POSTACIE HISTORYCZNE KLASA I

POSTACIE HISTORYCZNE
KLASA I
STAROŻYTNY WSCHÓD
1. Hammurabi – twórca potęgi państwa babilońskiego, autor Kodeksu Praw (Kodeks Hammurabiego),
XVIII w. p.n.e.
2. Nabuchodonozor II – król Babilonii, słynny budowniczy, który przekształcił Babilon w potężną
twierdzę (za jego czasów powstały w Babilonie m.in. brama Isztar, świątynia Marduka, potrójny mur
Babilonu, ziggurat Etemenanki – biblijna Wieża Babel, wiszące ogrody Semiramidy), zdobył
Jerozolimę (początek tzw. niewoli babilońskiej Żydów); VII – VI w. p.n.e.
3. Menes (Narmer) – władca Górnego Egiptu, podbił Egipt Dolny i zjednoczył państwo (2920 r. p.n.e.)
4. Cheops – władca starożytnego Egiptu, budowniczy tzw. Wielkiej Piramidy w Gizie (ok. 2560 r. p.n.e.)
5. Chefren – władca starożytnego Egiptu, budowniczy drugiej co do wielkości piramidy w Gizie oraz
Sfinksa (ok. 2500 r. p.n.e.)
6. Mykerinos – władca starożytnego Egiptu, budowniczy najmniejszej z trzech piramid w Gizie
7. Tutanchamon – egipski faraon z XIV w. p.n.e.; w 1922 r. angielski archeolog Howard Carter odkrył
w Dolinie Królów w Tebach jego grobowiec
8. Mojżesz – postać biblijna, przywódca Izraelitów w okresie ich wyjścia z Egiptu i wędrówki do Ziemi
Obiecanej, prorok; żył prawdopodobnie w XIII wieku p.n.e.
9. Dawid – postać biblijna, król Izraela, zwyciężył Filistynów (pokonał Goliata), założył stolicę państwa
w Jerozolimie i zjednoczył społeczeństwo izraelskie w jeden naród
10. Salomon – król Izraela, syn i następca króla Dawida, budowniczy Świątyni Jerozolimskiej; według
tradycji biblijnej słynął z mądrości (wyrok salomonowy); na lata jego panowania przypada największa
świetność monarchii hebrajskiej (X w. p.n.e.)
STAROŻYTNA GRECJA
11. Homer –grecki pieśniarz wędrowny; najstarszy znany z imienia europejski poeta, autor „Iliady
i Odysei” (VIII w. p.n.e.)
12. Hezjod – poeta grecki, pierwszy w historii literatury, który zamieszczał poszczególne fakty
z własnego życia w swych utworach
13. Drakon – twórca pierwszego pisanego kodeksu praw ateńskich (koniec VII w. p.n.e.); według tradycji
prawo to było bardzo surowe (dziś „drakońskie prawa”, „drakońskie kary” są synonimem bardzo
surowego prawodawstwa)
14. Solon – prawodawca ateński (VI w. p.n.e.), znacząco przyczynił się do rozwoju demokracji (reformy
ustrojowe, wprowadzenie sądów przysięgłych)
15. Klejstenes – w 510 p.n.e. przyczynił się do obalenia tyranii w Atenach, w latach 508-507 p.n.e.
przeprowadził reformy, które stały się podstawą demokracji ateńskiej
16. Herodot – historyk grecki zwany ojcem historii, jedynym zachowanym jego dziełem są „Dzieje”
(relacja z wojen perskich w dziewięciu księgach) opisujące historię i geografię Hellady, Persji, Egiptu
i okolicznych krain (V w. p.n.e.)
17. Tukidydes – historyk grecki; dziełem jego życia jest monografia „Wojna peloponeska”;
w przeciwieństwie do Herodota, Tukidydesa nie interesowała geografia i etnografia, odrzucił też
bezpośrednią ingerencję bogów w historię; cechował go obiektywizm i krytyczne podejście do źródeł,
z których czerpał wiedzę (przyczyniło się to do naukowego sposobu przedstawiania historii)
18. Perykles – wybitny ateński polityk, strateg, reformator demokracji; za jego czasów Ateny osiągnęły
najwyższy stopień rozwoju gospodarczego i kulturalnego (V w. p.n.e. – wiek Peryklesa)
19. Demostenes – najsłynniejszy mówca grecki, polityk, zażarty przeciwnik macedońskiej dominacji
w świecie greckim; IV w. p.n.e.
