Prezentacja prof Szlachta

KONFERENCJA
Agenda 2030 na rzecz zrównoważonego rozwoju – cele dla świata,
wyzwania dla kraju, odpowiedzialność dla wszystkich
Warszawa, 5 czerwca 2017r.
Przestrzenna koncentracja wyzwań
rozwojowych
prof. Jacek Szlachta
Szkoła Główna Handlowa
Plan prezentacji
I. Megatrendy i kluczowe pytania
II. Zróżnicowania terytorialne PKB
III. Zróżnicowania międzyregionalne wskaźnika postępu społecznego
IV. Konsekwencje dla polityk publicznych
Kluczowe pytania
1. Jak mierzyć rozwój?
2. Jak mierzyć zrównoważony rozwój?
3. Jak mierzyć zrównoważenie rozwoju w układach
terytorialnych?
•Niewątpliwie trzeba wyjść poza kategorię ekonomiczną produktu
krajowego brutto na mieszkańca według parytetu siły nabywczej (beyond
GDP)
•Niewątpliwie trzeba wyjść poza kwestie środowiskowe, czyli niezbędne jest
szerokie zdefiniowanie zrównoważenia (sustainable ale i durable)
•Niewątpliwie trzeba zdefiniować w jakich układach terytorialnych mierzyć,
obszary funkcjonalne są fascynujące, ale prawdopodobnie kluczowe są
obszary administracyjne ze względu na podmiotowość prowadzenia polityk
publicznych. Najczęściej są to obszary typu NUTS 2 (16 województw) oraz
NUTS 3 (72 podregiony) będące grupami powiatów
•Problemem jest oczywiście dostępność danych i ich jakość
Megatrendy społeczno-gospodarcze w
świecie i w Unii Europejskiej (1)
Osłabienie pozycji gospodarczej Unii Europejskiej i jej państw
członkowskich w relacji do innych rozwiniętych państw świata
i Nowych Państw Przemysłowych
Konsekwencje kryzysu dewastującego gospodarkę UE i jej
państw członkowskich po roku 2007 (deficyt budżetowy,
narastający dług publiczny, bezrobocie), kryzys walutowy
strefy euro
Zmiany związane z rozpowszechnieniem informacyjnych i
komunikacyjnych technologii
Megatrendy społeczno-gospodarcze w
świecie i w Unii Europejskiej (2)
Zmiany klimatyczne i konieczność ich spowalniania.
Krwawe konflikty zbrojne na obrzeżach UE, generujące
potoki uchodźców i migrantów
Przebieg procesów demograficznych w UE (niskie stopy
przyrostu naturalnego, starzenie się społeczeństwa,
zniekształcone piramidy wiekowe)
Kryzys tożsamości Unii Europejskiej (Brexit, tendencje
autarkiczne i odśrodkowe)
Megatrendy społeczno-gospodarcze w
świecie i w Unii Europejskiej (3)
Są zasadniczo niekorzystne dla Polski i jej regionów
Zmiany doktryny polityki regionalnej na rzecz
konkurencyjności
Istotny jest wkład Banku Światowego i OECD. Duże
miasta przestały być problemem rozwojowym stały się
kapitałem, zasobem istotnym dla trajektorii
rozwojowych
Czy można wyróżnić istotne megatrendy terytorialne,
związane ze spójnością gospodarczą, społeczną i terytorialną,
zagospodarowaniem przestrzennym oraz ładem
przestrzennym?
Zmiany PKB per capita wg. Parytetu
siły nabywczej
Jak zmieniła się sytuacja Polski ze względu na skalę
dysproporcji i zróżnicowań rozwojowych w ostatnich
dziesięciu latach (po akcesji do UE)?
I. Polska niewątpliwie zmniejsza dystans rozwojowy
względem lepiej rozwiniętych krajów
II. Polityki publiczne w Polsce okazały się nieskuteczne w
zakresie zmniejszania dysproporcji rozwojowych wewnątrz
kraju w układach regionalnych i lokalnych
PKB per capita wg parytetu siły nabywczej
UE28=100
PKB per capita wg parytetu siły nabywczej
UE28=100 c.d.
Źródło: Obliczenia własne na podstawie Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne, US Katowice i GUS Warszawa
PKB per capita, NUTS 3 wg parytetu siły
nabywczej w latach 2004-2014, UE 28=100
Źródło: Obliczenia własne na podstawie Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne, US Katowice i GUS Warszawa
PKB na km2
Źródło: The World Bank, Reshaping Economic Geography, Washington D.C., 2009
PKB na km2
Źródło: The World Bank, Reshaping Economic Geography, Washington D.C., 2009
Jak mierzyć poziom rozwoju społecznogospodarczego?
