bodzanów - BIP - Gmina Wiskitki
advertisement
Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE ................................................................................................................................................. 2 1. ZAŁOŻENIA OGÓLNE............................................................................................................................................... 2 2. PODSTAWY PRAWNE............................................................................................................................................... 3 II. CEL I ZAKRES PROGRAMU.............................................................................................................................. 4 III. OKRES OBJĘTY PROGRAMEM ...................................................................................................................... 6 IV. METODYKA OPRACOWANIA I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU ................................... 6 V. DIAGNOZA ............................................................................................................................................................. 8 1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY .................................................................................................................... 8 1.1. Położenie i podział administracyjny....................................................................................................... 8 1.2. Demografia ............................................................................................................................................ 9 1.3. Zarys historii ............................................................................................................................................... 11 1.4. Przemysł ...................................................................................................................................................... 11 1.5. Rolnictwo ..................................................................................................................................................... 12 1.6. Turystyka ..................................................................................................................................................... 13 1.7. Infrastruktura społeczna ............................................................................................................................. 13 1.8. Infrastruktura techniczna ........................................................................................................................... 13 2. STAN ŚRODOWISKA .............................................................................................................................................. 16 2.1. Ukształtowanie terenu ................................................................................................................................. 16 2.2. Warunki klimatyczne.................................................................................................................................... 16 2.3. Zanieczyszczenia powietrza ......................................................................................................................... 18 2.4. Wody podziemne .......................................................................................................................................... 19 2.5. Wody powierzchniowe ................................................................................................................................. 20 2.6. Melioracje i obiekty małej retencji .............................................................................................................. 23 2.7. Budowa geologiczna .................................................................................................................................... 23 2.8. Przyroda ...................................................................................................................................................... 24 2.9. Ochrona przed hałasem ............................................................................................................................... 28 2.10. Gleby ......................................................................................................................................................... 30 2.11. Gospodarka odpadami stałymi .................................................................................................................. 31 3. GŁÓWNE ŹRÓDŁA ZAGROŻEŃ ŚRODOWISKA W GMINIE WISKITKI ......................................................................... 32 3.1. Zagrożenia wód podziemnych...................................................................................................................... 32 3.2. Zagrożenia wód powierzchniowych ............................................................................................................. 32 3.3. Zagrożenia dla powietrza ............................................................................................................................ 34 3.4. Zagrożenia związane z transportem i poważne awarie ............................................................................... 34 3.5. Promieniowanie elektromagnetyczne .......................................................................................................... 35 3.6. Gospodarka odpadami ................................................................................................................................ 36 VI. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE ........................................................................................................... 37 1. GŁÓWNE CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA ........................................................................................ 37 2. LIMITY KRAJOWE ................................................................................................................................................. 41 3. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO ...................................................................... 42 4. CELE I PRIORYTETY EKOLOGICZNE POWIATU ŻYRARDOWSKIEGO ......................................................................... 44 VII. CELE GŁÓWNE I SZCZEGÓŁOWE OBJĘTE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA ............. 51 VIII. HARMONOGRAM RZECZOWO – FINANSOWY REALIZACJI PROGRAMU .................................. 59 IX. WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI PROGRAMU........................................................................................................ 60 X. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA...................................................................................................................................... 62 czerwiec 2004 1 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 1. FUNDUSZE OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ ................................................................................ 62 2. FUNDACJA EKOFUNDUSZ ..................................................................................................................................... 65 3. INNE FUNDACJE .................................................................................................................................................... 66 4. FUNDUSZE EKOLOGICZNE UNII EUROPEJSKIEJ ..................................................................................................... 66 5. BANKI, INWESTYCJE LEASINGOWE ....................................................................................................................... 67 XI. EDUKACJA EKOLOGICZNA.......................................................................................................................... 68 XII. UWARUNKOWANIA REALIZACJI PROGRAMU..................................................................................... 69 XIII. WDRAŻANIA I MONITORING PROGRAMU ........................................................................................... 69 I. WPROWADZENIE 1. Założenia ogólne Obowiązek zapewnienia ochrony środowiska (oraz co się z tym wiąże zapewnienie realizacji zasad zrównoważonego rozwoju) wynika z Konstytucji RP, która uznaje te wartości za jedne z podstawowych zasad ustrojowych Polski. Dodatkowo Konstytucja stanowi, że ochrona środowiska jest obowiązkiem m.in. władz publicznych, które poprzez swą politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłemu pokoleniu. Za podstawowy dokument w ochronie środowiska ustawa Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2001, nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami) uznaje „Politykę ekologiczną państwa”. Narzędziem do realizacji Polityki ekologicznej państwa są wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska, których nadrzędnym celem jest prowadzenie działań na rzecz utrzymania bądź przewrócenia równowagi przyrodniczej poszczególnych elementów środowiska oraz środowiska jako całości. Przedłożony program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla gminy Wiskitki do 2012 roku określa, na podstawie aktualnego stanu środowiska, główne cele i priorytety ekologiczne w gminie. Ważnym elementem programu jest określenie kierunków i harmonogramu działań, które pozwolą na realizację przyjętych celów. Opracowanie to wyznacza obecną i przyszłą politykę ekologiczną gminy, obejmującą okres do 2012 roku. Program wykonany został na podstawie „Wytycznych sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym” – Ministerstwo Środowiska, Warszawa, czerwiec 2004 2 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki grudzień 2002 r. oraz Programów ochrony środowiska województwa mazowieckiego i powiatu żyrardowskiego. 2. Podstawy prawne Obowiązek wykonania Programu ochrony środowiska wynika z artykułu 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zmianami), który stanowi, że rada gminy sporządza program ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Programy ochrony środowiska i plany gospodarki odpadami tworzone są przez administrację samorządową na szczeblu województwa, powiatu i gminy, w przypadku Gminy Wiskitki przez Wójta będącego organem wykonawczym. Program, zgodnie z art. 14 powyższej ustawy, powinien określać wymagania odnoszące się do polityki ekologicznej państwa, a w szczególności: - cele i priorytety ekologiczne, - rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, - środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Przygotowany przez organ wykonawczy projekt programu ochrony środowiska przedstawiany jest następnie do zaopiniowania organowi wykonawczemu jednostki wyższego stopnia, w przypadku programu gminnego organem opiniującym jest Zarząd Powiatu Żyrardowskiego. W ostatecznej postaci program powinien mieć postać uchwały rady gminy. Z wykonania programu sporządzane są co 2 lata raporty przedstawiane przez Wójta Radzie Gminy. Jednocześnie Art. 14 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późniejszymi zmianami) zobowiązuje radę gminy do opracowania planu gospodarki odpadami, który stanowić ma część programu ochrony środowiska. Plan ten winien określać: - aktualny stan gospodarki odpadami w gminie, ich charakterystykę jakościową i ilościową, - prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami, czerwiec 2004 3 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki - działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami, - instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów, - system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów. Projekt gminnego planu gospodarki odpadami winien być, zgodnie z powyższą ustawą, zaopiniowany przez zarząd województwa oraz zarząd powiatu. Wójt gminy winien składać co 2 lata radzie gminy sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami, ale nie rzadziej niż co 4 lata plan ten powinien ulegać aktualizacji. II. CEL I ZAKRES PROGRAMU Głównym celem programu jest określenie polityki ekologicznej gminy wynikającej z Polityki ekologicznej państwa, rozumianej jako zjednoczenie celów ochrony środowiska z wyzwaniami zrównoważonego rozwoju w warunkach jednoczenia się Europy i rozszerzania ogólnoświatowej troski o Ziemię i jej przyszłych mieszkańców. Najważniejsze problemy i cele zawierają następujące, przyjęte przez Parlament lub Rząd dokumenty krajowe: - Polityka ekologiczna państwa (1991r.) i II Polityka ekologiczna państwa (2001r.), - Program wykonawczy do II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002 – 2010 (2002r.), - Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010, - Polska 2025, długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju, - Krajowy Plan Gospodarki Odpadami (2002r.), który w szczególności uwzględnia: - Agendę 21 – Ramowy Program Działań, - Strategię zrównoważonego rozwoju unii Europejskiej (2001r.) oraz unijne programy ochrony środowiska, - Dyrektywy UE, - Konwencje i porozumienia międzynarodowe podpisane i ratyfikowane przez Polskę. Program uwzględnia uwarunkowania wojewódzkie i powiatowe wynikające z: - Strategii rozwoju województwa mazowieckiego (2000r.), czerwiec 2004 4 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki - projektu Regionalnego programu operacyjnego dla województwa mazowieckiego na lata 2004 – 2006 (2003r.), - Programu ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego (2003r.) - Planu gospodarki odpadami dla województwa mazowieckiego (2003r.) - Projektu Programu Ochrony Środowiska Powiatu Żyrardowskiego (2004 r.) - Projektu Planu Gospodarki Odpadami Powiatu Żyrardowskiego (2004 r.). Program ochrony środowiska w gminie na lata 2004 – 2012 określa: - aktualną sytuację ekologiczną w gminie, - ekologiczne, przestrzenne, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gminy, - priorytetowe działania w podziale na krótkoterminowe (lata 2003 – 2006) i długoterminowe (do roku 2012), - harmonogram konkretnych zadań w zakresie ograniczenia emisji, ochrony zasobów przyrody, racjonalnego gospodarowania środowiskiem, aktywizacji pro środowiskowej społeczeństwa i wzrostu świadomości ekologicznej, - uwarunkowania realizacyjne Programu, jego wdrożenie i monitoring, - promocję Programu i edukację społeczną. Szczególne rozwinięcie Programu stanowi plan gospodarki odpadami. Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami w gminie do 2012 roku jest podstawowym dokumentem koordynującym działania na rzecz ochrony środowiska w gminie, a w szczególności: - przekazuje społeczeństwu, przedsiębiorcom, samorządom informacje na temat zasobów środowiska przyrodniczego oraz stanu poszczególnych komponentów środowiska, - omawia najważniejsze problemy, a w tym zagrożenia ekologiczne i proponuje sposoby ich rozwiązania w określonym czasie, - jest gwarantem wdrażanie zrównoważonego rozwoju gminy - określa sposoby współpracy administracji publicznej oraz instytucji i pozarządowych organizacji ekologicznych na rzecz ochrony środowiska w gminie, - ułatwia i umożliwia formalnie występowanie o środki finansowe potrzebne do realizacji przedsięwzięć, czerwiec 2004 5 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki - ułatwia opiniowanie i wydawanie decyzji określających sposób i zakres korzystania ze środowiska, - obiektywizuje wydawanie decyzji określających sposób i zakres korzystania ze środowiska, - organizuje system informacji o stanie środowiska i działaniach zmierzających do jego poprawy. III. OKRES OBJĘTY PROGRAMEM Program opracowany jest do roku 2012. Okres ten przyjęto zgodnie na lata 2004 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2012. Jest zgodny z ustaleniami Prawa ochrony środowiska, określającego w art. 14 ust. 2, iż politykę ekologiczną przyjmuje się na cztery lata z tym, że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne cztery lata. Program zawiera zadania dla dwóch faz: - cele krótkoterminowe – lata 2004 – 2008, - cele długoterminowe – do roku 2012. Ocena i weryfikacja realizacji zadań programu dokonywana będzie zgodnie z wymogami ustawy: co 2 lata od przyjęcia Programu. Aktualizacja zarówno programu ochrony środowiska jak i planu gospodarki odpadami może nastąpić nie rzadziej po upływie 4 lat. IV. METODYKA OPRACOWANIA I GŁÓWNE UWARUNKOWANIA PROGRAMU Opracowanie „Programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami” zlecono Zakładowi Ochrony Środowiska „POLOTTO” w Pruszkowie. Z wykonawcą opracowania stale współpracował etatowy pracownik Urzędu Gminy zajmujący się m.in. sprawami z zakresu ochrony środowiska, który zebrał niezbędne dane i informacje, konieczne do sporządzenia programu i planu. Prace nad tworzeniem programu i planu rozpoczęły się w marcu 2004 r. Harmonogram prac przewidywał sporządzenie do 30.06.2004 r. - projektu programu i planu gospodarki odpadami. czerwiec 2004 6 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki W trakcie prac nad Programem: dokonano oceny relacji pomiędzy programami na szczeblu centralnym, wojewódzkim i - powiatowym, zakreślono priorytetowe działania na lata 2004–2006 i 2006– 2012 oraz programy zadaniowe - skoordynowane z „Program ochrony środowiska dla województwa mazowieckiego”, „Strategię rozwoju województwa mazowieckiego”, „Planem gospodarki odpadami dla powiatu żyrardowskiego”, „Plan gospodarki odpadami dla województwa mazowieckiego, sprecyzowano uwarunkowania realizacyjne Programu w zakresie rozwiązań prawnych, - ekonomicznych, przestrzennych, społecznych i związanych z implementacją prawa i procedur unijnych, określono sposoby wdrażania i zasady monitorowania Programu. - Prace nad opracowaniem Programu przebiegały zgodnie z przyjętym harmonogramem. Uwzględniając charakter opracowania i przyjętą metodę, Program reprezentuje podejście: całościowe, uwzględniające wszystkie komponenty środowiska i wszystkie zewnętrzne - implikacje, selektywne, eksponujące procesy i problemy o decydującym priorytetowym znaczeniu dla - realizacji zasad ekorozwoju gminy, problemowe, zmuszające do analizowania całych łańcuchów przyczynowo-skutkowych i - aktywnego, twórczego interpretowania diagnozy, celów i zadań, prognostyczne, zapewniające stałe wzbogacanie Programu w miarę dokonywanych postępów. - Jako punkt odniesienia dla Programu ochrony środowiska przyjęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzień 31.12.2003 r. Program został opracowywany zgodnie z metodologią właściwą dla planowania strategicznego polegającego na: określeniu diagnozy stanu środowiska w gminie Wiskitki we wszystkich komponentach środowiska oraz zdefiniowanie głównych problemów gminy, przedstawieniu celów strategicznych służących poprawie stanu środowiska w gminie oraz wskazanie kierunków działań wraz z opracowaniem programów operacyjnych dla poszczególnych komponentów środowiska, czerwiec 2004 7 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki przedstawieniu uwarunkowań realizacyjnych Programu w zakresie rozwiązań prawnoinstrumentalnych, źródeł finansowania, systemu zarządzania środowiskiem i Programem, określeniu zasad monitorowania efektów wdrażania Planu. W opracowaniu wykorzystano następujące materiały: „Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami w powiecie żyrardowskim do 2012 r.” - Powiat Żyrardowski , Żyrardów, grudzień 2004 r. „Program gospodarki odpadami na terenie gmin powiatu żyrardowskiego” – AGATOM Sp. z o.o. „Zapobieganie i ograniczanie zanieczyszczeń” Tom III – Plany i Programy ochrony środowiska – Phare, Warszawa 2003 r. Rocznik statystyczny województwa mazowieckiego 2003 – Urząd Statystyczny w Warszawie, Warszawa 2003 r. Dane UG w Wiskitkach V. DIAGNOZA 1. Ogólna charakterystyka gminy 1.1. Położenie i podział administracyjny Gmina Wiskitki położona jest w północnej części powiatu żyrardowskiego w zachodnim rejonie woj. mazowieckiego. Położenie gminy Wiskitki w powiecie żyrardowskim wyznaczają następujące współrzędne geograficzne: kraniec północny (Aleksandrów) = 52 09’15” szerokości geograficznej północnej kraniec południowy (Franciszków) = 52 00’00” szerokości geograficznej północnej czerwiec 2004 8 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki kraniec wschodni (Feliksów) = 20 27’20” długości geograficznej wschodniej kraniec zachodni (Nowa Wieś) = 20 14’45” długości geograficznej wschodniej Według fizyczno-geograficznego podziału Polski obszar gminy Wiskitki położony jest w obrębie Równiny Łowicko-Błońskiej, która należy do makroregionu Niziny Środkowomazowieckiej. Powierzchnia gminy Wiskitki wynosi 150,94 km2 (28,3% ogólnej powierzchni powiatu), zamieszkuje ją 9314 mieszkańców skupionych w 26 sołectwach, w których zlokalizowane jest 37 miejscowości. Rozległość terytorialna gminy wynosi licząc z północy na południe ok. 8,8 km, a ze wschodu na zachód ok.15,3 km. Gmina Wiskitki graniczy: - na zachodzie z powiatem skierniewickim - na północy z gminą Sochaczew i gminą Teresin - na wschodzie z gminą Baranów i Gminą Jaktorów - na południu z gminą Puszcza Mariańska i Radziejowice. Przez teren gminy Wiskitki przebiegają ważne szlaki komunikacyjne: w południowej części linia kolejowa Warszawa-Wiedeń oraz we wschodniej połączenie drogowe Nr 50 Sochaczew-Grójec. Gmina Wiskitki wykonuje swoje zadania na obszarze 15094 ha (stan na dzień 31.12.2001r.), w tym: Użytki rolne 11391 ha Lasy i grunty leśne 3061 ha Pozostałe 566 ha. Nieużytki 76 ha 1.2. Demografia Ludność ogółem – 9 364 Gęstość zaludnienia 62 osób/ km2 Struktura wiekowa społeczeństwa kształtuje się następująco: Przyrost naturalny - 1,5 na 1000 ludności Saldo migracji wynosi – 5,5 na 1000 ludności czerwiec 2004 9 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Tabela 1. Ludność w gminie Wiskitki Liczba gospodarstw Wieś (nazwa) Aleksandrów Antoniew Cyganka Babskie Budy Czerwona Niwa Czerowna Niwa Parcel Duninopol Działki Feliksów Franciszków Guzów Guzów-Osada Hipolitów Janówek Jesionka Józefów Kamionka Łubno Miedniewice Morgi Nowa Wieś Nowe Kozłowice Nowe Drzewicz Nowy Oryszew Oryszew Osada Podbuszyce Podoryszew Popielarnia Prościeniec Różanów Smolarnia Sokule Stary Drzewicz Stare Kozłowice Stara Wieś Starowiskitki W zabudowie scentalizowanej 57 23 19 25 - W Zabudowie rozproszonej 47 28 51 54 27 118 221 32 19 204 129 16 149 - 111 18 38 52 34 - 48 51 - 5 - 16 27 61 38 18 133 9 43 czerwiec 2004 35 40 54 - 10 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Starowiskitki Parcel Tomaszew Wola Miedniewska Wiskitki RAZEM 380 1755 14 17 64 770 1.3. Zarys historii Wiskitki – pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1221 roku, zalicza się ją do najstarszych w tej części powiatu. Nazwa „miasto” użyta została po raz pierwszy w 1349 roku. W drewnianym dworze myśliwskim w czasie polowań w pobliskich puszczach często gościli władcy i dostojnicy państwowi (Władysław Jagiełło, Jan Olbracht, Zygmunt August). Wiskitki prawa miejskie zyskały w XIV wieku, a utraciły w XVI. Odzyskanie statusu miejskiego nastąpiło po ożywieniu gospodarczym w 1595 roku. Rozkwit trwał do wojny ze Szwecją. Podczas ”potopu szwedzkiego” i wojny północnej w latach 1700-1721 miasto zostało zniszczone. Mimo odbudowy w XVII i XVIII wieku Wiskitki nie odzyskały dawnego znaczenia. Na początku XIX wieku w wybudowanym przez Łubińskich foluszu produkowano sukno. W 1869 roku władze carskie na mocy ukazu pozbawiły Wiskitki praw miejskich. Z początkiem II wojny światowej miejscowość utraciła swoją samodzielność administracyjną poprzez utworzenie gminy Żyrardów – Wiskitki. Dopiero w 1975 roku miejscowość ponownie uzyskała samodzielność, stała się ponownie gminą. Rok później, podczas poświęcenia kaplicy Łubińskich i Sobańskich gościł tu kardynał Stefan Wyszyński. 1.4. Przemysł Wiskitki to wieś o charakterze rolniczym. W czterdziestu wsiach leżących na terenie gminy mieszka 9,4 tys. osób, z tej liczby aż 2 297 osób utrzymuje się z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Na terenie Wiskitek istnieje około 1500 podmiotów gospodarczych, m.inn.: „Danpol”, Franciszków – produkcja i sprzedaż artykułów chemicznych, „Elagro –Exsport” Sp. z o.o. - Guzów – gospodarstwo rolno – przetwórcze, Smolarnia – hotel, „Binpol” Skup Metali Kolorowych w Wiskitkach - skup metali kolorowych i produkcja rajstop czerwiec 2004 11 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki „BEST-CHEM” Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe Oddziała w Wiskitkach „ANSER” Sp. z o.o. Wiskitki – przemysł chemiczny. Stopa bezrobocia w gminie wynosi 17,4%. Zamierzenia rozwojowe gminy związane są przede wszystkim z realizacją projektowanej autostrady A2 i jednym z planowanych zjazdów z autostrady, który znajduje się w Wiskitkach. Fakt ten powinien zachęcić do inwestowania głównie w rozwój bazy hotelowej, gastronomię, stacji obsługi pojazdów, stacji paliw oraz innych usług związanych z planowanym przedsięwzięciem 1.5. Rolnictwo Wszystkie gleby obszaru gminy Wiskitki zostały wykształcone bezpośrednio na podłożu osadów czwartorzędowych. Największy obszar terenu gminy, pomiędzy rzeką Suchą-Nidą a PisiąGągoliną, zajmują gleby czarne i szare ziemie. Są to gleby o III klasie bonitacji reprezentowane przez kilku-hektarowe kompleksy położone w rejonie Guzowa. Należą one do najlepszych w całym powiecie żyrardowskim rolniczych kompleksów przydatności gleb: pszennego dobrego i żytniego bardzo dobrego. Natomiast niewielki obszar terenu gminy, na zachód od rzeki SuchejNidy, zajmują gleby brunatne wyługowane i gleby płowe (pseudobielicowe). Należą one również do najlepszego w całym powiecie rolniczego kompleksu pszennego dobrego przydatności gleb. Bezpośrednio w dolinach rzek: Pisi-Gągoliny i Suchej-Nidy oraz ich dopływów wykształciły się gleby hydromorficzne i gleby madowe (wytworzone z piasków, glin, pyłów) Tabela 2. Struktura użytkowania gruntów w gminie Wiskitki Powierzchnia ogółem 15 094 razem Użytki rolne *) grunty użytki sady orne zielone w [ha] Lasy Pozostałe grunty Nieużytki 11 391 8 519 3 061 566 76 202 2 114 *) wg powierzchni geodezyjnej W strukturze zasiewów gminy Wiskitki przeważają zboża: żyto, pszenica i kukurydza. Notuje się wzrost produkcji rzepaku. Z uprawy roślin okopowych dominują buraki cukrowe oraz warzywa gruntowe i uprawy warzyw pod osłonami. czerwiec 2004 12 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki W północnej i północno - zachodniej części rolnicy uprawiają: buraki cukrowe, jęczmień, pszenicę, ziemniaki na bardzo wczesny zbiór, kukurydzę i różne warzywa. Natomiast część południowa i południowo-zachodnia to uprawy żyta, owsa i ziemniaków. Częściowym zagospodarowaniem płodów rolnych zajmuje się: do niedawna Cukrownia "SUGAR TOR" – skup buraka cukrowego, masarnia w Miedniewicach - żywiec wieprzowy i wołowy, Firma "Elagro" w Guzowie - owoce i warzywa. 