20. Ajschylos – jeden z najwybitniejszych (obok Sofoklesa i Eurypidesa) tragików ateńskich, powszechnie
uważany za twórcę tragedii greckiej; VI-V w. p.n.e.
21. Sofokles – największy obok Ajschylosa i Eurypidesa tragik starożytnej Grecji; V w. p.n.e.
22. Eurypides – jeden z najwybitniejszych dramaturgów starożytnej Grecji; V w. p.n.e.
23. Tales – filozof grecki, powszechnie uznawany za pierwszego filozofa cywilizacji zachodniej oraz za
inicjatora badań nad przyrodą jako nauką; VII/VI w. p.n.e.
24. Sokrates – filozof grecki, obok Platona i Arystotelesa uważany za największego filozofa starożytności
(V-IV w. p.n.e.); mieszkał w Atenach, gdzie nauczał prowadząc dysputy z przypadkowymi
przechodniami; podejście Sokratesa do własnej wiedzy i przekonań streszcza przypisywane mu zdanie
„wiem, że nic nie wiem”; nie pozostawił własnych pism; skazany na śmierć (oskarżony
o niewyznawanie bogów, których uznaje państwo, wyznawanie bogów, których nie uznaje państwo
i psucie młodzieży)
25. Platon – filozof grecki, uczeń Sokratesa; wyrok śmierci wydany na Sokratesa za wypowiadanie
niepopularnych poglądów zniechęcił Platona do demokratycznego systemu rządów; stworzył wizję
państwa idealnego; w IV w. p.n.e. założył Akademię Ateńską (mieściła się w gaju poświęconym
herosowi ateńskiemu Akademosowi, zajmowano się w niej przede wszystkim filozofią i matematyką,
a także retoryką i naukami przyrodniczymi, legenda głosi, że widniał na niej napis „niech nie wchodzi
nikt nieobeznany z geometrią”)
26. Arystoteles – obok Sokratesa i Platona, najsławniejszy filozof starożytnej Grecji; uczeń Platona,
w IV w. p.n.e. założył szkołę filozoficzną w ogrodach Lykeionu w Atenach (stąd późniejsze słowo
„liceum”)
27. Archimedes – grecki filozof przyrody i matematyk (III w. p.n.e.); wg legendy król Syrakuz zwrócił się
do Archimedesa, aby zbadał, czy korona, którą wykonał złotnik zawiera tylko złoto – Archimedes
znalazł rozwiązanie podczas kąpieli w wannie – z okrzykiem heureka! (z gr. znalazłem) wybiegł na
ulicę (zauważył, że przedmioty zanurzone w wodzie tracą na wadze tyle, ile waży wyparta przez nie
woda – odkrył tym samym podstawowe prawo hydrostatyki – „prawo Archimedesa”)
28. Pitagoras – grecki matematyk (twierdzenie Pitagorasa), filozof (VI-V w. p.n.e.)
29. Hipokrates – lekarz grecki, nazywany „ojcem medycyny” (V-IV w. p.n.e.)
30. Fidiasz – rzeźbiarz grecki, uważany za najwybitniejszego przedstawiciela greckiej rzeźby starożytnej
okresu klasycznego (V w. p.n.e.); przyjaciel i doradca Peryklesa, kierował pracami rzeźbiarskimi na
Akropolu ateńskim, później działał w Olimpii; rzeźby: Atena Partenos (stojąca w świątyni Partenon na
ateńskim Akropolu) oraz Zeus Olimpijski (zaliczany do siedmiu cudów świata)
