Sławomir Łodziński - Instytut Socjologii UW
advertisement
Sławomir Łodziński Zakład Socjologii Ogólnej Instytut Socjologii UW Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) 1. Przykłady: – konsekwencje zamiany dzieci w szpitalu: które dziecko zatrzymać – urodzone czy wychowane? (notatka prasowa); – „Między młodością a starością” (CBOS, luty 2007): • samopoczucie fizyczne i duchowe związane z wiekiem; • kres młodości, wiek dojrzały i próg starości; • autoidentyfikacje związane z wiekiem; • dyskusja: – periodyzacja życia jest związana z jego biologicznym rytmem, ale granice między dzieciństwem, młodością i starością są uwarunkowane kulturowo; – „wydłużanie młodości”. Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) 2. Socjalizacja (łac. socialis, czyli „społeczny”) to proces uczenia się, dzięki któremu stajemy się członkami danego społeczeństwa i kultury. Związane jest z nią poszukiwanie odpowiedzi na takie pytania, jak: w jaki sposób stajemy się zdolni do życia w naszej kulturze (społeczeństwie)?: - socjalizacja jest tu rozumiana jako proces czyniący kulturę „drugą naturą” człowieka – to, co właściwe danej kulturze staje się uznane za „oczywiste”; jak „wchodzimy” w daną kulturę (dane społeczeństwo)?: - socjalizacja jest tu rozumiana jako proces „nasiąkania” kulturą, który łączy pokolenia; jak społeczeństwo wpływa na nas?: - proces stawania się takim, jakim chce od nas mieć nasze otoczenie społeczne. Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) 3. Struktura procesu socjalizacji („anatomia” i „fizjologia” społeczeństwa): płaszczyzny procesu socjalizacji: o jednostka; o grupy (interakcje i czynności); o instytucje; o całe społeczeństwo. - stadia procesu socjalizacji (od urodzin aż do śmierci). – w procesie socjalizacji uczymy się: • minimum kulturowego (podstawowych umiejętności społecznych - porozumiewania się, życia z innymi, logicznego myślenia itp.); • wiedzy i wartości tej danej kultury (języka, tradycji kulturowej, emocjonalnego związku z symbolami narodowymi itp.); • norm i wzorów określonych zachowań (ról społecznych), jak np. dziecka, nastolatka, ojca, dziadka lub socjologa, turysty, itp.; • koncepcji „ja” (osobowość i tożsamość) oraz wyrażania emocji. Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) 4. Podstawowe prawidłowości procesu socjalizacji: • wczesna socjalizacja jest najważniejsza; • osoby najbliższe pozostają naszymi głównymi wzorcami osobowymi; • najważniejsze są wpływy w grupach pierwotnych; • największy wpływ wywierają długotrwałe związki z innymi; • socjalizacja a stabilność porządku społecznego: – funkcje socjalizacji: transmisja kultury i tworzenie ładu społecznego; – problem „prze-socjalizowana koncepcja człowieka” i wpływ konkurencyjnych środowisk społecznych. • socjalizacja a zbliżone inne pojęcia, jak: – „wychowanie” (zamierzone oddziaływania na jednostkę; wychowanie naturalne, instytucjonalne i samowychowanie); – „internalizacja” (przyjmowaniu za własne narzucanych z zewnątrz norm i wartości itp.). Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) 5. Typy i rodzaje socjalizacji: – pierwotna (małe dzieci, w grupach pierwotnych, podstawowe kompetencje kulturowe) i wtórna (kolejne etapy życia, ogół instytucji społecznych, złożone kompetencje kulturowe) - „rytuały przejścia”; – resocjalizacja (proces modyfikacji osobowości jednostki w celu przystosowania jej do życia w danym społeczeństwie, polega m.in. na stosowaniu odpowiednich zabiegów w określonych instytucjach (odosobnienia); – kontr-socjalizacja (socjalizacja dewiacyjna); – socjalizacja antycypująca (wyprzedzająca) - proces aspirowania do pewnej grup[y społecznej, do której jednostka chciałaby należeć, naśladowanie jej członków itp.; – socjalizacja odwrotna – wdrażanie starszego pokolenia przez młodsze w nowych warunkach kulturowych; – akulturacja (adaptacja do innej kultury); – socjalizacja polityczna, kulturowa, językowa itp. Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) 6. Wybrane koncepcje procesu socjalizacji: „behawiorystyczna” (osobowość to wyuczony repertuar zachowań – jednostka jako „black box”): mechanizmy uczenia się: wzmacnianie – mechanizm nagród i kar (tworzenie hierarchii nawyków); naśladowanie – reakcje otoczenia społecznego (fazy: „naśladujące zachowanie”, zapamiętywanie go, przyswojenie - „gra w wyobraźni”, motywacja do jego realizacji); przekaz symboliczny. „psychoanalityczna” (model „tłumionych potrzeb”): Zygmunt Freud (1856-1939): model konfliktowy (antyspołeczne popędy i potrzeby a zinternalizowana przez nas tradycja społeczna i kulturowa); rozwój osobowości to kontrola nie akceptowanych popędów; części osobowości: id, ego i superego. Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) • „rozwoju poznawczego” (Jean Piaget, 1896-1980): – rozwój poznawczy i umiejętności posługiwania się symbolami (rozwój myślenia jako podstawa socjalizacji) - etapy: • ”sensomotoryczny” (do 2 lat; „stałość przedmiotu”); • „przedoperacyjny” (ok. 2-7 lat; mowa i egocentryzm); • „operacji konkretnych” (ok. 7 – 12 lat; myślenie o rzeczach konkretnych); • „operacji formalnych” (powyżej 11 lat; „myślenie o myślach”). „socjologiczna” (koncepcja stadiów socjalizacji, G. H. Mead, 1863-1931): – rozwój umiejętności wchodzenia w role społeczne - etapy: • etap wstępnych przygotowań; • „zabawy” (przyjmowanie różnych ról); • „gry” (przyjmowanie wielu ról); • „uogólniony inny” (pojawienie się „jaźni”/self). Socjalizacja i stabilność ładu społecznego (WDS 2008/2009 nr 9) 7. Główne spory związane z socjalizacją: – biologia a socjalizacja - natura czy kultura jest ważniejsza? – długość procesu socjalizacji -czy socjalizacja jest procesem permanentnym? – „nieudane” skutki socjalizacji: • przyczyny (wielość kręgów socjalizujących i skutki „równoczesnego uczestnictwa”, zwiększenie liczby i dostępności środowisk kontr-kulturowych, spadek skuteczności tradycyjnych środowisk socjalizacyjnych – grup pierwotnych, osłabienie kontroli społecznej); • czy potrzeba zawsze resocjalizacji? – socjalizacja a indywidualność jednostki: • przeciw „przesocjalizowanej” koncepcji jednostki. – socjalizacja a wolność człowieka: • problem „nisz” społecznych/kulturowych.
