Konspekt lekcji historii

Joanna Małocha
Konspekt lekcji historii
1.
2.
3.
4.
a)
-
Szkoła: Gimnazjum
Klasa: I
Temat: Wierzenia Starożytnych Egipcjan
Cele:
uczeń po lekcji powinien znać:
pojęcia: religia politeistyczna, mumia, balsamowanie, piramida, sarkofag, „Księga
Umarłych”, „sąd Ozyrysa”;
- głównych bogów czczonych w starożytnym Egipcie: Re, Izydę, Amona, Horusa, Ozyrysa,
Tota;
- sposoby grzebania zmarłych obowiązujące u Egipcjan (mumie, balsamowanie ciała,
piramidy , sarkofagi);
- funkcje i obowiązki egipskich kapłanów (organizowanie świąt, składanie ofiar,
recytowanie modlitw, leczenie chorych, przewidywanie zaćmienia Słońca i wylewów
Nilu);
- formy oddawania czci bogom praktykowane w starożytnym Egipcie (ofiary, procesje,
wznoszenie świątyń);
b) uczeń po lekcji powinien umieć:
- prawidłowo operować pojęciami poznanymi w trakcie lekcji;
- formułować pytania na temat cywilizacji starożytnego Egiptu;
- poprawnie korzystać z podręcznika i tekstu źródłowego;
- przedstawić rolę, jaką pełniły w Egipcie piramidy oraz omówić etapy ich powstawania;
- opowiedzieć, jak Egipcjanie wyobrażali sobie swych bogów i oddawali im cześć;
- wyjaśnić, dlaczego mieszkańcy Egiptu uważali, że powinni być we wszystkim posłuszni
faraonowi;
- należycie dokonywać selekcji informacji na wybrany temat;
- opisać, jak Egipcjanie wyobrażali sobie życie w zaświatach;
c) uczeń po lekcji powinien sobie uświadomić:
- rolę, jaką pełniła religia w życiu starożytnych Egipcjan
5. Metody:
rozmowa nauczająca; opowiadanie; opis; praca pod kierunkiem nauczyciela
z wykorzystaniem: podręcznika, tekstu źródłowego, ikonografii, ćwiczeń (krzyżówka)
6. Środki dydaktyczne:
- podręcznik – Trzebniak J., Trzebniak P., Historia I. Podręcznik dla klasy pierwszej
gimnazjum, Wyd. WIKING, Wrocław 1999, s. 21 - 25;
- tekst źródłowy – Lipińska J., Marciniak M., Mitologia starożytnego Egiptu,
Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1986, s. 86;
- ilustracje przedstawiające bóstwa egipskie oraz budowle sakralne wznoszone przez
starożytnych Egipcjan – Lipińska J., Marciniak M., Mitologia starożytnego Egiptu,
Wyd. Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1986, s. 23, 41 – 42, 64, 82 – 83, 170 – 171, 178;
Słownik cywilizacji egipskiej, praca zbiorowa, Wyd. KSIĄŻNICA, Katowice b.r., s. 78,
98, 118, 269, 323, 338;
- krzyżówka – ćwiczenie powtarzające materiał z lekcji poprzedniej (oprac. własne)
7. Forma organizacyjna: lekcja frontalna – z cała klasą
8. Typ lekcji: lekcja nowa
9. Tok lekcji:
Czynności nauczyciela – zawartość merytoryczna
lekcji
Czynności organizacyjne:
Powitanie.
Sprawdzenie obecności.
Czynności uczniów
Uwagi
metodyczne –
przeznaczony
czas
Uczniowie witają się.
Zgłaszają obecność
2 min.
Rekapitulacja wtórna:
Na ostatniej lekcji była mowa o państwie faraonów – Uczniowie słuchają.
6 min.
o Egipcie. W ramach powtórzenia poznanych informacji
Nauczyciel
proszę abyście uzupełnili otrzymaną krzyżówkę.
rozdaje uczniom
Przeczytajcie teraz uważnie pytania i zgłoście, gdyby coś Uczniowie
czytają krzyżówkę.
było niezrozumiałe.
polecenia i zgłaszają
ewentualne
niejasności.
