praca magisterska - 0130140935

Zanieczyszczenia wód to substancje chemiczne, bakterie i inne
mikroorganizmy, obecne w wodach naturalnych w zwiększonej ilości.
Substancje chemiczne - organiczne i nieorganiczne (mineralne) występują w postaci roztworów, roztworów koloidalnych i zawiesin.
Skład chemiczny zanieczyszczeń jest kształtowany czynnikami
naturalnymi, np. wyługowywaniem substancji z gleb i skał, rozwojem
i
obumieraniem
organizmów
wodnych
oraz
czynnikami
antropogenicznymi Do najczęściej występujących antropogenicznych
zanieczyszczeń wód powierzchniowych należą pestycydy, substancje
powierzchniowo czynne, węglowodory ropopochodne, fenole,
chlorowe pochodne bifenylu oraz metale ciężkie, głównie ołów,
miedź, chrom, kadm, rtęć i cynk, a także wody podgrzane
(zanieczyszczenie termiczne), które są szczególnie niebezpieczne dla
wód powierzchniowych o małym przepływie lub wód stojących.
Większość antropogenicznych zanieczyszczeń wód działa toksycznie
na organizmy wodne. Zanieczyszczenia bardzo trwałe w środowisku
wodnym i bardzo trudno ulegające chemicznym i biochemicznym
procesom rozkładu nazywa się substancjami refrakcyjnymi. Najwięcej
zanieczyszczeń trafia do wód razem ze ściekami. Innymi źródłami
zanieczyszczeń wód są: transport wodny i lądowy, stosowanie
pestycydów i nawozów sztucznych oraz odpady komunalne
i przemysłowe. Wody ulegają zanieczyszczeniu także w wyniku
eutrofizacji.
Stopień zanieczyszczenia wód określa się za pomocą tzw.
wskaźników zanieczyszczenia. Są to stężenia zanieczyszczeń
(wyrażone w miligramach substancji w 1 dm3 wody) oraz inne
parametry, których wartość jest miarą stężenia określonych rodzajów
zanieczyszczeń.
Jednym
z
najważniejszych
wskaźników
zanieczyszczenia
wód
powierzchniowych
jest
stężenie
rozpuszczonego tlenu, które może przyjmować maksymalną wartość
8-9 mg/dm3 - mniejsze stężenie tlenu świadczy o zanieczyszczeniu
wód związkami organicznymi, rozkładalnymi biochemicznie; spadek
stężenia tlenu poniżej 4 mg/dm3 powoduje obumieranie wielu
organizmów wodnych. Innymi wskaźnikami zanieczyszczenia wód
naturalnych są: biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT), będące
miarą
zawartości
rozkładalnych
biochemicznie
związków
organicznych; ponadto chemiczne zapotrzebowanie tlenu (ChZT) miara zawartości wszystkich związków organicznych; obecność
zawiesin mineralnych i organicznych, a także nieorganicznych
i organicznych związków azotu, fosforu. Wartości wskaźników
zanieczyszczenia rzek zależą w dużym stopniu od przepływu wody.
Prócz sposobów oceny zanieczyszczenia wód opartych na
wskaźnikach fizycznych i chemicznych (otrzymywanych w wyniku
analizy fizycznej i chemicznej wód) stosuje się metody badania stanu
biologicznego wody. Najczęściej jest stosowany tzw. system
saprobowy, wykorzystujący wyniki analizy hydrobiologicznej wód.
Analiza bakteriologiczna dostarcza informacji o ilości i rodzaju
bakterii obecnych w wodzie. Proces usuwania zanieczyszczeń z wody
do poziomu umożliwiającego stosowanie jej do określonych celów to
uzdatniania wody. Zasady klasyfikacji wód w Polsce w zależności od
stopnia ich zanieczyszczenia określa tzw. prawo wodne, według
którego rozróżnia się 3 klasy czystości (ochrona wód). Warunkiem
zakwalifikowania wody do jednej z nich jest zachowanie
fizykochemicznych i biologicznych wskaźników w dopuszczalnych
granicach. W 1995 z objętych kontrolą odcinków rzek - 6,2 tys. km jedynie 2,9% spełniało wymogi stawiane wodom o największej
czystości,
tj.
wodom
I
klasy
czystości
(wg
kryterium
fizykochemicznego), 20,3% należało do wód II klasy, 33,8% - III
klasy czystości, 43% stanowiły wody pozaklasowe; wg kryterium
biologicznego brak było wód I klasy, 3,7% należało do II, 11% do III
klasy czystości, 85,1% to wody pozaklasowe. Oceny stanu
środowiska dokonuje się w odniesieniu do stanu naturalnego
(czystego) bez względu na to, czy jego zmiany są spowodowane
przez substancje lub oddziaływania, dla których ustalono poziom
stężeń (lub natężeń) dopuszczalnych, czy też przez inne czynniki, dla
których brak jest takich normatywów (np. zanieczyszczenia
mikrobiologiczne lub zapachy w atmosferze).