31. Myron – jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy greckich z V w. p.n.e. („Dyskobol”)
32. Miltiades – polityk i wódz ateński, zwycięzca spod Maratonu (490 r. p.n.e.)
33. Temistokles – polityk i wódz ateński, twórca potęgi morskiej Aten w V wieku p.n.e.; uważany jest za
najwybitniejszego obok Peryklesa polityka w historii starożytnych Aten
34. Leonidas – król Sparty, symbol bohaterstwa i mężnego poświęcenia (przywódca 300 Spartan w bitwie
pod Termopilami w 480 p.n.e.); według Herodota Grecy wystawili poległym bohaterom kamienny
pomnik w kształcie lwa z wyrytym epigramem: „Przechodniu, powiedz Sparcie, że leżymy tutaj
posłuszni jej prawom”
35. Aleksander Macedoński (Wielki) – król Macedonii w latach 336-323 p.n.e., jeden z największych
zdobywców w historii ludzkości; złamał potęgę imperium perskiego i podbił Azję („węzeł gordyjski”);
jego nauczycielem był grecki filozof Arystoteles; w wyniku podbojów Aleksandra Wielkiego świat
grecki rozszerzył się na ogromne obszary imperium perskiego – nastąpiło bezpośrednie spotkanie
greckiej kultury ze starszymi cywilizacjami Wschodu, pojawiły się nowe prądy w religii, filozofii
i sztuce, rozwinęła się nauka (epoka hellenistyczna = hellenizm = epoka aleksandryjska)
36. Plutarch – jeden z największych pisarzy starożytnej Grecji (I – II w.), sławę przyniosły mu żywoty
pierwszych imperatorów (cesarzy rzymskich)
STAROŻYTNY RZYM
37. Hannibal – dowódca wojsk antycznej Kartaginy; podczas II wojny punickiej przeprowadził armię
kartagińską przez Alpy i odniósł szereg zwycięstw w Italii (bitwa pod Kannami w 216 p.n.e.);
Rzymianie po serii zwycięstw Hannibala ukuli powiedzenie: „Hannibal ad portas” (Hannibal u bram),
używane jako ostrzeżenie przed nadchodzącym niebezpieczeństwem
38. Terencjusz – komediopisarz rzymski (II w. p.n.e.), jego utwory zachowały się do naszych czasów;
przytoczone przez niego zdanie „Człowiekiem jestem, nic co ludzkie nie jest mi obce” stało się mottem
renesansu
39. Wergiliusz – poeta rzymski, autor Eneidy – eposu narodowego Rzymian (I w. p.n.e.)
40. Gajusz Juliusz Cezar – rzymski polityk, wódz, dyktator i pisarz („O wojnie galijskiej”, „O wojnie
domowej”); chciał przejąć pełnię władzy w Rzymie, zamordowany w 44 r. p.n.e. (swoim spadkobiercą
uczynił Oktawiana Augusta, wnuka swojej siostry)
41. Kleopatra – ostatnia królowa hellenistycznego Egiptu (panowała do 30 r. p.n.e.), później kraj stał się
rzymską prowincją
42. Oktawian August – pierwszy cesarz rzymski (wnuk siostry Juliusza Cezara i jego adoptowany syn),
panował od 27 roku p.n.e. jako Imperator Caesar Augustus, Pater patriae (łac. ojciec ojczyzny), po
śmierci zaliczony w poczet bogów jako Divus Augustus; za jego rządów zapanował pokój wewnątrz
i na zewnątrz starożytnego Rzymu (Pax Romana), który trwał ponad dwa stulecia
43. Cyceron – pisarz, mówca i polityk rzymski z I w. p.n.e. (autor powiedzeń: cedant arma togae – niechaj
zbroja ustąpi przed togą, niech władza wojskowa ustąpi przed cywilną, niech nastanie pokój; o tempora,
o mores! – co za czasy, co za obyczaje!); współcześnie uważany za jedną z najważniejszych postaci
w dziejach światowej literatury; już w starożytności sposób, w jaki posługiwał się językiem łacińskim
był uznawany za ideał, do którego powinni dążyć mówcy i pisarze; jego utwory były podstawą
programu szkolnego aż do XIX w.; przeciwstawiał się monarchii i dyktaturze, pochwalał republikę –
dzięki jego pismom demokratyczne idee zostały przekazane średniowiecznej i nowożytnej Europie
44. Salustiusz – rzymski historyk i polityk z I w. p.n.e.; w swych dziełach piętnował degenerację
współczesnych mu elit – za największe wady Rzymian uważał „ambitio” (zdobywanie zaszczytów)
i „avaritia” (chciwość)
45. Tacyt – jeden z najznakomitszych historyków rzymskich; jego „Dzieje” i „Roczniki”, a także
„Żywot Agrykoli” oraz „Germania” są prawdziwą skarbnicą wiadomości o wczesnym cesarstwie
rzymskim (I w.); wyznawał pogląd, iż od wartości moralnej ludzi i ich postępków zależy bieg dziejów
46. Witruwiusz – rzymski architekt i inżynier wojskowy (konstruktor machin wojennych za panowania
Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta), twórca tzw. człowieka witruwiańskiego (wizerunku nagiego
mężczyzny wpisanego w okrąg i kwadrat), autor traktatu „O architekturze ksiąg dziesięć” – dzieło to
jest dzisiaj bezcennym źródłem wiedzy o architekturze starożytnych Greków i Rzymian