Na wykonanie ćwiczenia macie około 3 minut.
Uczniowie rozwiązują
krzyżówkę.
Jakie wpisaliście hasła i jakie wyszło rozwiązanie?
Uczniowie
czytają
kolejne
hasła
i
rozwiązanie
krzyżówki
–
HIEROGLIFY.
Dobrze, a co to są hieroglify?
Odpowiadają:
To pismo obrazkowe
wynalezione
i użytkowane przez
starożytnych
Egipcjan.
Ogniwo wiążące:
Wiemy już więc, gdzie leży Egipt, jak zorganizowane były Uczniowie słuchają.
w starożytności jego struktury państwowe oraz jak żyli jego
mieszkańcy.
Dzisiaj natomiast powiemy sobie o wierzeniach
starożytnych Egipcjan. O tym, jak wyobrażali sobie bogów
i pośmiertne losy człowieka oraz jakie wznosili budowle
sakralne (tj.: poświęcone kultowi) i jakie funkcje pełnili
kapłani.
Zapiszcie więc temat lekcji: Wierzenia Starożytnych Uczniowie
notują
Egipcjan.
w zeszytach temat
lekcji.
Wprowadzenie nowych treści:
Religia starożytnych Egipcjan była religią politeistyczną. Uczniowie słuchają.
Termin ten powinniście znać już z podstawówki, ale - dla
utrwalenia - zapiszę go na tablicy. Powiedzcie proszę,
Uczniowie
co on oznacza?
2 min.
30 min.
Nauczyciel
zapisuje
odpowiadają:
na
tablicy
Znaczy
to,
że terminy: „religia
wierzono w wielu politeistyczna”
i„monoteistyA jaką nazwę nosi religia, według której istnieje tylko bogów.
-czna”.
jeden Bóg?
To
religia
monoteistyczna.
Zanim doszło do zjednoczenia doliny Nilu w jeden Uczniowie słuchają.
organizm państwowy każdy ośrodek miał swoich własnych
opiekuńczych bogów. W późniejszych wiekach część z nich
zdobyła szersze rzesze czcicieli, zyskując tym samym
rangę bóstw ogólnoegipskich. Inne zaś pozostały
przedmiotem kultu lokalnego. Egipcjanie czcili jako
nadprzyrodzone zjawiska przyrody, których nie rozumieli,
których się bali, a od których zależało ich życie, np. Słońce,
Księżyc, Nil. Wierzyli, że istnieją bogowie dobrzy i źli.
Modlili się do nich wszystkich, wszystkim składali ofiary
i wznosili świątynie. A wyobrażali sobie bóstwa rozmaicie:
jednych na podobieństwo człowieka, innych – jako postacie
o ciałach ludzi i głowach ptaków lub zwierząt. Egipcjanie
byli także przekonani, że bogowie mogą przebywać
w ciałach zwierzęcych, stąd otaczali czcią święte byki,
krokodyle, koty.
W podręczniku na str. 21 przedstawieni zostali
najważniejsi bogowie egipscy. Proszę odczytać ich imiona
i omówić wygląd kilku z nich.
Uczniowie
odpowiadają:
Re – stwórca i pan
wszechświata, władca
bogów,
ludzi
i państwa zmarłych;
Izys – patronka magii;
Amon
–
bóg
powietrza i wiatru;
Horus – bóg nieba –
w postaci człowieka
z głową sokoła;
Ozyrys
–
bóg
wegetacji, odnowienia
przyrody i zmarłych –
przedstawiany
jako
mumia;
Tot
–
patron
Księżyca,
opiekun
nauki i pisarzy –
w postaci człowieka
z głowa ibisa.