Niekiedy przez zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego rozumie
się przekroczenie norm jakości środowiska lub dopuszczalnych
wskaźników emisji zanieczyszczeń, czyli właściwie wystąpienie
niedopuszczalnego
poziomu
zanieczyszczenia
środowiska
przyrodniczego. Intensywny rozwój przemysłu i urbanizacja w 2
połowie XX w. spowodowały, że zanieczyszczenie środowiska
przyrodniczego zmieniło swój zakres przestrzenny z lokalnego (np.
występowanie smogu), poprzez regionalny (np. zanieczyszczenie
Renu, basenu Morza Śródziemnego lub Bałtyckiego - lata 60. i 70.),
aż do globalnego (np. zakwaszenie środowiska, zanik warstwy ozonu
w stratosferze na wysokości ok. 25 km lub zanieczyszczenie
oceanów).
Dlatego
też
wg
ekspertów
UNESCO
obecnie
najgroźniejszymi czynnikami zanieczyszczającymi są: dwutlenek
węgla (co2) - jedna z przyczyn efektu cieplarnianego, tlenek węgla
(CO), dwutlenek siarki i dwutlenek azotu (SO2 i NO2), powodujące
zakwaszenie środowiska, fosfor, wywołujący eutrofizację, rtęć i ołów,
ulegające bioakumulacji, ropa naftowa, DDT i inne pestycydy oraz
promieniowanie. Jednocześnie wiele zagrożeń wynika ze skażenia
najbliższego otoczenia człowieka, m.in. powietrza w pomieszczeniach
zamkniętych (obecność CO2 i CO, NOx, lotnych związków
organicznych, radonu, dymu papierosowego oraz niedobór tlenu),
wody pitnej i żywności. Wiedza o stanie środowiska przyrodniczego
i zachodzących w nim zmianach oraz o stopniu degradacji
poszczególnych jego elementów jest konieczna do podejmowania
optymalnych decyzji dotyczących jego ochrony.
Zanieczyszczenia powietrza to gazy, ciecze i ciała stałe obecne
w powietrzu, nie będące jego naturalnymi składnikami lub też
substancje występujące w ilościach wyraźnie zwiększonych
w porównaniu z naturalnym składem powietrza; do zanieczyszczeń
powietrza należą: gazy i pary związków chemicznych, np. tlenki
węgla (CO i CO2), siarki (SO2 i SO3) i azotu (NOx), amoniak (NH3),
fluor, węglowodory (łańcuchowe i aromatyczne), a także ich chlorowe
pochodne, fenole;
1.)cząstki stałe nieorganiczne i organiczne (pyły), np. popiół lotny,
sadza, pyły z produkcji cementu, pyły metalurgiczne, związki ołowiu,
miedzi,
chromu,
kadmu
i
innych
metali
ciężkich;
2) mikroorganizmy - wirusy, bakterie i grzyby, których rodzaj lub
ilość
odbiega
od
składu
naturalnej
mikroflory
powietrza;
3) kropelki cieczy, np. kwasów, zasad, rozpuszczalników.
Zanieczyszczenia powietrza mogą ujemnie wpływać na zdrowie
człowieka, przyrodę ożywioną, klimat, glebę, wodę lub powodować
inne
szkody
w
środowisku,
np.
korozję
budowli;
lotne
zanieczyszczenia powietrza będące substancjami zapachowymi mogą
być
dodatkowo
uciążliwe
dla
otoczenia.
Do
naturalnych
źródeł
zanieczyszczeń
powietrza
należą:
1) wulkany (ok. 450 czynnych), z których wydobywają się m.in.
popioły wulkaniczne i gazy (CO2, SO2, H2S - siarkowodór i in.);
2) pożary lasów, sawann i stepów (emisja CO2, CO i pyłu);
3) bagna wydzielające m.in. CH4 (metan), CO2, H2S, NH3;
4) powierzchnie mórz i oceanów, z których unoszą się duże ilości
soli;
5)
gleby
i
skały
ulegające
erozji,
burze
piaskowe;
6) tereny zielone, z których pochodzą pyłki roślinne.
Źródła antropogeniczne (powstające w wyniku działalności człowieka)
można podzielić na 4 grupy:
1)energetyczne-spalanie paliw,
2) przemysłowe - procesy technologiczne w zakładach chemicznych,
rafineriach, hutach, kopalniach, cementowniach,
3) komunikacyjne, głównie transport samochodowy, ale także
kolejowy, wodny i lotniczy, 4) komunalne - gospodarstwa domowe
oraz gromadzenie i utylizacja odpadów i ścieków (np. wysypiska,
oczyszczalnie ścieków).
