Paweł Kwiecień Co TY możesz zrobić dla tolerancji? Scenariusz zajęć Adresat zajęć Zajęcia skierowane są do młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej (licea, technika, zasadnicze szkoły zawodowe). Czas zajęć Dwie godziny lekcyjne. Warsztat będzie podzielony na części: 1. Równość w różności – lekcja pierwsza. 2. Tolerancja i ja – lekcja druga. Cele 1.Uczestnicy warsztatu wielokulturowość zdefiniują podstawowe (polikulturowość), pojęcia, dyskryminacja, takie mowa jak: tolerancja, nienawiści, rasizm, ksenofobia, antysemityzm, społeczne wykluczenie. 2. Młodzież biorąca udział w lekcji poczuje się pewnie w międzynarodowym gronie, do swoich znajomych – przedstawicieli innych kultur i religii będzie odnosiła się bez uprzedzeń, nie kierując się stereotypami ani resentymentami. 3.Uczestnicy warsztatu wskażą grupy, które bywają dyskryminowane w Polsce. 4.Uczestnicy warsztatu zwrócą uwagę na problem nietolerancji i braku zrozumienia jako przyczynę konfliktów społecznych i międzypaństwowych. 5.Uczniowie poznają mechanizmy powstawania uprzedzeń, a także zrozumieją, dlaczego uprzedzenia mogą prowadzić do powstania nienawistnej ideologii. 6.Młodzież pozna ważne fragmenty najnowszej historii Polski – omówione zostaną wybrane zagadnienia z okresu II wojny światowej i wydarzeń powojennych (pogrom kielecki, marzec 68’). Metoda prowadzenia warsztatów Główna część zajęć prowadzona jest metodą dyskusji między prowadzącymi a uczestnikami warsztatu, a także między samymi uczestnikami. Sporadycznie wykorzystywana jest również technika prowadzenia wykładu. Wyświetlane będą fragmenty filmów oraz prezentacja multimedialna. Materiały pomocnicze: Dla prowadzącego: głośniki, projektor multimedialny i komputer. Dla uczestników: kartki i długopisy, ołówki. Część pierwsza – równość w różnorodności Pierwsza część zajęć zaczyna się od przedstawienia uczestnikom warsztatu krótkiego filmu (3-4 minuty), przedstawiającego problemy mowy nienawiści i nietolerancji w publicznym dyskursie. Pytania dla nauczyciela: Czym jest mowa nienawiści? Z jakimi przejawami mowy nienawiści spotkaliście się na tym filmie? Jakie grupy były przedmiotem mowy nienawiści w tym filmie? Uczestnicy rozmawiają o narodowości, o tym czym ona jest i co odróżnia ją od obywatelstwa. Wymieniane są definicje narodowości: co to znaczy być Polakiem. Prowadzący zwraca uwagę na problem podwójnej narodowości. Omówione zostają grupy będące przedmiotem mowy nienawiści/dyskryminacji w Polsce. 1. Żydzi. Pytania dla nauczyciela Jak kojarzy się Wam słowo «Żyd»? Jak wygląda Żyd? (rekwizyt – uczniowie przymierzają jarmułkę) Czy w Polsce istnieje antysemityzm? – punktem wyjścia do dyskusji może być informacja o wielokulturowym dziedzictwie (liczebność obywateli II RP innej narodowości: Polacy – 68,9%, Ukraińcy – 10,1%, Żydzi – 8,6%, Rusini – 3,8%, Białorusini – 3,1%, Niemcy – 2,3%). Prowadzący szkicują historię Holocaustu, opowiadają również o pogromach w Kielcach i Jedwabnem oraz o marcu 68’. Prawdopodobne wypowiedzi dot. aktywności Żydów w UB, odpowiedzialności Żydów za zło komunizmu itd. – konieczna zdecydowana reakcja prowadzącego! 2. Muzułmanie. Pytania dla nauczyciela Czy słyszeliście o planowanej budowie meczetu i o protestach? Skąd te protesty? Prowadzący powinien zaznaczyć błędne utożsamianie islamu z terroryzmem. 3. Rosjanie, Niemcy. Prowadzący powinien zwrócić uwagę na słowa – nie wolno mówić Rusek i Szwab. Należy też porozmawiać z uczniami o różnicy w odpowiedzialności za historię – inna należy do państwa, a inna do obywateli (np. należy mówić naziści, a nie Niemcy!) 4. Romowie – zwrócenie uwagi na jednostronne i płytkie postrzeganie środowiska Romów, zachęcenie uczniów, by nie używali słowa Cygan. 5. Osoby o niskim statusie społecznym – pobudzanie w uczniach wrażliwości na problemy biedy i ubóstwa, wskazanie alternatyw dla skrajnie liberalnego podejścia (myśl: sami są sobie winni – zwrócenie uwagi na skomplikowane przyczyny trudnej sytuacji materialnej). 6. Niepełnosprawni – zwrócenie uwagi na dyskryminację osób niepełnosprawnych, np. poprzez stawianie barier architektonicznych. 7. Osoby starsze 8. Kobiety – należy omówić problem dyskryminacji w pracy (zjawisko szklanego sufitu, niższe zarobki) oraz problem dyskryminacji w kulturze (np. seksizm w reklamach). Ćwiczenie dla uczniów: dyskusja o zrównaniu zarobków kobiet i mężczyzn. Użycie metody negocjacji. Uczniowie dzielą się na pary i dyskutują. Para wyznacza swojego przedstawiciela i przedstawiciele również dyskutują w parach – aż na forum klasy będą rozmawiały dwie osoby. Część druga – równość w różności Ta część zajęć jest uzupełnieniem poprzedniej. Omówiona zostaje dyskryminacja osób nieheteronormatywnych – należy zwrócić uwagę na problem homofobii, związków partnerskich, etymologię słowa pedał. Możliwe przeprowadzenie badania kwestionariuszowego, badającego stopień postaw homofobicznych w poszczególnych typach szkół (wyłącznie uczniowie pełnoletni!). Pytania dla prowadzących: 1. Czy słyszeliście o paradach równości? Co o nich sądzicie? 2. Czy uważacie, że wprowadzenie związków partnerskich (jednopłciowych) to dobry pomysł? 3. Czy Polacy są pozytywnie czy negatywnie nastawieni do przedstawicieli mniejszości seksualnych? Prowadzący omawia z uczniami przyczyny nietolerancji. Zaczyna od stereotypów. Prosi uczniów, by powiedzieli, czy można opisać naród na podstawie jednej cechy; czy zawsze dominujący w innym państwie obraz sąsiedniego narodu jest prawdziwy. Prowadzący kieruje dyskusją. Uczestnicy wymieniają stereotypy o innych narodach: Żydach, Niemcach, Rosjanach, Francuzach, Polakach oraz o gejach i lesbijkach. Prowadzący zaznacza, że stereotyp nigdy nie jest i nie może być prawdziwy. Omówiona zostaje kojenia przyczyna nietolerancji – różnice religijne i kulturowe. Wyświetlony zostanie krótki film z kampanii promującej wielokulturowość. Film opowiada historię Żyda i Araba. Dwóch bohaterów jedzie razem metrem i wyraża wobec siebie wrogość. Sytuacja zmienia się, gdy do wagonu wsiada grupa neonazistów. Po projekcji filmu prowadzący pyta uczestników, jak zrozumiał przesłanie filmu. Prowadzący krótko przedstawia charakterystykę religii: chrześcijaństwa, judaizmu, prawosławia, islamu, buddyzmu oraz zachęca do odwiedzenia świątyń różnych wyznań. Wyświetlone zostaną zdjęcia najbardziej znanych świątyń świata. Film wprowadzi uczniów do tematyki dotyczącej neonazizmu jako istniejącej i mającej swoich wyznawców ideologii politycznej. Pytania do uczniów: Czy słyszeliście, że w Polsce istnieją grupy neonazistowskie? Dlaczego młodzi ludzi przyłączają się do tych grup? Prowadzący wskażą uczestnikom warsztatu alternatywę dla włączania się w działania grup neonazistowskich lub skrajnie prawicowych i lewicowych – skierowanie swojej aktywności na inne pola, np. wolontariat w Stowarzyszeniu KEN. Paweł Kwiecień