w tym samym dniu wpłynęła też identyczna prośba strony niemieckiej. Aby zrzucić z siebie odpowiedzialność za zbrodnię ZSRR zerwała stosunki dyplomatyczne z Polską.Ustrój jaki zapanował w Polsce po II wojnie światowej i trwał aż do 1989 roku nie pozwalał na oficjalne (choć nie tylko) poruszanie problemu mordu katyńskiego. Ówczesne władze komunistyczne starały się wymazać Katyń z biegu historii, co było podyktowane przede wszystkim względami natury politycznej. Dopiero warz z upadkiem "dyktatury ludowej" zaczęto osłaniać tzw. biały plamy w historii. Do zbrodni dokonanej przez NKWD w lesie katyńskim na polskich oficerach przyznał się publicznie i przeprosił w 1990 roku Borys Jelcyn. 32.Relacje polskiego rządu na emigracji z Sowietami 33.Aliancki zachód wobec II wojny światowej 34.Wielka trojka wobec sprawy polskiej: Postanowienia Wielkiej Trójki w sprawie Polski na konferencjach w Teheranie, Jałcie i Poczdamie Teheran (28.11-1.12 1943) konferencja szefów rządów 3 mocarstw sojuszniczych : W. Churchilla (W. Brytania) F. D. Roosvelta ( USA ) J. Stalina (ZSRR ) w sprawie uzgodnienia planów pokonania Niemiec.Jeśli chodzi o sprawę polską, to Stalin po raz pierwszy oficjalnie opowiedział się za wyznaczeniem zachodniej granicy Polski na Odrze, co zostało wstępnie zaaprobowana przez rozmówców zachodnich. Przyjęto również, że do Polski zostaną włączone Prusy Wschodnie oraz Opolszczyzna. Za jej wschodnią granicę uznano linię Curzona Ostateczne wyznaczenie granic Polski odłożono na później, dopuszczono możliwość przesiedleń ludności z niektórych ziem. Ogłoszono konieczność powolania do zycia ONZ Jałta (konferencja krymska) 4-11 lutego 1945 roku na Krymie. Głównym tematem były problemy współdziałania strategicznego w końcowej fazie działań wojennych przeciw Niemcom i przystąpienia ZSRR do wojny przeciw Japonii. W sprawie polskiej potwierdzono, że granica wschodnia będzie przebiegać wzdłuż linii Curzona, z niewielkimi odchyleniami na korzyść Polski. Miała znaleźć się de facto na rosyjskiej strefie wpływów.Postanowiono również przekształcić Rząd Tymczasowy (utworzony 31 grudnia 1944 roku ) na Polski Rząd Tymczasowy Jedności Narodowej, którego głównym celem miało być przygotowanie demokratycznych wyborów. W jego skład mieli wejść przedstawiciele wszystkich znaczących stronnictw politycznych, zarówno z kraju, jak i zagranicy. Poczdam ( konferencja berlińska ) 17.07 – 2.08 1945 roku. Stany Zjednoczone reprezentował nowy prezydent Harry Truman, również Churchill w czasie trwania obrad został zastąpiony nowym premierem Clementem Atlee. Celem konferencji było uregulowanie problemów związanych z likwidacją skutków II wojny światowej i organizacją powojennej Europy. W sprawie polskiej ustalono ostatecznie północną i zachodnią granicę na Odrze, Nysie Łużyckiej i Morzu Bałtyckim (wraz z przyznaniem Polsce Gdańska). Prusy Wschodnie zostały podzielone: ZSRR przyznano okręg Królewca, Polsce - Warmię i Mazury. Postanowiono również przesiedlić Niemców z Polski, Czechosłowacji i Węgier. Ustalono zasady spłta odszkodowań wojennych przez Niemcy 35.Stalin a sprawa Polska podczas II wojny światowej: Sytuacja diametralnie się zmieniła wraz z atakiem Hitlera na Związek Radziecki (22 czerwca 1941). Początkowe wielkie niepowodzenia na froncie skłoniły Stalina do zaakceptowania pomocy Brytyjczyków. Nawiązywała się współpraca między oboma państwami. Jednocześnie Polacy musieli się odnaleźć w tych nowych okolicznościach. Układ w sprawie ponownego nawiązania stosunków politycznych, zwany od nazwisk podpisujących go premiera i ambasadora układem Sikorski - Majski, został podpisany 30 lipca 1941 roku w Londynie. Od 14 sierpnia (podpisanie stosownej umowy wojskowej) możliwe było tworzenie polskiej armii w ZSRR. W połowie grudnia 1941 r. Stalin wysunął (podczas rozmów z Anglikami) projekt oparcia zachodniej granicy Polski na linii Odry z włączeniem do niej Prus Wschodnich. Uzależnił też podpisanie układu o współpracy od uznania przez Wielką Brytanię zachodniej granicy ZSRR sprzed 1941 r., zauważając przy tym, że sprawę granicy z Polską załatwi w dwustronnych rozmowach z Polakami na podstawie zmodyfikowanej Linii Curzona. Domaganie się przez stronę polską wyjaśnienia sprawy katyńskiej dało Stalinowi pretekst do zerwania stosunków dyplomatycznych z polskim rządem (25 kwietnia 1943 Podczas pierwszej konferencji "Wielkiej Trójki" w Teheranie (28 listopada - 1 grudnia 1943) Churchill i Rosevelt zgodzili się na nowy przebieg granicy zachodniej przyszłego państwa polskiego (na linii Odra - Nysa Łużycka). Co do kwestii granicy wschodniej premier brytyjski zaproponował przebieg jej wzdłuż linii Curzona, z Lwowem i Wilnem po stronie ZSRR. Wstępnie Stalin zaakceptował te rozwiązania. W Jałcie (Jałta, 4-11 lutego 1944) dyskutowano nad trzema zagadnieniami, dotyczącymi powojennej Polski: polskiej granicy wschodniej, polskiego rządu i polskiej granicy zachodniej. W końcowym tekście układu Jałtańskiego uzgodniono: "Działający obecnie w Polsce Rząd Tymczasowy powinien być (...) przekształcony na szerszej podstawie demokratycznej z włączeniem przywódców demokratycznych z samej Polski i Polaków z zagranicy". "Możliwie najbardziej wolne i nieskrępowane wybory" oparte na głosowaniu tajnym i powszechnym miały się odbyć możliwie jak najszybciej. Osobliwością - i potencjalnym przedmiotem nadużyć w postaci ograniczenia praw wyborczych - było sformułowanie, że w przyszłych wyborach będą miały prawo wziąć udział i wystawić kandydatów "wszystkie partie demokratyczne i antyrasistowskie". Jak się później okazało, Stalin i podporządkowani mu polscy komuniści słowa "demokratyczne" i "antyrasistowskie" (zmienione potem na antyfaszystowskie) rozumieli zupełnie inaczej niż przywódcy zachodni. . Brak międzynarodowej kontroli podczas wyborów otwierał drogę do radzieckich manipulacji. Jako podstawę do tworzenia rządu polskiego uznano zatem tzw. rząd lubelski, będący prostą kontynuacją utworzonego pod auspicjami Stalina PKWN. 36.Kształtowanie systemu komunistycznego w Polsce w casie II wojny światowej: 17 lipca 1944 roku do Polski wkroczyła Armia Radziecka dowodzona przez generała Konstantego Rokossowskiego, która zaczęła wyzwalać Lubelszczyznę z rąk hitlerowskich. Stalin postanowił, że tworzenie władzy komunistycznej w Polsce rozpocznie utworzenie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego będącego komunistycznym rządem. W tym celu PKWN został powołany w Moskwie 20 lipca 1944 roku. Był on złożony głównie z komunistów, a działacze socjalistyczni i ludowcy mieli być jedynie zasłoną dymną. Zanim członkowie PKWN udali się do Polski musieli zgodzić się na ograniczenie suwerenności kraju oraz podpisali układ graniczny, w którym zgadzali się na linię Curzona jako granicę wschodnią. Dla zachowania pozorów pluralizmu politycznego pozwolono na działanie przedwojennych partii PPS, Stronnictwa Demokratycznego, Stronnictwa Narodowego. Obsadzone były one jednak głównie przez działaczy uległych komunistom, niezależni działacze działali w podziemiu. 37.Sprawa wyklętych żołnierzy Żołnierze wyklęci – określenie żołnierzy podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, stawiających opór próbie sowietyzacji Polski i podporządkowania jej ZSRR w latach 1944-1963. Dla żołnierzy walczących o wolną i niepodległą Polską, 2–ga wojna światowa nie zakończyła się z chwilą ucieczki hitlerowców z ziem polskich. W całkowicie beznadziejnej sytuacji, przy obojętności świata, żołnierze wyklęci prowadzili walkę z sowieckim okupantem i rodzimymi kolaborantami. Walczyli z komunistami w obronie naszej wiary, niepodległości i tradycji. Na mocy wyroków sądowych w Polsce Ludowej do 1956 roku, zostało zamordowanych ok.5000 żołnierzy podziemia, lecz wielokrotnie wyższa, trudna do oszacowania jest liczba zamordowanych bez wyroków sądów, chowanych potajemnie w lasach, na polach i w innych miejscach 1.03-od 2011r. Narodowy Dzień Pamięci ,,Żołnierzy wyklętych''.Pierwszy dzień marca jest dniem szczególnie symbolicznym dla żołnierzy antykomunistycznego podziemia, tego dnia w 1951 roku wykonany został wyrok śmierci na kierownictwie IV Komendy Zrzeszenia "Wolności i Niezawisłość'' 38.Czy powstanie warszawskie było potrzebne? Przebieg W dniu 1 sierpnia 1944 roku o godz. 17.00 dowództwo Armii Krajowej w Warszawie, wydało rozkaz rozpoczęcia planu "Burza" w stolicy. Pod tym kryptonimem kryło się uderzenie oddziałów powstańczych na cofających się przed Armią Czerwoną Niemców. W ten sposób rozpoczęły się trwające 63 dni walki. Niemcy spodziewali się wybuchu powstania od dawna, od wiosny 1944 umacniały obiekty zajmowane w mieście. Prowadzona w pośpiechu i półjawnie mobilizacja sił powstańczych sprawiła, że rozkaz nie dotarł na czas do części dowódców i oddziałów, a w wielu rejonach miasta doszło do potyczek przed godziną „W”, co zaalarmowało siły niemieckie. Odpadł największy atut sił powstańczych - zaskoczenie. Celem pierwszego natarcia było zdobycie kluczowych punktów w mieście i utrzymanie ich do wejścia Armii Czerwonej, lecz z powodu braku odpowiedniego uzbrojenia i wyposażenia, jak i w wyniku ogólnego chaosu, cel ten powiódł się tylko częściowo (np. nie zdołano opanować mostów na Wiśle jak i innych strategicznych miejsc). Jednak 5 sierpnia Niemcy przystąpiły do kontrataku, posuwając się naprzód wykorzystując schwytaną ludność cywilną jako „żywą osłonę” dla czołgów. Ponadto oddziały hitlerowskie dokonały bestialskich mordów na ludności cywilnej. Kolejno, jedno po drugim padały oddziały powstańcze. Rozpoczęła się pomoc aliantów dla Warszawy dokonywano zrzutów. Ostatecznie, 2 X 1944r. członkowie Komendy Głównej Armii Krajowej podpisali kapitulację – powstańcy zostali uznani za regularne oddziały wojskowe i mieli trafić do obozów jenieckich. Delegat na Kraj i inni cywilni przywódcy Polski podziemnej opuścili miasto. Powstanie zakończyło się klęską militarną, a tym samym nie osiągnięto również celów politycznych, jakie miało dać wyzwolenie stolicy. Warszawa w trakcie walk została zniszczona w 80%, śmierć poniosło ponad 17 tys. żołnierzy i ok. 180 tys. ludności cywilnej miasta Ocena Powstanie warszawskie stanowiło i stanowi dla następnych pokoleń coś bardzo ważnego. Dla wielu Polaków to najlepszy przykład męstwa i bohaterstwa naszego narodu, jest to niemalże legenda. Przez lata mit powstania wykluczał wytykanie błędów, a każdy głos krytyczny był odbierany jak atak na świętość. By mówić o powstaniu krytycznie, wytykać błędy, potrzeba było nie lada odwagi. Młodsze pokolenie historyków, urodzone wiele lat po wojnie, coraz częściej dziś, nie kwestionując tragedii i ofiar powstania, wskazuje, iż decyzja o rozpoczęciu walk 1 sierpnia 1944 roku w Warszawie mogła być niedostatecznie uzasadniona. Powstanie winno wybuchnąć jedynie w dwóch wypadkach - gdy alianci zachodni wedrą się w głąb kontynentu europejskiego i będą mogli wesprzeć oddziały AK drogą powietrzną albo nastąpi załamanie się potęgi niemieckiej na wschodzie. Jego celem byłoby opanowanie jak największego obszaru jako, podstawy do przywrócenia na ziemiach polskich suwerenności państwa polskiego i odtworzenia Sił Zbrojnych w kraju. Z politycznego punktu widzenia powstanie prowadziło do zamanifestowania polskiej woli walki odzyskania niepodległości w momencie załamywania się Niemców oraz miało, stanowić poważny, choć ciężko okupiony, wkład do wspólnego zwycięstwa sprzymierzonych. Niektórzy uważają, że powstanie warszawskie było jednym z największych ciosów, jakich doznał naród polski. Gdyby nie doszło do powstania, społeczeństwo i komuniści oskarżyliby dowódców AK o bierność w sprawie polskiej. Bezczynność AK w chwili wejścia Armii Czerwonej wzmocniłaby propagandę radziecką o rzekomej współpracy polskiej armii podziemnej z okupantem i pozwoliłaby zniszczyć tysiące jej członków bez najmniejszego rozgłosu. Spowodowałoby to kryzys moralny, który komuniści na pewno wykorzystaliby do swoich celów propagandowych. Ponadto Warszawa byłaby łatwym łupem dla Stalina, co ułatwiłoby przekształcenie Polski w republikę radziecką. Jednak prędzej czy później powstanie wybuchłoby. Społeczeństwo przez całą wojnę żyło w nadziei odzyskania niepodległości. 39.Polskie powstanie strefowe: przyczyny, przebieg, skutki: 1.Cele akcji „Burza” Uświadomienie władzom radzieckim, że na wyzwolonych z okupacji niemieckiej terenach Polski w granicach sprzed 1939 gospodarzami są Polacy uznający władzę Rządu Emigracyjnego, który był jedynym legalnym kontynuatorem struktur władzy państwa polskiego sprzed 1939; Zanegowanie alianckiego podziału na strefy operacyjne, w myśl którego Polska znajdowała się w radzieckiej strefie operacyjnej i wojska aliantów zachodnich ani oddziały im podporządkowane tu nie operowały. Skłonienie ZSRR do uznania władzy Rządu RP w Londynie (reprezentowanego w kraju przez Delegaturę Rządu na Kraj) w Polsce i granicy wschodniej sprzed 1939 roku (którą ZSRR uznał postanowieniami traktatu ryskiego w 1921) i praw Polski do jej terenów wschodnich, bezprawnie zagarniętych na mocy postanowień paktu Ribbentrop-Mołotow po agresji ZSRR na Polskę w dniu 17 września 1939. Spowodowanie przybycia do Polski sił aliantów zachodnich i jednostek PSZ na zachodzie, a w pierwszej kolejności 1 SBS. 2. Przebieg Akcja Burza, poza działaniami militarnymi, miała swój aspekt polityczny. Rząd w Londynie udowadniał w ten sposób prawo Polski do jej granic z 1939, co nie było zgodne z intencjami radzieckimi. Był to zamiar wyzwolenia jak największej części kraju i zainstalowania tam legalnych władz. Akcję Burza rozpoczęli żołnierze 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej, z dowódcą J. Kiwerskim (pseudonim Oliwa), którzy od marca do maja 1944 walczyli na Wołyniu wspólnie z partyzantką radziecką i w uzgodnieniu z dowódcami regularnych oddziałów radzieckich. Po zakończeniu walk część żołnierzy przebiła się na zachodni brzeg Bugu, część na stronę Armii Czerwonej, gdzie zostali internowani przez Rosjan. 