Źródła emisji zanieczyszczeń mogą być punktowe (np. komin),
liniowe (np. szlak komunikacyjne) i powierzchniowe (np. otwarty
zbiornik z lotną substancją). Zanieczyszczenia powietrza można
podzielić
na
zanieczyszczenia
pierwotne,
które
występują
w powietrzu w takiej postaci, w jakiej zostały uwolnione do
atmosfery, i zanieczyszczenia wtórne, będące produktami przemian
fizycznych i reakcji chemicznych, zachodzących między składnikami
atmosfery i jej zanieczyszczeniem (produkty tych reakcji są niekiedy
bardziej szkodliwe od zanieczyszczeń pierwotnych) oraz pyłami
uniesionymi ponownie do atmosfery po wcześniejszym osadzeniu na
powierzchni ziemi.
Zanieczyszczenia powietrza ulegają rozprzestrzenianiu, którego
intensywność zależy m.in. od warunków meteorologicznych
i terenowych. Następnie zachodzi proces samooczyszczania w wyniku
osadzania się zanieczyszczeń lub ich wymywania przez wody
atmosferyczne. Cząstki zanieczyszczeń, których średnica nie
przekracza 200 mm, utrzymują się w powietrzu dość długo w postaci
aerozoli, po czym cząstki o średnicach mniejszych niż 20 mm są
usuwane głównie wskutek wymywania, większe opadają na
powierzchnię ziemi pod wpływem siły ciężkości. Wszystkie składniki
powietrza w wyniku nieustannego ruchu ulegają ciągłemu mieszaniu;
przy niekorzystnym ukształtowaniu terenu i bezwietrznej pogodzie,
na niewielkiej przestrzeni (miasta, okręgi przemysłowe) gromadzi się
duża ilość zanieczyszczeń - wzrost ich stężenia powoduje niekiedy
powstanie gęstej mgły zwanej smogiem. Zanieczyszczenia powietrza
są wchłaniane przez ludzi głównie w trakcie oddychania. Przyczyniają
się do powstawania schorzeń układu oddechowego (dychawica
oskrzelowa, rozedma płuc, zapalenie oskrzeli), a także zaburzeń
reprodukcji i alergii.
W środowisku kulturowym człowieka zanieczyszczenia powietrza
powodują korozję metali i materiałów budowlanych. Działają
niekorzystnie również na świat roślinny, zaburzając procesy
fotosyntezy, transpiracji i oddychania. Wtórnie skażają wody i gleby.
W skali globalnej mają wpływ na zmiany klimatyczne (dziura
ozonowa - znaczny spadek zawartości ozonu (do 90%) dziura
ozonowa rozszerzając się, zwiększa ilość szkodliwego dla organizmów
żywych
promieniowania
ultrafioletowego
docierającego
do
powierzchni Ziemi w ozonosferze; efekt cieplarniany - powodują go
występujące w atmosferze gazy absorbujące promieniowanie
podczerwone odbite od powierzchni Ziemi - para wodna, dwutlenek
węgla, metan, podtlenek azotu oraz freony; kwaśne deszcze - opady
atmosferyczne, najczęściej deszcze, o odczynie kwaśnym, zawierają
kwasy wytworzone w reakcji wody z pochłoniętymi z powietrza
gazami, jak: dwutlenek siarki, tlenki azotu, dwutlenek węgla,
siarkowodór, chlorowodór, wyemitowanymi do atmosfery w
procesach spalania paliw oraz przemysłowej produkcji chemikaliów).
Skład powietrza w pomieszczeniach zamkniętych zależy głównie od:
jakości powietrza atmosferycznego w rejonie, w którym stoi budynek,
rodzaju i ilości zanieczyszczeń emitowanych w procesach
zachodzących w pomieszczeniu oraz rodzaju i efektywności systemu
wentylacji pomieszczenia.
Źródłami zanieczyszczeń są:
1) procesy utleniania: bezpośrednie spalanie paliw (gotowanie
posiłków, ogrzewanie wody), palenie tytoniu, procesy oddychania,
2)
materiały
budowlane
lub
wykończeniowe,
3) procesy technologiczne. Najbardziej szkodliwe związki chemiczne
stosowane w budownictwie to: formaldehyd, fenole, ksyleny, toluen
i styren, znajdujące się głównie w lepikach, klejach, lakierach
i materiałach impregnacyjnych; toksyczny formaldehyd (szczególnie
niebezpieczny dla dzieci i młodzieży) jest emitowany z wełny
mineralnej oraz płyt paździerzowych, do produkcji, których są
stosowane kleje i lakiery zawierające ten składnik.
