Czy zaburzenia odżywiania mogą dotyczyć

Czy zaburzenia odżywiania mogą
dotyczyć mojego dziecka?
Wygląd, dieta, zdrowie, jedzenie, presja
– czym są zaburzenia odżywiania i czy
istniej profilaktyka w tym zakresie.
3
Każdy etap życia, a więc także
dorastanie wymaga od nas
adaptacji do nowych zadań,
opanowania nowych
umiejętności i wiedzy.
Zadania rozwojowe wynikają
z dojrzewania organizmu,
ale i z wymagań, jakie stawia
nam otoczenie.
Realizacja zadań rozwojowych
może być źródłem poczucia
dumy, spełnienia,
ale także frustracji, strachu
i zagubienia
4
Skojarzenia ze szczupłością i otyłością
Szczupłość
Otyłość
Zwycięski
Pewny siebie
Panujący nad sobą
Przystojny
Zadbany
Zgrabny
Wesoły
Atletyczny
Żadnych kłopotów z jedzeniem
Zdrowy
Przestrzega zaleceń lekarskich
Dobry obywatel
Przegrany
Niepewny siebie
Niepanujący nad sobą
Brzydki
Niechlujny
Niezdarny
Wdzięczny za okazane
zainteresowanie
Przygnębiony, zły
Rozlazły
Żarłoczny
Zagrożony chorobami, śmiercią
Nie stosuje się do zaleceń
lekarskich
Kozioł ofiarny
5
6
7
Zaburzenia odżywiania zapewniają:
Opiekę, troskę, zainteresowanie;
Poczucie bezpieczeństwa;
Poczucie kontroli;
Poczucie, że jest się kimś wyjątkowym;
Satysfakcję, poczucie siły, często moralnej
wyższości;
Odwrócenie uwagi od innych, istotnych
problemów;
Możliwość unikania kontaktów seksualnych;
Możliwość unikania realnych konfrontacji;
Poczucie posiadania czegoś własnego;
8
Szansa na zmiany…
Na zaburzenia odżywiania się
można popatrzeć jak na szansę,
dekompensacja objawowa
pozwala na ukazanie problemu,
a dzięki temu pozwala uzyskać
pomoc i zmianę.
9
Czynniki spustowe
‘Czynniki związane
z doświadczeniem
szczególnego stresu
i które zapoczątkowuje
proces ograniczenia
jedzenia jako
rozwiązanie
przeżywanego
dylematu’
I. Ajwazowski, Statek podczas sztormu, 1887,
10
11
• „ A Ty jeszcze żresz?! Patrz, jakie masz uda!” – Julka
słyszy to od taty w dniu swoich 15 urodzin. Właśnie
zaczyna jeść drugi kawałek tortu. Już go nie kończy. Staje
przed lustrem. I na wadze: 51 kilogramów?! Sześć do
zrzucenia! Co dalej? Dieta, której nie wytrzymała. Potem
głodówka. Objadanie się, wymioty. Wiecznie powtarzane:
„Od jutra biorę się w garść”! Aż wreszcie raz się udaje. Z
głodówką. Z czterdziestu dziewięciu kilogramów Jula
zrzuca jedenaście. Za mało…- tak czuje… Co dalej?
Szpital, kroplówki, depresja. I … psychiatra. Dziwne? Nie
bo…. Trudno dziś być dziewczyną, naprawdę można
zwariować!”
• A. Sztyler – Turowska „Nastolatki na głodzie”
12
•Anoreksja to najbardziej śmiertelne z zaburzeń
psychicznych;
•Bulimia choć wydaje się mniej groźna, jest bardziej
nieprzewidywalna.
•Zaburzenia odżywianie dotyczą także chłopców!!!