21 VII 1944 KG AK zadecydowała, aby objąć akcją „Burza” Warszawę, w wyniku czego 1 VIII 1944 rozpoczęło się Powstanie Warszawskie. W ramach Akcji Burza prowadzone były także walki we wszystkich okręgach AK do jesieni 1944 r. Utworzone do realizacji Planu „Burza” jednostki AK zostały jesienią i zimą 1944 r. rozformowane. Zimą 1944-45 Akcja „Burza” została odwołana również na terenach objętych działaniami wojskowych okręgów AK na zachód od Wisły. W styczniu 1945 r. oddziały AK w południowej Polsce wykonały ostatnie akcje bojowe w ramach „Burzy”. Do maja 1945 roku do więzień i łagrów trafiło około 50 tys. żołnierzy AK. 3.Skutki Armia Krajowa zdobyła kilka dużych miast np. Wilno czy Lwów Odtworzenie części dywizji i pułków walczących w 1939 podkreśliło nieprzerwaną ciągłość Polskich Sił Zbrojnych, co posiadało nie tylko znaczenie symboliczne, ale także wyraziło się, w sierpniu 1944, oficjalnym uznaniem Armii Krajowej za wojska sprzymierzone. Z politycznego punktu widzenia nie osiągnięto jednak pozytywnych rezultatów. Alianci zachodni, informowani przez wywiad AK o przeprowadzanych przez NKWD masowych aresztowaniach żołnierzy podziemia, dowódców AK i przedstawicieli Delegatury Rządu na Kraj, nie zareagowali w stopniu umożliwiającym zmianę polityki sowieckiej wobec Polski i jej obywateli. W więzieniach i obozach zamknięto 50 000 żołnierzy AK uczestniczących w akcji "Burza", głównie za odmowę wstąpienia do kontrolowanej przez ZSRR armii Berlinga. Konsekwencją działań NKWD był terror wobec Polaków zamieszkujących tereny wschodnie, od listopada 1944 nasiliły się sowieckie pacyfikacje na Kresach, np. zamordowano 9800 Polaków tylko w powiecie lidzkim, w szczuczyńskim kolejne 8000, a w oszmiańskim 6000. Regularnie urządzano obławy na członków Armii. Z Wilna deportowano 35 000 Polaków, wymuszając oświadczenia iż wyjeżdżają oni z własnej woli – w miejsce wywiezionych osiedlano Rosjan. ZSRR dokonał także grabieży polskich dóbr kulturalnych, m.in. wywieziono całe archiwa Towarzystwa Przyjaciół Nauk i Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. 40.Kwestie granic po II wojnie światowej Konferencja w Teheranie Konferencja teherańska z przełomu listopada i grudnia 1943 r. była klęską sprawy polskiej. Gdy Roosevelt wyraził nadzieję na przywrócenie stosunków polsko-sowieckich, Stalin odparł, że zerwanie tych stosunków było rezultatem „przyłączenia się rządu RP do Hitlera w jego oszczerstwach wobec Związku Radzieckiego. Naczelny wódz, gen. Sosnkowski, domyślał się, że Polska już została włączona do radzieckiej strefy wpływów i obawiał się wcielenia do ZSRR jako republiki. Dowodził, że nie ma już nic do stracenia, należy więc obstawać przy dotychczasowym stanowisku w sprawie granic. Mikołajczyk sądził natomiast, że kompromis graniczny może jeszcze uratować niepodległość Polski. W połowie lutego 1944 r. rząd RP przyjął stanowisko kompromisowe. Dopuszczono dyskusję w sprawie granic, ale stwierdzono, że skład rządu RP nie może być zależny od ingerencji z zewnątrz. Stalin, uzyskawszy zgodę aliantów zachodnich na linię Curzona, zmierzał już do ustanowienia w Polsce kontrolowanej przez siebie władzy. Konferencja w Jałcie(4-11.02 1945): -Polska utraciła Kresy Wschodnie na rzecz Związku Radzieckiego. -Ustalono rekompensatę dla Polski w postaci dotychczasowych ziem niemieckich: Pomorza Zachodniego, Prus Wschodnich i Śląska. 41.Stalinizacja Polski: Stalinowski model władzy: W latach 1948-1956 w Polsce wprowadzono system sprawowania władzy skopiowany z ZSRR. W połowie 1984r. Odsunięto od władzy Gomółkę. Został on aresztowany pod zarzutem ,,odchylenia prawicowo-nacjonalistycznego''. Prawdziwym powodem aresztowania były jego poglądy dotyczące konieczności dopasowania polityki partii(czyli sposobu wprowadzenia ustroju komunistycznego) do warunków polskich, podczas gdy Bolesław Bierut i Jakub Berman dążyli do ścisłego wypełnienia wytycznych z Moskwy. Poza tym Gomułka nie popierał kolektywizacji rolnictwa i nie chciał potępiać komunistów jugosłowiańskich. Komuniści intensywnie rozbudowali aparat bezpieczeństwa, przymus i terror były bowiem obok propagandy najważniejszym narzędziem ich władzy. Powszechna świadomość stosowania przez UB tortur fizycznych i psychicznych tworzyły atmosferę ciągłego zagrożenia. Również zwykli ludzie byli często zmuszani do wyrażania swojego poparcia dla działań partii. Na uczelniach,a także w szkołach niższego szczebla zlikwidowano wszystkie organizacje i stowarzyszenia niekomunistyczne. Jedyną organizacją zrzeszającą młodzież stał się Związek Młodzieży Polskiej(ZMP) działający pod patronatem partii,kontrolujący zarówno studentów,jak i profesorów. Związkowi podporządkowano także harcerstwo. Stalinizacja kultury: W dziedzinie kultury za ,,jedyny słuszny” kierunek uznano tzw. realizm socjalistyczny. Wiele twórców zmuszono do publicznej samokrytyki(czyli odrzucenie własnych poglądów i uznania ich za błędne) bądź skazano na niebyt w sferze publicznej. Nauka została podporządkowana ideologii marksistowskiej, wykładowców, którzy nie chcieli podporządkować się partyjnym wytycznym, zwalniano z uczelni. ,,Bitwa o handel'': W latach 1947-48 przeprowadzono tzw. bitwę o handel, czyli upaństwowienie handlu i usług. Trudności zaopatrzeniowe wywołały wzrost cen, co jest naturalnym mechanizmem rynkowym. Pojawili się spekulanci, czyli nieuczciwi handlowcy sztucznie windujący ceny towarów. Władza komunistyczna wykorzystała problemy gospodarcze do walki z prywatnymi przedsiębiorcami, fałszywie oskarżając ich o spowodowanie trudnej sytuacji na rynku, zwłaszcza żywnościowym. W latach 1947-49 wcielono w życie Plan Odbudowy Gospodarczej nazywany też planem trzyletnim. Głównymi założeniami planu były: -odbudowa kraju po zniszczeniach wojennych -podwyższenie poziomu życia w stosunku do warunków przedwojennych -integracja tzw. Ziem Odzyskanych z resztą państwa. Przeprowadzona wówczas industrializacja oznaczała przede wszystkim tworzenie przemysłu ciężkiego kosztem potrzeb ludności. Plan trzyletni był jedynym planem gospodarczym PRL, który udało się zrealizować. Plan sześcioletni: Plan sześcioletni zakładał przede wszystkim rozwój przemysłu ciężkiego, zwłaszcza zbrojeniowego. W 1950r. rozpoczęła się przymusowa kolektywizacja wsi. Przywiązanie chłopów do własnych gospodarstw nazywano kułactwem. W 1952r przywrócono obowiązkowe dostawy produktów rolnych, za które płacono symboliczne kwoty. Rolnikom niechętnym wstępowaniu do spółdzielni władze konfiskowały maszyny ,ziemię i budynki gospodarcze ,a samych przeciwników kolektywizacji nierzadko aresztowały Walka z Kościołem: W okresie stalinowskim za głównego przeciwnika ideowego partia uznała Kościół. Porozumienie z episkopatem podpisane przez rząd w 1950r było nieustannie naruszane. Na początku 1953r władze wydały dekret poddający ich kontroli każdą nominację w Kościele. W odpowiedzi biskupi wystosowali list,w którym oprotestowali dekret i oskarżyli rząd o łamanie porozumienia. List zawierał słynne później sformułowanie Non possumus(łac. nie możemy),wykluczające możliwość zgody hierarchii kościelnej na ingerencję władz komunistycznych w wewnętrzne sprawy Kościoła. Kilka miesięcy później skazano na 12 lat wiezienia bp. Czesława Kaczmarka fałszywie oskarżonego o szpiegostwo. Niedługo potem aresztowano prymasa Stefana Wyszyńskiego i 5 innych biskupów. Uwięzienie i internowanie hierarchów kościelnych miało na celu zastraszenie społeczeństwa. 42.Scharakteryzować Polskę za czasów rządów Gomułki, Gierka itp.: Władysław Gomułka: Rządził w latach 1956 – 1970. Następuje odejście od stalinizmu i złagodzenie represji, ale nadal jest silna cenzura. W gospodarce stawia się na samowystarczalność kraju w każdej dziedzinie. Zaopatrzenie jest słabe, zagraniczne towary w sklepach są rzadkością a towary krajowe są niskiej jakości. Stopniowo pogarszały się warunki życia , spadała wydajność w rolnictwie, trudno było kupić niektóre artykuły spożywcze, było to skutkiem złej gospodarki socjalistycznej. Ataki antysemickie. Podwyżka cen żywności w okresie przedświątecznym wywołało protesty stoczniowców, interwencja milicji. Kryzys była tak ogromny że Gomułka i Cyrankiewicz musieli ustąpić ze stanowiska. Edward Gierek: Rządził w latach 1970 – 1980. Objął rządy w kraju w momencie kryzysu państwa, gdy ludzie nie mieli zaufania do partii i władz. Następuje nadzorowane przez władze otwarcie na świat ( pomimo pozorów liberalizmu nadal jednak była kontrola społeczeństwa przez władze bezpieczeństwa). Kredyty zachodnie mają zmodernizować gospodarkę, ale inwestowane są głównie w przemysł ciężki ( sztandarowa budowa: Huta Katowice).W miastach podniósł się komfort życia a wieś szybciej się urbanizowała. Poprawa zaopatrzenia w towary konsumpcyjne jest tylko czasowa, potem pojawia się problem ze spłatą długów i sytuacja gospodarcza się pogarsza. Sytuacja kryzysowa spowodowała wkrótce wystąpienia robotników w Radomiu i w ursusie. Rozpoczynała się w Polsce stagnacja, jej oznaką były wprowadzone w 1976r. kartki na cukier. W walce o utrzymanie władzy dobrym posunięciem było wprowadzenie nowego podziału administracyjnego , Polskę podzielono na 49 województwa, co osłabiło władzę w terenie a umocniło na szczytach. 43.Strajki robotnicze w PRL: Wydarzenia poznańskie – czerwiec 1956. Robotnikom chodziło o obniżenie norm produkcyjnych i podwyżkę płac, wielka demonstracja uliczna pod hasłem chleba i wolności. Nastąpiły strzały do tłumu pod urzędem bezpieczeństwa publicznego. Cyrankiewicz wydarzenia poznańskie określił jako prowokację agentów imperializmu i krajowego podziemia i słynny cytat : ‘każdy kto odważy się podnieść rękę na władzę ludową, niech będzie pewny, że mu tą rękę władza ludowa odrąbie.’ Marzec 1968 to wystąpienia studenckie w całym kraju. Główne postulaty studenckie do sprzeciw wobec wszechobecnej cenzury. Władze brutalnie stłumiły wystąpienia, potem zorganizowały kampanię antysemicką, doszło do czystek na uczelniach. Grudzień 1970 to wystąpienia robotnicze na Pomorzu ( Gdynia i Szczecin). W grudniu Gomułka ogłosił podwyżkę cen. Władze zmobilizowały wojsko ( masakra w Gdyni) Czerwiec 1976 to demonstracje robotnicze m. in. W Radomiu i Ursusie. Znowu była zapowiedź podwyżki cen. Władze uciekły się do represji, ale przestraszone, odwołały podwyżki. Gierkowi zależało na dobrej opinii u Zachodu, skąd pożyczano pieniądze. Wkrótce represje zelżały i pojawiły się pierwsze jawne działające grupki opozycyjne, między innymi Komitet Obrony Robotników ( KOR) 44.Awans społeczny: W czasach PRL-u awans społeczny był procesem prostym i nieskomplikowanym, który sprowadzał się do czynności: migracji ludności ze wsi do miast; powstawania nowej inteligencji i robotników wielkoprzemysłowych(którzy mieli być zapleczem politycznym dla władz). Z drugiej strony była to degradacja społeczna i ekonomiczna klas uznawanych za wrogie: przedwojennej inteligencji, arystokracji, mieszczaństwa. „Nie matura lecz chęć szczera zrobią z Ciebie oficera” – mówiło się w PRL, kiedy pochodzenie inteligenckie było dyskwalifikujące, bo potrzebni byli towarzysze z ludu, nieskalani burżuazyjną obróbką inteligencką. Komuniści odwoływali się do ambicji niewykwalifikowanych robotników i chłopów, którym umożliwili awans społeczny, dawali bezpieczeństwo materialne i władzę, żądając w zamian ślepej wiary i posłuszeństwa. Największe szanse na awans dla chłopów w czasach stalinowskich dawała kariera w instytucjach państwowych: administracji, milicji, wojsku. Awans społeczny polegał na dwóch okolicznościach: na dostępności i powszechności kształcenia oraz na teoretycznym braku barier dla wznoszenia się w hierarchii związanej z zawodem, rolami społecznymi, pozycją i wynikającym stąd prestiżem. Za korzystne cechy ustroju i formy państwa PRL niektórzy uważają możliwości awansu społecznego wielu warstw społecznych, choć stosowane środki, np. dodatkowe punkty za pochodzenie przy przyjmowaniu na studia wyższe, były dyskusyjne. Nierzadko kryteria awansu nie były merytoryczne – od kandydatów na stanowiska kierownicze w instytucjach państwowych, zakładach pracy, szkołach itp. wymagano przynależności do PZPR, zgodnie z zasadą: „mierny, bierny, ale wierny” (ustrojowi, władzom). Natomiast osoby o wykształceniu kierunkowym, ale niesprzyjające ustrojowi i władzom, były piętnowane i odsuwane od pracy, szczególnie w okresach przesileń politycznych. Ten, kto chciał współdziałać z władzami, znajdował szerokie pole działania i poprawy losu - skromny lekarz zostawał dyrektorem szpitala, profesor gimnazjalny miał otwarta drogę do katedry uniwersyteckiej, woźny z elektrowni stawał na czele grupy operacyjnej , robotnik był dyrektorem kopalni. Osoby te nie wiązały się w sposób machinalny z nową władzą, a mimo to, ich wrogie nastawienie do partii komunistycznej malało, podobnie jak gotowość do przeciwstawienia się