W warunkach przemysłowych, głównie w górnictwie węglowym,
przemyśle mineralnym i ceramicznym, odlewnictwie żelaza, produkcji
materiałów budowlanych, przetwórstwie azbestu oraz przy spawaniu i
piaskowaniu, poważne zagrożenie stanowią pyły powodujące pylicę
płuc. Wśród czynników toksycznych wywołujących zatrucia zawodowe
dominują: ołów i jego związki, dwusiarczek węgla (CS2), związki
fluoru i tlenek węgla.
Oddziaływanie zanieczyszczeń powietrza na środowisko może
obejmować krótkotrwałe oddziaływanie zanieczyszczeń o dużym
stężeniu lub długotrwałe działanie zanieczyszczeń o małym stężeniu;
zwykle obserwuje się wzmożone jednoczesne działanie wielu
zanieczyszczeń.
Dopuszczalne stężenia zanieczyszczeń powietrza są ustalane
odrębnie dla obszarów specjalnie chronionych (tereny uzdrowisk,
parków narodowych, rezerwatów przyrody i parków krajobrazowych)
oraz pozostałych obszarów. Dodatkowe przepisy prawne regulują
dopuszczalny stopień zanieczyszczenia powietrza na stanowiskach
pracy.
Zanieczyszczenia gleb i gruntów to substancje chemiczne
i radioaktywne oraz mikroorganizmy występujące w glebach
w ilościach przekraczających ich normalną zawartość, niezbędną do
zapewnienia obiegu materii i energii w ekosystemach. Pochodzą m.in.
ze stałych i ciekłych odpadów przemysłowych i komunalnych, gazów
i pyłów
emitowanych z
zakładów
przemysłowych, gazów
wydechowych silników spalinowych oraz substancji stosowanych
w rolnictwie. Zanieczyszczenia mogą zmieniać właściwości fizyczne,
chemiczne i mikrobiologiczne gleby obniżając jej urodzajność, a więc
powodują zmniejszenie plonów i obniżenie ich jakości, zakłócają
przebieg wegetacji roślin, niszczą walory ekologiczne i estetyczne
szaty roślinnej, a także mogą powodować korozję fundamentów
budynków i konstrukcji inżynierskich, np. rurociągów.
Najbardziej rozpowszechnione zanieczyszczenia gleb to:
związki organiczne (np. substancje ropopochodne, pestycydy),
metale ciężkie, (np. ołów, rtęć) i azotany. Chemiczne przekształcenie
gleby polega na zmianie jej odczynu (zakwaszenie albo alkalizacja),
zasoleniu lub zatruciu w wyniku zamierzonego lub nieoczekiwanego
skutku działalności człowieka. Jednym z podstawowych parametrów
chemicznych gleby jest odczyn. Wpływa on na kierunek procesów
glebowych, wietrzenie skał macierzystych, mineralizację i humifikację
szczątków organicznych, nitryfikację i denitryfikację oraz rozwój
organizmów żyjących stale lub przejściowo w glebie i wzrost roślin, a
także na stopień agresywności gruntu. Zakwaszenie gleby jest
wynikiem zachodzących w niej procesów rozkładu substancji
organicznych, procesów życiowych roślin, których produktami są
kwasy organiczne i nieorganiczne, nitryfikacji oraz hydrolizy soli glinu
i żelaza (np. chlorku glinu AlCl3). Wzrost zakwaszenia powodują
dodatkowo kwaśne opady. Degradujące działanie na podłoże
kwaśnych opadów oraz zwiększonego zakwaszenia gleby polega na
rozkładzie minerałów pierwotnych i wtórnych, uwalnianiu z
glinokrzemianów glinu, który w formie jonowej ma właściwości
toksyczne, wymywaniu składników mineralnych z kompleksu
sorpcyjnego
oraz
na
znacznym
zmniejszaniu
aktywności
mikroorganizmów.
Do alkalizacji gleby prowadzi natomiast wymywanie z atmosfery
pyłów, np. cementowych, oraz nadmierne wapnowanie. Groźne
zanieczyszczenie gleby stanowią występujące w nadmiarze azotany,
których źródłem jest nadmierne nawożenie gleb azotem,
zanieczyszczona atmosfera lub ścieki. Azotany te opóźniają
dojrzewanie roślin zmniejszając ich odporność na choroby, szkodniki
i wyleganie (wyleganie roślin), powodują zanik przyswajalnej miedzi
oraz
są
prekursorami
kancerogennych,
teratogennych
i fitotoksycznych nitrozoamin. Rośliny uprawiane na glebach
o nadmiernej zawartości azotu szkodzą zdrowiu ludzi i zwierząt.