•Zaburzenia odżywiania są trzecią pod względem
rozpowszechnienia grupą schorzeń;
•Śmiertelność w anoreksji jest większa niż
w przypadku innych zaburzeń psychicznych;
•Skłonność do zaburzeń odżywiania często bywa
dziedziczna;
13
Dzieci i młodzież
ZABURZENIA ODŻYWIANIA SIĘ
(ED, eating disorders)
• jadłowstręt psychiczny (anoresksja;
anorexia nervosa)
• żarłoczność psychiczna (bulimia; bulimia
nervosa)
• kompulsywne objadanie się, BED
• ortoresksja
• bigoreksja
• nocne jedzenie
14
Cechy
silny lęk przed
przybraniem na
wadze, stosowanie
patologicznych
metod obniżania
masy ciała,
zaprzeczanie
istnieniu choroby.
15
ZABURZENIA ODŻYWIANIA SIĘ jako schorzenia
BIOPSYCHOSPOŁECZNE - etiologia WIELOCZYNNIKOWA
• genetyczne
• neuroprzekaźniki i
neuromodulatory
• układ hormonalny
• obsesyjno-kompulsyjna
• histrioniczna
• schizoidalna
• osobowośd z
pogranicza, borderline,
BPD
• wieloimpulsywna
• nieprawidłowe relacje
małżeoskie rodziców
• nieprawidłowe relacje
rodzic-dziecko
• brak autonomii,
zależnośd, sztywnośd
reakcji, brak umiejętności
komunikacji
• nadmierne wymagania
wobec dziecka
OSOBOWOŚCIOWE
BIOLOGICZNE
RODZINNE
SPOŁECZNO KULTUROWE
• znaczenie
szczupłej sylwetki w
osiąganiu sukcesów
• różne role społeczne
• wpływ mediów
16
Determinanty
• Kulturowe
• Poznawcze
• Piękno-sukces
• Akceptacja zależna od wyglądu
• Uroda idzie w parze
z innymi pożądanymi cechami
• Nadmierny krytycyzm wobec
siebie kiedy nie wpisuje się we
wzorce lansowane przez media
• Nieadekwatne postrzeganie
własnego ciała i szacowanie
rozmiarów oraz wagi
• Wzmożony krytycyzm
i niezadowolenie
• Wiara, że zmiana sylwetki wpłynie
na poziom radości z życia
• Biologiczne
17
Kilka sposobów, które mogą wiele zmienić…
Czynniki podtrzymujące (poziom)
Objawów
Intrapsychiczny (poczucie satysfakcji,
kontroli, sukcesu, często korespondujące z
pozytywnymi reakcjami otoczenia,
zwiększenie poczucia wpływu, poczucie
wyjątkowości, oryginalności)
Interpersonalny (wpływ na innych)
Społeczny (zmiana pozycji w szkole,
zmniejszenie oczekiwań co do wyników w
nauce, bycie w centrum uwagi)
Rodzinny (wpływ na członków rodziny)
18
Kilka sposobów, które mogą wiele zmienić…
ABC zaburzeń odżywiania się
ICD 10
F50 Zaburzenia odżywiania
Zespoły behawioralne związane z zaburzeniami fizjologicznymi i czynnikami
fizycznymi.
F50.0 - Jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa)
A. Zmniejszenie masy ciała, a u dzieci brak przyrostu wagi prowadzące do
osiągnięcia masy ciała co najmniej o 15% poniżej prawidłowej lub
oczekiwanej przy danym wieku i wzroście.
B. Postępowanie mające na celu zmniejszenie masy ciała jest narzucone
samemu sobie przez unikanie tuczącego pożywienia.
C. Samoocenianie siebie jako osoby otyłej oraz występowanie
zaburzającego prawidłowe odżywianie się strachu przed przytyciem, co
prowadzi do narzucania sobie samemu niskiego progu masy ciała.
D. Obejmujące wiele układów zaburzenia endokrynne przejawiają się u
kobiet zanikiem miesiączkowania, a u mężczyzn utratą zainteresowań
seksualnych i potencji (z wyjątkiem występowania krwawień po
substytucyjnym leczeniu hormonalnym)
E. Zaburzenie nie spełnia kryteriów A i B żarłoczności psychicznej.
19
F50.2 - Żarłoczność psychiczna (bulimia nervosa)
A.