1.6. Turystyka Teren gminy może być wykorzystany do rozwoju turystyki pieszej i rowerowej do położonego tu Bolimowskiego Parku Krajobrazowego, który zlokalizowany jest w dużej części w granicach administracyjnych gminy oraz parków: podworskim w Guzowie, Starym Drzewiczu, Sokulu , które są objęte ochroną. Inne atrakcje turystyczne gminy Wiskitki to: Pałac w Guzowie z 1789 r. - miejsce urodzenia kompozytora Michała Kleofasa Ogińskiego i zespół kościelno-klasztorny w Miedniewicach w którym znajduje się cudowny obraz Matki Boskiej Miedniewickiej. Inne formy turystyki są utrudnione, ze względu na brak zbiorników wodnych oraz niewystarczającą bazę hotelową. Znajduje się tylko jeden hotel „Huzar” posiada 20 miejsc noclegowych, sezonowych. 1.7. Infrastruktura społeczna Na terenie gminy Wiskitki znajdują się: 3 ośrodki zdrowia (Wiskitki, Guzów, Jesionka) 5 szkół podstawowych (Guzów, Miedniewice, Franciszkanów, Wiskitki, Oryszew) 1 gimnazjum (Wiskitki). 1.8. Infrastruktura techniczna Infrastruktura techniczna wywiera znaczny wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy i przestrzenny gminy. Infrastruktura techniczna spełnia wiele funkcji: czerwiec 2004 13 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki zaopatrzeniową: dostarcza wodę i energię elektryczną, lokalizacyjną: wpływa na rozmieszczenie obiektów produkcyjnych, steruje osadnictwem, integracyjną; aktywizuje działalność społeczno-gospodarczą, 1.8.1. Układ komunikacyjny Obszar gminy Wiskitki posiada dogodne powiązania komunikacyjne. Przez teren gminy przebiegają ważne szlaki komunikacyjne: - w południowej części - linia kolejowa Warszawa-Wiedeń, - we wschodniej - droga krajowa Nr 50 Sochaczew-Grójec. W Wiskitkach ma być jeden ze zjazdów projektowanej autostrady A-2. 1.8.2. Zaopatrzenie w wodę W ostatnich latach wykonano liczne inwestycje w zakresie gospodarki wodnej. Doprowadzono do dynamicznego wzrostu długości sieci wodociagowej w gminie Wiskitki, której wskaźnik zwodociągowania wynosi ponad 100 %. Długość sieci wodociągowej wynosi aktualnie 210 km i zwiększyła się w stosunku do 2000 roku o 120 km. Poniżej przedstawiono ważniejsze ujęcia wód podziemnych w gminie Wiskitki, z których rozprowadzono sieci wodociągów wiejskich. czerwiec 2004 14 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Tabela 3. Ważniejsze ujęcia wód podziemnych dla wodociągów wiejskich w gminie Wiskitki Lp . Ujęcie wodociągo we 1. Feliksów – Kozłowice Nowe 2. Sokule*) Gmina razem: Nr studni głębinowej OR-I(F-1) OR-III(F-2) 1 2 4 Głębokoś ć studni [m] Poziom wodonośny (stratygrafi a) Zasoby eksploatacyjn e [m3/h] Pobór wody [m3/h] Średni pobór wody [m3/m-c] Średni pobór wody [tys. m3/rok] 2002 2003 Długość sieci wodociągowej [w km] (31.12..2003r.) 84,0 85,5 70,0 73,0 - Q 325,0 100,0 34 956 375,00 419,47 210,1 34 956 375,00 419,47 210,1 80,0 Q 325,0 180,0 *) uwzględniono w bilansie dla miasta Żyrardowa czerwiec 2004 15 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 1.8.3. Gospodarka ściekowa W gminie Wiskitki brak jest oczyszczalni ścieków bytowych. Ścieki z gospodarstw indywidualnych, instytucji użyteczności publicznych oraz innych jednostek odprowadzane są do szczelnych zbiorników bezodpływowych, a następnie wywożone na oczyszczalnię ścieków w Żyrardowie 1.8.4. Zaopatrzenie w ciepło W gminie Wiskitki głównym źródłem energii cieplnej są kotłownie indywidualne opalane w przeważającej większości węglem kamienny. 2. Stan środowiska 2.1. Ukształtowanie terenu Rzeźba terenu gminy Wiskitki jest mało zróżnicowana. W krajobrazie dominują rozległe płaszczyzny i równiny. Deniwelacje terenu nieznaczne rzędu 28 m. Terenem najwyżej położonym jest rejon Franciszkowa (122,4 m n.p.m.), zaś najniżej – rejony Aleksandrowa (93,6 m n.p.m.) oraz Drzewicza Nowego (94,3 m n.p.m.). W północnej części gminy Wiskitki Równina Łowicko-Błońska tworzy obszar najniższych poziomów denudacyjnych, zaś w części południowej – równin denudacyjnych powstałych w procesach peryglacjalnych zdenudowanej wysoczyzny morenowej, poprzecinanej licznymi dolinami rzecznymi. Generalnie Równina Łowicko-Błońska na terenie gminy jest formą o łagodnie pochylającej się z południa ku północy równinie, wypełnionej piaszczystymi osadami akumulacji rzecznej i fluwioglacjalnej o dużej miąższości, spod której sporadycznie odsłaniają się pagóry (ostańce denudacyjne) zbudowane z gliny zwałowej. 2.2. Warunki klimatyczne Obszar gminy Wiskitki pod względem regionalizacji klimatycznej (wg A. Wosia, Atlas RP, 1993) sytuuje się w północno-wschodniej części XVII regionu klimatycznego zwanego Czerwiec 2004 16 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Regionem Środkowopolskim. Pod względem klimatycznym teren ten cechuje się rosnącym kontynentalizmem w kierunku wschodnim. Obszar ten charakteryzuje się m.in. wysokimi rocznymi sumami promieniowania słonecznego (pow. 86,3 kcal/cm2) oraz jednymi z mniejszych w Polsce sumami rocznymi opadów atmosferycznych. Wartości średnich rocznych opadów atmosferycznych z wielolecia (1955 - 1995) kształtują się w przedziale od 479,0 mm/rok (posterunek opadowy – Kawęczyn), do 532,4 mm/rok (posterunek opadowy – Miedniewice). Parowanie terenowe waha się w granicach 500 - 520 mm/rok. Przy średnich opadach atmosferycznych w latach suchych i przeciętnych, występuje deficyt wód w glebie, gdyż część wody opadowej bierze udział w odpływie powierzchniowym i wgłębnym. Zróżnicowanie przestrzenne średniej rocznej temperatury powietrza na terenie gminy jest nieznaczne. Temperatury wahają się od –3oC (luty) do 18,4oC (sierpień) przy średniej rocznej 7,8oC. Najbardziej pogodnymi miesiącami są sierpień i wrzesień, natomiast najwyższe wartości średniego zachmurzenia notuje się w okresie od listopada do lutego z maksimum przypadającym w miesiącu grudniu. W związku z ogólną cyrkulacją atmosferyczną na całym obszarze gminy Wiskitki dominują wiatry o kierunku zachodnim i południowo-zachodnim, których udział jest największy w lipcu i lutym. Od listopada do stycznia trwa nieprzerwana dominacja wiatrów północno-zachodnich. Liczba dni z ciszą (dla stacji Brwinów) średnio w roku wynosi aż 42 dnia, zaś w części północnozachodniej maleje (na stacji Niepokalanów) do 22 dni. Tabela 4. Wybrane wartości elementów klimatycznych gminy Wiskitki Lp. Element klimatyczny 1. Liczba dni zalegania pokrywy śnieżnej 2. Średnia liczba dni zalegania pokrywy śnieżnej 3. Pojawianie się pokrywy śnieżnej 4. Zanik pokrywy śnieżnej 5. Czas trwania okresu wegetacyjnego 6. Średnio w roku dni przymrozkowych (t. Min < 0º C) 7. Okres bezprzymrozkowy obejmuje miesiące 8. Dni mroźnych 9. Dni mroźnych (max. przypadającym na miesiąc luty) 10. Dni bardzo mroźnych z (t. max.< 10ºC) w ciągu roku 11. Średnia roczna liczba dni gorących (t. max. > 25ºC) 12. Okres występowania dni gorących 13. Dni upalnych z (t. max. > 30ºC) Źródło: IMGW - Warszawa Czerwiec 2004 Wartość 26 – 90 dni 70 dni 25 XI 30 III 210 – 220 dni 110 – 130 dni VI – IX 30 – 45 > 10 5 – 10 35 – 40 V – IX 8 – 12 17 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 2.3. Zanieczyszczenia powietrza Powietrze jest nie tylko niezbędnym do życia zasobnikiem tlenu, ale również ma decydujący wpływ na zdrowie człowieka. Wprowadzanie do powietrza substancji stałych, ciekłych lub gazowych w ilościach, które mogą ujemnie wpłynąć na zdrowie ludzi, klimat, przyrodę, glebę, wodę lub spowodować inne szkody w środowisku określane jest jako zanieczyszczenie powietrza. Liczba rodzajów zanieczyszczeń, jaka może występować w powietrzu jest niezmiernie duża. Ze względu na mnogość tych zanieczyszczeń wyodrębniono grupę zanieczyszczeń nazywanych charakterystycznymi, zaliczamy do nich: pył, tlenki węgla, tlenki azotu, tlenki siarki. Ochrona powietrza polega na dotrzymaniu ustalonych poziomów substancji w powietrzu. Na terenie gminy zanieczyszczenia do powietrza wprowadzane są przez źródła przemysłowe energetyczne i technologiczne, kotłownie lokalne osiedli mieszkaniowych i obiektów użyteczności publicznej oraz kotłownie indywidualne budynków mieszkalnych. W znacznej części są to źródła opalane węglem. Na terenie gminy brak sieci gazowniczej. Źródłem emisji zanieczyszczeń powietrza jest również transport oraz bazy magazynowe i stacje paliw. Stan czystości powietrza na większości terenu gminy kształtowany jest przez lokalne kotłownie gospodarstw domowych, a więc w większości eksploatowane wyłącznie w okresie zimowym dla celów grzewczych. Zanieczyszczeniami powstającymi w tych źródłach są zanieczyszczenia energetyczne. Stan zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy Wiskitki można uznać za średnio zanieczyszczono pod względem zanieczyszczeń energetycznych. Oceny stanu czystości powietrza można dokonywać jedynie na podstawie danych szacunkowych, gdyż na terenie gminy nie są prowadzone pomiary stężeń zanieczyszczeń w powietrzu. Najbliższe punkty monitoringowe powietrza znajdują się w Żyrardowie. W celu zmniejszenia występujących zanieczyszczeń powietrza w gminie konieczne jest stosowanie w większym zakresie paliw proekologicznych tj. oleju opałowego i gazu ziemnego. Czerwiec 2004 18 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 2.4. Wody podziemne Zasadniczym poziomem użytkowym wód podziemnych powszechnie eksploatowanym i mającym największe znaczenie gospodarcze w południowej części obszaru gminy jest czwartorzęd, zaś w części północnej gminy jest to poziom trzeciorzędowy, który stanowi w tym rejonie jedyne źródło wody. Główne ujęcia wód podziemnych (o uregulowanym stanie wodnoprawnym) zlokalizowane są w południowej części gminy. Wody podziemne czwartorzędowego poziomu wodonośnego (2 duże ujęcia wodociągowe Feliksów – Kozłowice Nowe i Sokule zlokalizowane z obrębie tzw. „kopalnej doliny Kozłowickiej” są pobierane na cele komunalne miasta Żyrardowa i gminy Wiskitki. Natomiast z poziomu trzeciorzędowego (ujęcia zakładowe w Guzowie), wody podziemne są pobierane. na cele przemysłowe oraz do nawodnień rolniczych. Zatwierdzone łączne zasoby wód podziemnych (o uregulowanym statusie prawnym) eksploatowane na obszarze Gminy Wiskitki na poziom czwartorzędowy (w ramach zasobów regionalnych Żyrardów-Feliksów-Stanisławów 1034,0 m3/h), przypada: Feliksów – Kozłowice Nowe 180 m3/h i Żyrardów (Sokule) 500 m3/h, zaś na trzeciorzędowy – 30 m3/h (w ramach zasobów regionu Sochaczewa – 590,0 m3/h). Eksploatowane zasoby wód podziemnych na obszarze gminy Wiskitki, z uwagi na charakter wód, ich deficyt hydrogeologicznych i występowanie, tzw. Głównych należą generalnie zbiorników wód do wydzielonych podziemnych jednostek (GZWP). Cały trzeciorzędowy (oligoceński) poziom wodonośny Gminy (ujęcia wód w Guzowie i Oryszewie), wg Mapy obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce, wymagających szczególnej ochrony został zaklasyfikowany do trzeciorzędowego GZWP – 215A (Subniecka Warszawska). Z uwagi na sprzyjające ochronie warunki hydrogeologiczne tego rejonu nie zachodziła w praktyce potrzeba wydzielenia dla tego poziomu wodonośnego dodatkowych obszarów (ONO) o najwyższej ochronie, jak i (OWO) o wysokiej ochronie. Natomiast w przypadku eksploatowanych na obszarze Gminy Wiskitki czwartorzędowych ujęć wód podziemnych Feliksów – Kozłowice (a szczególnie ujęcia „Sokule”, które jest aktualnie jedynym czynnym ujęciem komunalnym dla miasta Żyrardowa – zlokalizowanych z obrębie tzw. „kopalnej doliny Kozłowickiej”, zachodziła konieczność wprowadzenia dla tego ujęcia, rozległej Czerwiec 2004 19 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki strefy ochrony pośredniej o izolinii czasu migracji możliwych zanieczyszczeń równej 25 lat. Ustanowiona strefa ochrony pośredniej terenu ujęcia „Sokule” (obejmująca swoim zasięgiem obszary Lasu Sokulskiego itp. w obrębie ewidencyjnym działki, gmina Wiskitki), została uznana za obszar wymagający najwyższej ochrony. 