Uszkodzenia mechaniczne, nadmierne nawożenie i zanieczyszczenie
gleby, pogarszają stan jej warstwy powierzchniowej (poziom
akumulacyjny, próchniczy), w której gromadzą się związki mineralne
i organiczne mające znaczenie dla żyzności gleby oraz większość
zanieczyszczeń. Trwały spadek żyzności gleby w wyniku procesów
ługowania (bielicowania i lateryzacji) jest spowodowany obniżeniem
ilości i jakości próchnicy w glebie, zakwaszeniem, wymywaniem
kationów zasadowych (wapnia, magnezu, potasu), a także
zniszczeniem struktury gleby, i oznacza degradację gleby oraz
obniżenie jej wartości użytkowej (stopnia bonitacji). Chemizacja
rolnictwa sprzyja akumulacji substancji toksycznych w środowisku.
Przyczyną degradacji gleby są zmiany klimatu, rabunkowa
gospodarka
rolna,
obniżenie
poziomu
wód
gruntowych
i antropopresja. Przykładem antropopresji wielko przestrzennej,
o ogromnym znaczeniu, jest wylesianie. Z wylesieniem wiąże się
także proces denudacji, tj. ustawicznego niszczenia profilu glebowego
i wyrównywania powierzchni ziemi w wyniku erozji wodnej
i wietrznej.
Do procesów niszczących glebę należy także zmęczenie gleb,
wyczerpywanie
składników
troficznych
(pokarmowych)
i zmniejszenie powierzchni uprawnej. Zmęczenie gleby jest to
obniżenie żyzności na skutek zachwiania równowagi dynamicznej
przez
nieumiejętne
nawożenie
lub zanieczyszczenia. Część
zanieczyszczeń jest również wymywana z poziomu eluwialnego gleby
i
powoduje
zanieczyszczenie
wód
powierzchniowych
i podziemnych. zapobieganie zanieczyszczeniom wody
Ochrona zasobów wodnych polega przede wszystkim na
rozwiązaniach technicznych, takich jak:
- Stosowanie bezściekowych technologii w produkcji przemysłowej;
- napowietrzanie wód stojących;
Zamykanie obiegów wodnych w cyklach produkcyjnych i odzysk
wody ze ścieków;
Utylizacja wód kopalnianych oraz powtórne wtłaczanie tych wód
do górotworu;
Zabezpieczanie hałd i wysypisk;
Oczyszczanie ścieków i unieszkodliwianie osadów ściekowych.
Metody oczyszczania ścieków dzieli się na:
Mechaniczne - polegające na usuwaniu zanieczyszczeń
nierozpuszczalnych, tj. ciał stałych i tłuszczów ulegających
sedymentacji lub flotacji przy użyciu urządzeń rozdrabniających,
cedzących (krat, sit, piaskowników), osadników, odtłuszczaczy;
Chemiczne - polegające na wytrącaniu niektórych związków
rozpuszczalnych lub ich neutralizacji za pomocą takich procesów, jak:
koagulacja,
sorpcja
na
węglu
aktywnym;
Biologiczne - najważniejsze w technologii oczyszczania ścieków,
polegające na zmineralizowaniu zanieczyszczeń dzięki działaniu
mikroorganizmów (głównie bakterii tlenowych) występujących w tzw.
Osadach czynnych. Głównymi urządzeniami technicznymi są: złoża
biologiczne , komory osadu czynnego oraz komory fermentacyjne.
Nie bez znaczenia dla ochrony wód są również działania
ograniczające zanieczyszczenia atmosfery i gleb. W przypadku gleb
należy:
- przeciwdziałać erozji i spływowi powierzchniowemu z gruntów
użytkowanych rolniczo;
nie
pozostawiać
gleby
bez
pokrycia
roślinnością:
- umiejętnie stosować chemiczne środki ochrony roślin oraz nawozy
mineralne i organiczne;
W przypadku atmosfery należy ograniczyć lub wyeliminować opad
substancji szkodliwych, takich jak: metale ciężkie, pierwiastki
radioaktywne, popioły, kwasy, gazy trujące.
Zapobieganie
Ograniczenie zanieczyszczeń atmosfery powodowanych przez
niedoskonałe procesy technologiczne i procesy spalania polegają
przede wszystkim na:
a) odpylaniu, unieszkodliwianiu gazów odlotowych i eliminowaniu
wyziewów przemysłowych przez:
b) - wprowadzenie urządzeń odpylających i oczyszczających o
wysokiej
skuteczności,
np.
cyklonów,
elektrofiltrów.
hermetyzację procesów produkcji i transportu;
c) - odsiarczanie paliwa; - zmiany w technologii spalania (kotły
fluidalne, palniki niskoemisyjne);
d)zmniejszeniu uciążliwości pojazdów przez wprowadzenie:
- benzyny bezołowiowej
- paliwa gazowego, silników elektrycznych;
- standardów europejskich w zakresie jakości wykonania i
parametrów eksploatacyjnych w odniesieniu do 40-50% pojazdów
krajowych.