Występują nawracające epizody przejadania się (co najmniej 2 razy
tygodniowo w ciągu 3 mies.), w czasie których, w krótkim czasie
spożywane są duże ilości pokarmu
B. Utrzymuje się uporczywa koncentracja na jedzeniu i silne
pragnienie lub poczucie przymusu jedzenia (głód)
C. Pacjent usiłuje przeciwdziaład efektom tycia za pomocą jednej lub
więcej z następujących metod: (1) prowokowanie wymiotów, (2)
prowokowanie wydalania stolca, (3) kolejne okresy głodowania, (4)
stosowanie: leków obniżających łaknienie, preparatów tarczycy,
leków moczopędnych; w przypadku bulimii u chorych na cukrzycę
mogą oni bagatelizowad leczenie insuliną
D. Występuje samoocenianie siebie jako osoby otyłej oraz zaburzający
strach przed przytyciem (zwykle prowadzące do niedoboru masy
ciała)
20
Ortoreksja (ang. orthorexia nervosa)
• patologiczna fiksacja na punkcie zdrowego, prawidłowego,
naturalnego i zbilansowanego odżywiania się
• wiąże się z zaabsorbowaniem nie tyle ilością, co jakością
spożywanych pokarmów i płynów, nadmiernym dbaniem o to,
aby zjadać odpowiednie produkty (tzw. right food), produkty typu
light czy fit, pochodzące z ekologicznych źródeł
• dzień osoby chorej podporządkowany jest myślom i działaniom
związanym z odpowiednim przygotowaniem jedzenia, porami
posiłków, czytaniem etykiet itp.; codzienne życie chorego, relacje
społeczne i obowiązki zawodowe zależne są od reżimu
związanego z jedzeniem
• jednostka doświadcza poczucia wyższości estetycznej, moralnej
i osobowościowej wobec innych, którzy odżywiają się w sposób
niezdrowy i niedbały
21
Zespół kompulsywnego objadania się (Binge Eating Disorder, BED)
• powracające epizody jedzenia w krótkim czasie takiej ilości
pożywienia, która zdecydowanie przekracza to, co większość ludzi
zjadłaby w podobnym czasie w podobnych,
• poczucie braku kontroli nad jedzeniem w czasie takiego epizodu
(np. poczucie, że nie można zaprzestać jedzenia lub zapanować
nad tym, ile się zjada
• osoba podczas napadu może jeść zbyt szybko, nawet pomimo
braku uczucia głodu
• epizodom towarzyszą poczucie winy, wstyd lub wstręt do samego
siebie, co prowadzi do jedzenia w ukryciu
• zaburzenie związane jest ze stresem (distress) i pojawia się
średnio przynajmniej 1 raz w tygodniu przez 3 miesiące
Różnicowanie: z powszechnym zjawiskiem zwykłego przejadania się
(overeating)
22
Bigoreksja (ang. bigorexia)
• nie stanowi odrębnej jednostki chorobowej ujętej w klasyfikacjach
chorób, jest zaliczana do zaburzeń odżywiania się nieokreślone
inaczej lub innych zaburzeń odżywiania się
• do głównych symptomów tego zaburzenia zalicza się m.in. obsesyjne
zaabsorbowanie wyglądem zewnętrznym i muskulaturą ciała.;
myśli chorego skoncentrowane są wokół przekonań, że jego ciało
jest chude, wątłe, pozbawione tłuszczu i nieumięśnione, które
determinują permanentną frustrację związaną z subiektywnie
nieperfekcyjną sylwetką ciała i w związku z tym ciągłe ćwiczenia
fizyczne
• osoby z bigoreksją (głównie mężczyźni) stosują często odpowiednią
dietę, odżywki oraz środki farmakologiczne np. sterydy mające na celu
rozrost tkanki mięśniowej
• zaburzeniu towarzyszy ograniczenie życia osobistego, zubożenie
relacji społecznych, ale też wzrost zachowań agresywnych
• częstymi powikłaniami są zmiany nerkowe, ból w klatce
piersiowej, zmiany skórne czy impotencja
23
24
Pierwsze symptomy
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Każda znacząca zmiana w zachowaniu osoby bliskiej może okazać się pierwszym
ważnym symptomem choroby.
