Ryzyko kredytowe. Limity i ograniczenia (*, 142 KB)
advertisement
1 Ryzyko kredytowe limity i zabezpieczenia dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 2 Ryzyko kredytowe można: ograniczać poprzez stosowanie limitów tzw. koncentracji wierzytelności oraz poprzez stosowanie limitów czy nakazów dywersyfikacji portfela pod względami: geograficznym, branżowym, podmiotowym (wg formy osobowości prawnej, wg wielkości firmy, rodzaju produkcji, etc.) organizowanie konsorcjów kredytowych zbieranie tzw. składki na ryzyko ukrytej w prowizji i służącej stworzeniu funduszu rekompensacyjnego dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu można się przed nim zabezpieczać stosując umowne, prawne formy zabezpieczeń odprowadzając rezerwy celowe na niespłacone należności stosując ubezpieczenia namawiając klienta do skorzystania z usług Funduszy Poręczeń Kredytowych (gminy) stosując tzw. samoubezpieczenie w postaci funduszu rezerw na ogólne ryzyko bankowe 3 Ryzyko kredytowe – limity koncentracji wierzytelności LIMIT I (art. 71, Ustawy Pr. bankowe) Suma wierzytelności banku oraz udzielonych przez bank zobowiązań pozabilansowych obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie nie może przekroczyć (z zastrzeżeniem art. 128 ust. 4) limitu koncentracji wierzytelności, który wynosi: 1) 20% funduszy własnych banku w przypadku gdy którykolwiek z tych podmiotów jest w stosunku do banku podmiotem dominującym lub zależnym albo jest podmiotem zależnym od podmiotu dominującego wobec banku (z zastrzeżeniem art. 79 ust. 3), 2) 25% funduszy własnych banku w przypadku gdy podmioty te nie są podmiotami powiązanymi z bankiem, (w sposób określony w pkt 1.) dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 4 LIMIT I (nie stosuje się go gdy): 1) stroną zobowiązaną wobec banku jest: Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, Europejski Bank Centralny, rządy lub banki centralne państw członkowskich Unii Europejskiej, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, z wyłączeniem państw, które restrukturyzują lub restrukturyzowały swoje zadłużenie zagraniczne w ciągu ostatnich 5 lat, 2) stroną zobowiązaną wobec banku jest bank mający siedzibę w państwie członkowskim Unii Europejskiej, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, z wyłączeniem państw, które restrukturyzują lub restrukturyzowały swoje zadłużenie zagraniczne w ciągu ostatnich 5 lat, 3) wierzytelność lub udzielone zobowiązanie pozabilansowe są zabezpieczone gwarancją lub poręczeniem udzielonym przez podmioty wymienione w pkt 1 do wysokości zabezpieczenia, 4) wierzytelność lub udzielone zobowiązanie pozabilansowe są zabezpieczone zastawem na prawach wynikających z papierów wartościowych, których emitentami są podmioty wymienione w pkt 1 do wysokości zabezpieczenia, 5) wierzytelność lub udzielone zobowiązanie pozabilansowe są zabezpieczone kwotą pieniężną, która została przeniesiona na własność i na rachunek banku do wysokości tej kwoty. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 5 Podmioty powiązane ze sobą organizacyjnie lub kapitałowo (kiedyś definiowano): dwie lub więcej osób fizycznych, prawnych lub jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, względem których można wykazać, że są ze sobą powiązane, gdyż ponoszą wspólne ryzyko gospodarcze, ponieważ jedna z nich bezpośrednio lub pośrednio kontroluje pozostałe, albo dwie lub więcej osób fizycznych, prawnych lub jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, między którymi nie zachodzą okoliczności określone w pkt 1, ale w stosunku do których można przyjąć, że ponoszą jedno ryzyko gospodarcze, ponieważ są powiązane w taki sposób, że kondycja finansowa jednej z nich może mieć wpływ na kondycję finansową pozostałych. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 6 Ryzyko kredytowe – limity koncentracji wierzytelności LIMIT II (art. 71, ust. 2) Suma wierzytelności banku oraz udzielonych przez bank zobowiązań pozabilansowych, przekraczających 10% funduszy własnych banku w stosunku do podmiotów, o których mowa w ust. 1, nie może być wyższa niż 800% tych funduszy. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 7 Ryzyko kredytowe – limity koncentracji wierzytelności LIMIT III (w praktyce, art. 71, ust. 5) Zarząd banku jest obowiązany niezwłocznie zgłosić do Komisji Nadzoru Bankowego każdorazowe przekroczenie granicy 10% funduszy własnych banku w odniesieniu do wierzytelności banku lub udzielonych przez bank zobowiązań pozabilansowych obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 8 Limit IV choć tylko dla pracowników banku Suma kredytów, pożyczek pieniężnych, gwarancji bankowych i poręczeń udzielonych członkom organów i osobom zajmującym kierownicze stanowiska w banku nie może przekroczyć 10% sumy funduszy podstawowych banku, a w banku spółdzielczym 25% sumy funduszy podstawowych banku (art. 79, ust. 3) Udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej i poręczenia członkowi organu banku, osobie zajmującej stanowisko kierownicze w banku, akcjonariuszowi banku i członkowi banku spółdzielczego oraz podmiotowi powiązanemu z nimi kapitałowo lub organizacyjnie, jeżeli w pojedynczym przypadku przekracza równowartość 30 000 EURO obliczoną w złotych według kursu ogłaszanego przez NBP, podlega zgłoszeniu do Komisji Nadzoru Bankowego. (art. 79, ust. 6) dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 9 Limit IV choć tylko dla pracowników banku Udzielenie kredytu, pożyczki pieniężnej, gwarancji bankowej lub poręczenia: członkowi organu banku w kwocie przekraczającej równowartość 5 000 EURO obliczonej w złotych według kursu ogłaszanego przez NBP, łącznego zobowiązania wymaga wspólnej uchwały zarządu i rady nadzorczej, podjętej w głosowaniu tajnym większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy członków obu organów, bez udziału zainteresowanej osoby, członkowi organu banku w kwocie nie przekraczającej równowartości 5 000 EURO, obliczonej w złotych według kursu ogłaszanego przez NBP, łącznego zobowiązania określa regulamin uchwalony przez radę banku (walne zgromadzenie), (art. 79, ust. 2, p.1 i 2) dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 10 Tworzenie rezerw celowych (Uchwała KNB nr 8/99 z dnia 22 grudnia 1999 ) TYP NALEŻNOŚCI Podstawa zaliczenia Stopa rezerw należności w postaci kredytów udzielonych osobom fizycznych (poza kredytami mieszkaniowymi) w sytuacji normalnej brak opóźnień w spłacie odsetek i rat kapitału, bądź zaległości nie przekraczają 1 miesiąca należności i udzielone zobowiązania pozabilansowe zaklasyfikowane do kategorii pod obserwacją brak opóźnień w spłacie odsetek i rat kapitału, bądź zaległości nie przekraczają 1 miesiąca należności poniżej standardu opóźnienie w spłacie wynosi powyżej miesiąca i mniej niż trzy miesiące 20 % należności wątpliwe opóźnienie w spłacie kapitału wynosi powyżej trzech miesięcy i mniej niż sześć miesięcy, 50 % należności stracone opóźnienie w spłacie powyżej 6 miesięcy dotyczy dłużników postawionych w stan likwidacji, są kwestionowane przez dłużników w drodze postępowania sądowego, dotyczą dłużników, których miejsce pobytu jest nieznane, dotyczą dłużników u których nastąpiło nieodwracalne pogorszenie sytuacji finansowej 1% od 31 marca do 31 grudnia 2000r., 1,5% od 1 stycznia 2001 r. 1% od 31 marca do 31 grudnia 2000r., 1,5% od 1 stycznia 2001 r. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 100 % 11 Tworzenie rezerw celowych (Roz. MF, z dnia z dnia 10 grudnia 2001 r., Dz.U.01.149.1672 i zm. Dz.U.02.31.288) W szczególnie uzasadnionych przypadkach Komisja Nadzoru Bankowego, na wniosek banku, może zezwolić na inną klasyfikację ekspozycji kredytowych, w szczególności w oparciu o wewnętrzne systemy ratingów i metody szacowania potencjalnych strat, zwane dalej "modelami ryzyka kredytowego", informując Ministra Finansów o udzielonym zezwoleniu. W szczególnie uzasadnionych przypadkach Komisja Nadzoru Bankowego, na wniosek banku, może zezwolić na utworzenie rezerw celowych w innej wysokości niż określona w ust. 1 i 2, w szczególności w oparciu o modele ryzyka kredytowego, informując Ministra Finansów o udzielonym zezwoleniu. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 12 Tworzenie rezerw celowych (Roz. MF, z dnia z dnia 10 grudnia 2001 r., Dz.U.01.149.1672 i zm. Dz.U.02.31.288) Podstawę tworzenia rezerw celowych stanowi: – w przypadku ekspozycji kredytowych stanowiących należności z tytułu skupionych przez bank wierzytelności, weksli i czeków - kwota poniesionego przez bank wydatku, w wysokości odpowiadającej niespłaconej części ekspozycji, – w przypadku pozostałych ekspozycji kredytowych kwota niespłaconej części ekspozycji. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 13 Zmniejszanie rezerw celowych (Roz. MF, z dnia z dnia 10 grudnia 2001 r., Dz.U.01.149.1672 i zm. Dz.U.02.31.288) możliwe jest zmniejszenie wartości utworzonych rezerw w przypadku użycia określonych form prawnego zabezpieczenia płatności (np..: hipoteka – o 50%, przeniesienia prawa własności rzeczy ruchomej - do 50% wartości sprzedaży netto danej rzeczy ruchomej i 50% pierwotnej wysokości zabezpieczanej kwoty), w przypadku zaakceptowania przez KNB przedstawionego przez bank kompleksowego modelu oceny ryzyka kredytowego (Bank BRE) bank może uzyskać zgodę na stosowanie innego systemu odpisów na rezerwy celowe wymagany poziom rezerw celowych na ryzyko związane z ekspozycjami kredytowymi: – stanowiącymi należności z tytułu pożyczek i kredytów konsumpcyjnych, zaklasyfikowanymi do kategorii "normalne" pomniejsza się o kwotę równą 25% rezerwy na ryzyko ogólne, – zaklasyfikowanymi do kategorii "pod obserwacją" - pomniejsza się o kwotę równą 25% rezerwy na ryzyko ogólne. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 14 Zmniejszanie rezerw celowych (Roz. MF, z dnia z dnia 10 grudnia 2001 r., Dz.U.01.149.1672 i zm. Dz.U.02.31.288) Rezerwę celową zmniejsza się odpowiednio do: –zmniejszenia się kwoty ekspozycji kredytowej, –zmiany kategorii ekspozycji kredytowej na kategorię o niższym stopniu ryzyka w wyniku dokonanej klasyfikacji, –wzrostu wartości zabezpieczenia pomniejszającego podstawę tworzenia rezerw celowych, –wzrostu wartości rezerwy na ryzyko ogólne dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 15 Wniosek o akceptację wewnętrznego modelu ryzyka kredytowego zawierać musi szczegółowy opis modelu ryzyka kredytowego, specyfikację i weryfikację założeń modelu ryzyka kredytowego, opis źródeł i metod aktualizacji wykorzystywanych danych, założenia i opis przyjętych zasad weryfikacji historycznej, procedury zarządzania ryzykiem kredytowym w banku, procedury wewnętrznej kontroli w zarządzaniu ryzykiem kredytowym, przykład zastosowania modelu ryzyka kredytowego do klasyfikacji ekspozycji kredytowych oraz wyznaczania wymaganego poziomu rezerw celowych za okres poprzedniego kwartału dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 16 Ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika, odpowiednio do jego statusu, powinna w szczególności uwzględniać: 1) mierniki ilościowe, do których zalicza się zwłaszcza: – a) wskaźniki efektywności działania (np. rentowność, zyskowność kapitału), – b) wskaźniki płynności, – c) wskaźniki rotacji majątku obrotowego i zobowiązań bieżących, – d) wskaźniki struktury bilansu (np. wskaźniki zadłużenia i możliwości obsługi długu), – e) współczynnik wypłacalności (w przypadku banków) i margines bezpieczeństwa (w przypadku ubezpieczycieli), 2) mierniki jakościowe, do których zalicza się zwłaszcza: – a) jakość zarządzania (ocena kadry kierowniczej), – b) stopień zależności od rynku, – c) stopień zależności od dotacji rządowych, zamówień rządowych, kilku dużych dostawców lub odbiorców, – d) stopień zależności od innych podmiotów grupy, 3) dostępne oceny uznanych agencji ratingowych, odnoszące się zarówno do dłużnika, jak i kraju jego pochodzenia. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 17 Ocena sytuacji ekon-finans Oceny sytuacji ekonomiczno-finansowej osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej lub gospodarstwa rolnego dokonuje się w oparciu o zaświadczenie o pozostawaniu w stosunku pracy i wysokości osiąganych dochodów lub w oparciu o inny dokument świadczący o możliwości dokonania terminowej spłaty zobowiązań wynikających z umowy dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 18 Ocena przedsięwzięcia inwestycyjnego W przypadku projektów inwestycyjnych, prowadzonych w ramach powołanych do tego celu odrębnych spółek prawa handlowego, ocenę sytuacji ekonomiczno-finansowej dłużnika można zastąpić oceną struktury prawno-finansowej projektu inwestycyjnego, biorąc pod uwagę zawarte i obowiązujące umowy i wiążące oświadczenia minimalizujące poszczególne ryzyka projektu, ze szczególnym uwzględnieniem założeń finansowych projektu, które stanowiły podstawę udzielenia kredytu dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 19 W zakresie należności od Skarbu Państwa obowiązują inne definicje kategorii: Należności normalne – należności dla których opóźnienie w spłacie kapitału i odsetek nie przekracza 1 roku Należności wątpliwe – opóźnienie w spłacie wynosi w momencie powstania należności od 1 do 2 lat oraz należności o nieokreślonym w umowie terminie płatności, dla których okres od momentu podpisania umowy do momentu klasyfikacji nie przekroczył 1 roku, Należności stracone - opóźnienie w spłacie wynosi w momencie powstania należności przekracza 2 lata oraz należności o nieokreślonym w umowie terminie płatności, dla których okres od momentu podpisania umowy do momentu klasyfikacji przekroczył 1 rok, a także wszelkie należności sporne. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 20 Podstawę naliczania rezerwy celowej stanowi wartość należności lub udzielonego zobowiązania pomniejszona o wartość zabezpieczeń w postaci, na przykład (lista 17 pozycji): gwarancji lub poręczenia Skarbu Państwa, NBP lub BFG gwarancji lub poręczeń banku centralnego lub rządu państwa należącego do OECD polisy ubezpieczeniowej Korporacji ubezpieczeń Kredytów Eksportowych SA – 100% poręczenia jednostek samorządu terytorialnego RP, wynikającego z uchwały odpowiednich organów, do wysokości 80% zabezpieczanej kwoty poręczenia podmiotu gospodarczego o dobrej sytuacji finansowej, do wysokości 15% kapitałów własnych poręczyciela dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 21 Ryzyko kredytowe banku – limity dywersyfikacji portfela kredytowego - przykład GRUPA B GRUPA A (niskie ryzyko) (przeciętne ryzyko) (pożądani GRUPA C (podwyższone ryzyko) (utrzymanie kredytobiorcy) (udział w portfelu ok.zaangażowania banku) (wzmożony monitoring i (udział portfelu ok. 20%) stopniowe wycofywanie się wysoka dynamika 50%) realny wzrost popytu, z branży) popytu (udział w portfelu 20 %) stabilne wyniki dobre wyniki spadający popyt, finansowe finansowe zróżnicowane wyniki przemysł rafineryjny produkcja farb i finansowe lakierów telekomunikacja produkcja wyrobów produkcja opakowań budownictwo ogólne i inżynieria lądowa szklanych tytoniowych produkcja żeliw i stali, sprzedaż hurtowa produkcja stopów żelaza i rur porcelany, środków koncentratów stalowych czystości, farb spożywczych przemysł mięsny produkcja aparatury pomiarowej i optycznej zarządzanie nieruchomościami przemysł piekarski dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu GRUPA D (wysokie ryzyko) (wycofywanie się z kredytowania branży (udział w portfelu ok. 10%) ujemne wyniki finansowe, brak perspektyw rozwoju górnictwo i wzbogacanie węgla kamiennego transport kolejowy pasażerski transport drogowy produkcja maszyn dla gómictwa oraz maszyn budowlanych przemysł cukrowniczy 22 Rezerwy celowe na trudne kredyty utworzone przez banki komercyjne w latach 1999 - 2002 Wzrost o 4,3 mld zł 18 16 17,7 15,5 14 12 ( w mld zł) 10 8 11,2 9,1 6 4 2 0 1999 2000 2001 IX 2002 W. Grzegorczyk., Rezerwy mogą być mniejsze, Rzplita, 2003, nr. 91, str. B7. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu 23 Koniec dziękuję!!! dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu
