Wymagania do egzaminu

Wymagania do egzaminu z toksykologii dla studentów II roku
Ratownictwa Medycznego w roku akademickim 2016/2017
Podstawowe pojęcia toksykologiczne i używane skróty: substancja toksyczna, toksyna,
ksenobiotyk, dawka, rodzaje dawek, zatrucie, rodzaje zatruć (ostre, podostre, przewlekłe, wtórne),
odtrutka (specyficzna i niespecyficzna); klasyfikacja substancji toksycznych ze względu na stopień
toksyczności; NDS, NDSCh, NDSP, DSB
Mechanizmy wpływu substancji toksycznych na zdrowie: mechanizm receptorowy,
pozareceptorowy i mechanizmy specjalne (śmierć komórki, utrata funkcji narządów) działania
toksycznego; działanie odległe trucizn (mutagenne, rakotwórcze i teratogenne)
Interakcje toksykologiczne: definicja interakcji toksykologicznej; interakcje pomiędzy ksenobiotykami
w fazie dostępności (narażenia), w fazie farmakokinetycznej (na etapie wchłaniania, dystrybucji,
biotransformacji i wydalania) i farmakodynamicznej (na etapie działania toksycznego); typy interakcji
toksykologicznych (działanie addytywne, synergizm, potencjacja, działanie zespolone i antagonizm);
interakcje alkoholu etylowego z lekami i innymi substancjami toksycznymi
Czynniki warunkujące toksyczność ksenobiotyków: właściwości fizykochemiczne substancji
toksycznej, czynniki biologiczne (genetyczne, fizjologiczne, żywieniowe), czynniki środowiskowe (natury
fizycznej i chemicznej)
Zasady udzielania pierwszej pomocy w zatruciach: postępowanie objawowe i przyczynowe;
postępowanie przyczynowe w zależności od drogi wniknięcia substancji toksycznej do organizmu
(przewód pokarmowy, drogi oddechowe, skórę, dospojówkowo): sposoby usuwania z organizmu
substancji jeszcze niewchłoniętej i zapobiegania jej wchłanianiu, zmniejszenie lub całkowite zniesienie
efektu działania substancji toksycznej za pomocą odtrutek; sposoby przyspieszania eliminacji i
usuwania z ustroju trucizn już wchłoniętych; odtrutki specyficzne i niespecyficzne stosowane w
leczeniu zatruć, cele i zadania ośrodków leczenia zatruć
Toksyczność wybranych niesteroidowych leków p/zapalnych i p/bólowych oraz
uspokajających i nasennych: pochodne kwasu salicylowego, paracetamol oraz barbiturany,
benzodiazepiny - mechanizm działania toksycznego, objawy zatrucia ostrego, skutki stosowania
przewlekłego. Diagnostyka i pierwsza pomoc w zatruciach w/w lekami.
Toksyczność środków ochrony roślin, ze szczególnym uwzględnieniem postępowania w
zatruciach: podział pestycydów ze względu na zastosowanie, budowę chemiczną i stopień
toksyczności; przyczyny zatruć pestycydami; konsekwencje zdrowotne wynikające z zanieczyszczenia
środowiska i żywności pestycydami; mechanizmy działania toksycznego i objawy zatruć ostrych
pestycydami chloroorganicznymi, fosforoorganicznymi, karbaminianowymi, pyretroidami, pochodnymi
kwasu chlorofenoksyoctowego, dinitroalkilofenolami, związkami bispirydyliowymi, pochodnymi
kumaryny; diagnostyka zatruć pestycydami i zasady udzielania pierwszej pomocy w zatruciach
Toksyczność azotanów(III), azotanów(V) i N-nitrozoamin ze szczególnym uwzględnieniem
postępowania w zatruciach: źródła narażenia na związki azotu; mechanizm działania
methemoglobinotwórczego azotanów(III) i azotanów(V); objawy zatruć ostrych azotanami(III) i
azotanami(V); mechanizm karcinogennego działania N-nitrozoamin; diagnostyka i pierwsza pomoc w
zatruciach azotanami(III) i azotanami(V)
Toksyczność gazów ze szczególnym uwzględnieniem postępowania w zatruciach: podział
gazów ze względu na sposób działania na organizm: gazy duszące fizycznie (metan, etan, ditlenek
węgla, azot, wodór, gazy szlachetne), gazy duszące chemicznie (siarkowodór, tlenek węgla,
cyjanowodór), gazy drażniące (amoniak, tlenki azotu, ditlenek siarki, chlor, ozon); źródła narażenia;
objawy zatruć ostrych i przewlekłych w/w gazami; zasady udzielania pierwszej pomocy w zatruciach
gazami; konsekwencje zdrowotne wynikające z zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego gazami;
skutki środowiskowe zanieczyszczenia powietrza gazami i związkami lotnymi (kwaśne deszcze, smog
fizyczny i fotochemiczny)
Toksyczność wybranych rozpuszczalników organicznych ze szczególnym uwzględnieniem
postępowania w zatruciach: ogólna charakterystyka rozpuszczalników organicznych (właściwości
fizykochemiczne i toksykologiczne); rodzaje zatruć rozpuszczalnikami i główne źródła narażenia;
