Polacy w armii austro-węgierskiej podczas I wojny światowej

Dr hab. Michał Baczkowski, prof. UJ (Uniwersytet Jagielloński)
Polacy w armii austro-węgierskiej podczas I wojny światowej
Żołnierze narodowości polskiej odgrywali stosunkowo dużą rolę w siłach zbrojnych
Austro-Węgier. W chwili wybuchu I wojny światowej (po mobilizacji) szeregowcy
narodowości polskiej tworzyli ok. 8% całości armii austro-wegierskiej, a oficerowie
narodowości polskiej ok. 2,9% korpusu oficerskiego monarchii. Latem 1914 r.
zmobilizowano ok. 120 tys. osób narodowości polskiej, w wyniku kolejnych poborów łączną
liczbę Polaków skierowanych do szeregów c. k. armii w l. 1914-1918 szacować można na ok.
700 tys. Pułki armii austro-węgierskiej tworzono na zasadzie terytorialności poboru. Jeżeli w
jednostce taktycznej odsetek żołnierzy danej narodowości przekraczał 20%, to ich język
automatycznie stawał się tzw. językiem pułkowym (wyłącznym albo jednym z kilku). W
rezultacie Polacy służyli w jednostkach jednolitych pod względem etnicznym (ponad 80%
Polaków), w jednostkach mieszanych (20-80% stanu osobowego), najczęściej polskoukraińskich, ale także polsko-czesko-niemieckich, polsko-ukraińsko-niemieckich itp. oraz w
oddziałach obcych pod względem narodowościowym (odsetek Polaków poniżej 20%).
Przygniatająca większość Polaków walczyła od 1914 r. na froncie wschodnim.
Dopiero jesienią 1915 r. rozpoczęły się poważniejsze przerzuty oddziałów złożonych z
Polaków na front włoski. Pod koniec wojny znaczna ilość batalionów i szwadronów o
charakterze polskim lub polsko-ukraińskim pełniła także służbę na terenach okupowanej
Ukrainy oraz okupowanej Serbii.
Straty żołnierzy narodowości polskiej można szacować na 70-80 tys. poległych. Przez
większą część wojny żołnierze narodowości polskiej walczyli dobrze i zachowywali
lojalność. Upadek dyscypliny (liczne dezercje) nastąpił wiosną 1918 r. wskutek załamania się
dostaw dla wojska, destrukcyjnego wpływu rewolucji rosyjskiej i braku wiary w dobre
intencje Austro-Węgier w sprawie polskiej (zawarcie pokoju brzeskiego z Ukrainą). Odziały
złożone z Polaków stosunkowo późno przyłączyły się do buntów jednostek frontowych na
froncie włoskim i w Serbii. Część zdołała dotrzeć na ziemie polskie (tak z Ukrainy, jak i z
Włoch) i tutaj uległa „dzikiej” demobilizacji.