2.5. Wody powierzchniowe Obszar gminy Wiskitki obejmuje dobrze rozwiniętą sieć powierzchniowych wód płynących, która położona jest w całości w dorzeczu rzeki Bzury, stanowiącej bezpośredni lewy dopływ Wisły. Teren gminy jest odwadniany przez fragmenty zlewni: Suchej-Nidy (część południowozachodnia gminy) i Pisi-Gągoliny (część północno-wschodnia gminy). Na obszarze gminy Wiskitki największą rolę odgrywa rzeka Sucha-Nida. Przepływa na długości ok. 15 km a jej zlewnia zajmuje ok. 75 %, powierzchni gminy. Rzeka Pisia-Gągolina płynie na długości ok. 8,5 km i odwadnia 25 % obszaru gminy. Decydujące znaczenie dla kształtowania się maksymalnych stanów wody na rzekach tej części dorzecza Bzury i ekstremalnych przepływów maksymalnych w zlewni Pisi-Gągoliny i Suchej Nidy mają głównie wezbrania zimowo-wiosenne o charakterze roztopowym (marzec-kwiecień) oraz intensywne wezbrania opadowe (maj- lipiec). Niżówki letnie są poprzedzone okresem długotrwałej suszy atmosferycznej oraz suszy glebowej. Rozpoczynają się wtedy, gdy ustaje praktycznie odpływ powierzchniowy, a rzeki główne i ich ważniejsze dopływy zasilane są wyłącznie wodami podziemnymi. Niżówki letnie maja charakter bardziej długotrwały, gdyż czas odbudowy zasobów wodnych w zlewni, wystarczających do ponownego wystąpienia odpływu powierzchniowego jest praktycznie zawsze uzależniony od znacznych opadów atmosferycznych powodujących z reguły sukcesywny zanik zjawisk suszy glebowej i suszy atmosferycznej. Natomiast niżówki zimowe powstają w następstwie ustania spływu powierzchniowego, znacznego ograniczenia odpływu wód podziemnych poprzez zamarznięcie wierzchniej warstwy gruntu oraz zamarznięcie rzeki. Niżówki zimowe występują z reguły w grudniu i styczniu i mają charakter krótkotrwały ze względu na cykliczność występowania ociepleń wpływających na zjawisko topnienia pokrywy śnieżnej. Czerwiec 2004 20 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Jedną z niekorzystnych cech klimatu na obszarze gminy Wiskitki jest częste występowanie susz glebowych oraz hydrologicznych. Pojawiają się one przeważnie okresowo, w różnych porach roku i powodują niejednokrotnie poważne straty w środowisku wodnym oraz gospodarce. Bezpośrednim skutkiem występowania, a następnie trwania suszy jest zakłócenie naturalnego bilansu wodnego na tym obszarze. W efekcie występuje nadmierne przesuszenie gleby, obniżenie poziomu zalegania pierwszego poziomu wód gruntowych oraz w dalszej konsekwencji drastyczne zmniejszenie przepływów wody w rzekach. W czasie trwania suszy hydrologicznej częstym zjawiskiem występującym między innymi na tym obszarze jest znaczne obniżenie poziomu zalegania I poziomu wód podziemnych, wysychanie źródeł oraz całych mniejszych cieków. Przykładem w tym zakresie może być sieć rzeczna Suchej-Nidy, która w okresach długotrwałych susz hydrologicznych i glebowych ulega zanikowi szczególnie w południowej i środkowej części gminy. Istniejące zasoby wód zlewni rzek Pisi-Gągoliny i Suchej-Nidy na obszarze gminy Wiskitki są użytkowane głównie dla potrzeb nawodnień rolniczych oraz gospodarki stawowej. Pomimo, iż obecna zabudowa hydrotechniczna rzeki Pisi-Gągoliny należy do znaczących w tej części dorzecza Bzury (retencja wodna jest zgrupowana głównie w jej odcinku środkowym i górnym), to poniżej Żyrardowa jest ona nadal zdecydowanie niewystarczająca. Na obszarze gminy Wiskitki brak jest istotnych obiektów zabudowy hydrotechnicznej. Zabudowa tego typu ogranicza się głównie do niewielkich obiektów (zastawek) służących do potrzeb nawodnień rolniczych. Monitoring rzek w gminie realizuje Mazowiecki Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie Delegatura w Płocku. Do 2004 roku na tym terenie badano rzeki: Pisię, - Gągolinę (ppk Wiskitki) i Suchą Nidę (powyżej i poniżej Guzowa). Badania na Pisi Gągolinie przeprowadzono w 2003 roku (punkt ten odzwierciedla wpływ ścieków z Żyrardowa na rzekę), natomiast Suchą Nidę kontrolowano w 2000 roku, w okresie, kiedy do rzeki (poprzez rów) odprowadzane były ścieki z Cukrowni i ELTER ELAGRO z Guzowa. Po likwidacji cukrowni i skierowaniu ścieków z drugiego zakładu do rolniczego wykorzystania rzeka jest badana w 2004 roku ponownie. Uzyskane wtedy wyniki badań porównano z wartościami granicznymi przyporządkowanymi pięciu klasom jakości wód powierzchniowych określonym w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód Czerwiec 2004 21 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji tych wód (Dz..U.Nr 32, poz.284). Rzeka Pisia – Gągolina – do Żyrardowa prowadzi wody odpowiadające III klasie czystości. Po przyjęciu ścieków z Żyrardowa zdecydowanie uległa pogorszeniu w stosunku do wody powyżej miasta. Owo pogorszenie stwierdza się we wszystkich badanych parametrach, a związki biogenne ( azotyny, fosforany i fosfor ogólny) przyjmują wartości należące do V klasy czystości. Zdecydowanemu pogorszeniu ulega również stan sanitarny wody. Liczba bakterii grupy coli typu kałowego przyjmuje wartości należące do V klasy czystości w ponad 70% badanych prób. W miarę oddalania się od głównego źródła zanieczyszczeń jakie stanowi miasto Żyrardów jakość wody się poprawia, niemniej wysokie stężenia związków biogennych i zły stan sanitarny utrzymują się w wodzie aż do ujścia rzeki do powiatu sochaczewskiego. Rzeka Sucha Nida w obu badanych punktach odpowiada V klasie czystości, ale poszczególne stężenia poniżej Guzowa są wyższe niż w wodzie badanej powyżej. Przebieg wybranych parametrów w Pisi – Gągolinie w przekroju Wiskitki (poniżej Żyrardowa) i Suchej Nidy (poniżej i powyżej Guzowa) przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 5. Zmienność stężeń wybranych zanieczyszczeń w rzekach na terenie gminy Wiskitki – 2000 rok Rzeka Pisia Gągolina Stanowisko pomiarowo – kontrolne Wiskitki (poniżej Żyrardowa Nazwa cechy [jednostka] /stężenie min. max. percentyl Tlen rozpuszczony [mg O2/l ] 4,2 12,9 5,5 BZT5 [mg O 2/l ] 3,7 9,1 5,5 ChZT- Mn [mg O 2/l ] 7,4 12,2 11,0 ChZT- Cr [mg O 2/l ] 15,3 24,8 24,8 Zawiesina ogólna [mg /l ] 8,0 22,0 17,4 Amoniak [mg NH 4/l ] 0,4 1,05 0,9 Azot Kjeldahla [ mg N/l ] 1,13 2,4 2,1 Azotany [ mgNO3/l] 3,1 39,2 24,2 Azotyny [mgNO 2/l] 0,09 0,46 0,45 Azot ogólny [ mgN/l] 2,8 10,5 7,1 Fosforany [mg PO 4/l ] 0,2 5,3 4,4 Fosfor ogólny [mg P/dm3 ] 0,1 1,2 0,8 Liczba bakterii grupy coli typu kałowego 620 6200 2400 W 100 ml. Czerwiec 2004 Sucha Nida Powyżej Guzowa Poniżej Guzowa min. max. percentyl min. max. percentyl 7,5 12,3 7,5 5,4 13,4 7,5 3,8 5,1 5,1 3,8 5,6 5,0 6,6 12,9 12,9 5,9 17,6 17,6 16,8 46,4 46,4 16,1 37,3 37,3 10,0 15,0 15,0 13,0 26,0 26,0 0,2 0,8 0,8 0,16 0,95 0,95 0,64 2,4 2,4 0,7 4,1 4,1 3,1 46,0 46,0 1,2 47,0 47,0 0,02 0,105 0,105 0,04 0,29 0,29 1,7 11,6 11,6 1,9 11,8 11,8 0,08 0,24 0,24 0,17 0,87 0,87 0,08 0,67 0,67 0,18 0,6 0,6 620 2400 620 620 6200 6200 22 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 2.6. Melioracje i obiekty małej retencji Woda jest ważnym elementem środowiska przyrodniczego. Spełnia ona wiele funkcji. Stanowi podstawowy czynnik rozwoju cywilizacyjnego i gospodarczego oraz kształtuje zróżnicowanie elementów biologicznych. Retencja pozwala na zmagazynowanie części odpływu wody w okresach jej nadmiaru oraz wykorzystanie nagromadzonej wody w okresach posusznych. Jest to równoznaczne ze zwiększeniem zasobów wodnych czyli poprawą struktury bilansu wodnego. Powierzchnie zmeliorowane na terenie gminy zajmują odpowiednio 7 694 ha, co stanowi 80% ogółu powierzchni gminy, w tym grunty orne – 6987 ha i łąki – 707 ha, zaś obszary zdrenowane zajmują powierzchnię – 6 262 ha, w tym grunty orne – 6070 ha i łąki – 192 ha (stanu na dzień 31.12.2003 r.). Długość rowów odwadniających na terenie Gminy wynosi łącznie – 209 699 mb, w tym na gruntach ornych – 147209 mb i na łąkach – 62490 mb (stan na 31.12.2003 r.). 2.7. Budowa geologiczna Pod względem geograficznym obszar gminy Wiskitki położony jest na granicach rozległej jednostki morfologicznej - Równiny Łowicko-Błońskiej (318.72), która należy do makroregionu – Niziny Środkowomazowieckiej (318.7) (J. Kondracki i A. Rychling – Atlas RP, 1993). Obszar gminy Wiskitki znajduje się w zachodniej części depresyjnej formy – Niecki Warszawskiej (C.2.w) w obrębie Synklinorium Brzeżnego (C.2). Na osadach kredowych, w stropie których w okresie ruchów laramijskich powstała rozległa depresja (–75 m p.p.m.), zalega wypełniony osadami eocenu i seriami ilastymi pliocenu (iły pstre – poznańskie) kompleks osadów trzeciorzędowych, tworząc tzw. Nieckę Mazowiecką. Powierzchnia trzeciorzędowa zalega w części północnej gminy na rzędnej 60,0–75,0 m n.p.m., zaś w części południowo-wschodniej gminy na rzędnej 48,0 m n.p.m. Ukształtowanie powierzchni trzeciorzędowej w aspekcie prowadzonych w tym rejonie badań m.in. geoelektrycznych, pozwoliło na określenie rozpoznanej tu formy morfologicznej jako tzw. „kopalna dolina Kozłowicka”. W okresie czwartorzędu utwory serii górno-kredowej i trzeciorzędowej zostały pokryte płaszczem osadów czwartorzędowych, które dla budowy Czerwiec 2004 23 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki geologicznej i rzeźby terenu współczesnej powierzchni terenu mają zasadnicze znaczenie. Utwory te osiągają na obszarze gminy zróżnicowaną miąższość, przeważnie w przedziale 20-70 m i są to głównie osady plejstoceńskie o genezie lodowcowej i wodnolodowcowej. Serie czwartorzędowe składają się generalnie z dwóch (miejscami z trzech) kompleksów utworów glacjalnych i limnoglacjalnych (glin zwałowych lub mułków i iłów), deponowanych głównie w okresie zlodowaceń południowopolskich (starsze, niższe) oraz zlodowaceń środkowopolskich (młodsze, wyższe). Kompleksy te są rozdzielone jedną serią piaszczysto-żwirową akumulowaną w interglacjale wielkim, pomiędzy zlodowaceniami. W podłożu utworów powierzchniowych w części południowej gminy stwierdzono generalnie występowanie serii utworów lodowcowych stadiału Pilicy zlodowacenia Warty, zwietrzałych w stropie do postaci glin eluwialnych, tworzących serię utworów eluwialnych strefy peryglacjalnej zlodowacenia Wisły. W dolinach rzek: Pisi-Gągoliny i Suchej-Nidy zalegają holoceńskie mułki, piaski i żwiry rzeczne, natomiast w obrębie osad i obiektów infrastruktury technicznej występują warstwy współczesnych osadów antropogenicznych, zalegających ciągłą warstwą na powierzchni terenu. Aktualnie na terenie gminy Wiskitki brak jest udokumentowanych w formie dokumentacji geologicznych w kategorii C1 złóż surowców mineralnych (kruszywa naturalnego i surowców ilastych d/p. ceramiki budowlanej). W przeszłości surowce mineralne głównie ilaste d/p. ceramiki budowlanej były powszechnie eksploatowane w rejonie Wiskitek i Rotowa. 2.8. Przyroda 2.8.1. Lasy Naturalnym bogactwem gminy są lasy. W gminie Wiskitki lasy i grunty leśne zajmują powierzchnię 3 061ha , tj. 20,3 % ogólnej powierzchni gminy. Najciekawsze krajobrazowo rejony gminy Wiskitki stanowią pozostałości dawnych historycznych puszcz królewskich: Wiskickiej i Miedniewickiej, łączących się dawniej z Puszczą Bolimowską. Obszary leśne porastają wyłącznie południową część gminy. Czerwiec 2004 24 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna. Starodrzew sosnowy z domieszką gatunków liściastych w niższym piętrze leśnym zachował się jedynie we fragmentach Puszczy Bolimowskiej w obrębie Bolimowskiego Parku Krajobrazowego. Lesistość wynosi ponad 20% ogólnej powierzchni gminy (średnia lesistość województwa wynosi około 22,5%, zaś średnia krajowa 28%). 2.8.2. Ochrona przyrody i krajobrazu Na terenie gminy Wiskitki obszary prawnie chronione zajmują 6 447,8 ha, tj. 42,7% ogólnej powierzchni gminy. Parki krajobrazowe - Bolimowski Park Krajobrazowy utworzony w 1986 roku. W granicach województwa mazowieckiego pozostaje jego mniejsza, tj. wschodnia część o powierzchni 9 877 ha (43%), położona w gminach Puszcza Mariańska i Wiskitki (na gminę Wiskitki przypada 4333,30 ha, co stanowi 18,7% jego obszaru). Na całkowitej powierzchni parku, która wynosi 17,5 tys. ha i 8 tys. ha otuliny szczególnej ochronie podlegają pozostałości Puszczy Bolimowskiej, Wiskickiej i Jaktorowskiej. Podstawowym gatunkiem lasotwórczym w Puszczy Bolimowskiej jest sosna, często przetkana brzozą, młodym modrzewiem lub olszą. Duża różnorodność siedliskowa Puszczy cechuje się bogactwem gatunkowym flory i fauny. Spośród chronionych gatunków roślin na terenie parku występuje: widłak wroniec, storczyk plamisty, orlik pospolity, goździk piaskowy, lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko. Osobliwością parkowej fauny jest daniel pochodzący z nieborowskiej hodowli Michała Hieronima Radziwiłła, który znalazł tu doskonałe warunki do życia na wolności. Wśród łownych gatunków króluje łoś oraz sarna. Spotkać można tu również: lisa, zająca, borsuka, wydrę. Ciekawostką przyrodniczą jest jedyny jadowity polski ssak – rzęsorek rzeczek. Na terenie parku występuje bogata awifauna, a wśród niej: żurawie, bociany czarne, sowy, puszczyki, łabędzie, bąki, perkozy, kruki, kwiczoły, oraz zimorodki – klejnoty rzek. Na terenie parku utworzono 5 rezerwatów przyrody. Najciekawszym z nich jest „Puszcza Mariańska”.oraz „Rawka” z rzeką o naturalnym biegu, tworzącą malownicze meandry. Czerwiec 2004 25 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Obszary chronionego krajobrazu - Bolimowsko-Radziejowicki Obszar Chronionego Krajobrazu – utworzony w 1997 roku, o łącznej powierzchni 25 753 ha, utworzony dla ochrony cennych krajobrazowo dolin Pisi Gągoliny, Pisi Tucznej i Okrzeszy oraz cennych powierzchni leśnych. Niemal cała południowa część gminy Wiskitki (71,17 km2, co stanowi 47,5% powierzchni gminy) została włączona prawną ochroną konserwatorską w rozległy system ochrony krajobrazu, jako Obszar Chronionego Krajobrazu pn.: Bolimowsko- Radziejowicki Obszar Chronionego Krajobrazu z Doliną Środkowej Rawki. Rola, jaką odgrywa ten system Obszaru Chronionego Krajobrazu w całym regionie, sprowadza się zasadniczo do ochrony unikalnych części zlewni: Rawki, Korabiewki, PisiGągoliny i Suchej-Nidy, terenów dolinnych, kompleksów leśnych, licznych jazów młyńskich oraz rozlewisk, zapewniając utrzymanie wysokich walorów przyrodniczych i krajobrazowych. W strukturze użytkowania gruntów