jej rządom. Awans społeczny przyciągał jednak nie tylko zwyczajnych ludzi - chłopów i robotników - ale również amatorów łatwej kariery niezależnej od wyników pracy, np. kariera Nikodema Dyzmy. Stanowiskiem Polaków wobec awansu społecznego było przekonanie, że mają do niego pełne prawo. Gdyby nie oczywista akceptacja tego procesu nie byłoby np. elektryka Lecha Wałęsy na późniejszym stanowisku prezydenta. W czasach PRL-u awans społeczny był procesem prostym i nieskomplikowanym, który sprowadzał się do dwóch czynności: migracji ze wsi do miasta zmiana zawodu z chłopskiego na robotniczy Nowy ustrój przedstawił demokrację społeczną jako ideał: chciał stworzyć społeczeństwo egalitarystyczne, z możliwościami awansu dla wszystkich. Nie warto przypominać negatywów egalitaryzmu w postaci ograniczenia chęci ludzi do wysiłku, równania w biedzie, ubierania się wszystkich w podobne rzeczy i życia w podobnych mieszkaniach wśród podobnych mebli itd. Nie mówiąc o fizycznej niemożności stworzenia kraju szans wyrównanych dla wszystkich w sytuacji braku pożądanych dóbr i świadczeń oraz - w końcu - o generalnej utopijności komunistycznych ideałów. W praktyce rzekoma równość wyradzała się w parafeudalną kastowość: "Aparat partyjny i państwowy stawał się kastą, mającą dostęp do władzy oraz porównawczo lepszy dostęp do dóbr i przywilejów. Cechy kastowości miały też różnorakie ograniczenia dla nie lubianych grup ludności, a cechy feudalnopodobne - klientarne powiązania rządzących ze swoim zapleczem". Z kolei idea awansu społecznego przybierała zwykle postać promowania nie najlepszych, ale wiernych. Pozycja rodziców wciąż w dużej mierze przesądzała o pozycji dzieci: naturalny mechanizm awansu społecznego przez kształcenie działał kiepsko, funkcjonowały za to punkty za pochodzenie. Największa fala awansu społecznego w PRL była wywołana nie tyle przez działanie mechanizmów ustrojowych, ile przez straty wojenne i konieczność zapełnienia zwolnionych miejsc. Ogromne przedsięwzięcia budowlane wywoływały społeczne zadowolenie i poparcie, głównie wśród młodszego pokolenia Polaków. Dla zamieszkujących wsie, przeprowadzka do nowo powstających ośrodków miejskich, pokój w hotelu robotniczym, wizja posiadania własnego mieszkania w bloku, była jednoznaczna z ogromnym awansem społecznym rolnicy odczuwali lęk przed kolektywizacją polskiej wsi, zaś drobni przedsiębiorcy obawiali się utraty posiadanych własności. Pomimo tego, niektóre hasła propagandowe, głównie te, dotyczące "awansu społecznego" pod rządami nowej władzy, znalazła swe odzwierciedlenie w realnym świecie.. "Ten, kto chciał współdziałać z władzami, znajdował szerokie pole działania i poprawy losu - jak napisała Krystyna Kersten, współczesny historyk -skromny lekarz zostawał dyrektorem szpitala, profesor gimnazjalny miał otwarta drogę do katedry uniwersyteckiej, woźny z elektrowni stawał na czele grupy operacyjnej (...), robotnik był dyrektorem kopalni". Osoby te nie wiązały się w sposób machinalny z nową władzą, a mimo to, ich wrogie nastawienie do partii komunistycznej malało, podobnie jak gotowość do przeciwstawienia się jej rządom. Zmiany związane z przekształceniami ustroju objęły, w końcu także inteligencję. Przedwojenni przedstawiciele tej grupy wydawali się ówczesnym władzą podejrzani, dlatego próbowano ich zepchnąć na margines społeczny. Zastępując ich ludźmi z awansu społecznego, ale i często zasłużonymi dla wprowadzenia ustroju socjalistycznego. Stanowiska kierownicze obsadzano nie biorąc pod uwagę wykształcenia czy doświadczenia, ale stosując nadania z klucza partyjnego. Starano się też stworzyć nową inteligencje, by zaspokoić zapotrzebowanie państwa na lojalnych pracowników umysłowych. 45.Kwestia stosunków polsko-żydowskich po 1945roku: Po zakończeniu II wojny światowej i ujawnieniu obozów zagłady oraz statystyk okazało się ze na terenie Polski zgineło około 3mln Żydów. Ogółem około 6mln Polaków z czego połowa była narodowości żydowskiej. Ucierpieli najbardziej w czasie holokaustu. Zostali oni zamordowani w nazistowskich obozach zagłady, w Auschwitz-Birkenau, Treblince, Majdanku, Bełżcu, Sobiborze, Chełmnie lub zmarli z głodu w gettach. Miało to decydujący wpływ na dalsze stosunki polsko żydowskie. Od 40 do 100 tys. polskich Żydów przetrwało holokaust, ukrywając się lub przyłączając do polskiej bądź też radzieckiej partyzantki. Kolejne 50-170 tys. zostało repatriowanych z ZSRR a 20-40 tys. z Niemiec i innych krajów. Kociol polski był obojętny w stosunku do ich sprawy. Komunistyczne władze odmówiły restytucji mienia żydowskiego, zagrabionego podczas wojny. Po tych wydarzeniach Żydzi zaczeli masowo opuszczac Polskę z obawy o swoje życie. Ci, którzy pozostali, zajmowali się odbudową żydowskiego życia w Polsce. W 1967 z powodu poparcia przez Związek Radziecki krajów arabskich w wojnie sześciodniowej PRL zerwała stosunki dyplomatyczne z Izraelem. Z tego samego powodu wielu Polaków skrycie popierało Izraelczyków w tym konflikcie. Do 1968 ok. 40 tys. Żydów polskich, którzy pozostali w kraju, było zasymilowanych z polskim społeczeństwem, ale w ciągu roku stali się obiektem zorganizowanej przez władze państwowe akcji, zrównującej żydowskie pochodzenie z syjonizmem, co władze określały jako nielojalność względem Polski. W marcu 1968 studencka demonstracja w Warszawie dała pretekst rządowi Gomułki do rozpoczęcia antysemickiej nagonki. Kampania "antysyjonistyczna" zaowocowała usunięciem ich z PZPR, ze stanowisk kierowniczych w zakładach pracy oraz posad w szkołach i uniwersytetach, dotknęła ona niestety tez zasymilowanych polskich Żydow. W późnych latach 70. szereg osób o żydowskim pochodzeniu zaangażowało się w działalność nielegalnych grup opozycyjnych (m.in. Adam Michnik, Karol Modzelewski, Bronisław Geremek. Od lat 90. XX wieku trwa odrodzenie życia religijnego i kulturalnego polskich Żydów, zakładane są gminy wyznaniowe i instytucje oświatowe. Lata 90 charakteryzowały się polepszeniem się stosunków polsko-zydowskichPolska pomagała w masowej emigracji Żydów z ZSRR. Polscy politycy żydowskiego pochodzenia sprawowali w III RP ważne funkcje państwowe: Bronisław Geremek był ministrem spraw zagranicznych w latach 1997-2000. W ostatnich latach w Polsce miało miejsce wiele uroczystości związanych z holokaustem. We wrześniu 2000 najwyżsi dostojnicy państwowi z Polski, Izraela, Stanów Zjednoczonych i innych krajów (w tym książę Hassan z Jordanii) zebrali się w Oświęcimiu. Dodatkowo, w kwietniu każdego roku ma miejsce tzw. Marsz Żywych z Auschwitz do Birkenau. Obecnie liczba Żydów w Polsce oceniana jest na 8-12 tys. 46.Relacje państwo – kościół (rola kard. Stefana Wyszyńskiego) OPOZYCJA KATOLICKA Lata 60 -opozycja w tych latach nie posiadała żadnych struktur, które pozwalałyby na dialog ze społeczeństwem -katolickie poselskie koło „Znak” zostało od 1957 dopuszczone do legalnego działania w Sejmie -grupa ta stała się wyrazicielem opinii tej części środowiska katolickiego które było otwarte na dialog z komunistyczna władzą - odrodzenie krakowskiego „Tygodnika Powszechnego” pod red J. Turowicza -dzięki rozmowom kard Wyszyńskiego z Gomułką tygodnik ten zachował niezależność wobec komunistów -„Tygodnik Powszechny” był głównym czasopismem opozycyjnym inteligencji związanej z kościołem katolickim - w gazecie tej swoje artykuły publikowali m.in. K. Wojtyła, W. Bartoszewski, Z. Herbert i tylko w tym czasopiśmie można było przeczytać artykuły tych osób - głównym założeniem grupy „Znak” była obrona zasad demokratycznych poprzez odwołanie się do chadeckich programów europejskich -grupa miała stały kontakt z prymasem i Episkopatem Polski, broniła interesów Kościoła Katolickiego podczas konfliktu z władzą (szczególnie okres orędzia biskupów polskich do niemieckich) -„Znak” był jedynym tolerowanym przez władzę środowiskiem opozycyjnym, który odwoływał się do nauki społecznej Kościoła i doktryny personalistycznej, skłonni byli krytykować konsumpcyjny świat zachodni B. Piasecki i PAX -artykuł Piaseckiego „Instynkt Państwowy”- Piasecki staje po stronie natolińczyków -ze względu na bardziej wrogi stosunek Gomułki do Puławian, Piasecki i jego ugrupowanie przetrwało kryzys październikowy i powrócił do gry politycznej -w 1965 wszedł ze swoją grupa do Sejmu W 1967 miało miejsce przemówienie Piaseckiego w Sejmie w którym zaatakował Kościół Katolicki za nielojalność wobec państwa, po tym wystąpieniu stracił opiekę ze strony tolerującego go do tej pory prymasa -w odpowiedzi Episkopat wydał do Piaseckiego antypaksowski list pasterski, co spowodowało utracenie wiarygodności przez ugrupowanie i poparcie ze strony środowiska katolickiego KOŚCIÓŁ KATOLICKI A WŁADZA -spór władz komunistycznych w latach 60 z Kościołem okazał się dla komunistów bardzo niekorzystny -toczyła się nieustanna walka o usuwanie religii w szkołach, poprzestawano jedynie na tymczasowe przywracania nauczania religijnego w placówkach oświatowych -3maja 1957 została przez władze przygotowana kontrakcja po zapowiedzi ogłoszenia przez prymasa Wyszyńskiego Wielkiej Nowenny przed Milenium Chrztu, rozumianej przez niego jako odrodzenie moralne całego narodu.-> miało temu służyć odnowienie Ślubów Jasnogórskich Narodu, których treść kardynał ułożył sam w okresie swojego uwięzienia, po drugie rozpoczęcie peregrynacji po kraju kopii obrazu Czarnej Madonny -kwestia Milenium była przez kilka lat polem konfliktu między władzą a Kościołem -uważano za priorytet zwalczanie grożącego Polakom fanatyzmu religijnego. -nastąpiła „wojna o krzyże” czyli kwestia usuwania krzyżu z placówek edukacyjnych- w tej sprawie sukces władz, udało im się usunąć z prawie wszystkich szkół symbole religijne -następnym krokiem było usunięcie katechezy ze szkół -w odp. Episkopat zapowiedział tworzenie własnych odrębnych punktów katechetycznych -brak wydawania decyzji na budowę obiektów sakralnych -spór o budowę kościoła w Nowej Hucie( początkowo po wydarzeniach październikowych 1956 wydano zgodę na budowę lecz później cofnięto ją) -1963 wstępne rozmowy Prymasa z Gomułką na temat nowego porozumienia Polski ze Stolicą Apostolską, ale Gomułka do momentu rozwiązania wszystkich spornych problemów podchodził do tematu z rezerwą -prymas zaproponował w 1964 złożenie oficjalnego zaproszenia dla papieża na obchody milenium, ale rozmowy te z rządem okazały się porażką -brak zgody na wizytę papieża w Polsce -wstrzymanie paszportu Wyszyńskiego przez Gomułkę MILENIUM -główne uroczystości 3maja 1966 na Jasnej Górze -kard Wyszyński dokonał symbolicznego aktu oddania Polski w macierzyńską niewolę Maryi -równolegle władze zorganizowały „świeckie” obchody milenium STOSUNKI PAŃSTWO-KOŚCIÓŁ LATA 70 -dążenie do normalizacji stosunków władz ze Stolicą Apostolską -sytuację ułatwił zawarty układ polsko-niemiecki, który umożliwił usunięcie jednej z głównej przeszkód normalizacji-statusu polskich diecezji na Ziemiach Odzyskanych -1grudnia 1977 Gierek jako pierwszy przywódca komunistycznego państwa został przyjęty w Watykanie przez Pawła VI -władza za czasów Gierka chciała porozumienia z Kościołem ale nie za pośrednictwem Episkopatu Polski -po nawiązaniu stosunków dyplomatycznych z Watykanem walki wewnątrz kraju nie osłabły -SB nadal prowadziło penetrację struktur kościelnych -powrót władz do praktyk ateizacji młodzieży, chciano odsunąć ich od korzystania z m.in. sakramentów -kard Wyszyński piętnował działalność władz w czasie kazań 47.Polityka zagraniczna Gomułki Stosunki polsko-radzieckie -uregulowano status wojsk radzieckich w Polsce -podpisano ostateczny układ graniczny dot granicy polsko-radzieckiej -przeprowadzono ostatnią fale repatriacji Polityka zagraniczna: -częściowe usamodzielnienie Polski od Kremla -stopniowe otwarcie PRL na kontakty z Zachodem -chwilowo istniało tzw „pokojowe współistnienie” w kontaktach z ZSRR, przewrót na Kremlu w 64r spowodował zastąpienie Chruszczowa przez Breżniewa i następiło usztywnienie radzieckiej polityki -potwierdzeniem ciągłej ograniczonej suwerenności Polski były dwie interwencje zbrojne, które przypadły na początek i koniec rządzenia Gomułki tj w 1956r interwencja Armii Czerwonej na Węgrzech, które ogłosiły neutralności i wystąpienie z Układu Warszawskiego, Gomułka zrozumiał ten sygnał płynący z Moskwy odtąd państwo polskie było suwerenne do pewnego stopnia z zaznaczeniem nienaruszalności sojuszu z ZSRR -był przeciwny kolektywizacji wsi polskiej -przedłużył polsko-radziecki układ o przyjaźni z 1945r -głównym celem Gomułki w czasie swojej dekady(lata 60) było zawarcie układu polsko-niemieckiego -G. był wiernym sojusznikiem i wyznawcą ideologii ZSRR, uważał iż w interesie Polski są dobre stosunki ze wschodnim sąsiadem PLAN GOMUŁKI (kontynuacja planu Rapackiego) - 1963r -zakładał zamrożenie zbrojeń konwencjonalnych i atomowych na obszarze Polski, Czechosłowacji, NRD, Niemiec -zakładano też rozszerzenie takiej strefy na inne państwa europejskie PROBLEM NIEMIECKI GOMUŁKI -to jak będą wyglądać stosunki polsko-niemieckiego stało się priorytetem w polityce zagranicznej G. -kwestia granicy -grożba rewizjonizmu -szczególną uwagę na osoby które potencjalnie mogły współpracować z władzami RFN -przełom w stosunkach polsko-niemieckich: -podpisanie w 1963 trzyletniej umowy handlowej i ustanowienie stałego przedstawicielstwa handlowego RFN w Warszawie (od tej pory był to kanał nieoficjalnych rozmów obydwu państw) -istotny wpływ Kościoła