Scenariusz bywa podobny, choć u każdego przebieg choroby jest indywidualny.
Może, ale nie musi pojawić się niezadowolenie z siebie, swojego ciała i wyglądu.
Ważne jest, jak wyglądają inni i czy są ode mnie chudsi. Lubię, jak ktoś jest grubszy.
Pojawia się zainteresowanie kuchnią.
Coraz częściej w „Ulubionych” znajdują się blogi kulinarne i strony www o zdrowym
żywieniu.
Pewne produkty, dotychczas lubiane, stają się niezdrowe i zakazane.
Aby wytłumaczyć rodzinie pomysł na odchudzanie, uzasadnienie znajduje się w
ideologii.
Mogą pojawić się niespodziewanie alergie i nietolerancje pokarmowe – „nie mogę
jeść białka, bo boli mnie brzuch”.
Może pojawić się różnego rodzaju dyskomfort, różnego rodzaju bóle,
dolegliwości i skargi – zwłaszcza u dzieci i młodzieży (staje się to powodem
wizyt u lekarza).
Coraz bardzie zawęża się repertuar potraw.
Wspólne posiłki stają się powodem do kłótni. Najbezpieczniej samemu robi się posiłek,
a potem je się go w samotności.
Prośby o zjedzenie czegokolwiek „nadprogramowego” wywołują rozpacz i kłótnie.
25
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Wspólne wyprawy na ciastko lub obiad stają się rzadkością.
Przyjemnością są rozmowy o jedzeniu i karmienie bliskich – „Tato zrobiłam ci
kolację, Mamo upiekłam ciasto”.
Pojawia się kontrola zakupów. Z czasem pochodzenie jogurtu i zwartość
w nim tłuszczy ma kluczowe znaczenie.
Zmiany w odżywianiu się powodują zmęczenie, drażliwość, wybuchy
niekontrolowanej agresji lub płaczliwość.
Pogłębiające się niedożywienie
organizmu wpływa na wahania nastroju i kłopoty ze snem – trudności
z zasypianiem lub nadmierną senność.
Może pojawić się depresja.
Pogłębia się izolacja społeczna – ochrona rytuałów związanych z jedzeniem jest
ważniejsza od spotkań z przyjaciółmi.
Znikają zainteresowania. Brakuje na nie czasu.
Ważna staje się waga łazienkowa, centymetr krawiecki i lustro.
Często pojawia się nadmierny wysiłek fizyczny.
Po posiłkach, osoby chore mogą znikać w toalecie.
Pojawiają się z pozoru niegroźne środki przeczyszczające, środki
moczopędna, odżywki dla sportowców- których ilość może regularnie
wzrastać.
26
Efektem zmian jest utrata masy ciała. Następuje ona stopniowo
lub gwałtownie.
Wypadają włosy, łamią się paznokcie, pojawiają się problemy
zdrowotne.
U kobiet zanika menstruacja, a u mężczyzn pojawiają się
zaburzenia potencji i wzwodu.
Brak podskórnej tkanki tłuszczowej wywołuje zwiększone
uczucie zimna, przy dużym wychodzeniu pojawia się
charakterystyczny meszek na ciele (lanugo).
Następuje spadek funkcji intelektualnych – pogarsza się pamięć,
uwaga, koncentracja i zdolność uczenia się.
….
27
Jakie objawy somatyczne mogą pojawić się u osób z zaburzeniami
odżywiania się?