W książce, którą wam posyłam, na zaznaczonych stronach Uczniowie oglądają Nauczyciel
znajdują się fotografie lub rysunki autentycznych, książkę i słuchają.
przekazuje
starożytnych malowideł i rzeźb, przedstawiających bóstwa
uczniom książkę
z
ilustracjami
egipskie. Jest tam również wyobrażenie tzw. „sądu
przedstawiają –
Ozyrysa”. Egipcjanie wierzyli bowiem, że po śmierci każdy
cymi
bóstwa
człowiek staje przed sądem boga Ozyrysa i spowiada się
ze swoich grzechów. Zmarły musiał wtedy także
egipskie.
odpowiedzieć na pytania stawiane przez innych bogów.
Dlatego też wkładano nieboszczykowi do grobu tzw.
„Księgę Umarłych”, czyli zestaw gotowych odpowiedzi
na te pytania. Aby człowiek mógł osiągnąć szczęśliwe życie
pośmiertne musiał nie tylko przejść pomyślnie ów sąd, ale
warunkiem równie koniecznym było zachowanie
jak najdłużej ciała zmarłego w stanie nienaruszonym. Stąd
też zwłoki bogaczy zabezpieczano przed rozkładem
w procesie balsamowania. W jego wyniku powstawały
powszechnie znane mumie. Do grobów zaś wkładano
przedmioty rzekomo potrzebne zmarłemu po śmierci oraz
żywność. Najbardziej wystawnymi grobowcami mogli
poszczycić się faraonowie, członkowie rodzin królewskich
oraz wysocy dostojnicy państwowi. Budowano dla nich
piramidy, a później – w obawie przed rabusiami skomplikowane systemy podziemnych korytarzy. Ilustracje, Uczniowie oglądają
które teraz wam przekazuję przedstawiają te właśnie tablice z ilustracjami
konstrukcje. Biedniejszych Egipcjan grzebano wprost i słuchają.
w ziemi, z karteczką zawierającą prośbę do bogów, aby
dali im mięsa, chleba i piwa.
notują
Teraz proszę, abyście zapisali w zeszytach ćwiczenie: Uczniowie
w zeszytach.
Praca z tekstem źródłowym.
Uczniowie
Czy znacie termin „tekst źródłowy”?
odpowiadają:
To fragment jakiegoś
historycznego pisma,
dokumentu,
listu,
Macie racje, ale tekstem źródłowym będzie też, wcale nie kroniki.
taki stary, opis np. wielkanocnych tradycji kultywowanych
na wsi. Generalnie więc - jest to tekst, który stanowi dla nas
pierwsze i podstawowe źródło jakichś informacji.
Na kartkach, które otrzymaliście znajduje się fragment
spowiedzi zmarłego przed sądem Ozyrysa wzięty z „Księgi
Umarłych”. Była już o niej dzisiaj mowa. Kto pamięta Uczniowie
odpowiadają:
czym jest ta księga?
Jest to tekst modlitwy
i zestaw odpowiedzi,
które miały pomóc
zmarłemu
pokonać
wszelkie przeszkody
dzielące
go od wiecznego
spoczynku.
Na górze strony macie to jeszcze raz wyjaśnione, zaś
poniżej – pochyłym drukiem – już sam fragment z „Księgi
Umarłych”. Przeczytajcie go proszę i odpowiedzcie
na znajdujące się pod nim dwa pytania. Nie piszcie
na tekstach, bo mają one służyć jeszcze waszym kolegom,
ale w zeszytach. Na wykonanie zadania macie 15 min.
Nauczyciel omawia z uczniami pytania i tłumaczy
wątpliwości, zwracając szczególną uwagę na polecenia
„zacytuj” oraz „przedstaw własnymi słowami”.
Uczniowie
czytają
tekst i odpowiadają
Nauczyciel
przekazuje
uczniom tablice
obrazujące
budownictwo
egipskie.
Nauczyciel
rozdaje uczniom
kartki
z ćwiczeniem
(tekstem
źródłowym).
na pytania.
Rekapitulacja pierwotna:
W ramach powtórzenia poznanego dzisiaj materiału Uczniowie
czytają
uczniowie analizują z nauczycielem odpowiedzi na pytania odpowiedzi:
do tekstu źródłowego.