Katolickiego na normalizację stosunków z zachodnim sąsiadem-> orędzie biskupów polskich do niemieckich -7grudnia 1970 Gomułka doprowadził do traktatu pomiędzy Polską a RFN, który potwierdzał integralność wszystkich państw w Europie oraz granice na Odrze i Nysie 48.Stan wojenny- karnawał solidarności: STAN WOJENNY PRZYCZYNY: -obawa przed utratą władzy i destabilizacja sytuacji politycznej -fatalna sytuacja gospodarcza -brak kompromisu i współpracy z „Solidarnością” -naciski ze strony ZSRR na polskie kierownictwo aby uspokoiło sytuacje polityczną pod grożbą wkroczenia wojsk Układu Warszawskiego -latem 1981 plany wprowadzenia stanu wojennego były już gotowe a decyzja i realizacja go leżała w kwestii Jaruzelskiego -decyzja zapadła prawdopodobnie po rozmowie Jaruzelskiego z Breżniewiem kiedy to przywódca rosyjski po raz kolejny zagroził kontrrewolucją i atakiem wojsk Układu Warszawskiego -usprawiedliwieniem Jaruzelskiego odnośnie wprowadzenia stanu wojennego był motyw zewnętrznego rosyjskiego ataku oraz możliwości wybuchu wojny domowej -istniały 3sytuacje znaczące przesłanki iż grożba wkroczenia wojsk radzieckich może ziścić się w działanie mogące zagrozić państwu polskiemu -przestroga na przykładzie wydarzeń Czechosłowacji i tamtejszych działań wojsk Układu Warszawskiego -jako pretekst polityczny wykorzystano toczące się obrady KKP w Radomiu, gdzie głosy radykalnych działaczy nagrane i spreparowane przez działaczy SB miały świadczyć o realnych zagrożeniu wojną domową 13 GRUDNIA 1981 -w nocy z 12na 13 grudnia bez decyzji konstytucyjnego organu władzy rozpoczęto aresztowania działaczy opozycyjnych, aresztowanie kierownictwa „Solidarności” (akcja „Jodła”)i większość działaczy regionalnych tego ruchu -aby uniknąć oskarżeń o stronniczość polityczną, aresztowano również działaczy poprzedniej ekipy rządzącej w tym m.in. Gierka -akcja „Azalia”=zerwanie łączności telefonicznej w całym kraju i z zagranicą -dokumentem poświadczającym o wprowadzeniu stanu wojennego był dekret o stanie wojennym podpisany na specjalnym, nagłym posiedzeniu Rady Państwa -dekret datowano na 12 grudnia aby uniknąć oskarżeń o bezprawne aresztowania ale w rzeczywistości podpisanie miało miejsce 13 grudnia ok. godz 2:30 -Ryszard Reif z PAX-u nie podpisał jako jedyny dekretu -Wojciech Jaruzelski 13 grudnia o godz 6:00 rano wystosował orędzie do Polaków w przemówieniu telewizyjnym -ukonstytuowanie się Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, która przejęła obowiązki administracyjne w kraju, na czele Jaruzelski -ograniczenie praw obywatelskich -rozwiązano organizacje społeczne, związki zawodowe STRAJKI GRUDNIOWE -w czasie stanu wojennego nie istniały odpowiednie struktury w ramach ugrupowań opozycyjnych, które byłyby zdolne do zorganizowania oporu na szerszą skalę -sparaliżowanie opozycji -protesty tylko lokalne nieskoordynowane -jakiekolwiek przejawy oporu były krwawo tłumione i natychmiastowo pacyfikowane -zawieszenie zajęć na uniwersytetach -wszelkie nawet najmniejsze demonstracje uliczne były tłumione przez oddziały ZOMO -na przemieszczanie się między miastami należało uzyskać specjalną przepustkę -strajki w kopalniach węgla kamiennego -od 13 do 28 grudnia na Górnym Śląsku podjęto akcje strajkowe prawie w 50zakładach głownie w kopalniach -większość zostały zakończone szybką interwencją wojska i ZOMO -kopalnie „Manifest Lipcowy” i „Wujek”do pacyfikacji strajków w tych placówkach użyto plutonu specjalnego ZOMO, który był w wyposażony w broń palną i ostrą amunicję -w kopalni „Wujek” przez takie działanie zginęło 9 górników 25zostało rannych -władza komunistyczna powtórnie zdecydowała się strzelać do protestujących obywateli -fiasko zapowiadanej wcześniej reformy gospodarczej pogłębiło już i tak wielkie ogólne niezadowolenie społeczne IZOLACJA MIĘDZYNARODOWA -ostry sprzeciw USA na stan wojenny -również Wielka Brytania i Margaret Thatcher poparła bezwarunkowo stanowisko amerykańskie -nie wszystko państwa europejskie tak wyrażnie określiło swoje stanowisko ws stanu wojennego w Polsce -RFN chciało kontynuować pojednawczą politykę wschodnią -11 stycznia 1982 Rada Atlantycka NATO przyjęła pod naciskiem amerykańskim zlecenie dla swoich członków aby ci nałożyli sankcje gospodarcze na Polskę, rząd amerykański od października 1982 odciął Polskę od możliwości zakupu wielu strategicznych artykułów OPÓR SPOŁECZNY -jedyną niezależną instytucją, która mogła podjąć aktywność protestu, uzyskał on też stopniową zgodę na dostęp do internowanych -utworzenie Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności przez prymasa Glempa -ich celem była pomoc materialna i wspieranie duchowe -od 1982 w Polsce zaczął działać Komitet Helsiński, jego członkowie przygotowali raport o przestrzeganiu praw człowieka w czasie stanu wojennego -komitet był ważnym miejscem tworzenia analiz prawnych -odbudowa i podziemna „Solidarność” -założenie w ramach struktur podziemnych Ogólnopolskiego Komitetu Oporu 13.01.1982 -utworzenie w ramach podziemnej „Solidarności” Tymczasowej Komisji Koordynacyjnej -demonstracje antyrządowe z okazji świąt 1 i 3 maja, w wielu miastach zorganizowano niezależne pochody i demonstracje -TKK wezwała Polaków do masowego udziału w demonstracjach ulicznych na dzień 31 sierpnia z okazji rocznicy podpisania niedotrzymanych porozumień sierpniowych -warunkiem podjęcia jakichkolwiek rozmów z władzą jaki postawiła opozycja było zwolnienie wszystkich internowanych -protest sierpniowy przybrał większe rozmiary niż przypuszczano w opozycji DYLEMATY WŁADZY -decyzja o wprowadzeniu stanu wojennego nie rozwiązała problemów politycznych, a protesty wydawały się nasilać, wyrósł problem walki z nielegalną i podziemną opozycją -rozbudowa sił SB, zwłaszcza w terenie -podstawowym środkiem represji stało się powoli już nie internowanie ale wyroki sądowe i kary więzienia -upadek znaczenia partii komunistycznej, spadek liczby członków w strukturach PZPR -władza była coraz bardziej gotowa do konfrontacji ze środowiskami opozycyjnymi -czekano na ogłoszenie opozycji co mogło stać się początkiem rozmów pomiędzy władzą a opozycją -nowa ustawa o związkach zawodowych, dzięki której „Solidarność” została zdelegalizowana i uniemożliwiony został jej powrót w ramach oficjalnych struktur PRON -Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego -w założeniu PRON miał być platformą współpracy partii politycznych i organizacji społecznych i prowadzić do odrodzenia życia politycznego na nowych zasadach, przekreślając podział na społeczeństwo i politykę -28 listopada 1982 PRON zwrócił się do Sejmu PRL z apelem o zakończenie stanu wojennego -formalnie w wyniku inicjatywy PRON 19grudnia 1982 zawieszono decyzją parlamentu stan wojenny i wypuszczono część internowanych ZNIESIENIE STANU WOJENNEGO -w 1983 liczba więźniów politycznych szacowano na 11tys -ustawa z 18grudnia 1982 o szczególnej regulacji prawnej w okresie zawieszenia stanu wojennego na jej podstawie Rada Państwa mogła w dowolnym momencie odwiesić stan wojenny bez zgody Sejmu jeśli uzna to za stosowne -22 stycznia wydanie przez TKK deklarację programową pt „ Solidarność dziś” w której potępiono stan wojenny i nawoływano do demokratyzacji życia publicznego -druga pielgrzymka JP II nadzieją na zmiany w podejściu władz -22lipca 1983 zniesienie stanu wojennego 49.Odrodzenie się Solidarnosci: W pierwszej połowie grudnia zapadła decyzja że dalszy opór w sprawie legalizacji „Solidarności” nie ma sensu. 27 stycznia 1989 r. doszło do pierwszego od września roboczego spotkania Lecha Wałęsy i gen. Kiszczaka w Magdalence, na którym ustalono procedurę obrad okrągłego stołu, ich zakres oraz termin rozpoczęcia. Obrady Okrągłego Stołu rozpoczęły się 6 lutego 1989 r. w Warszawie w Pałacu NamiestnikowskimSkład delegacji koalicyjnorządowej, ustalił gen. Wojciech Jaruzelski, który osobiście nie uczestniczył w obradach. Natomiast reprezentanci strony solidarnościowo-opozycyjnej powołani zostali przez utworzony 18 grudnia 1988 r. Komitet Obywatelski przy Lechu Wałęsie, którego sekretarzem był Henryk Wujec. 5 kwietnia 1989 r., po dwóch miesiącach przeciągających się negocjacji, w trakcie których kilkakrotnie dochodziło do sytuacji kryzysowych, nastąpiło podpisanie porozumień i uroczyste posiedzenie plenarne zamykające obrady Okrągłego Stołu Zgodnie z ustaleniami Okrągłego Stołu władze zobowiązały się do legalizacji NSZZ „Solidarność” (17 kwietnia 1989 r.) i NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność” (20 kwietnia 89 r.). Podjęto również decyzję o powołaniu Komisji Porozumiewawczej, mającej czuwać nad wykonywaniem porozumień zawartych przy Okrągłym Stole. 50.Wladza wobec ruchu Solidarność: Postulaty robotników były dla władz trudne do zaakceptowania, bo nie dotyczyły wyłącznie ekonomii. Jako pierwsze żądanie strajkujący postawili zapewnienie im prawa do utworzenia własnej reprezentacji w państwie (wolne związki zaw.). Robotnicy domagali się przestrzegania zawartego w konstytucji PRL prawa do wolności słowa oraz dostępu do kontrolowanych przez partię mediów. W kontrolowanej przez partię prasie pojawiają się wzmianki o "przerwach w pracy w Gdańsku". Cenzura zabraniała używania słowa "strajk" w oficjalnych przekazach, ale społeczeństwo nie dało się tak łatwo oszukać. Polacy mogli odbierać przez nadające zza żelaznej kurtyny Radio Wolna Europa, które przekazywało im wiarygodne wiadomości. Już 18 sierpnia w Stoczni Szczecińskiej wybuchł strajk, na którego czele stanął Marian Jurczyk. Do 21 sierpnia strajki rozlały się na cały kraj. Władze komunistyczne od wielu miesięcy znajdowały się pod presją towarzyszy z Moskwy. Kierownictwo partią przejął Wojciech Jaruzelski. Wobec oporu społeczeństwa generał uciekł się do siły. 13 grudnia 1981 wprowadzony został stan wojenny. Rano w państwowej telewizji zamiast lubianego przez dzieci "Teleranka" pojawił się Wojciech Jaruzelski i ogłosił powołanie WRON. Solidarność została zdelegalizowana. Przywódców internowano i umieszczono w strzeżonych przez SB ośrodkach odosobnienia. Oddziały ZOMO pacyfikowały siłą robotników próbujących strajkować. 16 grudnia władze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych wydały rozkaz strzelania do górników w kopalni "Wujek". Następnego dnia ogień został otwarty podczas solidarnościowych protestów w Gdańsku. Do 28 grudnia wszystkie strajki zostały rozbite. 27 grudnia cały majątek Solidarności przekazano powiązanym z PZPR związkom zawodowym OPZZ. Podobnie jak w czasach działalności AK jednym z symboli podziemnej walki były malowane na murach hasła i znaki. 51.Magdalenka, Okrągły Stół 52.Lata 80. Kwestia relacji polsko-sowieckich za czasów Gorbaczowa i Jaruzelskiego 53.PRL: władza komunistyczna wobec polskiej emigracji: Wywiad PRL („bezpieka”) interesował się nie tylko opozycją krajową bądź ludźmi mieszkającymi w kraju, a podejrzewanymi o wrogie lub co najmniej niechętne nastawienie wobec władz komunistycznych w Polsce i oczywiście nieprzychylność wobec Związku Sowieckiego. Interesował się także emigracją – osobami które pozostały za granicą, a w dodatku działały na niwie politycznej, publicystycznej i dziennikarskiej, kontestując ideologię komunistyczną i położenie geopolityczne Polski po Jałcie. Samo istnienie emigracji było dla władzy ludowej niewygodne. Tak liczna rzesza ludzi kontestujących zmiany w Polsce po 1945 r., oznaczała niezgodę na to, co dokonało się w kraju pod przymusem. Emigracja utrzymywała przynajmniej ślady praworządności i ciągłości legalnego rządu RP na wygnaniu. Ponadto za pomocą radiostacji i prasy wpływała na postawy społeczeństwa w kraju, przypominając, że przynajmniej formalnie istnieje legalna władza polska na obczyźnie, reprezentująca ciągłość prawną Rzeczypospolitej. Wprawdzie wpływ ten materialnie był skromny wobec trudności słuchania polskich rozgłośni zagranicznych i bardzo wątłego dopływu prasy emigracyjnej do ojczyzny, jednak dopływ ten był w kraju dobrze znany i cieszył się popularnością. Propagandowo funkcjonowanie takich ośrodków było dla władz PRL bardzo niewygodne ze względu na to, że podważało komunistyczną agitację, iż Polska Ludowa jest rajem, a sojusz ze Związkiem Sowieckim filarem istnienia tzw. wolnej Polski i jej niepodległości. Stąd próby rozbicia zwartości emigracji i skłonienia jej do powrotu do kraju, zwłaszcza prominentnych politycznie osób oraz znanych publicystów i działaczy (wielu z nich zostało „figurantami”, czyli w żargonie bezpieki ludźmi, którymi interesowały się tajne służby PRL). Emigrację można utożsamiać z antykomunizmem, przejawiała bowiem niepodległościowe postawy -zarówno formalno-prawny kształt jej instytucji politycznych, jak i działalność partii politycznych oraz będące tego konsekwencją zróżnicowanie ideowe. Antykomunistyczna w istocie rzeczy była także jej - szeroko rozumiana - kultura, zarówno w sensie instytucjonalnym, jak i aksjologicznym. Krótko mówiąc antykomunizm poza krajem to emigracja we wszystkich swoich objawach i formach działania. W życiu politycznym, umysłowym, sferze wartości i tradycji. Emigracja miała w aktywny sposób działać na rzecz odzyskania niepodległości i reprezentować wobec świata zewnętrznego te aspiracje narodu, których nie mógł on wyrażać w sposób bezpośredni – wszystko to było dla władzy komunistycznej bardzo niewygodne, ponieważ zawsze jakaś część Polaków pozostających w rodzinnych stronach miała dostęp do źródeł pochodzących z emigracyjnej działalności, co zaburzało wpływ propagandy na całość społeczeństwa i utrudniało jej działania, mające na celu podporządkowanie sobie obywateli i ujednolicenie myśli (PRL jako władza pragnąca dobra społeczeństwa i dbająca o nie). 