Rewolucja Francuska - przyczyny, przebieg, znaczenie

Rewolucja Francuska - przyczyny, przebieg, znaczenie
Przyczyny
Wielkiej
Rewolucji
Francuskiej:
nieudolna
polityka
Ludwika
XV,
a
potem
Ludwika
XVI
kryzys
gospodarczy
i
głód
- wzrost podatków, które obciążały stan trzeci (96% ludności), gdyż stan pierwszy i trzeci były
nieopodatkowane
- stan trzeci oskarżył dwór o nadmierne wydatki (Wersal-rezydencja królewska)
- myśli rewolucyjne wśród ludności, które pojawiły się we wszystkich krajach (np. w Polsce
wybuchło
w
1794
powstanie
Kościuszkowskie)
bankructwo
państwa.
PRZEBIEG
WIELKIEJ
REWOLUCJI
FRANCUSKIEJ
Stany
Generalne
(1789)
Ludwik XVI zwołał Stany Generalne 5 maja 1789 w Wersalu w celu uchwalenia podatków; król
żywił zapewne nadzieje, że wszelkie bardziej radykalne propozycje upadną, gdyż głosowanie miało
odbywać się jak dawniej stanami, a nie imiennie - pozwalało to dwóm pierwszym stanom
przegłosować stan trzeci. Radykalne propozycje, czyli ograniczenie absolutyzmu, reforma
gospodarcza
i
administracyjna,
ukrócenie
nadużyć.
Stan trzeci postulował, żeby głosować imiennie, ponieważ miał dwukrotnie więcej reprezentantów
(600), lecz postulaty te zostały odrzucone przez króla (któremu były one nie na rękę), a
pomieszczenie
gdzie
stan
trzeci
obradował
zamknięte.
Zgromadzenie
Konstytucyjne
=
Konstytuanta
=
Zgromadzenie
Narodowe
(1789)
Stan trzeci (przeważnie reprezentanci wykształconej klasy
średniej, wybitni i wpływowi) w
odpowiedzi na krzywdzące decyzje króla przeniósł się do sali do gry w piłkę i ogłosił
Zgromadzeniem Narodowym = Konstytuantą. Ich celem było uchwalenie konstytucji.
Król pozornie ustąpił, nakazał pozostałym stanom połączyć się ze Zgromadzeniem Narodowym, a
w
między
czasie
zgromadził
wojska
pod
Paryżem.
Król usunął popularnego ministra finansów;
pod wpływem pogłosek, że wojsko ma rozkaz
wymordować ludność stolicy, zorganizowano oddziały samoobrony - Gwardię Narodową.
Tłum wyległ na ulice i ruszył na Bastylię, na symbol królewskiej tyranii, spodziewali się znaleźć
tam broń. Bastylię szybko zdobyli 14 lipca 1789 roku - dzień ten stał się świętem narodowym, od
tego
dnia
zaczęła
się
rewolucja
ludowa
(Wielka
Rewolucja
Francuska).
Poddał się również monarcha, przybył z Wersalu do Paryża i zgodził się na powołanie Gwardii
Narodowej,
której
dowódcą
został
La
Fayett.
W ratuszu paryskim władzę objął deputowany Konstytuanty - Bau"lly, a w ślad za stolicą poszły i
inne
miasta,
usuwając
znienawidzonych
intendentów
królewskich.
Tymczasem na wieść o zdobyciu Bastylii poruszyli się również chłopi; atakowali dwory i klasztory,
niszczyli archiwa zawierające wykazy feudalnych powinności - była to tzw. Wielka Trwoga
(przerażenie
szlachty
i
burżuazji).
Pod wrażeniem wystąpień chłopskich Konstytuanta zniosła
przywileje stanowe, poddaństwo
osobiste chłopa, przywileje szlacheckie podatkowe, dziesięcinę, ogłoszono równość obywateli wobec
prawa
(4-5
sierpnia)
Uchwalenie "Deklaracji praw człowieka i obywatela" 26 sierpnia 1789 r. Było to określenie
nowego ładu we Francji, zawierała zasady (wolność, własność i braterstwo, opieranie się uciskowi),
na
których
miała
opierać
się
konstytucja.
Jesienią 1789 r. szalała drożyzna, ludność była zdesperowana i zapragnęła żeby król przybył do
Paryża i zamieszkał wśród ludu; tłum wtargnął do Wersalu i zmusił króla do opuszczenia rezydencji,
odtąd
stał
się
on
w
Paryżu
zakładnikiem
ludu.
W czerwcu 1791 r. król próbował uciec za granicę, lecz królewska para została rozpoznana - król
skompromitował
się
w
oczach
społeczeństwa.