W ograniczaniu przepływu zanieczyszczeń powietrza niebagatelną
rolę odgrywają pasy zieleni, będące naturalną barierą ochronną. Dla
przykładu: powietrze zanieczyszczone H2S i CO2 po przejściu przez
500-metrowy odcinek 20-letniego lasu traci ok. 2/3 zawartości tych
gazów w porównaniu do ich stężenia wyjściowego.
Rozwiązanie złożonych i niełatwych problemów, jakie wiążą się
z zanieczyszczeniem atmosfery, wymaga określonych metod i
środków. Osiągnięcie tego celu jest możliwe tylko w ramach
skoordynowanych działań systemowych, opartych na rzetelnej bazie
informacyjnej i kompetencji w rozwiązywaniu zagadnień technicznotechnologicznych, organizacyjnych i prawnych. Obecnie głównym
celem polityki ekologicznej państwa w zakresie ochrony atmosfery
jest:
1. przeprowadzenie restrukturyzacji i modernizacji przemysłu;
2. zlikwidowanie lub udoskonalenie uciążliwych technologii oraz
instalacji produkcyjnych o znacznej emisji pyłów i gazów;
3. wyposażenie krajowych pojazdów mechanicznych w katalizatory
przy równoczesnym wprowadzeniu na rynek benzyny bezołowiowej;
4. wykorzystanie alternatywnych źródeł energii w stosunku do węgla
kamiennego i brunatnego.
5. zamykanie obiegu surowców i energii, np. zagospodarowanie
odpadowego metanu z pokładów węgla, czego efektem będzie
uzyskiwanie wysokowartościowego, mało zanieczyszczonego gazu
energetycznego;
6. poprawa jakości paliw energetycznych przez odpirytowanie
najbardziej zasiarczonych gatunków węgla kamiennego;
7. instalowanie kotłów fluidalnych;
8. zaopatrzenie wszystkich emiterów energetycznych,
przemysłowych, komunalnych w odpowiedniego rodzaju urządzenia
odpylające;
9. zweryfikowanie kryteriów oceny zanieczyszczeń i wprowadzenie
surowych kar dla trucicieli.
Zapobieganie zanieczyszczeniom gleby
Pod pojęciem ochrona gleb rozumiemy zespół czynników prawnych,
organizacyjnych i technicznych, zmierzających do:
1. minimalizacji erozji wodnej i wiatrowej;
2. przeciwdziałania chemicznej degradacji gleb pod wpływem
zanieczyszczeń przemysłowych, motoryzacyjnych, nawożenia
mineralnego;
3. przeciwdziałania przesuszeniu i zawodnieniu gleb;
4. ograniczenia do niezbędnego minimum technicznych deformacji
gruntu i mechanicznego zanieczyszczenia gleby;
5. zachowania gruntów o walorach ekologiczno-produkcyjnych;
6. ograniczenia przejmowania gruntów pod zabudowę techniczną i
eksploatację kopalin.
Zapobieganie erozji gleb wymaga stosowania zabiegów
przeciwerozyjnych - rolniczych i melioracyjnych - mających na celu
zahamowanie spływu wód i przeciwdziałanie niszczycielskiej sile
wiatru na terenach szczególnie narażonych, i nie tylko. Zabiegi
chroniące gleby przed erozją, to min. tarasowanie stromych stoków,
prowadzenie dróg małymi spadami, prawidłowy kierunek upraw,
zaprzestanie nadmiernego wyrębu drzew, zakładanie ochronnych
pasów zieleni itp.
Do sposobów chroniących glebę przed chemiczną degradacją ze
strony przemysłu należą:
1. ograniczenie emisji pyłowo-gazowych
2. budowa osłon biologicznych w postaci pasów zieleni
3. właściwe składowanie odpadów przemysłowych i komunalnych
4. wykorzystywanie gleb najsłabszych na cele budownictwa,
przemysłu i komunikacji
5. dostosowanie użytkowania terenów i produkcji roślinnej do
panujących warunków w strefie degradującego działania
zanieczyszczeń.
Skutki zanieczyszczenia powierzchni ziemi
Zanieczyszczenie gleb i gruntów, substancje chem. i radioaktywne
oraz
mikroorganizmy występujące
w
glebach w
ilościach
przekraczających ich normalną zawartość, niezbędną do zapewnienia
obiegu materii i energii w ekosystemach.
