Technologie Informacyjne -wprowadzenie Irena Nowotyńska Zakład Informatyki w Zarządzaniu [email protected] Bibliografia 1. Marek Cieciura, „Podstawy Technologii Informacyjnych z przykładami zastosowań ”, Wydaw. VIZJA PRESS&IT sp. z o. o., Warszawa 2006 2. Aleksander Bremer, Mirosław Sławik, „@bc użytkownika komputera”,Videograf Edukacja Sp. z o. o., Chorzów 2006 3. Grover C., Word 2007 PL : nieoficjalny podręcznik, Wyd. „Helion”, Gliwice, 2007 4. Włodzimierz Gogołek, „Technologie informacyjne mediów”, Oficyna Wydawnicza ASPRA- JR, Warszawa 2005 2 Program wykładów 1. Podstawowe pojęcia technologii informacyjnych. Dane i informacja. Informatyka. Społeczeństwo informacyjne. Sprzęt i oprogramowanie. Rys historyczny. Klasyfikacja typów komputerów. Struktura komputera i analiza głównych podzespołów. Charakterystyka urządzeń peryferyjnych. Wydajność komputera. Sieci komputerowe. Sieci lokalne, bezprzewodowe i rozległe. Internet, intranet i ekstranet. Serwis internetowy. 3 Program wykładów 2. Użytkowanie komputera. Aspekty ergonomiczne, prawne i ekologiczne użytkowania komputera. Bezpieczeństwo i ochrona danych. Systemy operacyjne – zasada działania i przykłady. Oprogramowanie użytkoweklasyfikacja i przykłady aplikacji: przetwarzanie tekstów, arkusze kalkulacyjne, bazy danych, grafika menedżerska i prezentacyjna. 4 3. Usługi sieciowe. Poczta elektroniczna. E-gospodarka, e-administracja, e-bankowość, e-handel, telepraca, wirtualne społeczności, BHP przy komputerze, Europejska Informacja prawna w Internecie. Technologia informacyjna (IT od ang. Information Technology) – nowa dziedzina wiedzy obejmująca informatykę (włącznie ze sprzętem komputerowym oraz oprogramowaniem używanym do tworzenia, przesyłania, prezentowania i zabezpieczania informacji), telekomunikację, narzędzia i inne technologie związane z informacją. Dostarcza ona użytkownikowi narzędzi, za pomocą których może on pozyskiwać informacje, selekcjonować je, analizować, przetwarzać, zarządzać i przekazywać innym ludziom. 5 Rola technologii informacyjnej 6 Za kilka lat prostych problemów życiowych nie rozwiąże osoba, która nie będzie umiała sprawnie korzystać z nowoczesnych urządzeń. Dziedziny wykorzystania technologii informacyjnej: bankowość elektroniczna, handel elektroniczny, płacenie składek ZUS, rezerwacja biletów kolejowych, i wiele innych… Informacja • konstatacja stanu rzeczy, wiadomość (konstatacje – stwierdzenie, ustalenie jakiegoś faktu) • powiadamianie społeczeństwa lub określonych zbiorowości w sposób zobiektywizowany, systematyczny i konkretny za pomocą środków masowego przekazu (np. informacja o pogodzie, informacje giełdowe, informacje o rozkładzie jazdy) • miara niepewności zajścia pewnego zdarzenia spośród skończonego zbioru zdarzeń możliwych 7 Informacja Fundamentalną koncepcją teorii informacji jest przyjęcie, że informacja zawarta w przekazie zwana zawartością informacyjną jest definiowalną i mierzalną wielkością matematyczną. Jeśli wiadomość jest pewna (oczywista) to ilość zawartości informacyjnej równa się 0. 8 Jeśli np. rzucimy monetę to wiadomość polegająca na tym, że wypadnie „orzeł” lub „reszka” nie zawiera żadnej informacji. Dwie oddzielne wiadomości polegające na tym, że wypadnie „reszka” albo „orzeł” są równie prawdopodobne i ich prawdopodobieństwo wynosi ½. Ilość informacji Dla odniesienia zawartości informacyjnej (I) do prawdopodobieństwa, Shannon wprowadził proste równanie I = log2 1/p I - ilość informacji - liczba bitów informacji, p - prawdopodobieństwo zajścia zdarzenia (uzyskania, otrzymania, zaistnienia wiadomości). Wystąpienie zdarzenia mniej prawdopodobnego dostarcza więcej informacji !!! 