toksykologia szczegółowa (metabolizm, mechanizmy działania toksycznego, objawy zatruć ostrych i
przewlekłych, odległe skutki działania) wybranych rozpuszczalników aromatycznych (fenol, benzen,
toluen, ksylen, anilina), alifatycznych - ropa i substancje ropopochodne, alkohole (alkohol metylowy,
alkohol etylowy, glikol etylenowy, alkohol propylowy i butylowy), chlorowcopochodne węglowodorów
alifatycznych (chloroform, trichloroetylen, tetrachlorek węgla) oraz disiarczku węgla, acetonu;
diagnostyka i zasady postępowania w zatruciach rozpuszczalnikami organicznymi; interakcje alkoholu
etylowego z lekami i innymi substancjami toksycznymi
Toksykologia metali (Pb, Cd, Hg, Cr, As, Ni, Zn, Al, Tl, Se, Mn) ze szczególnym uwzględnieniem
postępowania w zatruciach: źródła narażenia, drogi wchłaniania, kumulacja, wydalanie;
mechanizmy działania toksycznego; objawy zatrucia ostrego i przewlekłego oraz skutki odległe
narażenia; zanieczyszczenie środowiska metalami toksycznymi i związane z tym konsekwencje
zdrowotne; biomarkery wykorzystywane w ocenie narażenia i diagnostyce zatruć metalami
Toksyczność substancji chemicznych stosowanych w gospodarstwie domowym, ze
szczególnym uwzględnieniem postępowania w zatruciach: rodzaje zagrożeń stwarzanych przez
preparaty chemiczne stosowane w gospodarstwie domowym; zasady bezpiecznego użytkowania i
przechowywania preparatów chemicznych stosowanych w gospodarstwie domowym; udzielanie
pierwszej pomocy w zatruciach tymi preparatami
Toksyczność kosmetyków: główne skutki toksycznego działania związków chemicznych zawartych
w kosmetykach (działanie miejscowe na skórę, działanie alergizujące, działanie rakotwórcze); główne
grupy substancji chemicznych używanych w kosmetykach i ich charakterystyka toksykologiczna
Trucizny pochodzenia naturalnego, ze szczególnym uwzględnieniem toksyczności grzybów i
postępowania w zatruciach: rodzaje trucizn roślinnych (toksoalbuminy, kumaryny, antrazwiązki,
alkaloidy, glikozydy cyjanogenne, glikozydy nasercowe, saponiny, żywice, olejki eteryczne); zatrucia
grzybami wywołującymi uszkodzenia narządów miąższowych, zaburzenia psychoneurologiczne,
reakcję typu disulfiram - alkohol etylowy i ostry nieżyt żołądkowo - jelitowy oraz zachorowania
spowodowane grzybami jadalnymi (zatrucia nieswoiste) - diagnostyka i leczenie zatruć; zagrożenia
dla zdrowia wynikające ze spożycia wybranych roślin trujących (bieluń dziędzierzawa, pokrzyk wilcza
jagoda, lulek czarny, szczwół plamisty, ziemowit jesienny, szalej jadowity, wawrzynek wilcze łyko,
tojad mocny, cis pospolity, rącznik pospolity); źródła narażenia i toksyczność mykotoksyn;
toksyczność jadów zwierzęcych (żmija zygzakowata, pająki, pszczoły) i postępowanie w zatruciach
Zagrożenia zdrowotne wynikające ze stosowania środków odurzających i uzależniających:
podstawowe typy toksykomanii (wg WHO) i ich charakterystyka ze szczególnym uwzględnieniem
zagrożeń dla zdrowia stwarzanych przez środki odurzające i uzależniające; alkoholizm; nikotynizm;
sposoby wykrywania stosowania substancji odurzających i uzależniających w uwzględnieniem metod
szybkiej identyfikacji do celów diagnostyki zatruć ostrych; postępowanie w zatruciach ostrych tymi
substancjami
Zagrożenia zdrowotne wynikające z zanieczyszczenia żywności: rodzaje i źródła zanieczyszczeń
żywności; substancje dodawane celowo do żywności (konserwanty, substancje zapachowe, barwniki,
stabilizatory, substancje wzbogacające wartość odżywczą); zanieczyszczenie żywności nawozami
sztucznymi, pestycydami, metalami, antybiotykami, anabolikami; skutki zdrowotne spożywania żywności
zanieczyszczonej w/w substancjami
Toksykologia środowiska: źródła i rodzaje chemicznych zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby;
konsekwencje dla środowiska wynikające z obecności związków chemicznych w powietrzu, wodzie i
glebie; skutki zdrowotne zanieczyszczenia środowiska substancjami chemicznymi
Bezpieczeństwo chemiczne: zasady bezpiecznej pracy z substancjami chemicznymi ze
szczególnym uwzględnieniem środków żrących, łatwopalnych i kancerogennych; zapobieganie
chemicznym skażeniom środowiska
Podstawy analizy toksykologicznej: sposoby pobierania i zabezpieczania próbek materiału
biologicznego, próbek środowiskowych i tzw. „dowodów rzeczowych” (próbki stałe, ciekłe i gazowe) do
badań toksykologicznych; metody identyfikacji i oznaczania ilościowego substancji toksycznych do
celu diagnostyki zatruć i monitorowania narażeń