47. Tyberiusz – cesarz rzymski, za jego panowania żył i nauczał Jezus Chrystus (I w. p.n.e. – I w. n.e.)
48. Neron – cesarz rzymski z I w. n.e., oskarżył chrześcijan o podpalenie Rzymu w 64 r. (początek
prześladowań)
49. Dioklecjan – cesarz rzymski; za jego panowania, w 303 r. miała miejsce ostatnia fala prześladowań
chrześcijan (edykt nakazujący zburzenie świątyń chrześcijańskich i spalenie świętych ksiąg oraz
pozbawienie stanowisk chrześcijan sprawujących funkcje publiczne)
50. Konstantyn I Wielki – pierwszy cesarz rzymski, który przeszedł na chrześcijaństwo – zakończył
politykę prześladowań chrześcijan swojego poprzednika Dioklecjana i w 313 r. wydał edykt
mediolański, który gwarantował swobodę wyznawania religii; święty Kościoła prawosławnego
51. Teodozjusz Wielki – ostatni cesarz władający zarówno wschodnią jak i zachodnią częścią cesarstwa
rzymskiego; uczynił chrześcijaństwo religią państwową w 380 r. (edykt tesaloński); w 395 r. podzielił
Imperium Romanum na wschodnie ze stolicą w Konstantynopolu (przypadło cesarzowi Arkadiuszowi)
i zachodnie ze stolicą w Rzymie (otrzymał je cesarz Honoriusz)
52. Arkadiusz – cesarz wschodniorzymski w od 395 r., syn cesarza Teodozjusza I Wielkiego
53. Honoriusz – cesarz zachodniorzymski od 395 r., syn cesarza Teodozjusza I Wielkiego
54. Romulus Augustulus – ostatni cesarz zachodniorzymski, w 476 r. pozbawiony władzy przez wodza
germańskiego Odoakra; koniec jego panowania uważa się za koniec cesarstwa zachodniorzymskiego
i symboliczny koniec starożytności oraz początek średniowiecza
55. Odoaker – wódz germański, który zdetronizował w 476 r. ostatniego cesarza zachodniorzymskiego,
Romulusa Augustulusa; w 480 r. odesłał insygnia cesarskie do Konstantynopola cesarzowi Zenonowi,
na znak, że czuje się zależny od władzy cesarzy wschodniorzymskich
ŚREDNIOWIECZE
56. św. Benedykt z Nursji – mnich, autor reguły benedyktyńskiej, jeden z ojców Kościoła, główny patron
Europy; w 529 r. założył klasztor na Monte Cassino w miejscu dawnego pogańskiego sanktuarium
57. Justynian I Wielki – cesarz bizantyński z VI w., święty Kościoła prawosławnego, za jego czasów
Bizancjum osiągnęło największą świetność w swych dziejach; sprawował rządy silnej ręki, przyczynił
się do rozwoju kulturalnego, uporządkował prawo (podzielił prawo na cywilne i karne – Kodeks
Justyniana); używał tytułu „autokrator” czyli „samowładca” (od tego terminu pochodzi autokracja –
nazwa systemu sprawowania rządów)
58. Mahomet – prorok islamu, założyciel pierwszej wspólnoty muzułmańskiej, która przeobraziła się
w teokratyczne państwo religijne (622 r.)
59. Chlodwig – władca Franków, najsłynniejszy spośród merowińskich władców, przyjął chrzest w 496 r.
60. Karol Młot – frankijski majordomus, faktyczny władca państwa Franków, pokonał Arabów w bitwie
pod Poitiers w 732 r.
61. Pepin Krótki – frankijski majordom, później król Franków, pokonał Longobardów i nadał papieżowi
ziemie w środkowej Italii (755 r. – początek Państwa Kościelnego)
62. Karol Wielki – król Franków, od 800 r. Święty Cesarz Rzymski, stworzył europejskie imperium, które
było pierwszym zachodnim imperium od czasu upadku cesarstwa rzymskiego w 476 r.; był świetnym
politykiem i wodzem oraz mecenasem nauki i sztuki (renesans karoliński)