Bolimowsko-Radziejowickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, na terenie gminy Wiskitki dominują głównie lasy (2750 ha) i użytki rolne (2620 ha). Znikomą powierzchnię zajmują wody powierzchniowe - jedynie 4,7 ha. Rezerwaty przyrody Na terenie gminy Wiskitki brak jest rezerwatów przyrody. Pomniki przyrody Na terenie gminy występują łącznie 22 pomniki przyrody wyłącznie zabytkowe drzewa, a wśród nich: Pojedyncze drzewa, np: - Dąb szypułkowy – obwód 540 cm, leśnictwo Sokule, - Dąb szypułkowy – obwód 255 cm, leśnictwo Sokule, - Dąb szypułkowy – obwód 330 cm, leśnictwo Sokule, - Dąb szypułkowy – obwód 335 cm, leśnictwo Sokule, Czerwiec 2004 26 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki - Dąb szypułkowy – obwód 305 cm, leśnictwo Sokule, - Jesion wyniosły – obwód 370 cm, Sokule – park, - Jesion wyniosły – obwód 250 cm, Sokule – park, - Lipa drobnolistna – obwód 380 cm, Sokule – park, - Lipa drobnolistna – obwód 380 cm, Sokule – park, - Grab pospolity – obwód 225 cm, Sokule – park, - Wiąz szypułkowy – obwód 335 cm, Sokule – park, - Kasztanowiec biały – obwód 225 cm, Guzów – park, - Wiąz szypułkowy – obwód 340 cm, Guzów – park, - Wiąz szypułkowy – obwód 310 cm, Guzów – park, - Jesion wyniosły – obwód 310 cm, Guzów – park, - Wiąz szypułkowy – obwód 290 cm, Guzów – park, - Wiąz szypułkowy – obwód 305 cm, Guzów – park, - Lipa drobnolistna – obwód 410 cm, Jesionka – PKP, - Dąb szypułkowy – obwód 345 cm, leśnictwo Sokule, - Dąb szypułkowy – obwód 345 cm, leśnictwo Sokule, - Dąb szypułkowy – obwód 450 cm, leśnictwo Guzów. Oprócz tego na terenie gminy są jeszcze drzewa o charakterze pomnikowym do rozważenia objęcia ochroną. Parki podworskie - Zespół dworski w Drzewiczu Starym o powierzchni 2,0 ha z początku XX w., - Zespół pałacowy w Guzowie o powierzchni 15,5 ha z XIX wieku, - Zespół dworski w Sokule o powierzchni 1,13 ha z XVIII / XIX wieku. Użytki ekologiczne Zajmują one łącznie 47,8 ha powierzchni gminy i są zgrupowane w obrębie Bolimowskiego Parku Krajobrazowego i Bolimowsko-Radziejowickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu z Doliną Środkowej Rawki. Czerwiec 2004 27 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Świat roślinny i zwierzęcy Pod względem klasyfikacji geobotanicznej (J. M. Matuszkiewicz - Atlas RP, 1993) obszar gminy Wiskitki należy do południowo-zachodniej części krainy Południowomazowiecko-Podlaskiej w okręgu Łowicko-Warszawskim (E.3a.1). Potencjalną roślinnością tego obszaru są bory mieszane i grądy odmiany warszawsko-podlaskiej. Współczesny krajobraz roślinny w północnej części gminy jest silnie zdegradowany i zmieniony antropogenicznie pod względem jakości potencjalnych siedlisk roślinnych z uwagi na lokalizację w tym rejonie użytkowanych intensywnie terenów rolnych. Natomiast południowa część gminy, należąca do Bolimowskiego Parku Krajobrazowego i Bolimowsko-Radziejowicki Obszar Chronionego Krajobrazu z Doliną Środkowej Rawki, stanowi niewątpliwie wysokiej wartości walor florystyczno-faunistyczny. Pod względem regionalizacji faunistycznej (A. S. Kostrowickiego - Atlas RP, 1993) obszar gminy Wiskitki znajduje się w centralnej części Okręgu Środkowopolskiego i w centralnej części podokręgu Wielkopolsko-Podlaskiego. Walory terenu w aspekcie faunistycznym są nikłe w części północnej, zaś w części południowej teren gminy położony w obrębie potencjalnych ciągów ekologicznych i ważnych dróg migracji fauny i awifauny, zaliczony dodatkowo do krajowego systemu obszarów chronionych - Wielkoprzestrzenne Systemy Obszarów Chronionych (WSOCH). 2.9. Ochrona przed hałasem Ze względu na środowisko występowania możemy dokonać podziału hałasu na trzy podstawowe grupy: hałas w przemyśle (przemysłowy), hałas w pomieszczeniach mieszkalnych, użyteczności publicznej i terenach wypoczynkowych (komunalny), hałas od środków transportu (komunikacyjny). Wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska prowadzą badania hałasu przemysłowego i komunikacyjnego natomiast badaniami hałasu komunalnego zajmują się wojewódzkie stacje sanitarno-epidemiologiczne. Ponadto zarządcy dróg winni prowadzić badania uciążliwości powodowane hałasem pochodzącym z dróg. Czerwiec 2004 28 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku określone są w załączniku do rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 roku (Dz.U. Nr 66, poz. 436). Hałas przemysłowy Poziomy hałasów przemysłowych kształtują się w sposób indywidualny dla każdego obiektu i zależą od zbioru maszyn i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal przemysłowych oraz prowadzonego procesu technologicznego. Na terenie gminy Wiskitki występują źródła hałasu przemysłowego, jednak dla żadnego z podmiotów gospodarczych nie wydano decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu. W związku z tym WIOŚ nie prowadził pomiarów kontrolnych w tym zakresie. Ponadto dość istotnym źródłem hałasu mogą być obiekty usługowe (warsztaty mechaniki pojazdowej, blacharskie, ślusarskie, stolarskie itp.) oraz imprezy sezonowe (dyskoteki w terenie, ogródki piwne), o czym świadczą liczne interwencje od okolicznych mieszkańców. Zakłady przemysłowe i warsztaty usługowe są źródłami hałasu o ograniczonym zasięgu oddziaływania, wpływają one na warunki klimatu akustycznego, jednakże wpływ ten ma charakter lokalny. Takie stacjonarne źródła hałasu mogą jednak powodować uciążliwości dla osób zamieszkujących w ich najbliższym sąsiedztwie i podlegają ciągłej presji tego zjawiska. Główną przyczyną związaną z występowaniem niekorzystnych warunków akustycznych powodowaną działalnością zakładów usługowych i przemysłowych są często błędne decyzje lokalizacyjne. Hałas komunikacyjny Dokuczliwym źródłem hałasu jest komunikacja drogowa. Z uciążliwością akustyczną powodowaną przez komunikację spotykamy się również na terenie gminy Wiskitki. Problem ten dotyczy przede wszystkim miasta oraz terenów zlokalizowanych przy głównych drogach, w szczególności drogi nr 50 (Sochaczew – Grójec). Niewątpliwie dodatkową uciążliwością spowodowaną hałasem drogowym jest ciągłość jego występowania, zwłaszcza w ciągu dnia. Czerwiec 2004 29 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Z uwagi na wzrastającą liczbę pojazdów, a tym samym zwiększające się natężenie ruchu można przypuszczać, że na omawianym terenie będzie się utrzymywać tendencja wzrostowa uciążliwości akustycznej powodowanej ruchem samochodowym. Z dyskomfortem akustycznym powodowanym przez komunikację drogową wiąże się również zła jakość nawierzchni dróg. 2.10. Gleby Wszystkie gleby obszaru gminy Wiskitki zostały wykształcone bezpośrednio na podłożu osadów czwartorzędowych. Poszczególne typy genetyczne gleb rozwinęły się w silnym związku zarówno z ukształtowaniem terenu, podłożem mineralnym i stosunkami wodnymi. Największy obszar terenu gminy, pomiędzy rzeką Suchą-Nidą a Pisią-Gągoliną, zajmują gleby czarne i szare ziemie wytworzone z glin zwałowych lekkich i piasków słabogliniastych i gliniastych leżących na glinach. Są to gleby o III klasie bonitacji reprezentowane są przez kilku-hektarowe kompleksy położone w rejonie Guzowa. Należą one do najlepszych w całym powiecie żyrardowskim rolniczych kompleksów przydatności gleb: pszennego dobrego i żytniego bardzo dobrego. Natomiast niewielki obszar terenu gminy, na zachód od rzeki Suchej-Nidy, zajmują gleby brunatne wyługowane i gleby płowe (pseudobielicowe) wytworzone z glin zwałowych lekkich i piasków leżących na glinach. Należą one również do najlepszego w całym powiecie rolniczego kompleksu pszennego dobrego przydatności gleb. Bezpośrednio w dolinach rzek: Pisi-Gągoliny i Suchej-Nidy oraz ich dopływów wykształciły się gleby hydromorficzne (glejowe, murszowe, wytworzone z torfów) oraz gleby madowe (wytworzone z piasków, glin, pyłów i iłów rzecznych). W ich obrębie występują częste, sezonowe wahania poziomu wód gruntowych, które prowadzą do rozwoju postępujących procesów humifikacji i murszenia, co w efekcie sprzyja procesom silnej mineralizacji zawartych substancji organicznej. Ten rodzaj gleb, wytworzony w oparciu powyższy typ genetyczny, jest użytkowany jako łąki i pastwiska (użytki zielone bagienne i pobagienne). Przeważają grunty orne średniej i niskiej jakości o klasach bonitacyjnych III i IV. Udział gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych wynosi od 21 do 40%. Gleby gminy są zasobne w makroskładniki, tj. magnez, fosfor i potas. Wykazują naturalną zawartość metali ciężkich. Czerwiec 2004 30 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Jakość gleb ma duży wpływ na prowadzenie upraw rolniczych. Wartość użytkowa gleb zależy od uregulowania stosunków wilgotnościowych oraz nawożenia mineralno-organicznego. Dużą rolę w produkcji rolnej odgrywają warunki termiczne, które określają długość okresu wegetacyjnego oraz ilość opadów atmosferycznych. Okres wegetacyjny wynosi średnio 210-220 dni, a średnia roczna suma opadów atmosferycznych wynosi od 450 do 550 mm. Tabela 6. Struktura użytkowania gruntów w gminie Wiskitki Gmina Powierzchnia ogółem Wiskitki 15 094 razem Użytki rolne *) grunty sady orne (ha) użytki zielone Lasy Pozostałe grunty Nieużytki 11 391 8 519 2 114 3 061 566 76 202 *) wg powierzchni geodezyjnej Użytki rolne zajmują razem 11 391 ha, co stanowi 75,5% ogólnej powierzchni gminy (w tym: grunty orne 74,8%, sady 1,8%, użytki zielone 18,6%), lasy 20,3%, pozostałe grunty 3,7% oraz nieużytki 0,5%. W strukturze zasiewów gminy Wiskitki przeważają zboża: żyto, pszenica i kukurydza. Notuje się wzrost produkcji rzepaku. Z uprawy roślin okopowych dominują buraki cukrowe oraz warzywa gruntowe i uprawy warzyw pod osłonami. 2.11. Gospodarka odpadami stałymi Gospodarka odpadami stałymi na terenie gminy w większości jest realizowana w oparciu o system mieszany zbierania odpadów. Na terenie gminy Wiskitki prowadzona jest selektywna zbiórka szkła do 6 kompletów pojemników. Mieszkańcy gminy mają podpisane indywidualne umowy na odbiór odpadów z Przedsiębiorstwem Gospodarki Komunalnej „Żyrardów” Sp. z o.o. w Żyrardowie. Odpady z terenu gminy wywożone są na składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w miejscowości Słąbomierz-Krzyżówka gmina Radziejowice). Stan formalno – prawny składowiska jest uregulowany. Odległość składowiska od obiektów mieszkalnych wynosi około Czerwiec 2004 31 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 700 m, od obszarów chronionych - 1000 m. Składowisko wymaga dostosowania do obecnie obowiązujących wymogów prawnych. 3. Główne źródła zagrożeń środowiska w gminie Wiskitki 3.1. Zagrożenia wód podziemnych Główne przyczyny zanieczyszczenia wód podziemnych są pochodzenia antropogenicznego i są różne w zależności od przeznaczenia terenu w obrębie danego ujęcia. Stopień zanieczyszczenia wód podziemnych w największym stopniu zależy od głębokości zalegania oraz izolacji poziomu wodonośnego od powierzchni terenu oraz od lokalizacji potencjalnego źródła zagrożeń. Najbardziej zanieczyszczone są wody gruntowe w obrębie czwartorzędowego poziomu wodonośnego, ze względu na dobre właściwości filtracyjne skał słabo izolujących poziom wodonośny stwarzający warunki do migracji zanieczyszczeń. Główne przyczyny zanieczyszczenia wód podziemnych to: zanieczyszczenia obszarowe pochodzenia rolniczego, w tym niewłaściwe stosowanie nawozów sztucznych, organicznych i środków ochrony roślin (niedostosowane terminy i dawki nawożenia), brak płyt gnojowych itp. brak właściwego systemu ujmowania i odprowadzania ścieków (nieszczelne zbiorniki bezodpływowe, wylewanie nieoczyszczonych ścieków do wód lub do ziemi), deponowanie odpadów w miejscach do tego nieprzeznaczonych (bezpośrednio na ziemi, w ciekach wodnych itp.), zanieczyszczenia pochodzenia przemysłowego, w tym nieszczelne zbiorniki paliw i innych substancji, awarie przemysłowe itp. 3.2. Zagrożenia wód powierzchniowych Na jakość wód powierzchniowych wpływają uwarunkowania naturalne: warunki klimatyczne, jakość gleb, podłoże geologiczne oraz presje antropogeniczne. Do najpoważniejszych czynników obniżających jakość wód w gminie Wiskitki należy: Czerwiec 2004 32 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki emisja nieoczyszczonych ścieków bytowych do wód powierzchniowych lub do ziemi, która wynika głównie z niedostosowanie długości sieci kanalizacyjnej do faktycznych potrzeb gminy w tym zakresie. Gmina Wiskitki nie posiada na swoim terenie komunalnej oczyszczalni ścieków, ani sieci kanalizacyjnej, podczas gdy długość sieci wodociągowej wynosi 210 km. Nie pracują również dwie oczyszczalnie zlokalizowane w Guzowie: jedna w cukrowni ze względu na likwidację zakładu i druga w przedsiębiorstwie ELTER- ELAGRO ze względu na mało- sprawną oczyszczalnię. Ścieki z drugiego zakładu są wywożone na pola na co zakład posiadają odpowiednie pozwolenie wodnoprawne, a ścieki bytowe ze wsi doprowadzane niegdyś do oczyszczalni są aktualnie odprowadzane w stanie surowym do cieku wodnego – dopływu Suchej Nidy. W Guzowie na terenie byłej oczyszczalni należącej do cukrowni planuje się budowę oczyszczalni komunalnej dla Wiskitek. W terenach o rozproszonej zabudowie należy zachęcić rolników do budowy oczyszczalni przydomowych. zanieczyszczenia obszarowe. Są one odprowadzane niezorganizowany, trudny do określenia pomiarowego. do wód w sposób Głównym źródłem tych zanieczyszczeń są mineralne i organiczne nawozy stosowane pod uprawy oraz chemiczna ochrona roślin. Transport tych substancji z terenu zlewni odbywa się przez wody roztopowe, opadowe i infiltracyjne na całej długości rzeki. Powyższy zespół zagrożeń doprowadza do nadmiernego wzbogacenia wód w substancje biogenne. Przeżyźnienie wód powoduje nadmierny rozwój organizmów, a ich masowy rozkład obniża parametry biochemiczne wód. Stały dopływ ścieków powoduje degradację wód powierzchniowych, już w odcinkach źródłowych. deponowanie odpadów (tzw. dzikie wysypiska) w ciekach wodnych oraz na powierzchni terenu. błędy w stosowaniu zabiegów agrotechnicznych, takie jak niewłaściwy sposób meliorowania gruntów, co powoduje obniżenie poziomu wód gruntowych, a w następstwie zmianę składu botanicznego roślinności, co w efekcie prowadzi do stepowienia terenu. Ważna jest również systematyczna konserwacja urządzeń wodnych, Czerwiec 2004 33 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki co wpłynie na poprawę przepływu wody w rowach melioracyjnych oraz zapobiegnie zagniwaniu odprowadzanych często do urządzeń wodnych ścieków z oczyszczalni. 