Ekonometria – to nauka zajmująca się ustaleniem za pomocą metod

Ekonometria – to nauka zajmująca się ustaleniem za pomocą metod statystycznych
konkretnych ilościowych prawidłowości zachodzącym w życiu gospodarczym.
Jak wynika z tego określenia, ekonometria różni się zarówno od teorii ekonomii, jak i
od statystyki ekonomicznej.
Ekonometria różni się od teorii ekonomi tym, że stara się ująć statystycznie, za pomocą
konkretnych związków ilościowych te prawidłowości , którymi teoria ekonomii zajmuje się
w sposób ogólny i schematyczny.
Ekonometria stara się ustalić zależności istniejące między wielkościami, ilościowo i
konkretnie w danej sytuacji gospodarczej. Można np. zbadać metodami ekonometrycznymi,
jaki wpływ miała zmiana cen czasopism w Polsce w 2000 roku na ilość sprzedawanych
egzemplarzy lub jaki wpływ będzie miał planowany w 2001 r. w Polsce wzrost dochodu
narodowego na popyt na mięso.
Zagadnienia ekonometryczne rozwiązuje się za pomocą badań i metod statystycznych.
Statystyka ekonomiczna dostarcza więc ekonometrykowi materiału faktycznego, który
umożliwia mu ustalenie prawidłowości ilościowych wiążących badane wielkości. Schemat
badań ekonometrycznych danego zagadnienia może przy tym pozostawać ten sam, ale liczby
dotyczące badanych wielkości w różnych warunkach historycznych są oczywiście różne.
Wynika stąd, że ekonometria łączy ze sobą teorię ekonomi oraz statystykę
ekonomiczną i stara się za pomocą metod matematyczno-statystycznych nadać konkretny
ilościowy wyraz ogólnym, schematycznym prawidłowościom ustalonym przez teorię
ekonomii.
Ekonometria konkretyzuje więc pewne prawidłowości ekonomiczno-teoretyczne.
Statystyka dostarcza ekonometrii materiałów liczbowych, lecz sama nie konkretyzuje
zależności istniejących między wielkościami ekonomicznymi. Jeżeli statystyk przeprowadza
tego rodzaju konkretyzację, staje się sam ekonometrykiem.
Nazwa „ekonometria” została wprowadzona w 1926 r. przez ekonomistę i statystyka
norweskiego Ragnara Frischa. Termin ten był wzorowany na wyrazie „biometria”, który
pojawił się w końcu dziewiętnastego wieku i służył do określania tej dziedziny badań
biologicznych, które posługują się metodami statystycznymi. Z biegiem czasu biometria
rozwinęła się w samodzielną naukę.
Ekonometria jako wyodrębniona metoda badań życia gospodarczego powstała przed
pierwszą wojną światową, a rozwinęła się szczególnie szybko po jej zakończeniu. W 1932 r.
powstało międzynarodowe Towarzystwo Ekonometryczne które wydaje czasopismo
poświęcone tej dziedzinie nauki pod nazwą „Econometrica”.
Najwcześniejsze badania ekonometryczne miały na celu ustalenie prognozy
przebiegu koniunktury w gospodarce kapitalistycznej. Zamierzenia te wynikały z koncepcji,
według której znajomość trafnie opracowanej prognozy koniunktury pozwoli poszczególnym
przedsiębiorstwom dostosować się w porę do tych przewidywań i uniknąć strat związanych z
kryzysem, lub też lepiej wykorzystać sytuację i zwiększyć zyski w okresie dobrej
koniunktury.
Drugi typ zagadnień ekonometrycznych związany był z badaniem stosunków rynkowych:
polegał przede wszystkim na badaniu popytu a w pewnym stopniu elastyczności podaży.
Problemy te wyrosły także z aktualnych potrzeb kapitału monopolistycznego i interwencyjnej
polityki państwa kapitalistycznego.
W warunkach wolnej konkurencji poszczególny producent nie ma wpływu na cenę , gdyż
jego produkcja stanowi drobny ułamek całej produkcji rynkowej. Ograniczenie lub
zwiększenie produkcji przez indywidualnego producenta praktycznie nie działa na
kształtowanie się cen rynkowych. Ceny ustalają się w wyniku żywiołowego procesu
rynkowego i poszczególny producent może jedynie przystosować swą działalność do
zmieniającej się sytuacji rynkowej. Zupełnie inaczej przedstawia się sytuacja w warunkach
monopolu. Monopolista prowadzi politykę cen , gdyż jako jedyny lub jeden z nielicznych
producentów wpływa na całość podaży danego dobra, a więc bezpośrednio oddziałuje na
wysokość jego ceny. W związku z tym dla monopolisty i oligopolisty zagadnienie ustalenia
elastyczności popytu danego produktu oraz optymalnej ceny, przy której zysk
przedsiębiorstwa będzie największy, nabiera szczególnego znaczenia.
Państwo prowadząc politykę interwencyjną, także musi posiadać informacje dotyczące
popytu i podaży towarów, kształtowania się cen, chłonności rynku itp. Stany Zjednoczone
prowadzą szeroką politykę interwencyjną w rolnictwie. W związku z tym niezbędne są
informacje takie, jak np. w jakim stopniu zwiększenie ceny pszenicy o 10 % wpłynie na
zwiększenie jej produkcji (podaży). Problemy tego rodzaju prowadzą znów do badań
ekonometrycznych polegających w danym przykładzie na ustaleniu elastyczności podaży
pszenicy.
Trzecią dziedzinę podstawowych badań ekonometrycznych określa się zazwyczaj
mianem programowania. Wchodzą do niej zagadnienia dotyczące całości gospodarki
narodowej lub większych jej kompleksów, które mają na celu zbadanie efektów pewnych
decyzji gospodarczych.
Załóżmy np., że państwo powzięło decyzję wyprodukowania dodatkowo 0,5 mln ton
stali. Realizacja tego planu dotyczącej gospodarki narodowej jako całości wymaga
dalszych decyzji, które muszą być ze sobą skoordynowane. Problem koordynacji
współzależnych działań stał się właśnie bodźcem i punktem wyjścia dla rozwoju
ekonometrycznej teorii programowania.
Ten typ badań ekonometrycznych pojawił się i rozwinął właściwie dopiero po drugiej wojnie
światowej, co nie jest również sprawą przypadku . W gospodarce wojennej często pojawiało
się zagadnienie tzw.” Wąskich gardeł”. Mogło się np. zdarzyć, że program rozbudowy
przemysłu samolotowego został nagle zahamowany wskutek braku dostatecznej ilości
pewnych czynników niezbędnych w produkcji samolotów co uniemożliwiło wykonanie
całego programu. Ekonometryczne metody programowania powstały właśnie w związku z
tego rodzaju zagadnieniami koordynacji działań w gospodarce wojennej.