63. Ludwik Pobożny – król Franków i cesarz rzymski, syn Karola I Wielkiego
64. Lotar – najstarszy syn Ludwika I Pobożnego, od 843 r.(traktat w Verdun) król środkowofrankijski
65. Karol Łysy – najmłodszy syn Ludwika I Pobożnego, od 843 r.(traktat w Verdun) król
zachodniofrankijski
66. Ludwik Niemiecki – syn Ludwika I Pobożnego, od 843 r.(traktat w Verdun) król wschodniofrankijski
67. Hugo Kapet – król Francji, założyciel dynastii Kapetyngów
68. Otto I – Święty Cesarz Rzymski od 962 r.
69. Wilhelm Zdobywca – książę normański, podbił Anglię i został jej królem (1066 r.)
70. Ruryk – przywódca oddziału wikingów, założyciel państwa ruskiego (tzw. Ruś Nowogrodzka)
i dynastii Rurykowiczów (862 r.)
71. Samo – kupiec frankijski, który został władcą pierwszego odnotowanego w źródłach pisanych państwa
słowiańskiego zwanego państwem Samona (VII w.); państwo to pozbawione było typowego aparatu
władzy, administracja była bardzo słabo rozwinięta, a sam władca nie zadbał o sprawy dotyczące
dziedziczności tronu i po jego śmierci państwo rozpadło się
72. Cyryl i Metody – misjonarze, prowadzili w IX w. misje chrystianizacyjne na ziemiach zamieszkanych
przez Słowian (w Księstwie Wielkomorawskim i na Rusi Kijowskiej ), nazywani apostołami Słowian;
przetłumaczyli liturgię na język staro-cerkiewno-słowiański (najstarszy literacki język słowiański)
i stworzyli pismo zwane głagolicą (pierwszy alfabet słowiański); patroni Europy
73. Piast – legendarny przodek dynastii Piastów; ojciec Siemowita, mąż Rzepichy
74. Siemowit – książę Polan z IX w. znany jedynie z kroniki Galla Anonima – według jego relacji
Siemowit był synem Piasta i Rzepichy i objął władzę po obaleniu Popiela; synem i następcą Siemowita
był Lestek
75. Lestek – drugi książę Polan z dynastii Piastów, o którym wspomina Gall Anonim w swojej kronice;
syn Siemowita i ojciec Siemomysła
76. Siemomysł – trzeci książę Polan z dynastii Piastów wspomniany w Kronice polskiej Galla Anonima;
wnuk Siemowita, syn Lestka, ojciec Mieszka I
77. Mieszko I (960 – 992) – książę Polski z dynastii Piastów sprawujący władzę od ok. 960 r., uważany za
faktycznego twórcę państwowości polskiej
78. Dobrawa – księżniczka czeska z dynastii Przemyślidów, księżna polska, żona Mieszka I
79. Jordan – pierwszy biskup Polski, który po przyjęciu chrztu przez Mieszka I przewodził biskupstwu
misyjnemu w Poznaniu (od 968 r.); na temat jego działalności mamy jedynie ogólną relację
niemieckiego kronikarz Thietmara: „wiele się z nimi (tj. poddanymi Mieszka) napocił, zanim
niezmordowany w wysiłkach nakłonił ich słowem i czynem do uprawy winnicy Pańskiej”
80. Widukind – mnich, autor kroniki ilustrującej dzieje Europy w X w.; kronika Widukinda zawiera
najstarszą wzmiankę o państwie Mieszka I, dotyczącą walk polskiego księcia z grafem Wichmanem,
który na czele pogańskich plemion zachodniosłowiańskich najeżdżał państwo Mieszka I
81. Thietmar z Merseburga – biskup, autor kroniki, ważnego źródła historii Niemiec i Polski; kronika
Thietmara składa się z ośmiu ksiąg i obejmuje czasy od 908 do 1018 r., poza dziejami Merseburga
i państwa niemieckiego, Thietmar zawarł w niej informacje dotyczące historii Europy, w tym ziem
polskich – zrelacjonował m.in. zjazd gnieźnieński i wojny cesarza Henryka II z księciem Bolesławem I
Chrobrym (Thietmar bardzo niekorzystnie przedstawiał Słowian)
82. Nestor – mnich, redaktor jednego z najstarszych ruskich latopisów pt. „Powieść minionych lat”;
w swym latopisie (kronice) Nestor opisał historię Rusi od IX do XII w., zawiera on także wiele
wiadomości o początkach innych państw, m.in. Polski
83. Bolesław Chrobry (992 – 1025) – pierwszy król Polski (1025 r.) z dynastii Piastów