54.Opozycja demokratyczna 55.Kwestia systemu politycznego po 1945r. 56.Zmiany konstytucyjne 57.Neostalinizm w Polsce po 1945r. : Z powodu uzależnienia Polski od Rosji, większość decyzji była podejmowana przez Stalina. Stąd też lata 1945 (zakończenie II wojny światowej) - 1953 (śmierć Stalina) określa się mianem stalinizmu albo terroru stalinowskiego. Określenie terror związane jest z charakterem ówczesnego sposobu rządzenia, ponieważ władza opierała swój autorytet na bardzo rozbudowanym aparacie przemocy. Powołano Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, czyli tzw. "bezpiekę", które zajmowało się "karaniem" nieposłusznych jednej i słusznej idei obywateli. Bezpiece podlegała Milicja Obywatelska (MO) i Urząd Bezpieczeństwa (UB). Sposoby działania tych organów można porównać do działań Hiszpańskiej Inkwizycji, niemieckiego Gestapo, a nawet radzieckich obozów pracy przymusowej. Te dwa organy wykonawcze stosowały szeroki wachlarz represji: od psychicznych i fizycznych tortur w celu złamania przeciwnika do umieszczania w karnych obozach. Trudno nie zaważyć, że w Polsce jeden represyjny rząd hitlerowców został zastąpiony innym-rządem Partii. Władza ludowa represjonowała zwłaszcza Polaków, którzy w czasie wojny walczyli w Armii Krajowej. Odbywały się liczne sfingowane procesy, w których żołnierze ci byli oskarżani np. o próby obalenia nowej władzy. Władza nie pominęła w swoich prześladowcach także Kościoła Katolickiego. Komuniści rozprzestrzeniali informacje, w których oskarżali księży o podporządkowanie polskich interesów polityce Stolicy Apostolskiej, który podporządkowany był Stanom Zjednoczonym i realizował rzekomo politykę imperialną. Władza zakazała udzielania księżom ślubów kościelnych, a para młoda mogła jedynie zawrzeć ślub cywilny. W szkołach podstawowych oraz średnich wycofano lekcje religii z programu nauczania, a w 1949r. władza wydaładekret "O ochronie wartości sumienia", który wprowadzał kary za zmuszanie kogokolwiek do uczestniczenia w religijnych praktykach, a także za udział w publicznych zbiegowiskach. Zgodnie z zawartymi w dekrecie przepisami skazany mógł zostać każdy praktykując katolik. 14 kwietnia 1950r. rząd postanowił pość na pewne ustępstwa i zawarł z polskim Episkopatem umowę, w której przewidziano powrót lekcji religii do szkół, utrzymanie seminariów, duszpasterskiej pracy w armii oraz w zakładach karnych. Kościół otrzymał także pozwolenie na dalsze prowadzenie działań opiekuńczych i dobroczynnych. Za ustępstwa wobec Kościoła władza oczekiwała, że duchowni będą nauczać swoich wiernych szacunku dla prawa oraz władzy państwowej, co oznaczało równocześnie potępienie działaczy podziemia i poparcie polityki dotyczącej Ziem Odzyskanych. Okazało się jednak, że władza w ogóle nie zamierzała respektować postanowień tego układu. Najbardziej było to widoczne w sprawie katechizacji młodzieży. Po uchwaleniu konstytucji PRL w lipcu 1952r., duchowni mieli rok później złożyć przysięgę n nową ustawę zasadniczą. Ponieważ księża odmówili, prymas Polski Stefan Wyszyński został internowany. To spowodowało, że w 17 grudnia 1953r. biskupi złożyli jednak przysięgę na wierność PRL. Prymas został wypuszczony dopiero trzy lata później 26 października 1956r. Władze komunistyczne starały się by święta kościelne zostały zastąpione przez święta państwowe. Konstytucja zawierała co prawda katalog swobód obywatelski, ale wszystkie te zapisy nie miały gwarancji, czyli ich stosowanie było fikcją. Swobody te zależały również od spełniania obywatelskich obowiązków, co oznaczało po prostu lojalność wobec komunistycznych władz. Jeden z absurdalnych przepisów mówił o obowiązku meldunku zgromadzenia w mieszkaniu, w którym uczestniczyły ponad trzy osoby. O takim zgromadzeniu należało powiadomić najbliższą komendę milicji. W rzeczywistości nikt nie stosował się to tego przepisu, co dostarczało władzy pretekstu do aresztowań "niewygodnych" obywateli. Wszystko odbywało się zgodnie z panującą wtedy zasadą, ż wystarczy wskazać człowieka, a jakiś paragraf na pewno się na niego znajdzie. Władza jednak spełniała także niektóre obowiązki wobec obywateli. Zapewniała edukację, a akcja prowadząca do zwalczania analfabetyzmu wśród Polaków odniosą pozytywny skutek. Programy nauczania były jednak stworzone pod dyktando Partii, co sprawiało, że w szkłach uczono sowieckiej wersji historii i komunistycznej ideologii. Niestety niektóre poglądy na stałe utrwaliły się świadomości, co sprawia, że obecnie trudno jest zmienić sposób myślenia Polaków. 58.Porównać gospodarkę za czasów Bieruta, Gomułki, Gierka: Bierut i Gomułka kształtują komunistyczne państwo polskie - lata pięćdziesiąte. Na początku lat pięćdziesiątych nastąpiła denominacja, czyli wymiana waluty. Dla płac i cen towarów zastosowano przelicznik 3:100, ( za 100 złotych starych można było dostać 3 złote nowe). Natomiast dla oszczędności zastosowano przelicznik 1:100, (za 100 starych złotych otrzymywano złotówkę). Doprowadziło to do gwałtownego i drastycznego zubożenia narodu. Ludziom brakowało pieniędzy na najpotrzebniejsze towary. W kraju panowała bieda. zakazano posiadania obcych walut, za które można było na przykład nabywać towary zagraniczne w PEWEX-ach. Nie pozwolono posiadać złota i platyny. Zastrzeżono także kary za przestępstwa dewizowe. wszystko to miało miejsce dnia 28 października 1950 roku. Zaczęto powoli wprowadzać kartki. w1952 roku wprowadzono kartki na dania mięsne w restauracjach. Władze okartkowały również cukier, mydło i proszek do prania. Widmo reglamentacji wszystkich towarów w państwie stanęło przed oczami Polaków. Na szczęście do takiej sytuacji nie doszło. W 1953 roku zniesiono wszystkie wprowadzone w uprzednim roku kartki, ale równocześnie podniesiono ceny towarów. Gospodarka Gomułki - lata sześćdziesiąte. Na półkach w sklepach w latach 60. były produkty głównie rodzimej produkcji, ewentualnie kilka winogron czy brzoskwiń z demoludów, których ceny były bardzo wysokie.Dzieci więc takie rarytasy jak egzotyczne owoce czy słodycze dostawały zazwyczaj tylko na święta. Sklepy przez cały okres PRL-u bardzo słabo zaopatrzone były w mięso, obojętnie czy było na kartki czy nie. Kolejka w rzeźniku występowały bardzo często. W latach sześćdziesiątych sklepy w ogóle były słabo zaopatrzone, chociaż nie osiągnięto jeszcze stanu z lat osiemdziesiątych, kiedy to półki dosłownie świeciły pustkami. Produkty zagraniczne nie mogły pod żadnym pozorem pochodzić z państw kapitalistycznych, które uważane były za ówczesne zagrożenie dla dobrego ustroju komunistycznego. Były cztery sposoby zakupu zachodnich towarów. Pierwszym z nich były KOMISY. Do komisów rzeczy sprzedawali głównie marynarze, którzy z racji wykonywanego zawodu mieli najlepszy dostęp do obcej waluty i którym tę walutę wolno było posiadać, gdyż właśnie w markach czy dolarach dostawali swoje pensje. Kupowali więc na zachodzie rzeczy, a później za odpowiednio wyższą kwotę sprzedawali do komisu, z którego zwykli szarzy ludzie mogli za złotówki kupowac na przykład odziez. Niestety było to drogie. Drugie to sieć sklepów PEWEX. W PEWEX-ach dostać można było: kosmetyki, ubrania, żywność (kawę, słodycze, konserwy), papierosy, alkohol, zabawki. W PEWEX-ach można było kupowac tylko za dolary lub bony towarowe. Dolarów oczywiście nikt w domu nie mógł trzymac, chyba że dostał je w legalny, udokumentowany sposób. Jeżeli dostało się je jednak w prezencie, szło się wówczas do specjalnego banku PKO, w którym mogło się wybrać przesłaną kwotę w postaci bonów towarowych. Towary były drogie.Trzecią z kolei drogą były BAZARY. Najsłynniejszy bazar - Bazar Różyckiego w Warszawie.(towary dzieki prywatnym przemytnikom). Po czwarte były sklepy BALTONA. Zaopatrywały głównie statki i marynarzy w żywność (szynka baltonowska to przykład dobrego zabezpieczenia żywności przed zepsuciem), kosmetyki, papierosy, alkohol czy ubrania. Przeciętny śmiertelnik raczej nie zaglądał do tego rodzaju instytucji. Mamy więc handel zagranicznymi towarami: bardzo drogi w porównaniu do zarobków i za obcą walutę (oprócz komisów i bazarów). Wraz z zapotrzebowaniem ludzi na zagraniczne towary, a co za tym idzie na zachodnią walutę (głownie marki i dolary), rozpowszechniał się czarny rynek walut. Ludzie posiadający dużą ilość obcej waluty, chętnie z kilkakrotnym przebiciem, sprzedawali ją potrzebującym, których raczej nigdy nie brakowało. Zaczęto także prowadzić nielegalne kantory. Rodzime ubrania były bardzo słabej jakości. wszystko produkowano w fabrykach, hurtowo. Nie wszystkie nasze produkty były złej jakości. Fabryki produkowały również barwne, nowoczesne ubrania, jednakże nie dla swojego kraju, ale na eksport, żeby pokazać innym krajom, co się w Polsce nosi. Ludzie bili się o tak zwane "odpadki z eksportu", które często pozostawały w kraju. Toczyły się bitwy o przybory szkolne. Trzeba było doskonale orientować się, gdzie, co i kiedy przywiozą (funkcja koleżankisprzedawczyni wręcz niezbędna). Jak się coś dostało, to nikt nie wykrzywiał nosem na jakość - grunt, ze w ogóle było! O podręczniki nie było również tak prosto. Na nowe książki mogli pozwolić sobie jedynie prymusi, którzy dostawali w nagrodę za dobre stopnie specjalne talony na podręczniki, a reszta musiała między sobą odkupywać potrzebne książki. Na szczęście system nauczania, a co za tym idzie i podręczniki, nie zmieniały się jak w dzisiejszych czasach co roku, ale były raczej trwałe. Jak już można było wywnioskować z powyższego tekstu Polacy jedli proste, polskie potrawy. Nagłe zaopatrzenie sklepów było zjawiskiem naprawdę sporadycznym i nieczęsto oglądanym. Obserwowano je także w miastach, w których zaczęły się strajki, by złagodzić i osłodzić troszkę życie buntującym się robotnikom. Wielkie oblężenie miały także sklepy monopolowe, kiedy przywieźli na przykład taki rarytas jak piwo w butelce. Normalnie w sklepach dostać było można niezbędne produkty żywnościowe i właściwie to tylko to Konkurencji na wstępie, nie było. A jeśli nie będzie chciał chodzić do jednego sklepu, to niech idzie do drugiego. Państwu i tak było wszystko jedno, gdyż cały handel był upaństwowiony. Dotychczas wszystkie towary można było nabywać jedynie w małych sklepach detalicznych. Nowością był otwarty w Warszawie 6 czerwca 1962 roku sklep samoobsługowy SUPERSAM. 25 listopada 1967 roku z taśmy montażowej w FSO na Żeraniu zszedł pierwszy Fiat 125p. Samochody jednak były wówczas bardzo drogie i praktycznie tylko nieliczni mogli sobie na nie pozwolić. Posiadanie auta, nawet Fiata 125p, było wówczas oznaką wielkiej zamożności i budziło powszechną zawiść. Gospodarka za czasów Gierka: Gierek był wychowany na bogatym zachodzie Europy i po objęciu rządów chciał, żeby Polska przypominała kraje zachodu. Nie chciał jednak porzucić ustroju komunistycznego. Za czasów panowania Gierka do rolnictwa wprowadzono wiele maszyn, zaczęto używać w większej mierze nawozów sztucznych itp. Produkowane w Polsce produkty były jak na tamte lata dobrej jakości – odpowiadały normom i standardom zachodnioeuropejskim. Za czasów gierka wprowadzono wiele trafnych i bardzo przydatnych innowacji. w pewnym momencie ilość inwestycji przerosła naszego przywódcę, najwidoczniej nie miał on zbyt dobrze wyszkolonych doradców i podwładnych, którzy kontrolowaliby to, co powstawało w kraju. Realizacja wielu pomysłów była nieprofesjonalnie wykonana. Np. miasta budowano bez oczyszczalni ścieków, domy budowano z rakotwórczych i szkodzących zdrowiu materiałów, żywność była często skażona, a stan środowiska naturalnego bardzo się pogorszył. Polska za panowania Gierka nawiązała wiele kontaktów międzynarodowych na stopie gospodarczej – eksportowano wiele polskich złóż. Złoża te nie były niestety wydobywane rozsądnie lecz z wielkim rozmachem, szybko i bez zastanowienia się nad konsekwencjami. Taki brak zastanowienia się nad przyszłymi konsekwencjami nastąpił również podczas zaciągnięcia wielomiliardowych kredytów, które umożliwiły początkowo pewien rozwój kraju, ale gdy pieniądze wydawano na drogie zachodnie technologie głównie z Francji i RFN. Gierek wykupił licencję na produkcje Fiata 126p – samochód ten miał podnieść status życia Polaków i przybliżyć go znacznie do standardów życia panujących na zachodzie Europy. Jednak kryzys gospodarczy pogłębił się w kraju przez nieumiejętne rozporządzanie pożyczonymi pieniędzmi, korupcję i braki w rynku. Jedynym wyjściem było podniesienie cen. Na odzew tych działań rządu w społeczeństwie nie długo trzeba było czekać – w 1976r. w Radomiu i Ursusie, oraz w 1980 w Gdańsku zorganizowano protesty w których znaczną część uczestników stanowili robotnicy. Towary zaczęły być wydzielane społeczeństwu, wprowadzono „sprzedaż na kartki” np. na jedną dorosłą osobę przypadało 2,5 kg mięsa i wędlin, 1kg cukru miesięcznie. Jednak przekonanie rządzących o tym, iż polska gospodarka rozwija się nad wymiar dobrze nie pozwoliło na jakiekolwiek zmiany, ani poprawki. Znaczna część zapożyczonych pieniędzy w państwach kapitalistycznych została przeznaczona na rozwój polskiej kultury i nauki. ZSRR zaczął proponować kontrakty Polskim firmom, które zamiast czerpać