Słabości produktu krajowego brutto na mieszkańca spowodowały
szeroką dyskusję na temat zastosowania innych mierników (beyond
GDP). Przykłady takich mierników proponowanych w ostatnich
latach:
Wskaźnik liczby lat życia w zdrowiu
Wskaźnik szczęścia
Wielkość majątku narodowego przypadająca na mieszkańca
Human Development Indeks (HDI) i jego modyfikacje
W przypadku tych wskaźników, z wyjątkiem majątku narodowego
per capita, Polska i jej regiony zajmują znacznie lepszą pozycję niż w
przypadku PKB
Jak mierzyć poziom rozwoju społecznogospodarczego?
Wskaźnik regionalnego postępu społecznego znacznie lepiej ilustruje
zrównoważenie rozwoju.
Zaproponowany został przez Komisję Europejską. Składa się z 50
wskaźników cząstkowych dotyczących trzech sfer, każda została
rozpisana na 4 elementy:
podstawowych potrzeb człowieka (wyżywienie i podstawowa opieka
medyczna, woda i urządzenia sanitarne, mieszkanie, bezpieczeństwo
publiczne);
podstaw dobrego samopoczucia (dostęp do podstawowej edukacji,
dostęp do informacji i komunikacji, zdrowie i dobre samopoczucie,
jakość środowiska);
możliwości jednostki (prawa człowieka, wolność osobista i możliwości
wyboru, tolerancja i włączenie społeczne, dostęp do zaawansowanej
edukacji).
Wskaźnik postępu społecznego w województwach
Polski w roku 2016 w układzie NUTS 2
Wnioski
Polska i jej regiony zajmują znacznie wyższą pozycję w UE według
wskaźnika postępu społecznego niż w przypadku PKB
Znaczące przewartościowanie w porównaniu z PKB pozycji
poszczególnych regionów Polski w układzie 272 regionów UE typu
NUTS2
Znaczne przewartościowania pozycji w ramach zbioru 16 województw
(podlaskie 13 i 2, śląskie 4 i 16).
Pytanie - dlaczego rejestrujemy migracje z Podlasia na Mazowsze jeśli
na Podlasiu jest lepiej ze względu na wskaźnik postępu społecznego?
Niestety wskaźnik postępu społecznego nie uwzględnia sytuacji
wewnątrz województwa (podstawowe niezrównoważenia mają miejsce
wewnątrz województw, a nie między województwami)
Zróżnicowania pomiędzy regionami Polski według tego wskaźnika są
znacznie spłaszczone. W UE od poziomu 39 do 81, w Polsce od poziomu
52 do 59
Co jest niezbędne aby bardziej skutecznie podjąć
w Polsce wyzwania terytorialne związane ze
zrównoważonym rozwojem (1)
Konsekwentne poszerzanie przesłanek terytorialnych interwencji
strukturalnej (territory matters)
Wprowadzenie w szerszym zakresie elementów związanych z
zagospodarowaniem przestrzennym, ładem przestrzennym
Skuteczniejsze podjęcie wyzwań wynikających ze zróżnicowań w
poziomie rozwoju, w tym także wewnątrz regionów
(solidarnościowy segment polityki rozwojowej)
Wprowadzenie szerzej także w wymiarze regionalnym i lokalnym
działań służących promowaniu i rozwijaniu gospodarki obiegu
zamkniętego (circular economy)
Co jest niezbędne aby bardziej skutecznie podjąć
w Polsce wyzwania terytorialne związane ze
zrównoważonym rozwojem (2)
Utrzymanie także po roku 2020 znaczącej skali interwencji
strukturalnej w ramach europejskiej polityki spójności
Zweryfikowanie terytorialnych aspektów zrównoważonego rozwoju
w związku z pracami nad nową Krajową Strategią Rozwoju
Regionalnego oraz czwartą generacją prac nad strategiami
wojewódzkimi
Trzeba w dalszym ciągu doceniać wiodące znaczenie mierników
związanych z tworzeniem dochodu narodowego, transfery
terytorialne są niezbędne ale nie mogą być podstawą rozwoju
społeczno-gospodarczego
Dziękuję za uwagę
[email protected]