Wiedza o spoeczeństwie powtórzenie gimnazjum

advertisement
Wiedza o społeczeństwie –
powtórzenie gimnazjum
ROK SZKOLNY 2016/2017
Grupy społeczne
 GRUPA SPOŁECZNA - zbiór co najmniej TRZECH
osób, którego członkowie współdziałają ze sobą na
zasadzie odrębności od innych, w celu zaspokajania
własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą
strukturą i względnie jednolitym systemem norm i
wartości.
Grupy społeczne
 Zbiorowość społeczna (zbiorowość ludzka)
w socjologii jest to zbiór osób, zajmujących w danym
czasie, trwale lub nie, daną przestrzeń, między
którymi dochodzi do interakcji i pojawiać mogą
się stosunki społeczne.
 W przypadku gdy w danej zbiorowości społecznej
wytwarza się struktura społeczna, a jej członkowie
zaczynają wspólnie realizować jakieś istotne dla
wszystkich cele, wówczas zbiorowość taka może
stawać się grupą społeczną.
Grupy społeczne
a/ ze względu na typ struktury społecznej
(wielkość)
- małe : opierają się na bezpośrednich kontaktach i
więzi osobistej członków , nie posiadają podgrup –
mają prostą strukturę.
Przykłady: rodzina, krąg rówieśniczy .
- duże : mają złożoną strukturę , a stosunki w nich
mają charakter pośredni i bezosobowy .
Przykłady : naród , grupa wyznaniowa , zbiorowość
regionalna , kategoria społeczno-zawodowa .
Grupy społeczne
b/ ze względu na typ więzi społecznej
- pierwotne: istnieją więzi oparte na kontaktach
osobistych i podstawach emocjonalnych np. rodzina
lub grupa przyjaciół
- wtórne : istniejące w nich więzi oparte są na
wspólnych interesach ( członków łączy cel ) i mają
charakter bezosobowy, przynależność do nich jest
wynikiem dobrowolnego wyboru.
Przykłady: partie polityczne , związki zawodowe .
Grupy społeczne
c/ ze względu na stopień sformalizowania
- formalne : posiadają ściśle określone struktury , cel ,
zakres działania . Funkcjonują w oparciu o zasady
prawne i mają sformalizowaną kontrolę społeczną .
Przykłady : wojsko , policja , partie , związki
zawodowe , szkoły .
- nieformalne : powstają spontanicznie , a więzi
między członkami oparte są na zwyczaju .Nie mają
formalnie wytyczonych zadań , a ich struktura jest
płynna .Dominują więzi osobowe.
Przykłady: krąg towarzyski , koło zainteresowań .
Rola społeczna
1) system oczekiwań dotyczących przewidywanych
zachowań człowieka wobec grupy, w której zajmuje
on określoną pozycję. Rola społeczna wyznacza
wówczas zespół reguł, norm i wzorów postępowania.
Rola społeczna
2) system stałych zachowań osobnika, zgodnych z
systemem oczekiwań i wzorów społecznych. W
różnych grupach istnieje wiele rozmaitych ról (np. w
rodzinie rola ojca, matki, brata itp.). Pełnienie ich
jest ważnym czynnikiem regulującym zachowanie
jednostki i kształtującym jej postawy.
Społeczeństwo
Społeczeństwo - duża zbiorowość społeczna,
zamieszkującą dane terytorium, posiadające
wspólną kulturę, wspólną tożsamość oraz sieć
wzajemnych stosunków społecznych.
Społeczeństwo masowe
 Społeczeństwo masowe – typ
współczesnego społeczeństwa biernych
odbiorców kultury masowej. Powstaje jako skutek
oddziaływania negatywnych procesów związanych z
industrializacją i urbanizacją. Następuje osłabienie
tradycyjnych struktur społecznych wraz z ich
wartościami, normami i kontrolą społeczną,
upadek religii, zmiana stylu pracy na
zmechanizowaną i monotonną. Społeczeństwo
masowe jest zatomizowane.
Społeczeństwo obywatelskie
 Społeczeństwo obywatelskie –
społeczeństwo charakteryzujące się aktywnością i
zdolnością do samoorganizacji oraz określania i
osiągania wyznaczonych celów bez impulsu ze
strony władzy państwowej.
 Społeczeństwo obywatelskie potrafi działać niezależnie
od instytucji państwowych.