9 Bit jest to podstawowa elementarna jednostka informacji wystarczająca do zakomunikowania jednego z co najwyżej dwóch jednakowo prawdopodobnych zdarzeń . Ilość informacji Wykorzystując wcześniejsze równanie do przykładu z rzutem monetą można obliczyć, że wiadomość polegająca na tym, że wyrzucimy „orła” albo „reszkę” ma zawartość informacyjną równą: log21/(1/2) czyli log22=1 10 (bo 21=2) Ilość informacji 11 Ilość możliwych zdarzeń PrawdopoIlość Uwagi dobieństwo p informacji I 20=1 1 0 zdarzenie pewne nie daje żadnej informacji 21=2 0. 5 1 1 bit – podstawowa jednostka ilości informacji 22=4 0. 25 2 2 bity 23=8 0. 125 3 3 bity 2 4 = 16 0. 0625 4 4 bity 2 5 = 32 0. 03125 5 5 bitów 2 6 = 64 0. 015625 6 6 bitów 2 7 = 128 0. 0078125 7 7 bitów 2 8 = 256 0. 00390625 8 8 bitów=1 bajt Jednostki informacji Słówko bit po raz pierwszy użył w roku 1948 twórca teorii informacji Claude Shannon, który przyznał, iż zapożyczył ten termin od naukowca Johna Turkey'a. bit - binary digit Zatem bit oznacza po prostu cyfrę binarną „0” lub „1”. Jest to oznaczenie powszechnie stosowane w matematyce oraz przy opisie informacji przechowywanej Claude E.Shannon 1916 – 2001 w pamięci komputera i opisie sposobów kodowania informacji. 12 Za pomocą ciągu zer i jedynek można opisać tekst, obraz i dźwięk. Jednostki informacji bit – najmniejsza jednostka informacji przyjmuje wartości 0 lub 1 bajt (byte) = 8 bitów – podstawowa jednostka informacji stosowana w komputerach umożliwia zapamiętanie 256 różnych wartości słowo (word) = 2 bajty = 16 bitów – jednostka informacji, która umożliwia zapamiętanie 65536 różnych wartości 13 Teoria informacji Teoria informacji - dział matematyki na pograniczu statystyki i informatyki, mający również olbrzymie znaczenie w współczesnej telekomunikacji, dotyczący przetwarzania informacji oraz jej transmisji, kompresji, kryptografii itd. (źródło: wikipedia) Przesyłanie informacji wymaga ustalenia zrozumiałego zarówno przez nadajnik, jaki odbiornik zasobu znaków (symboli), co do których są one zgodne (kodowanie). Mogą to być słowa, litery obrazy, kształty lub te dźwięki. 14 Przesyłanie informacji przebiega kanałem przesyłowym, którym może być powietrze, próżnia, przewód sieci informatycznej, instalacja pneumatyczna, hydrauliczna albo energetyczna oraz wiele innych mediów. Gęstość informacji (powierzchniowa) Gęstość informacji to stosunek ilości informacji do powierzchni: B = I/S [bit/m2] 15 Nośnik informacji Pojemność Powierzchnia Gęstość informacji dyskietka 3,5’ 1,44 MB 35 cm2 3,2 Kb/mm2 płyta CD 700 MB 82,5 cm2 680 Kb/mm2 płyta DVD 17 GB 82,5 cm2 16 Mb/mm2 pendrive 1 GB 1 cm2 80 Mb/mm2 mózg ludzki *) 50 TB 2000 cm2 1 Gb/mm2 *) źródło: W. Gogołek, „Wprowadzenie do informatyki dla humanistów” Przepustowość informacji Przepustowość informacji to przekazywanych informacji do czasu: stosunek ilości L = I/t [bit/s] Pojemność informacyjna łącza informacyjnego Pojemność informacyjna łącza informacyjnego to stosunek maksymalnej ilości przekazywanych informacji do czasu. C= Imax/t 16 Uwaga: 0<L≤ C Informacje - Dane Informacja to twór abstrakcyjny i niematerialny, który w sposób zakodowany może być przesyłany, przetwarzany i używany do sterowania. Nośnikami informacji są symbole takie jak umowne znaki, słowa, gesty itp. Aby odczytać informację zawartą w symbolach trzeba te symbole zinterpretować. Odbiorca informacji musi wiedzieć w jaki sposób symbole należy interpretować. Symbole, które są nośnikami informacji nazywane są danymi. 