Pochodzą m.in. ze stałych i ciekłych odpadów przem. I komunalnych,
gazów i pyłów emitowanych z zakładów przem. (chem., petrochem.,
cementowni, hut, elektrowni itp.), gazów wydechowych silników
spalinowych oraz z substancji stosowanych w rolnictwie (nawozy
sztuczne, środki ochrony roślin). Zanieczyszczenia mogą zmieniać
właściwości fiz., chem. I mikrobiol. gleby obniżając jej urodzajność,
a więc powodują zmniejszenie plonów i obniżenie ich jakości,
zakłócają przebieg wegetacji roślin, niszczą walory ekol. i estet. szaty
roślinnej, a także mogą powodować korozję fundamentów budynków
i konstrukcji inżynierskich, np. rurociągów.
Chemiczne przekształcenie gleby polega na zmianie jej odczynu
(zakwaszenie albo alkalizacja), zasoleniu lub zatruciu w wyniku
antropopresji, tj. zamierzonego lub nieoczekiwanego skutku
działalności człowieka. Jednym z podstawowych parametrów chem.
gleby jest odczyn. Wpływa on na kierunek procesów glebowych,
wietrzenie skał macierzystych, mineralizację i humifikację szczątków
org., nitryfikację (utlenianie jonów amonowych do azotanów) i
denitryfikację (redukcję azotanów do amoniaku lub azotu) oraz
rozwój organizmów żyjących stale lub przejściowo w glebie (edafonu)
i wzrost roślin, a także na stopień agresywności gruntu. Zakwaszenie
gleby jest wynikiem zachodzących w niej procesów rozkładu
substancji org., procesów życiowych roślin, których produktami są
kwasy org. I nieorg., nitryfikacji oraz hydrolizy soli glinu i żelaza (np.
chlorku glinu AlCl3). Wzrost zakwaszenia powodują dodatkowo kwaśne
opady, które wprowadzają do gleby jony siarczanowe, azotanowe,
chlorkowe i hydronowe (wodorowe) oraz inne zanieczyszczenia
wymywane z atmosfery (zanieczyszczenia powietrza). Degradujące
działanie kwaśnych opadów na podłoże oraz zwiększonego
zakwaszenia gleby polega na rozkładzie minerałów pierwotnych
i wtórnych, uwalnianiu z glinokrzemianów glinu, który w formie
jonowej ma właściwości toksyczne, wymywaniu składników miner. Z
kompleksu sorpcyjnego oraz na znacznym zmniejszaniu aktywności
mikroorganizmów. Do alkalizacji gleby prowadzi natomiast
wymywanie z atmosfery pyłów, np. cementowych, oraz nadmierne
wapnowanie. Groźne zanieczyszczenie gleby stanowią występujące w
nadmiarze azotany, których źródłem jest nadmierne nawożenie gleb
azotem, zanieczyszczona atmosfera lub ścieki. Azotany opóźniają
dojrzewanie roślin zmniejszając ich odporność na choroby, szkodniki i
wyleganie, powodują zanik przyswajalnej miedzi oraz są
prekursorami kancerogennych, teratogennych i fitotoksycznych
nitrozoamin. Rośliny uprawiane na glebach o nadmiernej zawartości
azotu szkodzą zdrowiu ludzi i zwierząt.
Dane statystyczne
o stanie środowiska w miejscowości
Pabianice na podstawie materiałów udostępnionych przez
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Wydział
Ochrony Środowiska Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego,
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej w Łodzi, Urząd Miejski w Pabianicach Wydział
Ochrony Środowiska :
Powiat pabianicki: powierzchnia 489 km2, liczy 5 gmin wiejskich, 2
gminy miejskie i 2 miasta. Ludność 121 143.
Powietrze
I.
Zagrożenia czystości powietrza wynikają przede wszystkim z:
1. tendencji powrotu do indywidualnych źródeł ciepła (nowe
kotłownie z reguły opalane są gazem lub olejem, co w
przyszłości może stworzyć problem w utrzymaniu niskiej
imisji.
2. obserwowany
wzrost
zanieczyszczenia
powietrza
dwutlenkiem azotu (układy komunikacyjne o dużym
ruchu).