 Podstawową cechą społeczeństwa obywatelskiego
jest świadomość jego członków potrzeb wspólnoty oraz
dążenie do ich zaspokajania, czyli zainteresowanie
sprawami społeczeństwa (społeczności) oraz poczucie
odpowiedzialności za jego dobro.
Społeczeństwo konsumpcyjne
 Społeczeństwo konsumpcyjne – choć trudno tu
o jednoznaczną definicję, z powodu wielości opinii i
ekstensywności tematu, to można przyjąć, że jest
to społeczeństwo nowoczesne, w którym nadrzędnym
celem - ze względu na zwiększenie się jakości życia
względem czasów dawniejszych, jest konsumpcja,
zaś polityka, moralność społeczna i obyczaje,
podporządkowują się jej.
Społeczeństwo informacyjne
 Społeczeństwo informacyjne – terminem
określa się społeczeństwo, w którym towarem staje
się informacja traktowana jako szczególne dobro
niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet
od dóbr materialnych. Przewiduje się rozwój usług
związanych z 3P (przesyłanie, przetwarzanie,
przechowywanie informacji).
Społeczeństwo globalne
 Społeczeństwo globalne oznacza istnienie na całym
globie tych samych struktur ("globalna wioska"), wysoki
stopień rozwoju cywilizacyjnego, zacieranie granic
pomiędzy państwami, działalność wielkich korporacji o
zasięgu ogólnoświatowym itp. Proces powstawania
społeczeństwa globalnego nazwany
jest globalizacją (pojęcie to również odnosi się do
gospodarki i oznacza łączenie gospodarek współczesnych
państw w wyniku swobodnego przepływu kapitału).
Genezy powstania tego typu społeczeństwa należy szukać
w bardzo szybkim tempie przepływu informacji,
masowym udostępnieniu środków przekazu i rozwoju
telekomunikacji.
Klasyfikacja społeczeństwa
 Klasa społeczna – jeden z podstawowych
terminów służących do
określania klasyfikowania społeczeństwa.
 podzielił społeczeństwo na klasy ze względu na
sumaryczny wskaźnik ekonomiczny
i prestiżu społecznego. W tym ujęciu występują trzy
klasy: klasa wyższa, klasa średnia i klasa niższa..
Klasyfikacja społeczeństwa
 Warstwa społeczna jest rozumiana w inny sposób niż
klasa społeczna. W przypadku warstwy nie ma
ograniczenia tylko do jednej sfery życia – statusu
ekonomicznego – ale do wspólnoty różnych sfer życia
poszczególnych ludzi. Według Webera podział na
warstwy przebiega często w poprzek podziału
klasowego.
Naród
 Naród – wspólnota o podłożu etnicznym,
gospodarczym, politycznym, społecznym i
kulturowym wytworzona w procesie dziejowym,
przejawiająca się w świadomości swych członków.
Narodowość
 Narodowość – pochodzenie określane w kręgu
kulturowym jednostki zgodnie z pochodzeniem jego
przodka; przynależność do określonego narodu.
Obywatelstwo
 Obywatelstwo – więź prawna łącząca jednostkę
(osobę fizyczną) z państwem, na mocy której
jednostka ma określone prawa i obowiązki wobec
państwa, a państwo – analogicznie – ma obowiązki i
prawa wobec jednostki.
Obywatelstwo
 Obywatelstwo można nabyć poprzez zasadę krwi albo




poprzez zasadę ziemi.
Sposoby nabycia obywatelstwa inne niż poprzez
urodzenie się określane są jako wtórne. Należą do nich:
naturalizacja – legalne zamieszkiwanie na terenie
jakiegoś kraju przez określony czas może uprawniać do
starania się o jego obywatelstwo,
repatriacja,
prawo opcji – w przypadku dzieci, które utraciły
obywatelstwo polskie na skutek oświadczenia woli
rodziców.
Patriotyzm
 Patriotyzm – postawa szacunku, umiłowania i
oddania własnej ojczyźnie oraz chęć ponoszenia za
nią ofiar; pełna gotowość do jej obrony, w każdej
chwili. Charakteryzuje się też przedkładaniem celów
ważnych dla ojczyzny nad osobiste, a także
gotowością do pracy dla jej dobra i w razie potrzeby
poświęcenia dla niej własnego zdrowia lub życia.
Patriotyzm to również umiłowanie i pielęgnowanie
narodowej tradycji, kultury czy języka.
Kosmopolityzm
 Kosmopolityzm − pogląd negujący wszelkie
podziały kulturowo-polityczne i terytorialne.