17 Informacje - Dane - c.d. Dane to liczby, pojęcia lub rozkazy przedstawione w sposób wygodny do przesłania, interpretacji lub przetwarzania metodami ręcznymi lub automatycznymi. Dane mogą przyjmować różną postać: znaki, mowa, wykresy. Są przenoszone za pomocą określonego nośnika. Różne dane mogą przedstawiać tę samą informację. UWAGA: 18 Dane i informacje są to pojęcia na dwóch różnych poziomach. Mimo tego często błędnie się te pojęcia utożsamia lub używa zamiennie. Informatyka Informatyka – dziedzina nauki i techniki zajmująca się technologiami przetwarzania informacji oraz technologiami wytwarzania systemów przetwarzających informacje. Informatykę można podzielić na dwie główne dziedziny: analiza – obejmuje analizowanie informacji przepływających w świecie rzeczywistym, tworzenie oraz używaniem systemów do przetwarzania informacji, projektowanie systemów informatycznych, programowanie 19 korzystanie z systemów informatycznych. Społeczeństwo informacyjne Społeczeństwo informacyjne – społeczeństwo, w którym towarem staje się informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych. Tadao Umesamo, 1963 r. Społeczeństwo informacyjne to społeczeństwo, które nie tylko posiada rozwinięte środki przetwarzania informacji i komunikowania, lecz środki te są podstawa tworzenia dochodu narodowego i dostarczają źródła utrzymania większości społeczeństwa. 20 Prof. dr hab. Mieczysław Muraszkiewicz: „Społeczeństwo informacyjne i jego technologie”, Warszawa, 2004 r. Społeczeństwo informacyjne Społeczeństwo informacyjne – nowy system społeczeństwa kształtujący się w krajach o wysokim stopniu rozwoju technologicznego, gdzie zarządzanie informacja, jej jakość i szybkość przepływu są zasadniczymi czynnikami konkurencyjności zarówno w przemyśle jak i w usługach, a stopień rozwoju wymaga stosowania nowych technik gromadzenia, przetwarzania, przekazywania i użytkowania informacji. Prof. dr hab. Mieczysław Muraszkiewicz: „Społeczeństwo informacyjne i jego technologie”, Warszawa, 2004 r. 21 Elementarne zasady społeczeństwa informacyjnego: wytwarzanie informacji – masowy charakter generowanych informacji, masowe zapotrzebowanie na informację i masowy sposób wykorzystywana informacji, przechowywanie informacji – techniczne możliwości gromadzenia i nieograniczonego magazynowania informacji, przetwarzanie informacji – opracowywanie technologii i standardów umożliwiających m.in. ujednolicony opis i wymianę informacji, 22 Elementarne zasady społeczeństwa informacyjnego: przekazywanie informacji – przekazywanie informacji bez względu na czas i przestrzeń, pobieranie informacji – możliwość odbierania informacji przez wszystkich zainteresowanych, wykorzystywanie informacji – powszechne, otwarte i nielimitowane korzystanie z Internetu jako źródła informacji. 23 Funkcje społeczeństwa informacyjnego komunikacyjna – społeczeństwo informacyjne ma za zadanie stworzenie możliwości komunikowania się wielu różnorodnych grup w obrębie całości społeczeństwa globalnego, socjalizacyjna i aktywizująca – mobilizacja osób czasowo lub stale wyłączonych z możliwości swobodnego funkcjonowania społeczeństwa przez stwarzanie warunków do wykonywania zawodu bez konieczności wychodzenia z domu (aktywizacja zawodowa niepełnosprawnych), 24 Funkcje społeczeństwa informacyjnego partycypacyjna – możliwość i głosowania w Internecie, prowadzenia debat organizatorska – tworzenie warunków konkurencyjności na rynku, ochronna i kontrolna – stworzenie mechanizmów obrony obywateli i instytucji przed wirtualną przestępczością. edukacyjna – upowszechnienie wiedzy naukowej oraz uświadamianie znaczenia podnoszenia kwalifikacji, 25 Społeczeństwo informa...? Społeczeństwo