korzyści z wykonywanych za wschodnią granicą prac musiały dokładać do interesu. Co jeszcze bardziej pogrążyło stan polskiego budżetu i uniemożliwiło spłatę kredytów,które zostały zaciągnięte. Edward Gierek już w lipcu 1980r. został zmuszony do ustąpienia ze stanowiska przywódcy partii. W ramach rozliczeń wewnętrznych został usunięty z PZPR. Podczas stanu wojennego został oddzielony od społeczeństwa, a w ramach represji została mu odebrana emerytura. Na początku Edward Gierek robił co mógl dla Polski. Niestety w pewnym momencie zaczęto stosować propagandę, która miała tuszować niepowodzenia rządzących krajem, co nie było dobrym wyjściem ze złej sytuacji. sposób jego politykowania nie był uczciwy, tuszował przed narodem problemy państwa, a wręcz przeciwnie informował o coraz większych sukcesach naszej gospodarki 59.Na czym polegały reformy gospodarcze PRL: Pierwszy etap reform - 1982-1987 Miał on na celu wydobycie gospodarki socjalistycznej PRL z głębokiego kryzysu. Prace na projektem zmian prowadziła Komisja ds. Reformy Gospodarczej. Program zakładał zastąpienie systemu centralnego sterowania systemem wielu autonomicznych przedsiębiorstw. Zmiany miały być prowadzone wg strategii „małych kroków” czyli rozłożenia reformy na kilka lat, z 2-3-letnim etapem przejściowym przed realizacją zasadniczej fazy. Reforma cenowa Zakładała urealnienie cen zaopatrzeniowych w stosunku do cen światowych. Reforma Centrum Gospodarczego Nie zrealizowano planowanego przejęcie przez Sejm roli najwyższego organu władzy, zasadniczej likwidacji dominującego systemu ministerstw branżowych z podległymi im zjednoczeniami i przedsiębiorstwami, ani istotnych zmian w funkcjonowaniu systemu bankowego oraz urzędów centralnych m.in. Komisji Planowania. Usamodzielnienie i samorządność zakładów pracy Tzw. „trzy S” – Samodzielność, Samorządność, Samofinansowanie. Nowy system podatkowy Zakładał upowszechnienie i ujednolicenie podatków, w rzeczywistości kontynuowano dotychczasowy skomplikowany system. Stosowano również szereg skomplikowanych ulg podatkowych np.z tytułu przyrostu eksportu lub za eksport do wybranych krajów. Dotacje i kredyty Jednym z podstawowych celów reformy było samofinansowanie przedsiębiorstw państwowych. Ponieważ władze uznały ze zakłady nie są jeszcze gotowe na taką operacje, przewidziano system dotacji i dopłat państwowych. Drugi etap reformy gospodarczej Nowy plan kładł większy nacisk na stworzenie równych warunków ekonomicznych dla wszystkich sektorów własności, oraz wspieranie małych firm prywatnych. Proponowano także otwarcie polskiego obszaru gospodarczego dla kapitału zagranicznego. Realizacja 1987-1988 (Rząd Zbigniewa Messnera) Reforma centrum gospodarczego. Zlikwidowano ministerstwa działowo-gałęziowe i powołano Ministerstwo Przemysłu. Jednocześnie utworzono Wspólnotę Węgla Kamiennego oraz Wspólnotę Energetyki i Węgla Brunatnego. Zwiększenie samodzielności przedsiębiorstw. Zmiany w ustawach min. o wynalazczości, o przedsiębiorstwach państwowych, samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego, planowaniu społeczno-gospodarczym, gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, Prawo celne. Reforma cenowa. Przeprowadzono operację cenowo-dochodową wprowadzającą podwyżki cen na artykuły żywnościowe, zaopatrzeniowe i inwestycyjne. Spowodowało to falę strajków i protestów na tle płacowym. Transformacja systemu bankowego Realizacja 1988-1989 Plan Konsolidacji Gospodarki (Rząd Mieczysława Rakowskiego) Likwidacja i restrukturyzacja przedsiębiorstw. Kontrowersyjna decyzja o likwidacji Stoczni im. Lenina Przekształcenie Komisji Planowania w Centralny Urząd Planowania. Nowy urząd pozbawiono funkcji bieżącego zarządzania gospodarką – stanowił jedynie organ sztabowo-konsultacyjny rządu. Liberalizacja działalności gospodarczej Znoszenie reglamentacji. wprowadzono wolne ceny mięsa i jego przetworów. Fundusz Obsługi Zadłużenia Zagranicznego oraz Legalizacja obrotu dewizowego. 60.starania polski na frontach I WŚ(w jakich armiach walczyli, po czyjej str, z czyjego poboru, jaki legion) 61.koncepcje zjednoczeniowe(koncepcja trialistyczna, sojuszu z rosją, niemcami) 62.kampania wrześniowa: Westerplatte Dnia 1 września 1939 roku o godzinie 4.45 nad ranem niemiecki pancernik "Schleswig-Holstein" rozpoczął ostrzał Westerplatte, polskiej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Bitwa graniczna- W godzinę po rozpoczęciu walk na Westerplatte, oddziały Wehrmachtu obaliły słupy graniczne i od Prus Wschodnich wkroczyły na tereny Wolnego Miasta Gdańska. Jeszcze tego samego dnia, to jest 1 września oddziały armii niemieckiej przekroczyły granicę zachodnią państwa polskiego na całej szerokości, rozpoczynając realizację planu "Fall Weiss" wojny błyskawicznej, która zakładała, że wojska nazistowskie dostaną się ze wszystkich stron linii granicznej i podążać będą ku Warszawie. W dniach od 1 do 3 września Polacy prowadzili tzw. bitwę graniczną. Wojna powietrzna- Jeszcze przed rozpoczęciem ataków z 1 września 1939 roku, polskie samoloty odleciały na zamaskowane lotniska polowe. Dzięki temu Luftwaffe zniszczyła jedynie stare samoloty specjalnie pozostawione w bazach, które Polsce i tak by się na nic nie przydały Sytuacja w pierwszym tygodniu wojny- Tymczasem w Polsce po trzydniowej bitwie granicznej, Niemcy przełamali opór Polaków i wkroczyli na ziemie Rzeczpospolitej, posuwając się coraz szybciej w stronę stolicy. W nocy z 4 na 5 września rozpoczęto ewakuację rządu, instytucji państwowych i złota z Banku Polskiego. Warszawa przygotowywała się do obrony przed Niemcami. Na czele obrony stolicy stanął prezydent miasta, Stefan Starzyński. Bitwa nad Bzurą- wycofujące się z Wielkopolski i Kujaw armie "Pomorze" i "Poznań" złączyły się 9 września koło Płocka i Łęczycy. Na czele połączonych wojsk stanął generał Tadeusz Kutrzeba. Wojska rozpoczęły walki z 8. Armią oraz częściowo z 4. i 10. Armią niemiecką. Poza tym oddziały pod dowództwem generałów Edmunda Knoll-Kownackiego i Mikołaja Bołtucia uderzyły na Łowicz i Łęczycę. Atak wojsk polskich zahamował działania Niemiec, którzy musieli zatrzymać swój marsz na stolicę. 11 września Polacy zajęli Łowicz. Bitwa nad Bzurą toczyła się nadal. Zakończyła się dopiero 22 września całkowitym rozbiciem armii Nóż w plecy- Polska nie wiedziała nic o aneksie do paktu Ribbentrop-Mołotow. Umożliwiło to ZSRR do zachowania pozorów dobrych stosunków radziecko-polskich. Obecny podczas kampanii wrześniowej ambasador ZSRR w Warszawie oferował nawet pomoc militarną Polakom. Jednocześnie nie przeszkodziło to władzom na ustawianie kilkudziesięciu dywizji Armii Czerwonej przy granicy z Polską. Poza tym działała propaganda antypolska. Prasa radziecka oskarżała Polskę o naruszanie obszaru ZSRR i prześladowanie mniejszości narodowych, głównie Ukraińców i Białorusinów. Kiedy po Moskwie zaczęły krążyć plotki o rzekomym zdobyciu Warszawy przez hitlerowców, Kreml pospieszył z gorącymi gratulacjami. Radiostacja w Mińsku orientowała lotnictwo niemieckie w nalotach na miasta polskie. Dokonując agresji na Polskę, rząd radziecki pogwałcił trzy układy: pokój ryski z 1921 roku o granicy polsko-radzieckiej, protokół Litwinowa z 1929 roku o załatwianiu wszystkich konfliktów drogą pokojową oraz pakty o nieagresji z 1932 i 1934 roku. Londyński "Times" określił napaść Armii Czerwonej jako "pchniecie Polski nożem w plecy". Walki na dwóch frontach- Polacy nie byli kompletnie przygotowani na walkę na dwóch frontach, toteż w każdej bitwie ponosili coraz większe klęski. W dniu 18 września armia "Kraków" wraz z częścią armii "Lublin" pod dowództwem generała Tadeusza Piskora podjęły walkę z przeważającymi siłami niemieckimi i radzieckimi pod Tomaszowem Lubelskim. Przegrały po dwóch dniach bitwy, 20 września 1939 roku. Został w ten sposób rozbity nasz front wschodni środkowy. Pozostał tylko front południowy, ale i ten uległ rozbiciu przez wrogie wojska podczas obrony Lwowa, który został oddany po zdobyciu Rosjanom przez Niemców. Armia Czerwona posuwała się ku granicy ustalonej w pakcie Ribbentrop- Mołotow. Dnia 20 września armia radziecka po ciężkich zmaganiach i ostrzale artyleryjskim zdobyła Grodno, bronione przez Polaków. Wkrótce także poddał się Białystok. Kapitulacja Warszawy- Dnia 28 września 1939 roku poddała się bohatersko broniona stolica Polski, Warszawa. Generał Tadeusz Kutrzeba, zastępca dowódcy armii "Warszawa", ze strony polskiej oraz Johannes Blaskowitz z niemieckiej podpisali akt kapitulacji Warszawy. Oznaczało to koniec istnienia państwa polskiego. Jeszcze tego samego dnia minister spraw zagranicznych Rzeszy Joachim von Ribbentrop i radziecki komisarz spraw zagranicznych Wiaczesław Mołotow podpisali "traktat o granicach i przyjaźni" ustalając granicę rozbioru Polski wzdłuż rzek Pisy, Narwi, Bugu i Sanu, co oznaczało, ze Moskwa zrzekła się części województwa lubelskiego i warszawskiego na rzecz Niemiec, w zamian za wolną rękę w stosunku do Litwy. Tajny protokół dołączony do traktatu przewidywał wspólną walkę radzieckich i niemieckich służb bezpieczeństwa z polskim ruchem podziemnym. Na IV rozbiorze Polski, jak często nazywany jest układ z 28 września 1939 roku, skorzystała również Litwa. W zamian za zgodę na wprowadzenie 30-tysięcznego garnizonu Armii Czerwonej i zbudowanie eksterytorialnej linii kolejowej otrzymał ona od Związku Radzieckiego Wileńszczyznę. Niewielkie obszary na południu Polski zagarnęła także Słowacja. Ostatnie bitwy kampanii- Mimo iż 28 września generał Tadeusz Kutrzeba podpisał kapitulację Warszawy, a Rzesza i Związek Radziecki przystąpiły do dzielenia ziem Polski, Polacy nie zamierzali się tak łatwo poddać. Praktycznie walki trwały jeszcze do 5 października. Obok obrony Warszawy prowadzono obronę twierdzy modlińskiej. Do 28 września obrońcy odparli liczne szturmy i zestrzelili 24 samoloty nieprzyjaciela. Dnia 29 września zawarto umowę o honorowym poddaniu twierdzy. Niemcy jednak nie dotrzymali warunków kapitulacji. Ostatnią rozegraną w czasie kampanii wrześniowej bitwą był Kock w dniach 1-5 października. Wtenczas to Samodzielna Grupa Operacyjna "Polesie" pod przywództwem generała Franciszka Kleeberga poniosła klęskę na skutek włączenia się do walk lotnictwa i wojsk pancernych ZSRR oraz braku amunicji. PODSUMOWANIE - Przyczyny klęski- Polacy nie mieli szans na wygranie kampanii wrześniowej. Niemcy przewyższali nas we wszystkim. Mieli więcej żołnierzy, siły ognia, samolotów i czołgów. Poza tym Niemcom, i tak przecież silnym, pomogła 17 września Armia Czerwona. Wtenczas to 25 jednostek polskich musiało stawić czoła 75 oddziałom niemieckim i 52 wielkim i "świeżym" radzieckim. Na pewno też na naszą niekorzyść było ukształtowanie linii granicznej polsko-niemieckiej, a później i polskoradzieckiej. Obie one nie dość że po dwóch przeciwnych stronach, to jeszcze były bardzo długie. Polacy nie mogli sobie poradzić z zatrzymaniem w pierwszych dniach września ataku hitlerowców, a co dopiero, gdy musieli działać na dwóch frontach. W obliczu tych negatywnych czynników słaba łączność z dowództwem, niedoskonałość polskiego planu wojny i bierność Naczelnego Dowództwa spada na drugi plan, ale także nie można o tym zapomnieć. Mimo to polską wojnę obronną historycy oceniają pozytywnie. Przez cały miesiąc zaciekle broniliśmy naszego państwa mimo tak wielkiej przewagi wroga. Polacy przetrwali w duchu walki i patriotyzmu. -Straty- Przyczyniliśmy się do wielkich strat Rzeszy, która na skutek kampanii wrześniowej straciła wielu żołnierzy (około 45 tysięcy) i sił bojowych: samolotów, czołgów, etc. O stratach radzieckich brak dokładnych danych. W kampanii wrześniowej poległo około 70 tysięcy żołnierz i oficerów polskich, a 133 tysięcy odniosło rany. We wrześniu do niewoli radzieckiej dostało się 180 tysięcy żołnierzy, a do niemieckiej - 300 tysięcy, poza tym około 50 tysięcy oficerów i żołnierzy dostało się do niewoli już po zakończeniu działań wojennych. Około 85 tysięcy przedostało się do Rumunii i Węgier. 