84. Hipolit – arcybiskup gnieźnieński, który koronował w 1025 r. Bolesława Chrobrego na króla Polski
w katedrze w Gnieźnie
85. św. Wojciech – biskup praski, misjonarz, zginął w 997 r. nawracając pogańskich Prusów; jeden
z patronów Polski
86. Henryk II – król, a później cesarz Niemiec; najechał Polskę za panowania Bolesława Chrobrego ,
wojny polsko-niemieckie zakończył pokój w Budziszynie w 1018 r. – Polska uzyskało Łużyce i Milsko
87. Jarosław I Mądry – twórca potęgi Rusi Kijowskiej, w 1018 r. pokonany przez Bolesława I Chrobrego
podczas wyprawy kijowskiej (Bolesław Chrobry przyłączył z powrotem do Polski Grody Czerwieńskie)
88. Otton III – Święty Cesarz Rzymski, w 1000 r. przybył do Gniezna (przy okazji pielgrzymki do grobu
św. Wojciecha) chcąc pozyskać Bolesława Chrobrego do swych idei cesarstwa uniwersalistycznego
(program cesarza Ottona III związany z chęcią odnowienia Cesarstwa Rzymskiego, inną nazwą dla tego
programu jest Koncepcja Czterech Cór lub Federacja Czterech Państw; cesarz planował objąć swą
władzą wszystkie chrześcijańskie kraje Zachodu, odnowione cesarstwo miało stanowić związek
równoprawnych królestw Europy i składać się z Galii, Germanii, Romy /Italii, Sclavinii
/Słowiańszczyzny zachodniej – każda z tych krain miała mieć własnego króla, cesarz miał być ich
zwierzchnikiem; idea upadła po śmierci Ottona III)
89. Mieszko II – król Polski w latach 1025 – 1031, książę Polski 1032 – 1034 z dynastii Piastów
90. Bezprym – książę Polski w latach 1031 – 1032, odesłał cesarzowi polskie insygnia koronacyjne (tym
samym zrezygnował z tytułu królewskiego i uznał prymat zachodniego sąsiada)
91. Kazimierz Odnowiciel (1034 – 1058) – książę z dynastii Piastów, objął władzę w zniszczonym
kryzysem lat poprzednich państwie, próbował wzmocnić władzę monarszą, co spotkało się ze
sprzeciwem możnowładztwa, przeniósł główny ośrodek władzy państwowej z Gniezna do Krakowa
92. Bolesław Śmiały (Szczodry) – książę Polski w latach 1058 – 1076, król Polski w latach 1076 – 1079;
prowadził politykę zmierzającą do wzmocnienia pozycji państwa na arenie międzynarodowej,
w wielkim sporze o inwestyturę dołączył do obozu papieskiego, co umożliwiło mu w 1076 r. koronację
królewską; w 1079 r. skazał na śmierć biskupa krakowskiego Stanisława, czym wywołał bunt możnych
i musiał uchodzić z kraju
93. św. Stanisław – biskup krakowski, jeden z głównych patronów Polski, w wyniku konfliktu
z Bolesławem Szczodrym został skazany na śmierć za zdradę
94. Grzegorz VII – papież-reformator, znany ze sporu o inwestyturę z władcą Niemiec Henrykiem IV
95. Henryk IV – król niemiecki, później Święty Cesarz Rzymski; popadł w konflikt z papieżem
Grzegorzem VII o inwestyturę (Henryk IV osłabiony wojną domową w Niemczech i ekskomuniką
nałożoną na niego przez papieża, chcąc utrzymać się przy władzy musiał ukorzyć się w 1077 r. przed
papieżem Grzegorzem VII, pokutując trzy dni w worku i boso pod murami zamku w Canossie); pójść
do Canossy – być zmuszonym do ukorzenia się przed przeciwnikiem
96. Urban II – papież, w 1095 r. na synodzie w Clermont ogłosił hasło wojny świętej, czym zapoczątkował
wyprawy krzyżowe
97. Władysław Herman – książę z dynastii Piastów, władca Polski w latach 1079 – 1102
98. Sieciech – możnowładca małopolski, palatyn (w średniowieczu zarządca dworu królewskiego)
Władysława Hermana, dążył do przejęcia władzy w Polsce
99. Zbigniew – książę Wielkopolski, Mazowsza i Kujaw, pierworodny syn księcia Władysława Hermana,
przyrodni brat Bolesława Krzywoustego
100. Bolesław Krzywousty – książę Polski w latach 1107 – 1138, testament (ustawa sukcesyjna) Bolesława
Krzywoustego zapoczątkował w Polsce okres rozbicia dzielnicowego