informacyjne -wykorzystanie technologii cyfrowych: szybkie sieci telekomunikacyjne komunikacja multimedialna telekomunikacja mobilna Społeczeństwo informatyczne - nowe technologie informatyczne 26 - wykorzystanie możliwości Internetu Społeczeństwo informacyjne ANALFABETĄ PRZYSZŁOŚCI NIE BĘDZIE CZŁOWIEK, KTÓRY NIE UMIE CZYTAĆ I PISAĆ . BĘDZIE TO OSOBA, KTÓRA NIE WIE, JAK NAUCZYĆ SIĘ UCZYĆ . Alvin Toffler 27 Miarą zdolności inteligentnego człowieka do funkcjonowania w nowoczesnym społeczeństwie będzie umiejętność wykorzystania komputerów do swoich potrzeb. Cyfrowe formy informacji Informacją cyfrową nazywamy informację przedstawioną w postaci słów cyfrowych Słowem cyfrowym nazywamy dowolny ciąg składający się z symboli 0 i/lub 1 Komputer analogowy (maszyna analogowa) to komputer przetwarzający sygnał ciągły (analogowy) przeważnie elektryczny. Dobrze sprawdzały się przy rozwiązywaniu równań różniczkowych i symulacji procesów. 28 Informacje przetwarzane przez komputer analogowy muszą być zapisane w formie sygnałów analogowych np. napięcie lub natężenie prądu w określonych obwodach. Cyfrowe formy informacji Mnożniki binarne: W systemie binarnym zastosowano mnożniki, których podstawą jest liczba 2. Starano się przy tym, aby mnożnik binarny był jak najbliższy odpowiednikowi dziesiętnemu. I tak otrzymano: 10 3 (tysiąc) Kilo = 2 10 = 1024 Mega = 2 20 = 1048576 = Kilo • 1024 10 6 (milion) Giga = 2 30 = 1073741824 = Mega • 1024 10 9 (miliard) Tera = 2 40 = 1099511627776 = Giga • 1024 29 10 12 (bilion) Dla odróżnienia mnożników binarnych od dziesiętnych zapisujemy je dużą literką . Cyfrowe formy informacji Jednostki binarne dzielimy na: bitowe (podstawą jest bit) bajtowe (podstawą jest bajt). Jednostki binarne 30 bitowe bajtowe b bit B bajt Kb kilobit KB kilobajt Mb megabit MB megabajt Gb gigabit GB gigabajt Tb terabit TB terabajt Cyfrowe formy informacji Współczesne komputery cyfrowe wykorzystują technikę cyfrową, która opiera się na przetwarzaniu sygnałów dwuwartościowych. Wszystkie informacje pamiętane i przetwarzane przez komputer cyfrowy muszą być zapisane w formie ciągu sygnałów dwuwartościowych, które mogą być traktowane jako cyfry w systemie dwójkowym. Zapis różnorodnych informacji w pamięci komputera oraz wymiana informacji pomiędzy różnymi programami i komputerami wymaga kodowania danych. 31 Kodowanie danych Kodowanie danych to zamiana formy informacji na inną, zwykle łatwiejszą dla danego urządzenia do przetworzenia i zapamiętania. Kodem nazywane jest wzajemnie jednoznaczne odwzorowanie, które każdej wiadomości z tzw. alfabetu źródła przyporządkowuje ciąg określonych symboli kodowych. Słowem/ciągiem kodowym nazywamy ciąg przyporządkowany do konkretnej wiadomości. symboli kodowych Kodowanie odbywa się z reguły z wykorzystaniem dwuwartościowych sygnałów oznaczanych np. „0” i „1” lub „prawda” i „fałsz” lub „- 1” i „+ 1”. 32 Kodowanie informacji Sposób reprezentacji informacji w systemie Jak to się dzieje ze w pamięci komputera, że można przechowywać teksty, obrazy, dźwięki i liczby? Dzięki kodowaniu informacji. Kodowanie informacji jest to przedstawienie informacji w postaci komunikatu zrozumiałego przez odbiorcę. Do kodowania używamy określonego zbioru, np. cyfr, znaków, impulsów. 