•
•
•
•
•
•
•
•
Omdlenia – zarówno w bulimii jak i anoreksji- przyczyna: hipoglikemia,
zaburzenia rytmu serca, zaburzenia elektrolitowe, omdlenia
ortostatyczne
„Nagła utrata wagi” „nagły przyrost wagi” – anoreksja, bulimiarodzice pacjentów oraz pacjenci doszukują się medycznych przyczyn
tego stanu rzeczy
Zaburzenia rytmu serca – anoreksja i bulimia- przyczyna: zaburzenia
elektrolitowe
Apatia- anoreksja i bulimia - przyczyna: obniżony nastrój, hipoglikemia,
wyniszczenie organizmu
Wtórny brak miesiączki- anoreksja - przyczyna: spadek masy ciała
Zaburzenia układu pokarmowego - bulimia i anoreksja- zaburzenia
opróżniania, wymioty samoistne, bóle brzucha, fusowate wymioty
Zaburzenia hormonalne - anoreksja - przyczyna: spadek masy ciała
Nietolerancja zimna – anoreksja - przyczyna spadek masy ciała
28
Leki
leki zawierające dekstometorfan;
leki zawierające pseudoefedrynę i efedrynę;
- leki zawierające kodeinę;
Leki moczopędne;
Leki przeczyszczające;
Termogeniki;
Narkotyki;
Pasożyty;
29
Jak rozmawiać, żeby pomóc? ZASADY OGÓLNOLUDZKIE 
Zaburzenia odżywiania są bardzo groźne. Nieleczone mogą prowadzić do śmierci.
Jeżeli podejrzewasz je u bliskiej osoby, pacjenta, klienta , nie bagatelizuj tego – to nie
jest jego fanaberia, ale ZABURZENIE PSYCHICZNE
•
Dowiedz się jak najwięcej o tych chorobach
•
Jeżeli nie masz wiedzy, nie udawaj, że wiesz
•
Skieruj tę osobę do różnych specjalistów: PEDIATRY, LEKARZA RODZINNEGO,
GINEKOLOGA, ENDOKRYNOLOGA, PSYCHIATRY, GASTROENTEROLOGA
•
Bądź delikatny
•
Wykaż się zrozumieniem i empatią
•
Zaoferuj pomoc i wsparcie – jeżeli masz taką możliwość skieruj do specjalisty –
psychologa, psychoterapeuty
•
Nie wyśmiewaj, nie żartuj
•
Nie oskarżaj
•
Nie zmuszaj do jedzenia – nie proponuj frytek, hamburgerów i słodyczy
•
Porozmawiaj z chorym o swoich obawach
30
NIE WIESZ, DLACZEGO…..
Zaburzenia łaknienia mają wieloczynnikową etiologię.
• Postaraj się być wsparciem i osobą (być może jedyną), która
stoi po stronie dziecka. Pamiętaj, że to choroba, jak każda inna
– ONE/ONI NIE ROBIĄ TEGO NA ZŁOŚĆ
• Postaraj się o regularny kontakt chorego z lekarzem np. 1 raz w
miesiącu, aby monitorować przebieg i proces „choroby”
• Nie oceniaj
• Nie strasz
31
Internet: pro ana i pro mia
32
Możliwe powody odmowy leczenia (m.in.)
PR wizyty u psychiatry/psychologa („Chodzą tam tylko wariaci”),
Zły, oceniający sposób przekazania propozycji udania się na wizytę
(„Ty jesteś chyba chory psychicznie, idź się lepiej leczyć!”),
Brak świadomości poważności swojego stanu, umniejszenie jego
znaczenia lub konsekwencji (np. „Wszyscy piją, nie piję mniej, niż
inni”),
Odrzucanie możliwości choroby psychicznej jako efekt tejże (np.
traktowanie halucynacji jako prawdziwych wytworów w przebiegu
psychozy),
Złe doświadczenia wynikające z poprzednich kontaktów z
psychologami/psychiatrami,
Brak wiedzy dotyczącej tego, jak wygląda takie leczenie,
Uprzedzenia dotyczące farmakoterapii i jej następstw,
Pragnienie utrzymania myślenia o sobie jako o kimś, kogo problemy
nie mają podłoża psychicznego.
33
Kiedy powinniśmy ingerować w stan zdrowia bliskiej osoby?
Bezwzględnie, jeżeli jest to osoba niepełnoletnia nad którą sprawujemy
formalną opiekę, oraz wówczas gdy podejrzewamy iż jest ona
zaniedbywana przez opiekunów pod kątem opieki zdrowotnej (np.
odmawiane jest jej potrzebne leczenie).
Wskazanym jest także interwencja w chwili, kiedy stan zdrowia
psychicznego zagraża bezpośrednio danej osobie (lub jej
otoczeniu) utratą zdrowia lub życia (np. deklarowanie przez nią prób
samobójczych lub ataki agresji w stosunku do najbliższych).