101. Gall Anonim – anonimowy autor Kroniki polskiej z XII w., uważany za pierwszego polskiego
kronikarza, chociaż był cudzoziemskiego pochodzenia; Kronika polska jest zbiorem chronologicznie
uporządkowanych opowieści historycznych, których bohaterami są władcy Polski z dynastii Piastów
(do Bolesława Krzywoustego)
102. Kosmas – uważany za pierwszego czeskiego dziejopisarza; Kronika Kosmasa jest głównym źródłem do
historii dawnych Czech, nie jest to dzieło obiektywne – autor bywa niechętnie usposobiony zarówno do
Polaków, jak i do Niemców (kronika powstała w podobnym czasie co Kronika polska Galla Anonima)
103. Władysław Wygnaniec – syn Bolesława Krzywoustego, testamentem z 1138 r. książę zwierzchni
Polski (senior)
104. Bolesław Kędzierzawy – syn Bolesława Krzywoustego, testamentem z 1138 r. otrzymał Mazowsze
105. Mieszko Stary – syn Bolesława Krzywoustego, testamentem z 1138 r. otrzymał Wielkopolskę
106. Henryk Sandomierski – syn Bolesława Krzywoustego, testamentem z 1138 r. otrzymał ziemię
sandomierską
107. Kazimierz Sprawiedliwy – najmłodszy syn Bolesława Krzywoustego
108. Zawisza Czarny – sławny polski rycerz, niepokonany w licznych turniejach, symbol cnót rycerskich,
walczył z Krzyżakami (m.in. w bitwie pod Grunwaldem) i Turkami
109. Jan Długosz – polski kronikarz z XV w., historyk, duchowny, geograf, dyplomata, wychowawca synów
Kazimierza Jagiellończyka (Roczniki, czyli kroniki słynnego Królestwa Polskiego – od legendarnych
początków kraju do 1480 r.)
110. Czyngis-chan – twórca i długoletni władca imperium mongolskiego (XII-XIII w.)
111. Batu-chan – władca mongolski, założyciel Złotej Ordy (państwa mongolskiego), kierował mongolską
inwazją na Europę (podbił Ruś Kijowską, pokonał w 1241 r. wojska Henryka Pobożnego pod Legnicą)
112.
113.
114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
123.
124.
125.
126.
127.
128.
129.
130.
131.
132.
133.
134.
135.
136.
137.
Henryk Pobożny – książę śląski, krakowski i wielkopolski, zginął w walce z Mongołami w bitwie pod
Legnicą (1241 r.)
Konrad Mazowiecki – książę z okresu rozbicia dzielnicowego, sprowadził Krzyżaków do Polski
św. Robert z Molesme – francuski duchowny, założyciel zakonu cystersów (koniec XI w.)
św. Tomasz z Akwinu – średniowieczny filozof , teolog, dominikanin, jeden z najwybitniejszych
myślicieli w dziejach chrześcijaństwa (XIII w.)
św. Franciszek z Asyżu – założyciel zakonu franciszkanów (Italia, początek XIII w.), uważany za
prekursora ekologii
św. Dominik – hiszpański duchowny, założyciel Zakonu Kaznodziejskiego (zakonu dominikanów) na
początku XIII w.
Piotr Abelard – średniowieczny francuski filozof i teolog (znany także z miłości do Heloizy); stosował
metodę nauczania zwaną metodą scholastyczną (polegała ona na lekturze pism chrześcijańskich oraz
tekstów starożytnych – mistrz przytaczał fragment utworu, a następnie objaśniał jego treść, później
odbywały się dyskusje na linii mistrz-uczniowie, podczas których wysuwano argumenty za i przeciw
oraz omawiano wszelkie wątpliwości, które pojawiły się w trakcie wykładu)
Giotto di Bondone – średniowieczny malarz i architekt włoski
Fra Angelico – malarz religijny wczesnego renesansu; patron artystów i twórców kultury, w Polsce jest
patronem historyków sztuki
Jan bez Ziemi – król Anglii, w 1215 r. wydał Wielką Kartę Swobód (akt wydany pod naciskiem
możnowładztwa, wzburzonego królewską samowolą i uciskiem podatkowym – ograniczał władzę
monarszą, głównie w dziedzinie skarbowej i sądowej; uważa się, że Wielka Karta Swobód przyczyniła
się do powstania monarchii parlamentarnej w Anglii)
Henryk III Plantagenet – król Anglii, za jego rządów zwołano pierwszy parlament (1265 r.)