33 • Kodowanie liczb • Kodowanie znaków alfabetu/grafiki/dźwięku Kodowanie znaków Kody ASCII Kod ASCII ( American Standard Code for Information Interchange) - to standardowy sposób przypisania liczb do znaków pisarskich. Standardowy kod ASCII obejmuje znaki o kodach od 0 do 127. - zapisywane na 7 bitach (bajt z zerowym pierwszym bitem) kody od 0 do 31 znaki sterujące np. klawisz TAB, ENTER, ESC. kody od 32 do 127 znaki pisarskie (cyfry, duże i małe litery, znaki interpunkcyjne, itp.) 34 Kodowanie znaków ASCII 41 42 - 48 49 50 - 65 66 - 97 98 Znak ) * - 0 1 2 - A B - a b Np. literze A odpowiada numer 65, więc w pamięci komputera dla tej litery zapisane są następujące bity: 01000001 Kolejnym literom tekstu odpowiadają w pamięci komputera kolejne takie „paczki” bitów. Np. słowo ALA wygląda w następujący sposób: 35 01000001 01001100 01000001 Kodowanie znaków Kody ASCII cd. Rozszerzony kod ASCII obejmuje znaki o kodach od 128 do 255. - zapisywane na 8 bitach (1 bajt). znaki narodowe ( ą ć ę ł ó ń ś ż ź itp. ) znaki semigraficzne (do rysowania ramek, tabelek itp.) inne znaki sterujące (np. do drukarek). Istnieje wiele standardów kodowania znaków narodowych np.: 36 ISO 8859- 1 (Latin- 1) - alfabet łaciński dla Europy zachodniej, ISO 8859- 2 (Latin- 2) - łaciński dla Europy środkowej i wschodniej, Windows- 1250 (CP- 1250) - strona kodowa używana przez system Microsoft Windows. Kodowanie znaków Inne standardy kodowania znaków: Unikod (ang. Unicode) - komputerowy zestaw znaków obejmujący wszystkie pisma używane na świecie. UTF – 8 UTF – 16 UTF – 32 (Unicode Transformation Format) – sposób kodowania znaków standardu Unicode 37 Systemy zapisu liczb System pozycyjny – system zapisu liczb, w którym wartość zapisywanego znaku zależy od jego miejsca, położenia „ rzymski ” system pozycyjny sekwencyjny, np. MCMXCV = 1995 „ binarny ” (dwójkowy) system pozycyjny wagowy o podstawie 2 „ dziesiętny ” system pozycyjny wagowy o podstawie 10 „ szesnastkowy ” system pozycyjny wagowy o podstawie 16 „ sześćdziesiątkowy” system liczbowy o podstawie 60 38 (zapis minut i sekund) Systemy zapisu liczb Pozycyjny wagowy system zapisu liczb: gdzie: m, n C, m 0, n 0, N 2, ai{0,...., N- 1} N - podstawa systemu, ai - element zbioru cyfr dostępnych w danym systemie. 39 Dziesiętny system liczbowy Do zapisu dowolnej liczby system wykorzystuje dziesięć symboli (cyfr): 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 Dowolną liczbę w systemie dziesiętnym możemy przedstawić jako następująca sumę: n 1 (an-1...a1a0)D = an-1*10(n-1) +...+ a1*101 + a0*100 = i a 10 i i0 40 gdzie: i - numer pozycji w liczbie, ai - dowolna z cyfr od 0 do 9, n - ilość cyfr (pozycji) w liczbie Przykład: 424D = 4*102 + 2*101 + 5*100 pozycja jedynek (0) pozycja dziesiątek (1) pozycja setek (2) Dwójkowy system liczbowy Do zapisu dowolnej liczby system wykorzystuje dwa symbole (cyfry): 0, 1 Dowolną liczbę w systemie dwójkowym możemy przedstawić jako następująca sumę: n 1 (an-1...a1a0)B = an-1 *2(n-1) +...+ a1 *21 + a0 *20 = i a 2 i i0 gdzie: i - numer pozycji w liczbie, ai - dowolna z cyfr (0 lub 1), n - ilość cyfr (pozycji) w liczbie Przykład: 41 10100B = 1*24 + 0*23 + 1*22 + 0*21 + 0*20 Heksadecymalny (szesnastkowy) system liczbowy Do zapisu dowolnej liczby system wykorzystuje szesnaście symboli (cyfr i liter): 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A, B, C, D, E, F Dowolną liczbę w systemie heksadecymalnym możemy przedstawić jako następująca sumę: n 1 (an-1...a1a0)H = an-1 *16(n-1) +...+ a1 *161 + a0 *160 = gdzie: i - numer pozycji w liczbie, ai - dowolna cyfra heksadecymalna, n - ilość cyfr (pozycji) w liczbie Przykład: 42 1C2H = 1*162 + C*161 + 2*160 i a 16 i i0 Konwersja liczb 2. 43 10100B = 1*24 + 0*23 + 1*22 + 0*21 + 0*20 = = 1*16 + 0*8 + 1*4 + 0*2 + 0*1 = 20D 20:2 = 10 10:2 = 5 5:2 = 2 2:2 = 1 1:2 = 0 czyli reszta=0 reszta=0 reszta=1 reszta=0 reszta=1 20D = 10100B kierunek odczytu wyniku 1. Konwersja liczb 3. 