3.3. Zagrożenia dla powietrza Zmiany antropogeniczne składu atmosfery można zaklasyfikować do 3 grup: zmiany składu chemicznego, tzn. wprowadzanie do powietrza nowych składników gazowych, zanieczyszczenia mechaniczne (zapylenie), zanieczyszczenia energetyczne (głównie termiczne) Na terenie gminy brak jest znaczących przemysłowych źródeł zanieczyszczenia powietrza. Emisja zanieczyszczeń jest spowodowana uwalnianiem do atmosfery zanieczyszczeń pochodzenia energetycznego z kotłowni lokalnych, zakładowych i palenisk domowych. Podstawowe zanieczyszczenia to SO2, NO2, pył. Źródłem emisji do powietrza są również stacje paliw, bazy magazynowe paliw oraz drogi komunikacyjne. Wszystkie te źródła mają znaczenie lokalne i zaliczane są do tzw. emisji niskiej. Ich uciążliwość dla najbliższego otoczenia jest znaczna z uwagi zarówno na ich ilość, dotyczy to w szczególności centrum miejscowości gminnej, jak również niekorzystne warunki rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu (gęstość zabudowy). Zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy szacowane są w wysokości: Pył zawieszony - 10 g/m3, Dwutlenek siarki - 8 g/m3, Dwutlenek azotu - 20 g/m3, Tlenek węgla - 500 g/m3. 3.4. Zagrożenia związane z transportem i poważne awarie Zagrożenia powodowane przez wszelkiego typu awarie infrastruktury technicznej stwarzające zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi oraz katastrofy wywołane przez siły natury powodują konieczność prewencji i przeciwdziałania w celu zapewnienia bezpieczeństwa gminy. Czerwiec 2004 34 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Zgodnie z definicją „poważna awaria” – to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja powstała w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Na terenie gminy Wiskitki mogą wystąpić zagrożenia: naturalne (powodzie, pożary, wichry, susze, gradobicia), zagrożenia cywilizacyjne (transport materiałów niebezpiecznych, awarie urządzeń przemysłowych i infrastruktury technicznej). Transport jest poważnym źródłem zanieczyszczenia środowiska zarówno w skali lokalnej jak i globalnej. Jest on związany z emisją zanieczyszczeń do powietrza jak i zwiększeniem natężenia hałasu. W ostatnich latach w Polsce nastąpił gwałtowny rozwój transportu drogowego, prawie dwukrotnie wzrosła liczba prywatnych samochodów. Przez teren gminy przebiega droga nr 50 (Sochaczew – Grójec). Drogi biegną głównie przez tereny mieszkalne o stosunkowo wysokim stopniu zaludnienia co zwiększa zagrożenie dla mieszkańców (dotyczy to w szczególności miejscowości gminnej). Szlaki drogowe obciążone są również transportem substancji niebezpiecznych, co może być źródłem poważnych awarii. Wzrost ilości samochodów wiąże się również z powstawaniem ilości odpadów w skutek wycofywania z ruchu pojazdów już wyeksploatowanych. Znaczącym zagrożeniem dla środowiska mogą być również zbiorniki magazynowe substancji znajdujące się na stacjach paliw oraz urządzenia techniczne w zakładach magazynujących lub stosujących w procesie produkcji toksyczne środki przemysłowe (amoniak, chlor, produkty ropopochodne). Wymienione zagrożenia mogą w niesprzyjających warunkach przyjąć znamiona poważnych awarii o znacznym zasięgu. 3.5. Promieniowanie elektromagnetyczne Czerwiec 2004 35 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Promieniowanie elektromagnetyczne jest stosunkowo nowym zanieczyszczeniem środowiska. Jego powstawanie wiąże się przede wszystkim z postępem technicznym. W celu uzyskiwania coraz sprawniejszych połączeń sieciowych w ostatnich latach budowane są często stacje bazowe telefonii komórkowej oraz przekaźniki radiowe. Instalacje te są źródłem emisji promieniowania elektromagnetycznego do środowiska. Częstotliwość emitowania pól elektromagnetycznych waha się w granicach od 30 kHz do 300 GHz. Ze względu na uzgadnianie obiektów telefonii komórkowej przez różne organy administracji, nie znamy liczby stacji bazowych i ich parametrów wpływających na środowisko. W przypadku stacji bazowych telefonii komórkowej pola elektromagnetyczne są wypromieniowywane na bardzo dużych wysokościach, w miejscach niedostępnych dla ludzi. Źródłem pól elektromagnetycznych są również linie energetyczne, urządzenia elektroenergetyczne. Przez teren gminy przebiegają natomiast linie elektroenergetyczne. Wokół linii tworzy się (w razie potrzeby) obszary ograniczonego użytkowania, z tym przypadkiem nie mamy do czynienia w gminie. Należy mieć na uwadze, że oddziaływanie niejonizującego na środowisko będzie stale wzrastać, co związane jest z postępem cywilizacyjnym. W celu ograniczenia uciążliwości powodowanej promieniowaniem, należy podjąć niezbędne działania, w tym: analizować wpływ na środowisko nowych obiektów emitujących promieniowanie elektromagnetyczne, zobowiązać zarządzających instalacjami do pomiaru emitowanego promieniowania i ewentualnie ograniczenia uciążliwości. 3.6. Gospodarka odpadami Na terenie gminy Wiskitki wytwarzane odpady komunalne pochodzą z gospodarstw domowych oraz drobnej wytwórczości, handlu i instytucji publicznych. Odpady komunalne z gminy deponowane są na składowisku Słabomierz-Krzyżówka (gmina Radziejowice), gdzie nie jest prowadzona segregacja odpadów. Zbieraniem i transportem odpadów komunalnych i innych niż komunalne zajmuje się – Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej „Żyrardów” Sp. z o.o. w Żyrardowie. Czerwiec 2004 36 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Problem odpadów w postaci padłych zwierząt rozwiązuje Związek Międzygminny „Mazowsze Zachodnie” w Mszczonowie - Zbiornica Sanitarna Zwierząt Padłych. Placówka ta zajmuje się bezpiecznym zbieraniem tego typu odpadów. Zebrane odpady są przekazywane do Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowego „Hetman” Sp. z o. o. w Florianowie (woj. łódzkie). Inne odpady weterynaryjne są unieszkodliwiane przez Polską Grupę Gospodarki Odpadami S.A. „EKOGAL – EKOPUR” w Kutnie. Według danych WIOŚ Warszawa Delegatura w Płocku na terenie gminy Wiskitki w 2003 roku wytworzono ogółem 188,0 Mg odpadów przemysłowych, w których nie było odpadów niebezpiecznych. Szczegółowe dane dotyczące gospodarki odpadami zostały określone w „Planie Gospodarki Odpadami w gminie Wiskitki” stanowiącej część II niniejszego opracowania. VI. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE 1. Główne cele polityki ekologicznej państwa Wiodącą zasadą polityki ekologicznej państwa jest przyjęta w Konstytucji RP zasada zrównoważonego rozwoju, która uzyskała prawo obywatelstwa wśród społeczeństw świata w wyniku Konferencji Narodów Zjednoczonych w Rio de Janeiro w 1992 r. Podstawowym założeniem zrównoważonego rozwoju jest takie prowadzenie polityki i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne, jak i przyszłe pokolenia przy jednoczesnym zachowaniu trwałości funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz naturalnej różnorodności biologicznej. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych. Cele polityki państwa w zakresie racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych w zakresie racjonalizacji użytkowania wód zaniechanie nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych na cele przemysłowe; Czerwiec 2004 37 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki zastosowanie najlepszych dostępnych technik produkcji przemysłowej i praktyk rolniczych w celu zmniejszenia zapotrzebowania na wodę i ograniczenia ładunków odprowadzanych do odbiorników zanieczyszczeń; racjonalizacja zużycia wody w gospodarstwach domowych (ograniczenie marnotrawstwa, strat w systemach wody). W ZAKRESIE ZMNIEJSZENIA MATERIAŁOCHŁONNOŚCI I ODPADOWOŚCI PRODUKCJI poprawa efektywności ekonomicznej procesów wytwórczych; zasada likwidacji zanieczyszczeń, uciążliwości i zagrożeń u źródła. w zakresie zmniejszenia energochłonności gospodarki wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych; zmniejszenie energochłonności zarówno w procesach wytwórczych, jak i świadczenia usług oraz konsumpcji; wzrost udziału w produkcji energii elektrycznej i cieplnej, energetycznych nośników odnawialnych (energia wody i wiatru, energia geotermalna, energia słoneczna, energia z biomasy) oraz pochodzących z odpadów. w zakresie ochrony gleb przeciwdziałanie przejmowaniu gleb nadających się do wykorzystania rolniczego lub leśnego na inne cele, zwłaszcza inwestycyjne; eliminacja produkcji rolniczej lub odpowiednia zmiana struktury upraw na glebach zanieczyszczonych substancjami niebezpiecznymi dla zdrowia tam, gdzie stopień zanieczyszczenia przekracza dopuszczalne wskaźniki; przywracanie wartości użytkowej glebom, które uległy degradacji (oczyszczanie, rekultywacja, odbudowa właściwych stosunków wodnych); dostosowanie do naturalnego, biologicznego potencjału gleb, formy ich zagospodarowania rolniczego lub leśnego. w zakresie wzbogacenia i racjonalnej eksploatacji zasobów leśnych Czerwiec 2004 38 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki stałe powiększanie zasobów leśnych; kształtowanie lasu wielofunkcyjnego (poprawa funkcji wodochronnej, klimatotwórczej, glebochronnej); zachowanie zdrowotności i żywotności ekosystemów leśnych; racjonalne, zgodne z zasadami przyrody użytkowanie zasobów leśnych; utrzymanie i wzmacnianie społeczno-ekonomicznej funkcji lasów; wprowadzanie zadrzewień i zakrzewień jako czynnika ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz racjonalnego użytkowania przestrzeni przyrodniczej. w zakresie ochrony zasobów kopalin ograniczenie wydobycia, jeśli możliwe jest znalezienie substytutu danego surowca; zmniejszenie zużycia surowca w przeliczeniu na jednostkę produktu; objęcie ochroną wód leczniczych i termalnych, w odniesieniu do których zostanie utrzymany system koncesjonowania. Cele polityki ekologicznej państwa w zakresie jakości środowiska w zakresie gospodarowania odpadami zapobieganie powstawania odpadów, przy rozwiązywaniu problemu odpadów „u źródła”; odzyskiwanie surowców i ponowne wykorzystanie odpadów – bezpieczne dla środowiska końcowe unieszkodliwianie odpadów nie wykorzystanych. w zakresie stosunków wodnych i jakości wód zapobieganie zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych ze szczególnym naciskiem na zapobieganie u źródła; przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym właściwego stanu ekologicznego, a przez to zapewnienie odpowiednich źródeł poboru wody do picia. w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem konsekwentne przechodzenie na likwidację zanieczyszczeń u źródła; Czerwiec 2004 39 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki coraz szersze normowanie emisji w przemyśle, energetyce i transporcie; wprowadzanie norm ograniczających emisję do powietrza zanieczyszczeń w procesie produkcyjnym (w pełnym cyklu życia produktów i wyrobów). w zakresie hałasu i promieniowania zmniejszenie skali narażania mieszkańców na ponadnormatywny poziom hałasu; kontrola i ograniczenie emisji do środowiska promieniowania niejonizującego (urządzenia elektroenergetyczne i radiokomunikacyjne); kształtowanie zieleni zorganizowanej pełniących ponadto funkcje ochronne. w zakresie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego włączenie się Polski do realizacji miedzynarodowych programów związanych z bezpieczeństwem chemicznym i biologicznym; harmonizowanie polskich przepisów prawnych z przepisami UE oraz wdrażanie wymogów i zaleceń. w zakresie nadzwyczajnych zagrożeń eliminowanie lub zmniejszanie skutków dla środowiska z tytułu nadzwyczajnych zagrożeń; doskonalenie istniejącego systemu ratowniczego na wypadek zaistnienia awarii i klęsk żywiołowych. w zakresie różnorodności biologicznej i krajobrazowej rozpoznanie i utrzymanie warunków minimum dla ochrony różnorodności biologicznej i krajobrazowej; utrzymanie na odpowiednim poziomie różnorodności biologicznej i krajobrazowej; zwiększenie powierzchni obszarów chronionych (do 1/3 terytorium kraju); rekultywacja i renaturalizacja obszarów zdegradowanych; powstrzymanie procesu degradacji zabytków kultury; zwiększenie skuteczności ochrony obszarów objętych ochroną prawną. Czerwiec 2004 40 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 2. Limity krajowe W II Polityce ekologicznej państwa, przyjętej przez Radę Ministrów w czerwcu 2000 r., a następnie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w sierpniu 2001 r., ustalone zostały następujące ważniejsze limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska (wszystkie dotyczą celów do osiągnięcia najpóźniej do 2010 r.): zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle); ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB); ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i 25% w stosunku do 2000 r. również w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PBK); dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r.; odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych; pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych; zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego – również o 30%; ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r.; do końca 2005 r. wycofać z użytkowania etylinę i przejść wyłącznie na stosowanie benzyny bezołowiowej. Powyższe limity przyjmuje się jako punkt odniesienia w zakresie realizacji celów wojewódzkiej polityki ekologicznej. Czerwiec 2004 41 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 3. Cele polityki ekologicznej województwa mazowieckiego Jak wynika z projektu „Programu ochrony środowiska województwa mazowieckiego”, przyjętego przez Zarząd Województwa Mazowieckiego 29 lipca 2004 r., dokumentem nadrzędnym wytyczającym cele i kierunki działań w zakresie polityki ekologicznej województwa jest „Strategia rozwoju województwa mazowieckiego”. Cele wojewódzkiej polityki ekologicznej ujęte w Programie ochrony środowiska są celami przyjętymi w „Strategii ...”