Zwolennicy kosmopolityzmu uważają za
swoją ojczyznę nie kraj czy inny sformalizowany
obszar, ale cały świat. Dążą oni do politycznej i
społecznej jedności świata, wolnego od podziałów i
konfliktów, stopionego w jedną wspólnotę
ogólnoludzką. Tak sformułowana doktryna jest
przeciwieństwem patriotyzmu i nacjonalizmu.
Nacjonalizm
 Nacjonalizm – postawa społeczno-polityczna
uznająca naród za najwyższe dobro w sferze polityki.
Przejawia się głoszeniem pamięci o bohaterach
danego narodu, głosi solidarność
wszystkich grup i klas społecznych danego narodu.
 Nacjonalizm uważa interes własnego narodu za
nadrzędny wobec interesu jednostki, grup
społecznych, czy społeczności regionalnych.
 Nacjonalizm przedkłada interesy własnego narodu
nad interesami innych narodów.
Szowinizm
 Szowinizm – na ogół skrajna postać nacjonalizmu głosi
solidarność wszystkich grup społecznych danego narodu,
a wobec mniejszości narodowych i innych narodów
nakazuje przyjmować wrogą postawę.
 W szerszym kontekście pojęcie to oznacza też
wyolbrzymione, bezkrytyczne i niezreflektowane uczucie
przywiązania do własnego gatunku, rasy, grupy
społecznej, płci, narodu albo przywódcy oraz
wyolbrzymianie ich zalet, a pomniejszanie lub negowanie
ich wad, idące zazwyczaj w parze z równie przesadnym i
nieuzasadnionym deprecjonowaniem innych oraz
uznawaniem prawa do ich ujarzmiania.
Szowinizm
 Ksenofobia - niechęć, wrogość, lęk wobec obcych,
przesadne wyrażanie niechęci wobec cudzoziemców.
 Rasizm, dyskryminacja rasowa – zespół
poglądów głoszących tezę o nierówności ludzi, a
wynikająca z nich ideologia przyjmuje wyższość
jednych ras nad innymi.
 Antysemityzm – postawa wyrażająca uprzedzenie,
niechęć, wrogość i dyskryminację Żydów oraz osób
pochodzenia żydowskiego.
Mniejszości narodowe
 Mniejszość narodowa – grupa ludzi
zamieszkująca obszar danego państwa, odróżniająca
się od większości społeczeństwa językiem,
kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią.
 Mniejszość narodowa w odróżnieniu od mniejszości
etnicznej posiada lub posiadała własne państwo,
które zgodnie z funkcjonalną teorią powstania
państwa jest najwyższą formą rozwoju grupy
społecznej.
Państwo
 Państwo, polityczne zorganizowanie społeczeństwa,
wyposażone w suwerenną władzę oraz zajmujące
określone terytorium.
 Cechy państwa:
 stałą ludność,
 suwerenną władzę,
 określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa
na jego podmiotowość) oddzielone od
innych granicą,
 zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe".
Klasyfikacja państwa
a) formę rządów – struktura - prezydencka
najwyższych organów
 monarchia
państwowych, ich
 dziedziczna
wzajemne relacje i sposób
 elekcyjna
powoływania głowy
 konstytucyjna
państwa
 parlamentarna
 patrymonialna
 Republika
 stanowa
- parlamentarno  absolutna
gabinetowa
 despotyczna
- półprezydencka
Klasyfikacja państwa
 b) reżim polityczny – sposób rządzenia państwem,
metody i techniki sprawowania władzy
 państwo demokratyczne
 państwo autorytarne
 państwo totalitarne
Klasyfikacja państwa
 c) ustrój terytorialny państwa – struktura
terytorialna, zakres samodzielności władz lokalnych,
podział kompetencji między władze centralne a
lokalne
 państwo unitarne
 państwo złożone




unia personalna
unia realna
federacja
konfederacja
Demokracja
 Demokracja – system rządów i forma sprawowania
władzy, w których źródło władzy stanowi wola
większości obywateli (sprawują oni rządy
bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawicieli).
 Demokracja ma swój początek w starożytnej Grecji.
Demokracja
 Istnieje wiele wariantów demokracji. Podstawowe
rozróżnienie dotyczy formy, w jakiej obywatele
wykonują swoją wolę. W demokracji
bezpośredniej obywatele bezpośrednio i aktywnie
uczestniczą w podejmowaniu decyzji politycznych,
natomiast w demokracji
pośredniej (przedstawicielskiej) władza polityczna
sprawowana jest pośrednio poprzez wybieranych
przedstawicieli.
Państwo demokratyczne
1. władza zwierzchnia należy do ludu;
2. suwerenność narodu (oznacza, że najwyższą
władzą jest władza narodu, który powierza władzę
swoim przedstawicielom, wyłanianym w
powszechnych wyborach. Dzięki zasadzie
suwerenność naród może uczestniczyć w
sprawowaniu rządów);
Państwo demokratyczne
3. pluralizm (to możliwość istnienia i poszanowania
różnych poglądów, idei i obyczajów, do których
każdy obywatel ma swobodny dostęp i wybór.
Istnieje pluralizm społeczny, polityczny i
ekonomiczny);
Państwo demokratyczne
4. trójpodział i równowaga władz (zaproponowany
przez Monteskiusza podział na władzę wykonawczą –
tworzy przepisy prawa, ustawodawczą – wprowadza
uchwalone przepisy w życie i sądowniczą –
kontroluje czy wprowadzone prawo jest
przestrzegane. Każda z poszczególnych władz
powinna sprawowana być przez inne organy,
wzajemnie się kontrolujące);
Państwo demokratyczne
Państwo demokratyczne
5. państwo prawa i konstytucji (oznacza, że państwo
oparte jest na prawie zapisanym w konstytucji, która
reguluje stosunki między organami władzy
państwowej a obywatelami);
6. wolne wybory oraz wolności przekonań i słowa;
7. przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowanie
praw mniejszości.
Prawo wyborcze
Do zasad ogólny prawa wyborczego zaliczamy:
 powszechność wyborów
 równość
 bezpośredniość
 tajność
Prawo wyborcze
 Zasada powszechności wyborów mówi nam o
tym, że każdy obywatel posiadający czynne prawo
wyborcze (ukończone 18 lat) ma prawo do udziału w
wyborach. Jedynie prawomocnym wyrokiem sądu
obywatel może być pozbawiony tego prawa.
 Zasada równości wyborów oznacza, iż każdy
oddany głos ma równą wartość, a więc jest równy
głosowi oddanemu przez innego wyborcę. Liczba
głosów przysługujących obywatelom jest równa (nie
tylko pod względem formalnym, ale także i pod
względem siły danego głosu).
Prawo wyborcze
 Zasada bezpośredniości głosowania oznacza, że
wyborca bezpośrednio oddaje swój głos na
wybranego przez siebie kandydata. Nie ma więc
żadnych ogniw pośrednich.
 Wybory powinny odbywać się w odpowiednich
warunkach, aby zapewnić wyborcom możliwość
anonimowego oddania głosów. O tym mówi zasada
tajności głosowania.
Władza ustawodawcza
Władza ustawodawcza
Władza ustawodawcza
Władza ustawodawcza
 Z funkcją posła lub senatora związany jest
przywilej immunitetu parlamentarnego.
Posłowi/senatorowi zapewnia on nietykalność
osobistą oraz zwalnia z odpowiedzialności sądowej.
Zgodnie z art. 105 poseł/senator nie może być
pociągnięty do odpowiedzialności za swoją
działalność, wchodzącą w zakres sprawowania przez
niego mandatu ani w czasie jego trwania, ani po jego
wygaśnięciu. Za swoją działalność poseł/senator
odpowiada wyłącznie przed Sejmem/Senatem.
Władza wykonawcza
Władza wykonawcza
 Wybory prezydenckie – wybory prezydenta odbywają
się w Polsce co 5 lat, chyba że z jakiegoś powodu (głównie
z powodu śmierci lub rezygnacji z urzędu prezydenta)
kadencja prezydenta zakończy się szybciej. Ta sama
osoba może sprawować urząd prezydenta jedynie przez
dwie kadencje. Bierne prawo wyborcze przysługuje
wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej, którzy
ukończyli 35 lat, nie są pozbawieni praw wyborczych
do Sejmu i zbiorą przynajmniej 100 tysięcy podpisów
osób popierających ich kandydaturę. Czynne prawo
wyborcze posiadają wszyscy pełnoletni obywatele Polski,
również ci zamieszkali na stałe za granicą (od 2000 roku
mogą głosować również w drugiej turze).
Władza wykonawcza
 Prezydentem zostaje ten kandydat, który otrzyma ponad
połowę wszystkich ważnie oddanych głosów. Frekwencja
wyborcza nie wpływa na ważność wyborów (trzeba
dodać, iż w Polsce podczas wyborów prezydenckich jest
ona najwyższa). W przypadku, gdy żaden z kandydatów
nie otrzyma wymaganej liczby głosów, dwa tygodnie
później odbywa się II tura głosowania, w której
uczestniczą dwaj kandydaci z największą liczbą głosów z I
tury. Dla zwycięstwa w II turze wystarczy otrzymać
więcej głosów, niż inny kandydat (co jednak też znaczy
ponad połowę ważnie oddanych głosów, ponieważ głos
jest ważny tylko gdy oddany na któregoś z tych dwóch
kandydatów).
Władza wykonawcza
Lech Wałęsa
Aleksander Kwaśniewski
Władza wykonawcza
Lech Kaczyński
Bronisław Komorowski
Prezydent RP
Prezydent RP
Kompetencje w stosunku do Rady Ministrów
 powoływanie rządu
 desygnowanie premiera
 przyjmowanie dymisji Rady Ministrów
 odwołanie ministra, któremu Sejm wyraził wotum
nieufności
 zwoływanie Rady Gabinetowej (obrady Rady
Ministrów pod przewodnictwem prezydenta;
powoływana w sprawach szczególnej wagi)
Prezydent RP
Kompetencje w stosunku do parlamentu
 zarządza wybory parlamentarne
 zwołuje pierwsze posiedzenie nowego Sejmu
 posiada inicjatywę ustawodawczą
 posiada prawo weta zawieszającego w stosunku do
projektów ustaw
 podpisuje ustawy
 zarządza ogłoszenie ich w Dzienniku Ustaw RP
 posiada prawo rozwiązania parlamentu (w
sytuacjach określonych przez konstytucję)
Prezydent RP
Kompetencje w stosunku do władzy sądowniczej
 powołuje sędziów
 powołuje Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego
 powołuje Prezesa i Wiceprezesa Trybunału
Konstytucyjnego
 powołuje Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego
Kompetencje w zakresie spraw zagranicznych
 reprezentuje państwo na arenie międzynarodowej (razem
z premierem i ministrem spraw zagranicznych)
 ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe
 mianuje i odwołuje ambasadorów Polski
Prezydent RP
Kompetencje w zakresie zwierzchnictwa nad siłami
zbrojnymi kraju oraz państwowej obronności
 jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych
 za pośrednictwem ministra obrony narodowej, sprawuje w czasie
pokoju zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi
 mianuje szefa Sztabu Generalnego oraz dowódców Sił Zbrojnych
 na czas wojny mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych
 nadaje stopnie wojskowe
 w razie zagrożenia państwa zarządza powszechną bądź częściową
mobilizację oraz użycie sił zbrojnych do obrony kraju
 posiada organ doradczy do spraw bezpieczeństwa wewnętrznego i
zewnętrznego, którym jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego
Prezydent RP
Tradycyjne uprawnienia prezydenta
 nadawanie obywatelstwa
 nadawanie orderów i odznaczeń
 prawo łaski
 nadawanie tytułów naukowych
Rada Ministrów
Uprawnienia Rady Ministrów
• wykonywanie ustaw i prawo inicjatywy
ustawodawczej,
• wydawanie rozporządzeń,
• kontrolowanie i koordynowanie prac organów
administracji państwowej,
• uchwalanie projektu budżetu i kierowanie jego
wykonaniem,
• ochrona interesów skarbu Państwa,
• zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego
państwa oraz porządku publicznego,
• sprawowanie ogólnego kierownictwa w stosunkach z
innymi państwami i organizacjami
międzynarodowymi,
• zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego kraju i
ogólne kierowanie obronnością.
Leszek Miller.
Premier (2001 – 2004)
Rada Ministrów
Powoływanie i odwoływanie
Rząd jest powoływany przez prezydenta. Najpierw desygnuje on premiera, a następnie
na jego wniosek powołuje członków Rady Ministrów.
W ciągu 14 dni Rada Ministrów musi uzyskać wotum zaufania od parlamentu. Jeśli tak
się nie stanie, sejm przystępuje do wyłonienia rządu w ciągu 14 dni bezwzględną
większością głosów.
Gdyby sejm nie zdołał wyłonić rządu,
robi to prezydent. Jeśli
zaproponowany przez niego rząd nie
uzyska wotum zaufania, prezydent
skraca kadencję parlamentu.
Kazimierz Marcinkiewicz.
Premier (2005 – 2006)
Download