Obawiano się, żeby władza nie przeszła w ręce elementów radykalnych (takich jak jakobini czy
kordelierzy), dlatego dla zabezpieczenia swych interesów Konstytuanta uchwaliła konstytucję
(zrobiło to Zgromadzenie Ustawodawcze 3 września 1791 r.). Konstytucja: monarcha stawał się
"królem Francuzów" (naprawdę był więźniem ludu), konstytucja nie realizowała głoszonej zasady
równości - wszystkich obywateli podzielono na 4 klasy w zależności od stanu majątkowego, a
prawa wyborcze mieli ludzie tylko bogaci, władza prawodawcza znalazła się w rękach Zgromadzenia
Prawodawczego
Legislatywy.
Legislatywa - nowy parlament, który zaczął funkcjonować od momentu uchwalenia konstytucji.
Układ
sił
w
Legislatywie:
Lewica to radykałowie, głównie reprezentanci paryskich klubów politycznych. Dzielili się na:
- jakobinów, którzy także byli podzieleni na lewice - górale i prawice – żyrondyści
- kordelierów, którzy byli najbardziej radykalni, byli obrońcami biedoty jak J. Marat czy mówca J.
Danton.
Prawice
stanowili
umiarkowani
monarchiści.
Żyrondyści nie kryli swojej niechęci do króla, sądzili również że konflikt z absolutystyczną Austrią
jest nieunikniony; propagowali idee "eksportu rewolucji" do innych krajów, ale nie zdawali sobie
sprawy
że
Francja
nie
jest
gotowa
do
wojny.
Król, coraz głośniej oskarżony o zdradę, zwołał nowy rząd złożony z wojowniczych żyrondystów i
jakobinów, posunięcie to miało oddalić od monarchy posądzenie o brak patriotyzmu a zarazem
miało przyspieszyć marsz ku wojnie, w której król upatrywał szybką klęskę i upadek rewolucyjnych
rządów.
W kwietniu 1792 r. Legislatywa wypowiedziała wojnę
Austrii. Francja nie była do niej
przygotowana - brak było oficerów, a korupcja i zdrada szerzyła się wśród wojska.
Do wojny przeciwko Francji dołączyły
się Prusy (lipiec 1792). Liczne niepowodzenia armii
francuskiej.
Legislatywa uchwaliła ustawę "o ojczyźnie w niebezpieczeństwie" odwołującą się do patriotyzmu
mas.
Lud przeświadczony, że klęski są spowodowane zdradą króla, zmusił Legislatywę do zawieszenia
monarchy
i
uwięzienia
go
DETRONIZACJA
LUDWIKA
XVII
Tymczasem armie Prus i Austrii przekroczyły granice Francji i
kroczyły ku stolicy,
zdeterminowany lud Paryża dokonał samosądu na ok. 1400 więźniach, którzy byli prawdopodobnie
zwolennikami
"starego
ładu".
Po obaleniu władzy królewskiej i konstytucji z 1971 r., o przyszłym ustroju Francji miało
zadecydować
nowe
zgromadzenie
narodowe
KONWENT
Konwent
(1792)
wybory do konwentu odbyły się po raz pierwszy w drodze powszechnego głosowania wszystkich
Francuzów.
Układ
sił
w
konwencie:
lewica
jakobini
(górale)
prawica
żyrondyści.
konwent uchwalił zniesienie monarchii i ustanowienie republiki. Konwent wydał również wyrok
skazujący króla na śmierć - wyrok wykonano 21 stycznia 1793 r., później skazano też królową i
szereg
osób
z
otoczenia
króla.
Po zgilotynowaniu Ludwika XVI, Europa niemal powszechnie potępiła rewolucję, pogorszyło się
położenie międzynarodowe Francji, co zaowocowało zawiązaniem koalicji antyfrancuskiej (Anglia,
Austria,
Prusy,
Holandia,
Hiszpania,
Rosja,
państwa
włoskie).
W obliczu zewnętrznego (koalicja antyfrancuska) i wewnętrznego (kłopoty gospodarcze, brak
żywności, głód, drożyzna i inflacja) zagrożenia jakobini zażądali w konwencie centralizacji rządu i
nasilenie terroru wobec wszystkich wrogów republiki (było to skierowane w rzeczywistości
przeciwko
umiarkowanym
żyrondystom).
Rozgromienie
żyrondy
przez
jakobinów
(aresztowania).
Konwent
został
podporządkowany
JAKOBINOM.
Terror
Jakobinów
utworzono Komitet
Ocalenia Publicznego (1793), na czele której stanął Danton.