1)
a) „Nie zagrabiłem
rzeczy biednym”,
b) „Nie trułem”,
c) „Nie buntowałem
sługi przeciwko
panu jego”.
2) Formami kultu
obowiązującymi
w
starożytnym
Egipcie były: ofiary
dla bogów z mięsa
i chleba oraz dla
zmarłych z placków.
Urządzano
także
procesje
ku
czci
bóstw.
Czynności końcowe:
Na następną lekcję proszę przeczytać dokładnie
z podręcznika rozdziały „W świątyni egipskiej” i „Życie
pozagrobowe” oraz odpowiedzieć pisemnie na pytanie 2 i 3
ze strony 22 w podręczniku.
Nauczyciel wyjaśnia ewentualne wątpliwości co do zadania
domowego.
Podziękowanie za wspólną pracę i pożegnanie z uczniami.
Krzyżówka
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Uczniowie otwierają
podręcznik
na wskazanej stronie
i notują w zeszycie
zdanie.
3 min.
2 min.
Nauczyciel
otwiera
podręcznik
na str. 22.
1) Pomieszczenie służące do przechowywania wymłóconego i oczyszczonego zboża.
2) Materiał piśmienny wytwarzany w starożytnym Egipcie z łodygi rośliny rosnącej nad
Nilem.
3) Jedno z najważniejszych miast starożytnego Egiptu (odczytaj z mapy umieszczonej
w podręczniku na str. 16).
4) Wykształcony urzędnik egipski odpowiedzialny m. in. za organizację wojska
w przypadku planowanej wojny.
5) Należności płacone przez egipskich chłopów i rzemieślników na utrzymanie faraona,
urzędników, kapłanów i żołnierzy.
6) Budowane już przez starożytnych kanały i tamy tworzyły w Egipcie sieć nawadniającą
nazywaną współcześnie siecią ... .
7) Egipt Dolny przypominał swym kształtem grecką literą... .
8) Dawne słowo, oznaczające „czarną ziemię”, od którego pochodzi nazwa Egiptu.
9) Władca starożytnego państwa egipskiego.
10) Gwiazda, której pojawienie się wyznaczało początek roku w egipskim kalendarzu.
Tekst źródłowy – Księga Umarłych
Wyjaśnienie:
Mianem Księgi Umarłych określano w starożytnym Egipcie zbiór zaklęć, przepisów
i modlitw, zapisany na zwoju papirusowym. Wkładano go do grobów sądząc, że samo jego
posiadanie (nie wszyscy byli w stanie go przeczytać!) wystarczy, aby zmarły opanował
niezbędne formuły magiczne pozwalające mu na usunięcie trudności towarzyszących
pierwszym chwilom w zaświatach, i aby wiedział co i komu należy na tamtym świecie
powiedzieć. Przytoczony fragment zawiera spowiedź duszy stojącej przed boskim sądem:
(...) Nie grzeszyłem przeciw ludziom. Nie zagrabiłem rzeczy biednym. Nie zrobiłem tego,
czego nie lubią bogowie. Nie buntowałem sługi przeciwko panu jego. Nie trułem. Nie
zabijałem. Nie rozkazywałem mordercy. Nie wyrządziłem krzywdy nikomu.(...)
Nie pomniejszałem ofiar w świątyniach, nie umniejszałem chlebów bożych, nie zabierałem
placków duszom zmarłych (...) nie odstąpiłem od dni składania ofiar z mięsiwa wybranego,
nie związałem bydła przeznaczonego na pokarm boży, nie zatrzymywałem boga podczas
procesji jego.(...)
Jestem czysty, jestem czysty, jestem czysty (...).
Polecenia:
1. Zacytuj z tekstu źródłowego trzy zdania, które ilustrują obowiązujące w starożytnym
Egipcie zasady postępowania i normy etyczne.
2. Przedstaw własnymi słowami formy kultu, obowiązujące w starożytnym Egipcie,
o których dowiadujemy się z tekstu źródłowego.