Nie dziwi również, że chcemy nieść pomoc osobom nam bliskim z
którymi pozostajemy w relacjach partnerskich i przyjacielskich, których
dobrostan psychiczny wpływa bezpośrednio na naszą jakość życia (np.
stan zdrowia naszego męża czy rodzica), gdzie jednak nie możemy
bezpośrednio zmusić kogoś do leczenia (pełnoletność, brak wyraźnego
zagrożenia życia i zdrowia itp.).
Schemat pomocy w takim przypadku to: namawianie, życzliwy nacisk
i rozważenie leczenia wbrew woli.
34
Namawianie
Najtrudniej jest zacząć. No bo co w chwili, kiedy okaże się, że się
mylimy i ta osoba nie ma zaburzenia psychicznego, tylko np.
choruje fizycznie? Może ją dotkniemy, urazimy, zerwie z nami
kontakt? Albo wyśmieje lub się zdenerwuje?
Jest to pewne ryzyko, jednak możemy zastosować tu technikę
asertywnej rozmowy, która pozwala obiektywnie i bez ocen
przekazać nasze spostrzeżenia. Komunikat ten wygląda w
następujący sposób:
1.Opisz, to co widzisz/widziałeś,
2.Nazwij, to co czujesz,
3.Powiedz, czego potrzebujesz/oczekujesz,
4.Uzasadnij.
Przykład: „Widzę, że bardzo schudłaś (1) i bardzo mnie to martwi (2).
Chciałabym bardzo, żebyś zbadała co się dzieje u lekarza lub
psychologa (3), bo niepokoi mnie Twój stan zdrowia (4)”.
35
Wskazana jest terapia kompleksowa, umożliwiająca
korzystanie z porad lekarza, psychoterapeuty i
dietetyka. Najlepsze rezultaty, zwłaszcza wobec
pacjentów młodszych, daje również praca z całą
rodziną.
Leczenie szpitalne
Psychoterapia indywidualna
Terapia rodzinna
Psychoedukacja
Grupy wsparcia
Psychoterapia
grupowa
Oddziały
otwarte i zamknięte
Wizyty u lekarza
psychiatry
Farmakoterapia
36
Terapia zaburzeń odżywiania
przywrócenie lub wyrobienie prawidłowych nawyków żywieniowych,
przede wszystkim zmiana funkcjonowania psychicznego.
kluczowa jest nauka rozpoznawania przez pacjenta własnych emocji i
potrzeb oraz adekwatne ich zaspokajanie.
konstruktywne i skuteczne komunikowanie się z innymi ludźmi,
wyłączające konieczność wykorzystywania objawów choroby do
uzyskania wsparcia, współpracy, samodzielności, kontroli czy swobody
w podejmowaniu decyzji.
Terapia pacjentów z zaburzeniami jedzenia jest kilkuetapowa i dotyczy
takich aspektów jak m.in.:
konfrontacja z problemem, czyli obrazem i konsekwencjami zaburzenia
odżywiania,
podjęcie świadomej decyzji o zmianie dotychczasowych zachowań
żywieniowych,
uczenie się prawidłowych nawyków żywieniowych i utrzymywania
względnie stałej masy ciała,
uświadamianie sobie psychologicznego podłoża zaburzenia,
nabywanie wiedzy i umiejętności pozwalających na lepsze
funkcjonowanie psychiczne i społeczne.
37
Gdzie po pomoc?
Fundacja Studio Psychologii Zdrowia, tel: 793 559 419,
[email protected]
Poradnia Zdrowia Psychicznego, ul. Dzielna 7, Warszawa, 533 332 950
Poradnia Profilaktyczno-Społeczna, Puławska 120/124, Warszawa, (22) 844-44-70
Antydepresyjny Telefon Zaufania, poniedziałki, 17.00-20.00 - 22 654 40 41
Kryzysowy Telefon Zaufania, codziennie 14.00-22.00, 116 123
Samodzielny Wojewódzki Zespół Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki
Zdrowotnej, 00-665 Warszawa ul. Nowowiejska 27, tel. (0-22) 825-10-34 (0-22) 82520-31 http://www.szpitalnowowiejski.pl
Instytut Psychologii Zdrowia, Telefon Zaufania: 801-889-880 , czynny codziennie,
także
w weekendy, w godzinach od 17:00 do 22:00
Poradnia Zdrowia Psychicznego, Instytut Psychiatrii i Neurologii, ul. Sobieskiego 9.