Filip IV Piękny – król Francji, za jego rządów zwołano pierwszy parlament: Stany Generalne (1302 r.)
Wincenty Kadłubek – biskup krakowski związany z kancelarią księcia Kazimierza Sprawiedliwego,
autor Kroniki polskiej (łac. Historia Polonica – kronika historii Polski, obejmująca jej dzieje od czasów
pradawnych po rok 1202, drugi tego typ utworu w dziejach polskiej historiografii)
Jakub Świnka – arcybiskup gnieźnieński, bliski współpracownik Przemysła II i Władysława Łokietka,
jeden z wybitniejszych polityków średniowiecznej Polski, zwolennik zjednoczenia państwa
Przemysł II – władca z dynastii Piastów, król Polski w latach 1295 – 1296
Wacław II – władca czeski z dynastii Przemyślidów, król polski w latach 1300-1305
Władysław Łokietek – książę, później król (1306 – 1333), był pierwszym władcą Polski koronowanym
w Krakowie, koronacja Władysława Łokietka (1320 r.) uważana jest za symboliczny koniec rozbicia
dzielnicowego Polski
Kazimierz Wielki – król Polski w latach 1333 – 1370, ostatni monarcha z dynastii Piastów na tronie
polskim
Ludwik Węgierski – król Węgier, król Polski w latach 1370 – 1382; w zamian za zgodę na sukcesję
swoich córek do tronu polskiego w 1374 r. wydał dla szlachty polskiej przywilej koszycki (przywilej
generalny)
Jadwiga Andegaweńska – koronowana na króla Polski w 1384 r., żona Władysława Jagiełły
Władysław Jagiełło – wielki książę litewski, król Polski w latach 1386 – 1434, założyciel dynastii
Jagiellonów
Giedymin – założyciel dynastii Giedyminowiczów, dziad Jagiełły, twórca mocarstwowej potęgi Litwy
Witold – wielki książę litewski, dowodził wojskami litewsko-ruskimi pod Grunwaldem
Ulrich von Jungingen – wielki mistrz zakonu krzyżackiego, zginął w bitwie pod Grunwaldem
Władysław Warneńczyk – król Polski w latach 1434 – 1444, król Węgier, zginął w walce z Turkami
w bitwie pod Warną
Zbigniew Oleśnicki – biskup krakowski, pierwszy kardynał narodowości polskiej, doradca Władysława
Jagiełły i Władysława Warneńczyka, mówca
138.
139.
140.
Kazimierz Jagiellończyk – król Polski w latach 1447 – 1492, jeden z najaktywniejszych polskich
władców, za jego panowania Korona pokonała Krzyżaków w wojnie trzynastoletniej i po 158 latach
odzyskała Pomorze Gdańskie, a dynastia Jagiellonów stała się wiodącą w Europie
Wit Stwosz – niemiecki rzeźbiarz i malarz, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli późnego gotyku
w rzeźbie (Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie)
Paweł Włodkowic – kapłan katolicki, uczony, prawnik, pisarz, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego,
obrońca interesów Polski w sporach z Krzyżakami (m.in. podczas soboru w Konstancji 1414 – 1418);
był wczesnym głosicielem idei tolerancji, twierdził, iż narody pogańskie mają prawo do zachowania
swych wierzeń i życia w pokoju na ziemiach, które są ich własnością (Rzecznik Praw Obywatelskich
przyznaje dziś nagrody im. Pawła Włodkowica osobom występującym w obronie podstawowych
wartości i prawd, nawet wbrew zdaniu i poglądom większości).
Wymagania na poszczególne oceny
Na ocenę dopuszczającą: 40 postaci zapisanych czerwoną czcionką
Na ocenę dostateczną: wymagania na ocenę dopuszczającą oraz 30 postaci zapisanych czarną czcionką
Na ocenę dobrą: wymagania na ocenę dostateczną oraz 20 postaci zapisanych niebieską czcionką
Na ocenę bardzo dobrą: wymagania na ocenę dobrą oraz 30 postaci zapisanych zieloną czcionką
Na ocenę celującą: wymagania na ocenę bardzo dobrą oraz 20 postaci zapisanych szarą czcionką