63.eksterminacja narodu polskiego i żydowskiego: Eksterminacja (łacińskie exterminatio – zniszczyć), polityka zagłady, wyniszczenia określonych grup ludności z powodu ich odmienności rasowej, religijnej lub narodowościowej. Obejmuje także świadomą likwidację dorobku kulturowego wspomnianych grup. Szczególnym przejawem eksterminacji był holocaust. Eksterminacja Żydów: Pierwszym jej aktem były działania „oddziałów specjalnych” Einsatzgruppen na terenie Związku Radzieckiego po niemieckiej inwazji rozpoczętej w czerwcu 1941 roku. Oddziały te, działające wkrótce po wkraczających wojskach niemieckich, dokonały zabójstw ponad pół miliona Żydów, a także Cyganów, jeńców wojennych oraz członków partii komunistycznej. Rola tych oddziałów sprowadzała się do spędzania lokalnej ludności żydowskiej i innych osób przeznaczonych do eksterminacji do specjalnych miejsc i masowych rozstrzeliwań, najczęściej za pomocą karabinów maszynowych Na mniejszą skalę eksperymentowano z innym pomysłem: samochodami wydzielającymi gazy spalinowe do ładowni, zabijające znajdujących się w niej ludzi tlenkiem węgla. W niektórych obozach stosowano gaz cyklon B, używany dawniej jako środek owadobójczy. Pierwszym systematycznym programem eksterminacji Żydów była Einsatz Reinhard, która objęła 2 miliony Żydów zamieszkujących Generalne Gubernatorstwo. W ramach tej operacji utworzono obozy zagłady: Belzec koło Bełżca, Sobibor koło wsi Sobibór i Treblinka koło wsi Poniatowo. Poza tymi trzema utworzono także obozy zagłady: Auschwitz II (Birkenau) na terenie wsi Brzezinka koło Oświęcimia, Kulmhof nieopodal Chełmna nad Nerem i Majdanek na obrzeżach Lublina. Wszystkie sześć obozów zagłady umieszczono na ziemiach polskich z powodu utrudniającego pomoc terroru, centralnego położenia Polski, dużej populacji żydowskiej oraz wystarczającej infrastruktury kolejowej. Niektóre z masakr były tylko inspirowane przez Niemców, a przeprowadzane z pomocą, lub nawet przez samych Polaków. Przykładem może być tutaj pogrom w Jedwabnem. Zbrodnie niemieckie w Polsce (1939–1945) – zbrodnie popełnione na ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, zaplanowane i dokonane przez partię narodowych socjalistów, NSDAP, instytucje i organy władzy państwowej III Rzeszy niemieckiej, oraz działających w jej strukturach funkcjonariuszy i organizacje. Zbrodnie te, będące konsekwencją niemieckiego programu ludobójstwa, zostały zakwalifikowane jako zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko pokojowi przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze w 1946. Według orzeczenia Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze z 1946, zbrodnie niemieckie określone są następująco: planowanie, rozpoczęcie i prowadzenie wojny napastniczej, morderstwa dokonywane na jeńcach wojennych i ludności cywilnej, masowa eksterminacja w obozach, pokazowe egzekucje, tzw. łapanki uliczne, praca niewolnicza, wysiedlenia ludności, celowe burzenie miast, wsi oraz osiedli, grabież dóbr kulturalnych, majątku i niszczenie skarbów kultury narodowej, wynarodowienie i germanizacja, prześladowania na tle politycznym, rasowym i narodowościowym, 64.Polski Quisling(Leon Kozłowski): Leon Tadeusz Kozłowski (1892- 1944) – polski archeolog i polityk, premier rządu II RP w latach 1934–1935. Przez wiele lat uznawany był za kandydata na „polskiego Quislinga (zdrajca ojczyzny, kolaborant) przez emigrację londyńską, a jednocześnie był potępiany przez władze komunistyczne za współudział w rzekomej "faszyzacji" kraju i uczestnictwie w niemieckiej kampanii propagandowej w sprawie Katynia. Twierdzono, że był gotowy na podjęcie współpracy z Niemcami, którzy zastanawiali się nad utworzeniem polskiego gabinetu kolaboracyjnego, na czele którego miał stanąć właśnie Kozłowski. Został aresztowany we Lwowie przez NKWD pod koniec września 1939 roku. Wywieziono go do Moskwy. 7 lipca Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR skazało go za „faszyzację Polski” na śmierć. Poddano go wielogodzinnym przesłuchaniom, podczas jednego z nich został dotkliwie pobity. Sprawa jego domniemanej zdrady nie jest jednak do końca jasna. Problemem rzekomej kolaboracji Leona Kozłowskiego z Niemcami zajął się jego bratanek Maciej Kozłowski w książce pt. „Sprawa premiera Leona Kozłowskiego”. Książka ta przedstawia go raczej jako ofiarę, niż Quislinga. W jego opinii rzekoma kolaboracja Leona Kozłowskiego z Niemcami nie została nigdy udowodniona, a postawiony mu zarzut dezercji z armii Andersa również jest wielce kontrowersyjny, jako że oskarżony najprawdopodobniej do niej w ogóle nie wstąpił. Poddano jedynie weryfikacji jego stopień wojskowy, co nie oznaczało włączenia w szeregi armii. 65.migracje emigracyjne po wojnie Pod koniec i po zakończeniu II wojny światowej wystąpiły największe w historii Polski migracje ludności. Przede wszystkim związane one były ze zmianami granic po II wojnie światowej. Główne migracje: - Emigracje ludności niemieckiej z polskich ziem północnych i zachodnich ( ok. 7 mln ). - Wymiana ludności między Polską a ZSRR. Do Polski przybyło około 2 mln osób z przed wojennych ziem polskich, do ZSRR wyjechało ok. 0,5 mln Ukraińców, Białorusinów, Litwinów. - Emigracja większości pozostałych przy życiu Żydów do Izraela. - Powrót do kraju części Polaków rozsianych po świecie na skutek wojny Wielkie migracje zagraniczne po wojnie zakończyły się około 1949 roku. W latach 1950-1956 władze nie wyrażały zgody na wyjazdy za granicę. Po 1956 roku nastąpiło ożywienie emigracji zagranicznej. Objęła ona m.in. około 700 tys. Osób, które wyjechały do Republiki Federalnej Niemiec w ramach tzw. " akcji łączenia rodzin ". Saldo migracji, czyli różnica między wielkością imigracji a emigracji, jest ujemna. Znacznie więcej ludzi z Polski emigruje, niż do nas imigruje. W ostatnich latach bardzo zmalała wielkość emigracji z Polski. Jest to związane przede wszystkim z tym, że państwa wysoko rozwinięte, do których chcieliby wyjechać emigranci, na ogół nie wyrażają zgody na ich przyjęcie. Skutki migracji po II wojnie światowej to głównie przeludnienia i wyludnienia na obszarze powojennej Polski. Z przeludnieniami wiąże się oczywiście wzrost bezrobocia. Co ma niestety negatywny wpływ w stosunku do państwa. Natomiast wyludnienia powodują brak " siły roboczej ". W związku z tym brak inwestycji przez inwestorów zarówno krajowych jak i zagranicznych na danym obszarze. To, że obywatele państw zagranicznych rzadko, bo prawie wcale nie przyjeżdżają do Polski świadczy o niskim poziomie rozwoju gospodarczego naszego państwa. Zmniejsza to ilość potencjalnych inwestorów zagranicznych w naszym państwie. Skutki migracji są zazwyczaj negatywne w stosunku do państwa, chyba, że migracje w tym przypadku wewnętrzne mają za zadanie równomiernie rozmieścić ludność danego państwa, co jest praktycznie rzecz biorąc niemożliwe. 66.repatriacje Polaków(ok. 2mln)/Niemców(także w latach 60, z terenó Mazur i Warmii)/Rosjan(np."alianci oddali 4mln rosyjskich jeńców wojennych"+ co się z nimi działo) 67.działalność SD i ZSL 68.rozbicie PSL: W wyniku zlikwidowania przez władze stalinowskie podziemia niepodległościowego rozbiciu struktur oporu społecznego PSL Mikołajczyka stało się jedyną platformą opozycji, jaka sprzeciwiała się porządkowi wprowadzonemu przez nowe władze. PSL stało się głównym przedmiotem ataku ze strony komunistów, którzy już wcześniej zmontowali swoje Stronnictwo Ludowe. W wyniku rozłamu powstało też PSL "Nowe Wyzwolenie", które w wyborach startowało oddzielnie. Ataki w trakcie kampanii referendalnej w 1946 oraz wyborczej w 1947 doprowadziły do rozbicia partii na nurt "konserwatywny" i "ugodowy". W czasie kampanii przed wyborami do Sejmu Ustawodawczego w 1947, władze komunistyczne powołały Państwową Komisję Bezpieczeństwa, której zadaniem miało być koordynowanie działań aparatu represji MBP, LWP, UB, MO, ORMO i KBW wobec działaczy ludowych. Aresztowano wówczas ok. 80 tysięcy lokalnych działaczy PSL, bojówki PPR i UB zamordowały skrytobójczo 200 ludowców. Ostatecznie z powodu sfałszowania wyniku wyborów w Sejmie PSL miał 28 mandatów na 444 miejsca. Pod koniec 1948 stronnictwo liczyło tylko ok. 30 tys. członków. Prezesem szczątkowego PSL został Józef Niećko, a resztki partii połączyły się z prokomunistycznym Stronnictwem Ludowym w 1949, tworząc Zjednoczone Stronnictwo Ludowe 69.Mikołajczyka(referendum 1946, PSL-Lewica, szykany, ataki, pobicia, utrata immunitetu przez Mikołajczyka - śmiertene zagrożenie dla jego życia) 70.emigracja po II WŚ(jakie organizacje, kto był prezydentem na uchodźtwie) 71.Marzec 1968 : I etap kryzysu -rozpoczęcie niepokojów które zapoczątkowały rozwój wydarzeń związanych z marcem 1968, miały związek z postawą antyżydowską ze strony władz komunistycznych -19.06.1967 kongres związków zawodowych z Warszawie i przemówienie Gomułki w którym oskarżył polskich Żydów o sprzyjanie Izraelowi (wątek wojny sześciodniowej) -syjonistów polskich oskarżał Gomułka o brak patriotyzmu i zerwanie związków z polską tradycją narodową, zasugerował niezadowolonym obywatelom polskim narodowości żydowskiej możliwość opuszczenia Polski (jak nie odpowiadają zasady rządzenia, nikt ich w Polsce nie trzyma) -nastąpiła fala wymuszanej przez władze emigracji ludności żydowskiej która trwała do 1968(szczególnie dotknięta została przez to inteligencja żydowska) II etap kryzysu -związany z narastającym kryzysem politycznym, rosnące podziały w partii rządzącej, chęć osłabienia pozycji Sekretarza KC PZPR -wystąpienia antyrządowe w szkołach wyższych -podstawą protestu marcowego było wyrażane od początku lat 60 żądanie przestrzegania zasad wolności słowa i zachowania praworządności -narastające niezadowolenie wobec rządów ekipy popaździernikowej -grupa skupiona wokół Adama Michnika odegrała główną rolę w proteście -moment zapalny protestu studenckiego: zawieszenie spektaklu „Dziadów” w Teatrze Narodowym -władze zarzucały, że spektakl ma zbytnio antyradziecką wymowe -30stycznia odbyło się ostatnie przedstawienie „Dziadów” -po spektaklu nastąpiła demonstracja, spod Teatru manifestanci udali się pod pomnik Mickiewicza -skandujące hasło: „Precz z cenzurą” -w czasie przemarszu nawoływano do reform, demokratyzacji życia społecznego i politycznego oraz przestrzegania wolności słowa - w odpowiedzi na to wydarzenie studenci przygotowali petycję z protestem na politykę państwa, którą złożyli w połowie lutego w Kancelarii Sejmu, zdobyli ok. 3tys podpisów -protest w Warszawie zapoczątkował protesty w pozostałych ośrodkach akademickich m.in. UJ, AGH -władza za wszelką cenę chciała stłumić protesty studenckie często przy użyciu brutalnej siły -studenci otrzymali całkowite wsparcie i poparcie ZLP (Związek Literatów Polskich) którzy równie krytycznie podchodzili do władz -oddanym zwolennikiem władzy okazało się zgrupowanie PAX-u, którzy doszukiwali się spisku żydowsko-zachodnioniemieckiego przeciwko władzy socjalistycznej -zaostrzenie konfliktu: 4marca minister oświaty i szkolnictwa wyższego bez zgody komisji dyscyplinarnej UW relegował z uczelni Michnika i Szlajfera za udział w demonstracji styczniowej -w odpowiedzi na to wydarzenie studenci odpowiedzieli 8marca wiecem brutalnie stłumianym przez MO i ORMO -11marca wystosowana interpelacje posłów „Znaku” z zapytaniem dlaczego użyto tak brutalnej siły do pokojowo nastawionych manifestacji studenckich -zmiany we władzach państwowych -w czerwcu 1968 nastąpiło zahamowanie antysemickiej nagonki Skutki politycznej nagonki: -nakazano wstrzymanie antysyjonistycznej kampanii prasowej, władza na czele z Gomułką żyła w przeświadczeniu osiągnięcia wielkiego sukcesu w starciu z protestującymi studentami -duże poparcie działalności Gomułki przed Gierka, który coraz prężniej działał w okręgu katowickim OPOZYCJA PO MARCU 1968 -z wydarzeniami marcowymi opozycjoniści wiązali spore nadzieję jednak nie okazał się ten okres momentem przełomu w strukturach władzy -rozpoczął się okres formowania nowych środowisk opozycyjnych -proces „taterników”: na przełomie 1968/69 grupa osób podjęła się nielegalnego przerzucania paryskiej „Kultury” do Polski, w 1970 grupa ta została zdekonspirowana i skazana na więzienie za kontakty z emigracyjnym pismem -wydarzenie to świadczyło o nieustających i wzrastających działań opozycji, która dawała władzy do zrozumienia, że w swoich posunięciach w przyszłości będą musieli coraz bardziej liczyć się z nią -zaczęli pojawiać się działacze, którzy wprost deklarowali dążenie do odzyskania pełnej niepodległości i suwerenności państwa polskiego -budowa środowiska młodych opozycjonistów, odwołujących się do idei endeckich i narodowo-katolickich -powstanie najpotężniejszej grupy prawicowej lat 60 „Ruch”, założona przez Mariana Gołębiowskiego -grupa ta po 68r wydała swój własny „Biuletyn” 72.odwilż postalinowska: Objęcie władzy przez Gomółkę otwiera okres tzw. "odwilży", widocznej w większej swobodzie życia społecznego i kulturalnego. Partia socjalistyczna zrezygnowała wtedy z walki ideologicznej na rzecz utrzymania władzy politycznej. Symptomy widoczne były już po wydarzeniach czerwcowych: w zakładach powstają rady pracownicze władze zgodziły się na prywatne gospodarstwa rolne zmieniono stosunek do byłych żołnierzy AK: obchodzono rocznicę powstania z udziałem władz. Przeprowadzono wiele rewizji wyroków i podjęto sprawy dotąd niedokończone, podczas gdy żołnierze często wciąż byli więzieni. Po śmierci Bolesława Bieruta uwolniono 35 tys. skazanych 26 VII 1956odbyła się manifestacja pokojowa na Jasnej Górze ograniczono kontrolę informacji i przekazu kulturalnego z Zachodu: powstawały nowe gazety, przywożono filmy i ubrania. W Sopocie odbył się I Festiwal Muzyki Jazzowej po trzech latach uwolniono kardynała Stefana Wyszyńskiego 19 października VII Plenum KC PZPR wybrało W. Gomółkę na I sekretarza partii. Był to wyraz zwycięstwa zwolenników demokracji wewnątrzpartyjnej w 1957 roku nadzieje na demokratyzację życia w PRL pod władzą Gomółki zostały rozwiane. Rozwiązano postępowe pismo "Po prostu". Gomółka stopniowo skierował zainteresowania z powrotem w stronę ZSRR, co doprowadziło do wydarzeń marcowych 1968 roku (po zdjęciu ze sceny "Dziadów" w reżyserii K. Dejmka). 