Nr tel. 0-22-45-82-780, Nr tel. 0-22-458-28-48
Ośrodek psychoterapii i promocji zdrowia „Ogród” 01-373 Warszawa, ul. Jana
Olbrachta 118 A m.12, Tel. (22) 665-77-17, (22)665-77-49 mail: [email protected]
strona www: www.psychoterapiawarszawa.pl
Poradnia Zdrowia Psychicznego dla dzieci i młodzieży oraz ich rodzin, ul.
Zamiany 13, tel: 22 644 83 16
Przychodnia Zdrowia Psychicznego ul. Wołoska 137 w Warszawie ul. Wołoska 137
Rejestracja: tel.: (22) 508 17 95, faks: (22) 508 17 92 Lokalizacja: budynek "S"
Rejestracja czynna jest od poniedziałku do piątku w godz. 7:30 - 19:30 e-mail:
[email protected]
38
39
https://www.youtube.com/watch?v=6y0HZKigarc
https://www.youtube.com/watch?v=q4YuXXdZ26s
https://www.youtube.com/watch?v=NX3bF8cLoMQ
http://mamadu.pl/120841,jak-rodzi-sie-grubas-wstrzasajaca-kampaniaspoleczna
Zdjęcie: ze skrajności w skrajność, Brittany Burgunder
40
Bibliografia i więcej informacji
Jolanta Rebe-Jabłońska; Powikłania somatyczne jadłowstrętu psychicznego, Kraków 2006
Anoreksja i bulimia psychiczna : rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się / red. i oprac.
Barbara Józefik ; oprac. Maciej Pilecki, 1999
Jablow Martha M., Anoreksja, bulimia, otyłość : przewodnik dla rodziców. - Wyd. 2. - Gdańsk :
Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2001,
Kowalczuk Marta, Pedagogiczna diagnoza i profilaktyka zaburzeń odżywiania się u młodzieży
szkolnej. - Kraków : Oficyna Wydawnicza "Impuls", 2008.
Kozak Stanisław, Patologie wśród dzieci i młodzieży : leczenie i profilaktyka. - Poznań : Centrum
Doradztwa i Informacji "Difin", 2007.
STARZOMSKA Małgorzata : Anoreksja : trudne pytania. - Kraków : Oficyna Wydawnicza "Impuls",
2006;
Anoreksja i bulimia psychiczna. Rozumienie i leczenie zaburzeń odżywiania się, Barbara Józefik;
Nadwaga jest sprawą rodziny. Poradnik dla cierpiących na zaburzenia łaknienia oraz osób, które
ich kochają, Judi Hollis, Gdańsk 2000;
Bulimia. Program terapii, Myra Cooper, Gillian Todd, Adrian Wells, Zysk i S-ka, Poznań 2005.
Psychoterapia zaburzeń odżywiania się, Bogusław Włodawiec, IP, Warszawa 2001.
STARZOMSKA Małgorzata : Anoreksja : trudne pytania. - Kraków : Oficyna Wydawnicza "Impuls",
2006
41
Dziękuję!
Pracownia Profilaktyki i Terapii Dzieci i Młodzieży
„Dobra zmiana”
Katarzyna Góźdź
[email protected]
www.pracowniadobrazmiana.pl
533 300 401
https://www.facebook.com/pracowniadobrazmiana/
Kontakt
ul. Mydlarska 4
30-703 Kraków
Biura
ul. Wiśniowa 36 m. 2
02-520 Warszawa
[email protected]
www.uniwersytetdzieci.pl
ul. Iwana Pawłowa 1/1
53-604 Wrocław
ul. Kościuszki 31a/8
10-503 Olsztyn