Uchwalono
nową
konstytucję
(bardziej
demokratyczną
od
tej
z
roku
1791).
Zagrożenie
dyktatury
jakobińskiej
zaowocowało
wzmożeniem
terroru.
Głową
komitetu
został
Robespierre
(Danton
zginął
pod
gilotyną).
śmiercią
karano
wszystkich
uznanych
za
wrogów
ludu
(Trybunał
Rewolucyjny).
Prowadzono
walkę
z
kościołem
i
religią
katolicką.
Wprowadzono
nowy,
republikański
kalendarz
(rok
1792
=
1
rok
republiki).
Grupy Robespierr'a zniszczyły, w rozpaczliwej walce o utrzymanie władzy, polityczne zaplecze
swojej dyktatury, straciły wielu przywódców, którzy potrafili kierować siłą napędową rewolucji tłumem.
Jakobini tracili coraz bardziej poparcie ludu, z powodu terroru i złej polityki ekonomicznej.
obalenie jakobinów - 9 thermidora roku II (według nowego kalendarza) tj. 27 lipca 1794 r.
spiskowcy doprowadzili do aresztowania Robespierra i jego najbliższych towarzyszy, a władzę znów
objęła
BURŻUAZJA.
Obalenia Robespierr'a dokonali radykalni jakobini, lecz umiarkowana większość w konwencie
miała
dosyć
krwawej
rzezi.
Dyrektoriat
(1794)
W roku 1795
uchwalono nową "konstytucje Roku III". Termidorianie usiłowali zachować
zasadnicze zdobycze rewolucji, równocześnie zaś pozostając w zgodzie z bogata burżuazją, której
poparcie
zadecydowało
o
sukcesie
zamachu
9
thermidora.
władza
wykonawcza
Dyrektoriat
(składał
się
z
5
członków)
ustawodawcza
dwuizbowy
parlament
(Rada
Pięciuset
i
Rada
Starszych)
prawo
wyborcze
zastrzeżone
było
dla
bogatej
ludności
- zapewniono wolność dla przemysłu i handlu oraz nienaruszalność własności prywatnej
W czasie rządów Dyrektoriatu, republika zaczęła odnosić sukcesy militarne w wojnie z koalicją
(pokój z Prusami i Hiszpanią, podporządkowanie Holandii, sukcesy we Włoszech gen. Napoleona
Bonapartego).Generałowie inicjowali powstawanie nowych republik na podbitych terytoriach.
Pokój
z
Austrią
w
Campo
Formio
(1797).
Dyrektoriat
w
1798
wysłał
Bonapartego
na
podbój
Egiptu.
Przeciw Francji znów zwróciły się państwa europejskie, co doprowadziło do zawiązania drugiej
koalicji.
Tymczasem w Paryżu dojrzewał spisek, mający obalić rządy Dyrektoriatu. Spiskowcy sądzili, że
wobec trudnej sytuacji zewnętrznej i wewnętrznej (niezadowolenie mas, ponawiające się próby
przejęcia władzy przez monarchistów) jedynym ratunkiem pozostaje oparcie władzy na armii.
Tą sytuację wykorzystał Bonaparte, który w 1799 r. porzucił swoje wojsko i wylądował we
Francji. Dokonał tam zamachu stanu (sterroryzował obie izby parlamentu) i objął władzę we Francji
wojskowa
dyktatura
Bonapartego
(18
brumaira
=
9
listopada).
Konsulat
(1799)
Bonaparte powierzył władzę w państwie trzem konsulom; jednak w praktyce to on sprawował
władzę
jako
pierwszy
konsul..
Znaczenie
Wielkiej
Rewolucji
Francuskiej
rewolucja
doprowadziła do likwidacji feudalizmu; chłop otrzymał ziemię na własność;
na miejsce feudała zjawił się kapitalista (nie zażegnano więc wyzysku), powstała nowa klasa burżuazja;
wprowadzono
wolność
słowa,
swobodę
wyznania,
nietykalność
osobistą;
rewolucja
zniosła
przywileje
szlachty
i
osłabiła
dawną
arystokrację;
rewolucja
zrodziła
patriotyzm
i
świadomość
obywatelską;
zmieniła kryteria i drogi społecznego awansu (w wojsku zaczęła się liczyć odwaga i zdolności a
nie
pochodzenie - przykładem jest obdarzony wielkim talentem przywódczym Napoleon Bonaparte);
rewolucja
stała
się
wzorem
dla
innych
feudalnych
państw
(Austria,
Anglia);
rewolucja pociągła niepotrzebne ofiary, zniszczenie kraju, dóbr kultury i tradycyjnych wartości.