Emisja zanieczyszczeń powietrza
Główne źródło zanieczyszczeń w świetle analizy wartości emisji
równoważnej w przeliczeniu na dwutlenek siarki:
powyżej 500 Mg SO2/rok:
emisja równoważna (Mg)/rok
1659,1 – PGK i M w Pabianicach
858,7 – PZPB w Pabianicach
844,4 - PASO S.A. w Pabianicach
o wydajności od 200 do 500 Mg SO2/rok:
263,9 – P-ckie Z-dy Farmaceutyczne POLFA
o wydajności do 200Mg SO2/rok: -
Wyniki pomiarów jakości powietrza w latach 1995 – 2000
metodą manualną
Dwutlenek węgla – stężenie średniodobowe:
1995 r. – 21,9 ug/m3, 1996 r.– 20,2 ug/m3, 1997 r. – 12,3 ug/m3,
1998 r. – 8,5 ug/m3, 1999 – 2000 r. –
Wyniki pomiarów jakości powietrza w stacjach sieci nadzoru
ogólnego. Pabianice, ul. Nowa 1
Średnioroczne stężenie SO2: 7,8
Średnioroczne stężenie NO2: Ocena Wielkości powierzchni wg zakresów średniorocznych
stężeń SO2 w powietrzu na podstawie średniodobowych
stężeń metodą manualną wykonanych przez WSSE, WIOś
i laboratoria fabryczne:
Powierzchnia(km2) ze stężeniem SO2 wg zakresów stężeń w ug/m3
Pabianice – 32,9 km2
8-10
10-12
12-14
14-16
16-20
>20
34,8
5,18
1,51
-
-
-
Ocena Wielkości powierzchni występowania średniorocznych
stężeń NO2 w powietrzu na podstawie średniodobowych
pomiarów stężeń metodą manualną wykonanych przez WSSE,
WIOś i laboratoria fabryczne:
Powierzchnia(km2) ze stężeniem NO2 wg zakresów stężeń w ug/m3
Pabianice - 32,9 km2
16-20
20-24
24-28
28-32
32-40
>40
51,3
13,68
7,0
1,10
0
0
Zagrożenia wynikające z wytwarzania odpadów:
1. nierozwiązanie problemu unieszkodliwiania i zagospodarowania
odpadów komunalnych,
2. nierozwiązanie
spraw
wtórnego
wykorzystywania
wyselekcjonowanych odpadów komunalnych,
3. nastawienie
producentów
handlu
i
przede
wszystkim
społeczeństwa na stosowanie danej ilości jednorazowo używanych
opakowań , krótkotrwałych produktów co generuje niepotrzebne
ilości odpadów.
Ilość odpadów gromadzona jest na składowiskach komunalnych.
Powiat łódzki:
Składowisko: Łaskowice, Łódź obsługuje m.in. gm. Pabianice o pow.
3.25 ha.
Sposób składowania: podpoziomowe,
Okres eksploatowania: od 1990 r.
Ilość składowanych odpadów: 107 208 m3/rok
Składowiska przemysłowe:
Powiat: pabianicki,
Lokalizacja: Łódź
Składowisko osadów ściekowych z GOŚ w Łodzi
Powierzchnia: 3,1 ha
Rodzaj odpadów: skratki i piasek z oczyszczalni ścieków,
Okres eksploatacji: od 1988 r.
Największy producent odpadów przemysłowych:
1. Pabianickie Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Pamotex” –
- ilość wytworzonych odpadów: 10127
t/rok
- ilość zagospodarowanych odpadów: 10123 t/rok
-
ilość składowanych odpadów: 4 t/rok
2. Zakłady Mięsne PAMSO:
- ilość wytworzonych odpadów: 1764
t/rok
- ilość zagospodarowanych odpadów: 1764 t/rok
Zagrożenia czystości wód:
1.
2.
3.
niezrealizowanie w pełnym potrzebnym zakresie Grupowej
Oczyszczalni Ścieków w Łodzi. Ścieki z pabianickie nie da się w
pełni oczyszczać dwoma istniejącymi już i należy dokończyć
trzeci ciąg dla ścieków deszczowych i przygotowywanych
przerzutów z Pabianic .
nierowiązanie sprawy zabezpieczenia Neru przed zrzutami
ścieków z przelewów kanalizacji ogólnospławnej w Łodzi
i zrzutami ścieków z kanalizacji deszczowej tak jak w Łodzi tak
i w pozostałych miastach.
nierowiązanie problemu oczyszczania ścieków.
Wyżej podane zagrożenia mogą zniszczyć częściowo uzyskaną
poprawę czystości wód jaką już osiągnięto i uniemożliwić bądź
utrudnić wykorzystanie wód dla rekreacji i rolnictwa.
Emisja zanieczyszczeń wód:
Ilość ścieków i ładunków zanieczyszczeń komunalnych:
Źródło ścieków : Warta
m3/db – 16837
BZT5 – 3726 – kg/db
CHzt-Cr – 6829 kg/db
Zawiesina – 5718 kg/db
Substancje rozpuszczalne – 17265 kg/db
Ilość ścieków i ładunki zanieczyszczeń przemysłowych:
1. Zakłady Farmaceutyczne POLFA Pabianice
Utlenialność dwuchromianowa: ChZT Cr – 72 m3/db
Zawiesina
66 m3/db
Substancje rozpuszczalne
39,7 m3/db
Azot ogólny
3,29 m3/db
Gabriela Wenne
WSHE w Łodzi
USM II rok
Psychopedagogika
Raport o stanie środowiska naturalnego
w Pabianicach w latach 1999 -
2000x60