73.natolińczycy/puławianie: Natolińczycy (CHAMY) potoczna nazwa koterii (działalność frakcyjna była wówczas w partii zakazana) w PZPR opozycyjna wobec tzw. puławian. Wyłoniła się w 1956 r., w okresie po XX zjeździeKPZR. Popularna nazwa pochodzi od miejsca, gdzie odbywały się jej spotkania, a mianowicie pałacyk rządowy w Natolinie ambasadora radzieckiego. Walkę między natolińczykami a puławianami opisał Witold Jedlicki w broszurze "Chamy i Żydy" Natolińczycy byli przeciwnikami liberalizacji systemu, głosili hasła nacjonalistyczne i antysemickie w celu zdobycia władzy w partii,niechętna zmianom. mieli poparcie ze strony Nikity Chruszczowa[2], I sekretarza KC KPZR. Najbardziej znani przedstawiciele: Franciszek Jóźwiak,Wiktor Kłosiewicz, Zenon Nowak, Aleksander Zawadzki, Władysław Dworakowski, Hilary Chełchowski. Natolińczycy ponieśli klęskę na VIII Plenum KC PZPR w październiku 1956 r., gdyż Gomułka zdecydował się przyjąć władzę z rąk puławian. Natolińczycy opowiadali się za zachowaniem systemu ustrojowego w jak najmniej zmienionej postaci, twierdzili, że za zbrodnie okresu stalinowskiego odpowiedzialność ponoszą Żydzi. Zyskali poparcie aparatu partyjnego i wojska zwolennicy kontynuacji rządów silnej ręki Puławianie – (ZYDZI) potoczna nazwa koterii powstałej w kierownictwie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w 1956. Nazwa pochodzi od ul. Puławskiej w Warszawie, przy której mieszkało wielu jej zwolenników. Po wydarzeniach Poznańskiego Czerwca poparli kandydaturę Władysława Gomułki na pierwszego sekretarza PZPR. Przeciwnicy zarzucali im rewizjonizm i wypominali zbrodnie popełnione w okresie stalinowskim. 74.dlaczego Stalin był przeciwny aresztowaniu Wyszyńskiego 75.wydarzenia w Ursusie/Radomiu w 1976: W poł. lat 70 pogłębia się kryzys gospodarczy, polityczny i społeczny. Coraz mnie produktów, ceny wzrastały. 24.06.1976r.(wieczór)- Piotr Jaroszewicz (premier) ogłosił podwyżkę cen żywności i artykułów; obiecał, że najubożsi tego nie odczują(ściema). 25.06.- Strajki w Ursusie, Radomiu i Płocku(na dużą skale). W Ursusie nie udało się tego zakamuflowac, ponieważ robotnicy z Mechanicznych zakładów Ursus wyszli na tory kolejowe i zatrzymali pociągi. To było powodem tego, że cała polska wiedziała o strajkach w Ursusie. W Ursusie panował spokój. Inaczej było w Radomiu, doszło do przemocy, ponieważ podpalono Radomski oddział PZPR; Przyjechało ZOMO i rozgoniło towarzystwo. Strajki odniosły sukces. Tego samego dnia(25.06) premier odwołał podwyżki. 26.czerwca- Rząd zaczął represjonowac członków strajków; zostali pozbawieni pracy. Bezradnośc robotników spowodowała aktywizację inteligencji. Bezradnośc robotników spowodowała aktywizacje robotników. wrzesień 1976r.- KOR- Komitet Obrony Robotników- Ofiar represji w związku z wydarzeniami 25 czerwca 1976r. KOR w "Apelu" domagał się: -przyjęcia zwolnionych robotników do pracy -amnestowania skazanych i więzionych za udział w strajku -ujawnienia rozmiarów zastosowanych represji -ukarania osób winnych łamania prawa Działali zgodnie z prawem Donosili o traktowaniu robotników, Pisali do gazet, informowali społeczeństwo. Organizowano pomoc materialna dla rodzin robotników, którzy siedzieli w wiezieniu. Bardzo szybko KOR stał się ruchem politycznym. 76.wybór K.Wojtyły i jego wpływ na zmianę syt. Polaków i Polski 16 października 1978 r. na papieża został wybrany Karol Wojtyła. W roku następnym odbył pielgrzymkę do Polski.Papież w czerwcu 1979 roku przyjechał do Polski, której mieszkańcy nie tylko nie mogli się swobodnie zrzeszać, ale nawet nie mogli się gromadzić bez zezwolenia władz. Nauczanie papieskie w czasie pierwszej pielgrzymki naruszyło dwa pierwsze filary. Oto nagle ludzie przekroczyli granice małych, izolowanych grup i uświadomili sobie, że inni myślą podobnie. Kategoria „my’”, przed pielgrzymką ograniczająca się do najbliższej rodziny i ewentualnie grona przyjaciół, teraz gwałtownie rozszerzyła się na bliźnich Ojciec Święty „przebudził” rodaków, wskazał im drogę jaką maja podążać do odzyskania wolności. Prawdopodonie spotkania Polaków z Papieżem spowodowały powstanie grupy SOLIDARNOSC gdyż czuli się mocni działając razem. „Każdy ma swoje Westerplatte”. „Wymagajcie od siebie, nawet gdyby inni nie wymagali”. „Nie jesteś niewolnikiem”. „Mówię nie tylko do was, ale i za was”. Te i inne wskazania nie były przecież formułowane dla pokrzepienia serc. Były one zadaniem, tak jak pojęcie wolności wyłaniające się papieskiego nauczania: wolności rozumianej jako zadanie, a nie proste uwolnienie od przymusu zewnętrznego. Zresztą za tym nauczaniem szły wówczas całkiem praktyczne kroki. 77.strajki lata 1980: 14 sierpnia Jerzy Borowczak, Bogdan Felski i Ludwik Prądzyński pod kierownictwem Bogdana Borusewicza we wczesnych godzinach porannych wywołują strajk w Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Robotnicy na zorganizowanym przez siebie wiecu żądają: przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy, postawienia pomnika ofiar Grudnia 70, zagwarantowania bezpieczeństwa strajkującym, podwyżki płac o 2 tysiące złotych, dodatku drożyźnianego i rodzinnego odpowiadających wysokości zasiłków funkcjonariuszy MO i SB. Do strajkującej stoczni przybywa Lech Wałęsa, który obejmuje przywództwo strajku, (okupacyjnego). 15 sierpnia Do strajku przyłącza się Stocznia im. Komuny Paryskiej w Gdyni, rozpoczyna się strajk komunikacji miejskiej w Gdańsku. 16 sierpnia Dyrekcja Stoczni Gdańskiej, po rozmowie z delegatami strajkujących (transmitowanej przez głośniki na cały zakład), o godzinie 15 częściowo zgadza się zrealizować żądania stoczniowców. Godziła się na podwyżki o 1,5 tysiąca złotych. Komitet Strajkowy postanawia zakończyć strajk. Lech Wałęsa na wniosek innych strajkujących zakładów ogłasza strajk solidarnościowy. Inicjatywa ta nie mogła być ogłoszona całej załodze zakładu z powodu wyłączenia przez jego dyrekcję radiowęzła. 17 sierpnia Przy bramie głównej stoczni odprawiona została o godzinie 9 msza święta przez księdza Henryka Jankowskiego, prałata gdańskiej parafii św. Brygidy. Uczestniczy w niej kilkanaście tysięcy ludzi. Na placu przed główną bramą staje drewniany krzyż upamiętniający ofiary Grudnia '70. Także w Stoczni Gdyńskiej odprawiona zostaje msza – przez księdza Hilarego Jastaka. By złamać solidarność załóg z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym, dyrekcje poszczególnych zakładów prowadzą rozmowy z załogami. 18 sierpnia Uzgodniono treść 21 postulatów strajkowych. Następnie rozpoczęto ich drukowanie. Postulaty zostały przekazane po południu przez delegację MKS wojewodzie gdańskiemu Jerzemu Kołodziejskiemu. 19 sierpnia Władze nadal starają się złamać solidarność strajkujących, prowadząc rozmowy z komitetami strajkowymi w poszczególnych zakładach. Tworzone są "konkurencyjne" MKS-y, mające za zadanie rozmowę wyłącznie z przedstawicielami rządu. MKS Stoczni Gdańskiej, ponawia apel do rządu o rozmowy. Obrady MKS-u transmituje się poprzez głośniki na całą stocznię i pod bramami nr 2 i 3, gdzie zbierają się kilkutysięczne tłumy. Do Stoczni Gdańskiej przybywają zagraniczni dziennikarze. 20 sierpnia Władze państwowe nadal odmawiają rozmów z MKS, a kontrolowana przez nią telewizja przedstawia informacje o stratach gospodarczych wywołanych strajkami. Ponadto MO i SB zatrzymują delegatów komitetów strajkowych. Do strajków przyłącza się Politechnika Gdańska, Uniwersytet Gdański oraz Opera i Filharmonia. 21 sierpnia Do Gdańska przyjeżdża delegacja rządowa z Mieczysławem Jagielskim. Sierpień 1980 w Szczecinie. Zbiórka pieniędzy na Wolne Związki Zawodowe 22 sierpnia MKS wzywa rząd do podjęcia rozmów, składając wezwanie na ręce Jagielskiego. W Szczecinie delegacja rządowa z wicepremierem Kazimierzem Barcikowskim rozpoczyna rozmowy z tamtejszym MKS. Drukarnia Stoczni Gdańskiej drukuje własne materiały, które docierają następnie do kilkuset tysięcy ludzi. 23 sierpnia Lech Wałęsa zwraca się do SB, by zaprzestały szykan wobec strajkujących i opozycyjnych działaczy. O godzinie 14 do stoczni przybywa wojewoda gdański w celu ustalenia szczegółów rozmów z delegacją rządową. 6 godzin później przybywa ona z wicepremierem Jagielskim na czele do Gdańska i rozpoczyna rozmowy z MKS-em. Transmituje się je na cały zakład. Nieco później do rozmów dołącza delegacja szczecińskiego MKS-u. Ukazuje się pierwszy numer Strajkowego Biuletynu Informacyjnego "Solidarność". 24 sierpnia W większości zakładów dzień rozpoczęły msze święte. Do Gdańska przyjeżdża grupa zaproszonych przez MKS ekspertów, by wspierać go w jego pracach. Powołano Komisję Ekspertów . 26 sierpnia O godzinie 11 wznowione zostają rozmowy z delegacją rządową w kwestii pierwszego z 21 postulatów – utworzenia wolnych związków zawodowych 27 sierpnia Odbywają się rozmowy na temat Wolnych Związków Zawodowych pomiędzy ekspertami strajkujących a stroną rządową. Konto budowy pomnika ofiar Grudnia 1970 ma już kilkaset tysięcy złotych, a konto MKS-u – kilka milionów złotych. 28 sierpnia Do Gdańska dociera, uprzednio zatrzymana w Bydgoszczy, delegacja z Wrocławia. Lech Wałęsa proponuje, aby porozumienie zawarte w Gdańsku dotyczyło całego kraju. Tymczasem władze rozpoczynają aresztowania działaczy opozycyjnych. 29 sierpnia Rozmowy z delegacją rządową -kwestią sporną jest powstanie wolnych związków zawodowych. Z kolei rozmowy między ekspertami obu stron są kontynuowane. Do Gdańska przybywa delegacja MKS z Bydgoszczy. Strajkują kopalnie Górnego Śląska. Na terenie Stoczni Gdańskiej rozwija się też druk i kolportaż niezależnych wydawnictw, nie nadążających w działalności z powodu dużego zainteresowania. Podpisanie Porozumień Sierpniowych w Szczecinie, 30 sierpnia 1980 30 sierpnia MKS w Szczecinie podpisuje porozumienie z delegacją rządową. W Stoczni Gdańskiej o godzinie 14 rozpoczynają się rozmowy z komisją rządową, po czym następuje wstępna akceptacja części z 21 postulatów. Lech Wałęsa domaga się zakończenia represji SB względem działaczy opozycji, ale wicepremier Jagielski zasłania się niewiedzą na ich temat. Decyzją MKS, wydanej w drodze głosowania w sali BHP, dalsze rozmowy rozpoczną się z chwilą uwolnienia wszystkich więźniów politycznych. 31 sierpnia Podpisane zostaje porozumienie w Stoczni Gdańskiej pomiędzy MKS reprezentującym ponad 700 zakładów oraz delegacją rządową. Wicepremier Jagielski ostatecznie wyraził zgodę na pisemne gwarancje zwolnienia więźniów. O godzinie 16 podpisano dokument końcowy porozumień. Strajk dobiegł końca. 78.umowa kwietniowa z kościołem 1950 14.04.1950 - umowa prawna pomiędzy państwem a kościołem: swoboda nauczania religii i działalności klasztorów, poparcie Kościoła wobec rządu i kolektywizacji. Propaganda komunistyczna atakowała księży i biskupów w prasie ogólnopolskiej, próbując udowodnić episkopatowi m.in. agenturalność i wysługiwanie się „imperializmowi amerykańsko-watykańskiemu”. W obliczu zagrożenia podstawowych funkcji Kościoła episkopat zgodził się na podpisanie 14 kwietnia 1950r. porozumienia z władzą mającego powstrzymać komunistów od ich polityki represji. (Kościołowi przyznano prawo nauczania religii w szkołach, prawo utrzymania seminariów, pracy duszpasterskiej w wojsku i zakładach karnych oraz działań opiekuńczo-dobroczynnych. W zamian Kościół był zobowiązany nauczania wiernych poszanowania prawa i władzy państwowej – czyli potępienia podziemia, popierania polityki w kwestii Ziem Odzyskanych). Porozumienie kwietniowe wzbudziło wiele kontrowersji na Zachodzie, w kraju zaś zostało przyjęte ze zrozumieniem. Traktowano je tutaj jako konieczność, a autorytet prymasa Polski był tak duży, że porównywano go wówczas z interrexem. Komuniści nie zamierzali jednak respektować podpisanej umowy i wkrótce ze zdwojoną mocą przystąpili do walki z Kościołem, dążąc do zastraszenia biskupów i podporządkowania ich państwu. 79. wydarzenia 1970: GRUDZIEŃ 1970 -władza zaczęła wycofywać się z obietnic powstały po wydarzeniach z 56roku i dodatkowo ponownie zerwała kontakty z Zachodem -zapowiadało to nadejście kolejnego kryzysu społecznego -w Polsce miało miejsce również permanentna nierównowaga rynkowa -Gomułka chcąc zaprowadzić równowagę na gospodarczym rynku doprowadził do podwyżki cen, która objawiała się brakiem niektórych produktów na półkach sklepowych -w odpowiedzi na pogarszającą się sytuację doszło do wybuchu protestu na Wybrzeżu -14grudnia 1970 po zapowiedzi w prasie, radiu i telewizji podwyżek cen żywności wybuchł strajk w stoczni im Lenina w Gdańsku -po nieudanych dyskusjach z dyrekcją stoczni, robotnicy wyszli na ulice Gdańska kierując się w stronę budynku KW PZPR -do stoczniowców dołączyły się też inne grupy z innych zakładów -następnego dnia do strajku przyłączyły się inne zakłady działające na terytorium Trójmiasta -w tej sytuacji Gomułka zwołał posiedzenie BP KC PZPR i zakomunikował o powstaniu kontrrewolucji i zagrożeniu systemu socjalistycznego, jednak to stanowisko Gomułki nie zostało poparte przez większość działaczy a nawet przez samego Breżniewa -mimo to Gomułka zdecydował się na użycie siły i broni wobec strajkujących -16 grudnia strajki rozciągnęły też poza region Trójmiasta -krwawe wydarzenia w Gdyni gdzie nastąpiła masakra przy użyciu broni, zabito 18 osób a wśród nich znalazł się, niesiony potem przez tłum Zbigniew Godlewski, upamiętniony z znanej balladzie jako Janek Wiśniewski -protesty również m.in. w Krakowie, Białymstoku, Wałbrzychu -17 grudnia robotnicy idący do stoczni kiedy znaleźli się u wrót bramy zostali ostrzelani a śmierć poniosło kilkudziesięciu z nich -po tym wydarzeniu liczne walki uliczne trwające do 22 grudnia -w całym kraju doszło do mobilizacji wojsk państwowych wokół dużych miast -18grudnia podjęto decyzję przez BP KC PZPR o rozwiązaniu konfliktu na wybrzeżu metodami politycznymi -przekreślenie decyzji Gomułki o stłumieniu protestu siła oznaczało jego odejście -20grudnia na VII Plenum Komitetu Centralnego nie pojawił się Gomułka a zastąpił go mianowany na I sekretarza KC PZPR Edward Gierek