44 1C2H = 1*162 + C*161 + 2*160 = = 1*256 + 12*16 + 2*1 = 450D Konwersja liczb Do konwersji zapisu binarnego na heksadecymalny i odwrotnie wykorzystuje się tabelę: 45 cyfra heksadecymalna liczba binarna liczba dziesiętna 0 0000 0 1 0001 1 2 0010 2 3 0011 3 4 0100 4 5 0101 5 6 0110 6 7 0111 7 8 1000 8 9 1001 9 A 1010 10 B 1011 11 C 1100 12 D 1101 13 E 1110 14 F 1111 15 Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych (ECDL – European Computer Driving Licence) jest certyfikatem, który poświadcza, że jego posiadacz zdał pomyślnie teoretyczny egzamin sprawdzający wiedzę w zakresie podstawowych pojęć technologii informatycznej i sześć egzaminów praktycznych sprawdzających umiejętność obsługi komputera. 46 Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych został opracowany przez Unię Europejską i jest uznawany w całej Europie oraz w wielu innych krajach. Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 47 Podstawy technik informatycznych Użytkowanie komputerów Przetwarzanie tekstów Arkusze kalkulacyjne Bazy danych Grafika menedżerska i prezentacyjna Usługi w sieciach informatycznych Certyfikat ECDL zachowuje swoją ważność bezterminowo. Cele ECDL ECDL jest jednolity w całej Europie i służy: przygotowaniu obywateli Europy do życia w Społeczeństwie Globalnej Informacji, podniesieniu poziomu umiejętności wykorzystania mikrokomputerów w pracy zawodowej i życiu codziennym; wprowadzeniu i ujednoliceniu bazowego poziomu kwalifikacji, niezależnego od kierunku i poziomu wykształcenia pracowników, 48 opracowaniu modelu edukacji w zakresie użytkowania mikrokomputerów; umożliwieniu przemieszczania się pracowników pomiędzy krajami w ramach Wspólnoty Europejskiej, Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych 49 ECDL Advanced (w skrócie ECDL-A) Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowych, poziom zaawansowany, to układ 4 egzaminów praktycznych: AM3: Przetwarzanie tekstu, poziom zaawansowany AM4: Arkusze kalkulacyjne, poziom zaawansowany AM5: Bazy danych, poziom zaawansowany AM6: Grafika menedżerska i prezentacyjna, poziom zaawansowany Każdy z egzaminów zdawany jest niezależnie od innego oraz od posiadania Certyfikatu ECDL. Po zdaniu każdego egzaminu wydawany jest oddzielny Certyfikat ECDL-A z określonego modułu-zakresu. 50 Osoba, która skompletuje 4 Certyfikaty ECDL-A w okresie nie dłuższym niż 3 lata może uzyskać Certyfikat ECDL Ekspert (certyfikat w formie karty plastikowej ze zdjęciem). Literatura wspomagająca przygotowanie do egzaminów ECDL-A 51 1. Przetwarzanie tekstu, Mirosława Kopertowska, Witold Sikorski 2. Arkusze kalkulacyjne, Mirosława Kopertowska, Witold Sikorski 3. Bazy danych, Mirosława Kopertowska, Witold Sikorski 4. Grafika menedżerska i prezentacyjna, Mirosława Kopertowska, Witold Sikorski e-Citizen (e-Obywatel) e-Citizen został zaprojektowany tak, aby pomagać użytkownikom wykorzystywać maksymalnie Internet poprzez wyjaśnienie reguł jego działania oraz pokazanie jak może on być użyty do wielu zastosowań. Zawiera załatwianie spraw urzędowych, znajdowanie informacji, robienie zakupów a także komunikowanie się z rodziną i przyjaciółmi za pośrednictwem Internetu. 52 ECDL WebStarter 53 ECDL WebStarter to Europejski Certyfikat Umiejętności Komputerowego projektowania stron internetowych. Certyfikat ECDL WebStarter zaświadcza o posiadaniu podstawowych umiejętności wykorzystania narzędzi języka HTML do tworzenia stron i serwisów internetowych. Aby uzyskać Certyfikat ECDL WebStarter należy zdać praktyczny egzamin. Po zdanym egzaminie wydawany jest Certyfikat ECDL WebStarter. Międzynarodowy zasięg Certyfikatu