. Cele sformułowane w „Strategii ...” zostały zaadaptowane dla potrzeb Programu ochrony środowiska. Tym sposobem zachowany jest ścisły związek ze „Strategią”, a Program ochrony środowiska stanowi rozwinięcie Strategii rozwoju województwa w odniesieniu do ochrony środowiska. Cel główny: zmniejszenie zanieczyszczeń środowiska Cele szczegółowe: poprawa jakości wód, uporządkowanie gospodarki odpadami, zapewnienie wysokiej jakości powietrza atmosferycznego, ograniczenie uciążliwości hałasu. Cel główny: racjonalizacja gospodarki wodnej Cele szczegółowe: zmniejszenie deficytu wód powierzchniowych, ograniczenie poboru wód podziemnych dla celów gospodarczych, produkcji i usług, ograniczenie wodochłonności, poprawa standardów zaopatrzenia w wodę. Cel główny: zwiększenie lesistości i ochrona lasów Czerwiec 2004 42 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Cele szczegółowe: osiągnięcie wskaźnika lesistości Mazowsza do 25%, zmiana struktury własnościowej lasów, racjonalizacja gospodarki leśnej, rozwój funkcji ochronnych i buforowych lasu. Cel główny: poprawa stanu bezpieczeństwa ekologicznego Cele szczegółowe: ochrona przeciwpowodziowa, ochrona przeciwpożarowa, zmniejszenie ryzyka awarii związanych z wykorzystaniem lub transportem substancji niebezpiecznych. Cel główny: podnoszenie poziomu wiedzy ekologicznej Cele szczegółowe: kształtowanie postaw i zachowań zgodnych z zasadami ekorozwoju, wiedza ekologiczna jako ważny czynnik w procesie zarządzania, tworzenie ekologicznych podstaw kształtowania tożsamości regionalnej i lokalnej. Cel główny: rozwój proekologicznych form działalności gospodarczej Cele szczegółowe: wzrost ilości podmiotów gospodarczych posiadających certyfikaty jakości, rozwój proekologicznych form produkcji rolniczej, wzrost wykorzystania energii odnawialnej, zwiększenie udziału transportu szynowego w przewozach osób i towarów, zmniejszenie materiałochłonności i energochłonności. Cel główny: utworzenie spójnego systemu obszarów chronionych Czerwiec 2004 43 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Cele szczegółowe: zwiększenie obszarów objętych ochroną prawną do 35% powierzchni województwa, ze szczególnym uwzględnieniem dolin rzecznych, kompleksów leśnych, a także obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski”, określenie do roku 2006 zasad gospodarowania na wszystkich obszarach chronionych oraz sporządzenie planów ochrony dla tych obszarów, utrzymanie i wzmocnienie ciągłości powiązań przyrodniczych w ramach korytarzy ekologicznych krajowych, regionalnych i lokalnych, partnerstwo samorządowe i partycypacja społeczna w działaniach na rzecz tworzenia obszarów chronionych, włączenie obszarów cennych przyrodniczo do europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000. Postanowiono, że cele polityki ekologicznej województwa mazowieckiego będą realizowane w oparciu o krajowe limity przyjęte w Polityce ekologicznej państwa. 4. Cele i priorytety ekologiczne powiatu żyrardowskiego Cel szczegółowy: Ograniczenie emisji substancji i energii Cel operacyjny: Osiągnięcie lepszej jakości wód w zakresie badanych parametrów Działania: Lata 2004 – 2008: 1. Inwentaryzacja źródeł emisji zanieczyszczeń ścieków w powiecie żyrardowskim (2004-2005) 2. Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacji deszczowej i sanitarnej (2004-2006) 3. Modernizacja i rozbudowa istniejących oczyszczalni ścieków (2004-2008) 4. Opracowanie systemu oczyszczania ścieków w gminie Wiskitki i Radziejowice (budowa nowej oczyszczalni lub podłączenie do sieci kanalizacyjnej Żyrardowa 2003-2008) 5. Opracowanie i wdrożenie programu działań na rzecz ograniczenia spływów powierzchniowych ze źródeł rolniczych (2004-2008) Czerwiec 2004 44 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Lata 2004 – 2012: 1. Współudział w przygotowaniu i wdrożenie systemu indywidualnego oczyszczania ścieków w terenach o rozproszonej zabudowie 2. Dalsza modernizacja, rozbudowa i budowa systemów kanalizacji zbiorczej 3. Opracowanie i wdrożenie programu działań na rzecz ograniczenia zanieczyszczeń wprowadzanych z wodami opadowymi (2004-2012) Cel operacyjny: Osiągnięcie lepszej jakości powietrza, zwłaszcza w zakresie pyłów i odorów Działania: Lata 2004 – 2008: 1. Opracowanie systemu zbierania i gromadzenia danych o emisji zanieczyszczeń do powietrza we współpracy z WIOŚ i gminami (2004-2005) 2. Modernizacja kotłowni i przebudowa sieci ciepłowniczych (2004-2008) Lata 2004 – 2012: 1. Kolejny etap modernizacji sieci ciepłowniczych 2. Zmiana sposobu ogrzewania w kotłowniach indywidualnego budownictwa jednorodzinnego z węglowych na olejowe lub gazowe (2004-2012) 3. Gazyfikacja gospodarstw domowych (2004-2012) Cel operacyjny: Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego do obowiązujących norm Działania: Lata 2004 – 2008: Czerwiec 2004 45 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 1. Inwentaryzacja źródeł emisji pól elektromagnetycznych i obszarów objętych oddziaływaniem tych pól (2004 r.). 2. Poprawa nawierzchni dróg Lata 2004 – 2012: 1. Wprowadzanie zagadnień akustycznych w planach zagospodarowania przestrzennego. 2. Dalsza modernizacja nawierzchni dróg. 3. Sporządzenie map akustycznych terenów, na których eksploatacja obiektów (droga, linia kolejowa) może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu. Cel operacyjny: Minimalizacja składowania oraz wytwarzania odpadów oraz osiągnięcie maksymalnych poziomów odzysku odpadów Działania: Lata 2004 – 2008: 1. Objęcie wszystkich mieszkańców miasta selektywną zbiórką odpadów (2006- 2008 r.) 2. Pełne wdrożenie systemu zbierania zwłok zwierzęcych (2005 r.), osiągnięcie zakładanych limitów odzysku i recyklingu odpadów: tworzyw – 22%, drewno – 15%, szkła – 35%, papieru – 45%, opakowań wielomateriałowych – 25%, odpadów wielkogabarytowych – 26%, odpadów budowlanych – 20%, odpadów niebezpiecznych – 22% (2006 r.), 3. Sukcesywne ograniczanie masy odpadów opakowaniowych deponowanych na składowiskach (2004–2006), 4. Opracowywanie i wdrożenie systemów zbierania odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i urządzeń elektronicznych (2008 r.). Stworzenie gminnych punktów zbierania odpadów. 5. Deponowanie na składowiskach nie więcej niż 75% masy wytwarzanych odpadów komunalnych (2006 r.), 6. Dostosowanie składowisk w Słabomierzu–Krzyżówce i w m. Marków Świnice do obowiązujących norm, Czerwiec 2004 46 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 7. Budowa Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych. Lata 2004 – 2012: 1. Sukcesywne wdrożenie systemu segregacji odpadów, z uwzględnieniem odpadów opakowaniowych (2012), 2. Wdrożenie obowiązków w zakresie gospodarowania odpadami (2012 r.), 3. Opracowanie i wdrożenie systemu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi występującymi w strumieniu odpadów komunalnych (2004-2012), 4. Zamknięcie i rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w Słabomierzu-Krzyżówce i w miejscowości Marków Świnice, 5. Budowa nowej niecki składowiska, 6. Deponowanie na składowiskach nie więcej niż 60% masy wytwarzanych odpadów komunalnych i nie więcej niż 75 % odpadów ulegających biodegradacji (2010 r.). Cel operacyjny: Zapobieganie skutkom awarii przemysłowych Działania: Lata 2004 – 2012: 1. Informowanie społeczeństwa o wystąpieniu poważnych awarii (2004 -2012), 2. Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ustaleń w zakresie poważnych awarii (2004-2012). Cel szczegółowy: Ochrona zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu Cel operacyjny: Ochrona przyrody i krajobrazu z uwzględnieniem wymogów UE Działania: Lata 2004 - 2012: 1. Objęcie ochroną terenów w ramach programu NATURA 2000 (do 2006 r.) 2. Respektowanie przez użytkowników środowiska zasad ekorozwojowych na terenach cennych przyrodniczo i krajobrazowo (2004-2012) Czerwiec 2004 47 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 3. Ochrona starodrzewia, parków podworskich i wiejskich (2004-2012) 4. Motywowania społeczności lokalnych do działań na rzecz utrzymania walorów przyrodniczych terenów (2004-2012), 5. Opracowania ekofizjograficzne gmin jako podstawa do sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (2004-2012) Cel operacyjny: Ochrona gleb i terenów zdegradowanych Działania: Lata 2004- 2012 1. Inwentaryzacyjnych terenów zdegradowanych (2004-2005). 2. Opracowanie i realizacja powiatowego programu rekultywacji zdegradowanych gleb. (20052012). Cel operacyjny: Ochrona zasobów wód podziemnych Działania: Lata 2004 - 2008: 1. Ograniczanie wykorzystywania wód podziemnych do celów innych niż zaopatrzenie ludności w wodę (2004-2008), 2. Modernizacja ujęcia wody „SOKULE” i stacji uzdatniania wody „MOKRA”, 3. Rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowej w gminach. Lata 2004 - 2012: 1. Ochrona wód podziemnych przed ich ilościową i jakościową degradacją (2004-2012), 2. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego ochrony głównych zbiorników wód podziemnych (2004-2012), Czerwiec 2004 48 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 3. Zagospodarowanie wyrobisk poeksploatacyjnych dla potrzeb składowania odpadów obojętnych i małej retencji, 4. .Dalsza rozbudowa sieci wodociągowej. Cel szczegółowy: Racjonalne gospodarowanie środowiskiem Cel operacyjny: Ograniczenie materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności i odpadowości gospodarki, zatrzymanie wody w środowisku Działania: Lata 2004 - 2012: 1. Egzekwowanie obowiązku rejestracji zużycia wody do celów przemysłowych w przeliczeniu na jednostkę produkcji (od 2004 r.) w celu osiągnięcia wymogów BAT, 2. Promocja i stosowanie energooszczędnych technik i technologii (od 2004 r.), 3. Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania melioracji wodnych (2004-2012), 4. Wprowadzanie technologii małoopadowych (2004-2012), 5. Wprowadzenie zasady recyklingu wraków samochodowych (2004-2012), 6. Ograniczenie zużycia wody podziemnej (od 2004 r.). Lata 200 4- 2012: 1. Działania w kierunku produkcji energii ze źródeł odnawialnych (biomasy, energii słońca, wody, wiatru (2004 - 2012). Cel operacyjny: Usprawnienie zarządzania środowiskiem Działania: Lata 2004 - 2008: 1. Wzmocnienie (jakościowe i ilościowe) służb ochrony środowiska w powiecie (lata 20042005), 2. Rozszerzanie systemu udostępniania informacji o środowisku w/g ustawy Prawo ochrony środowiska (lata 2004 – 2008). Czerwiec 2004 49 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Lata 2004 - 2012: 1. Przygotowanie służb ochrony środowiska do pełnego wdrażania prawa ekologicznego i korzystania ze środków finansowych polskich i UE (2004-2012), 2. Doskonalenie współpracy z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi, (2004-2012), 3. Zweryfikowanie lub opracowanie nowych planów zagospodarowania przestrzennego w celu uwzględnienia wymagań wynikających ze znowelizowanego prawa ekologicznego (2004– 2012). Cel szczegółowy: zwiększenie aktywności obywatelskiej Cel operacyjny: Większa aktywność społeczeństwa na rzecz środowiska Działania: Lata 2004 - 2008: 1. Współpraca w ramach przygotowania programu wspierania rozwoju usług turystycznych na obszarach cennych przyrodniczo i krajobrazowo (2005 r.), 2. Organizowanie akcji propagandowych z udziałem mieszkańców Żyrardowa. Lata 2004 - 2012: 1. Wspieranie powstawania tzw. „zielonych miejsc pracy”, w szczególności w ekoturystyce, ochronie przyrody, gospodarce wodnej, odnawialnych źródłach energii, odzysku odpadów (2004-2012), 2. Wspieranie przedsięwzięć na rzecz odnawialnych źródeł energii, odzysku odpadów (2004– 2012), 3. Organizowanie konkursów, wystaw, imprez aktywizujących społeczeństwo do troski o środowisko (lata 2004–2012), 4. Promowanie wszelkich przykładów osiągania znacznych efektów ekologicznych (od 2004 roku.), 5. Aktywizacja społeczeństwa do działań na rzecz ochrony przyrody (lata 2004–2012), Czerwiec 2004 50 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 6. Propagowanie najlepszych dostępnych technik BAT (lata 2004-2012). Cel operacyjny: Edukacja ekologiczna Działania: Lata 2004 - 2008: 1. Działania w kierunku utworzenia gminnych centrów edukacji ekologicznej (2004–2006). Lata 2004 - 2012: 1. Konsultacje dla sfery biznesu z zakresu rozwiązywania problemów ekologicznych (2004– 2012), 2. Zapewnienie społeczeństwu powszechnego dostępu do informacji o środowisku (2004-2012), 3. Praktyczny wpływ na kształtowanie postaw konsumentów – użytkowników środowiska, ich zachowań proekologicznych (2004-2012), 4. Szkolenia urzędników, radnych, nauczycieli, sołtysów (2004-2012), 5. Wprowadzanie programów edukacyjnych dla uczniów (2004-2012) i programów edukacyjnych dla przedsiębiorców (2004-2012), 6. Prezentacja treści ekologicznych w środkach masowego przekazu (2004-2012), 7. Organizacja imprez masowych o tematyce ekologicznej - Dzień Ziemi, Dzień Ochrony Środowiska, Sprzątanie Świata (2004–2012), 8. Organizacja warsztatów, seminariów, konferencji (2004-2012), 9. Udział społeczeństwa w postępowaniu w sprawach ochrony środowiska (2004-2012). VII. CELE GŁÓWNE I SZCZEGÓŁOWE OBJĘTE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA Na podstawie analizy Polityki ekologicznej państwa, „Programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami w powiecie żyrardowskim do 2012 r.” oraz zagrożeń wynikających Czerwiec 2004 51 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki z diagnozy sytuacji ekologicznej w gminie Wiskitki ustalono główne cele działań ekorozwojowych w gminie. 1. Cel: Poprawa stanu środowiska przyrodniczego i ochrona jego zasobów Cele szczegółowe: Ograniczenie emisji substancji i energii, Ochrona zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu, Racjonalne gospodarowanie środowiskiem, Zwiększona aktywność obywatelska i wyższy stan świadomości ekologicznej społeczeństwa. Realizacja celów będzie się odbywała poprzez cele operacyjne i niżej wymienione działania w okresach: krótkookresowym (lata 2004 – 2008), długoterminowym (lata 2004 – 2012). Cel szczegółowy: ograniczenie emisji substancji I energii Cel operacyjny: Osiągnięcie lepszej jakości wód w zakresie badanych parametrów Działania: Lata 2004 – 2008: 1. Budowa gminnej oczyszczalni ścieków w Wiskitkach 2. Współpraca ze Starostwem Żyrardowskim w zakresie inwentaryzacja emisji zanieczyszczeń ścieków do wód (2004 r.) Lata 2004 – 2012: 1. Budowa systemów oczyszczania ścieków równolegle z wodociągami (2004-2010). 2. Przygotowanie i wdrożenie systemu indywidualnego oczyszczania ścieków w terenach o rozproszonej zabudowie (2003-2010). Czerwiec 2004 52 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 3. Dalsza modernizacja, rozbudowa i budowa systemów kanalizacji zbiorczej . Cel operacyjny: Osiągnięcie lepszej jakości powietrza, zwłaszcza w zakresie pyłów i odorów Działania: Lata 2004 – 2008: 1. Współpraca w ramach inwentaryzacji źródeł emisji substancji do powietrza (2004). 2. Opracowanie planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i gaz. Lata 2004 – 2012: 1. Zmiana sposobu ogrzewania w kotłowniach indywidualnego budownictwa jednorodzinnego z węglowych na olejowe lub gazowe (2004-2012). Cel operacyjny: Ograniczenie hałasu i promieniowania elektromagnetycznego do obowiązujących norm Działania: Lata 2004 – 2008: 1. Współpraca w ramach inwentaryzacji źródeł emisji pól elektromagnetycznych i obszarów objętych oddziaływaniem tych pól (2004 r.). 2. Poprawa nawierzchni dróg. Lata 2004 – 2012: 1. Wprowadzanie zagadnień akustycznych w planach zagospodarowania przestrzennego. 2. Dalsza modernizacja nawierzchni dróg. 3. Sporządzenie map akustycznych terenów, na których eksploatacja obiektów (droga, linia kolejowa) może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu. Czerwiec 2004 53 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Cel operacyjny: Minimalizacja składowania oraz wytwarzania odpadów oraz osiągnięcie maksymalnych poziomów odzysku odpadów Działania: Lata 2004 – 2008: 1. Objęcie wszystkich mieszkańców miasta i gminy selektywną zbiórką odpadów (2006 r.) 2. Osiągnięcie zakładanych limitów odzysku i recyklingu odpadów: tworzyw – 22%, drewno – 15%, szkła – 35%, papieru – 45%, opakowań wielomateriałowych – 25%, odpadów wielkogabarytowych – 26%, odpadów budowlanych – 20%, odpadów niebezpiecznych – 22% (2006 r.). 3. Sukcesywne ograniczanie masy odpadów opakowaniowych deponowanych na składowiskach (2004–2006). 4. Opracowywanie i wdrożenie systemów zbierania odpadów wielkogabarytowych, budowlanych i urządzeń elektronicznych (2008 r.). 5. Stworzenie gminnego punktu zbierania odpadów niebezpiecznych, surowców wtórnych i innych odpadów problemowych, 5. Deponowanie na składowiskach nie więcej niż 75% masy wytwarzanych odpadów komunalnych (2006 r.). Lata 2004 – 2012: 1. Sukcesywne wdrożenie systemu segregacji odpadów, z uwzględnieniem odpadów opakowaniowych (2010). 2. Opracowanie i wdrożenie systemu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi występującymi w strumieniu odpadów komunalnych (2004-2010). 5. Deponowanie na składowiskach nie więcej niż 60% masy wytwarzanych odpadów komunalnych i nie więcej niż 75 % odpadów ulegających biodegradacji (2010 r.). Cel operacyjny: Zapobieganie skutkom awarii przemysłowych Działania: Lata 2004 – 2012: Czerwiec 2004 54 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 1. Informowanie społeczeństwa o wystąpieniu poważnych awarii (2004 -2012). 2. Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ustaleń w zakresie poważnych awarii (2004-2012). 2. Cel szczegółowy: Ochrona zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu Cel operacyjny: Ochrona przyrody i krajobrazu z uwzględnieniem wymogów UE Działania: Lata 2004 - 2012: 1. Respektowanie przez użytkowników środowiska zasad ekorozwojowych na terenach cennych przyrodniczo i krajobrazowo (2004-2012). 2. Ochrona starodrzewia, parków podworskich i wiejskich (2004-2012) 3. Motywowanie społeczności lokalnych do działań na rzecz utrzymania walorów przyrodniczych terenów (2004-2012). 4. Opracowania ekofizjograficzne gmin jako podstawa do sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (2004-2012). Cel operacyjny: Ochrona gleb i terenów zdegradowanych Działania: Lata 2004- 2008 1. Współpraca w pracach inwentaryzacyjnych terenów zdegradowanych (2004-2008). Lata 2004- 2012: 1. Współpraca w opracowaniu i realizacja powiatowego programu rekultywacji zdegradowanych gleb (2005-2012). 2. Wprowadzenie na terenach chronionych produkcji rolnej zgodnie z ustawą o rolnictwie ekologicznym (2004-2010). Cel operacyjny: Ochrona zasobów wód podziemnych Działania: Czerwiec 2004 55 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Lata 2004 - 2008: 1. Ograniczanie wykorzystywania wód podziemnych do celów innych niż zaopatrzenie ludności w wodę (2004-2008), 2. Modernizacja sieci wodociągowej. Lata 2004 - 2012: 1. Ochrona wód podziemnych przed ich ilościową i jakościową degradacją (2004-2012), 2. Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego ochrony głównych zbiorników wód podziemnych (2004-2012), 3. Dalsza rozbudowa sieci wodociągowej. 3. Cel szczegółowy: Racjonalne gospodarowanie środowiskiem Cel operacyjny: Ograniczenie materiałochłonności, wodochłonności, energochłonności i odpadowości gospodarki, zatrzymanie wody w środowisku Działania: Lata 2004 - 2012: 1. Egzekwowanie obowiązku rejestracji zużycia wody do celów przemysłowych w przeliczeniu na jednostkę produkcji (od 2004 r.) w celu osiągnięcia wymogów BAT. 2. Promocja i stosowanie energooszczędnych technik i technologii (od 2004 r.). 3. Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania melioracji wodnych (2004-2012). 4. Wprowadzanie technologii małoodpadowych (2004-2012)w ewentualnie lokalizowanych na terenie gminy zakładach przemysłowych. W przypadku powstania zakładów objętych pozwoleniem zintegrowanym w instalacjach muszą być uwzględnione Najlepsze Dostępne Techniki (BAT). 5. Wprowadzenie zasady recyklingu wraków samochodowych (2004-2012). Czerwiec 2004 56 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Lata 200 4- 2012: 1. Działania w kierunku produkcji energii ze źródeł odnawialnych (biomasy, energii słońca, wody, wiatru (2004 - 2012). Cel operacyjny: Usprawnienie zarządzania środowiskiem Działania: Lata 2004 - 2008: 1. Rozszerzanie systemu udostępniania informacji o środowisku w/g ustawy Prawo ochrony środowiska (lata 2004 – 2008). Lata 2004 - 2012: 1. Przygotowanie służb ochrony środowiska do pełnego wdrażania prawa ekologicznego i korzystania ze środków finansowych polskich i UE (2004-2012), 2. Doskonalenie współpracy z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi (2004-2012, 3. Zweryfikowanie lub opracowanie nowych planów zagospodarowania przestrzennego w celu uwzględnienia wymagań wynikających ze znowelizowanego prawa ekologicznego (2004– 2012). 4. Cel szczegółowy: zwiększenie aktywności obywatelskiej Cel operacyjny: Większa aktywność społeczeństwa na rzecz środowiska Działania: Lata 2004 - 2008: 1. Współpraca w ramach przygotowania programu wspierania rozwoju usług turystycznych na obszarach cennych przyrodniczo i krajobrazowo (2005 r.), Czerwiec 2004 57 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 2. Organizowanie akcji propagandowych z udziałem mieszkańców miasta i gminy, Lata 2004 - 2012: 1.Wspieranie powstawania tzw. „zielonych miejsc pracy”, w szczególności w ekoturystyce, ochronie przyrody, gospodarce wodnej, odnawialnych źródłach energii, odzysku odpadów (2004-2012), 2. Wspieranie przedsięwzięć na rzecz odnawialnych źródeł energii, odzysku odpadów (2004– 2012), 3. Organizowanie konkursów, wystaw, imprez aktywizujących społeczeństwo do troski o środowisko (lata 2004–2012), 4. Promowanie wszelkich przykładów osiągania znacznych efektów ekologicznych (od 2004 roku.), 5. Aktywizacja społeczeństwa do działań na rzecz ochrony przyrody (lata 2004–2012), 6. Propagowanie najlepszych dostępnych technik BAT (lata 2004-2012), Cel operacyjny: Wyższa świadomość ekologiczna społeczeństwa Działania: Lata 2004 - 2008: 1. Działania w kierunku utworzenia gminnego centrów edukacji ekologicznej (2004–2006), 2. Konsultacje dla sfery biznesu z zakresu rozwiązywania problemów ekologicznych (2004– 2012), 3. Zapewnienie społeczeństwu powszechnego dostępu do informacji o środowisku (2004-2012), Czerwiec 2004 58 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 4. Praktyczny wpływ na kształtowanie postaw konsumentów – użytkowników środowiska, ich zachowań proekologicznych (2004-2012), 5. Szkolenia urzędników, radnych, nauczycieli, sołtysów (2004-2012), 6. Wprowadzanie programów edukacyjnych dla uczniów (2004-2012), programy edukacyjne dla przedsiębiorców (2004-2012), 7. Prezentacja treści ekologicznych w środkach masowego przekazu (2004-2012),wydawnictwa o treści ekologicznej (2004-2012,. 8. Organizacja imprez masowych o tematyce ekologicznej - Dzień Ziemi, Dzień Ochrony Środowiska, Sprzątanie świata (2004–2012), 9. Organizacja warsztatów, seminariów, konferencji (2004-2012) udział społeczeństwa w postępowaniu w sprawach ochrony środowiska (2004-2012). VIII. HARMONOGRAM RZECZOWO – FINANSOWY REALIZACJI PROGRAMU Tabela 7. Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji programu ochrony środowiska w gminie Wiskitki Lp. Zadanie Lata realizacji Szacunkowe koszty w tys. zł. Inwestycje w zakresie gospodarki wodno-ściekowej Czerwiec 2004 Źródła finansowania 59 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 1. 2. 3. 4. 5. 6. Budżet gminy Fundusze strukturalne WFOŚ i GW 26 863 3205 Budowa oczyszczalni ścieków w miejscowości Guzów 2005-2006 Budowa sieci kanalizacyjnej 2005-2008 Inwestycje w zakresie gospodarki odpadami Zakup pojemników i worków foliowych 2005-2012 do selektywnej zbiórki odpadów Realizacja umowy z odbiorcą padłych 2004-2012 zwierząt 2004-2012 Szkolenia pracowników w ramach obowiązujących przepisów prawnych Inwestycje w zakresie infrastruktury dróg 2004-2012 Modernizacja nawierzchni dróg i 30,0 Budżet gminy 50,0 Budżet gminy 30,0 Budżet gminy 20 000 Budżet gminy Fundusze UE WFOŚiGW 80,0 Budżet gminy Fundusze UE WFOŚiGW budowa dróg 7. Akcje propagandowe w zakresie selektywnej zbiórki odpadów Edukacja ekologiczna 2004-2012 IX. WSKAŹNIKI EFEKTYWNOŚCI PROGRAMU W celu oceny realizacji działań określonych w Programie ochrony środowiska wykorzystywany będzie: system państwowego monitoringu prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Wojewódzką i Powiatową Stację Sanitarno-Epidemiologiczną, bazy danych o wielkości emisji z poszczególnych jednostek gospodarczych w zakresie emisji zanieczyszczeń do powietrza, do wód powierzchniowych, a także instytucje i placówki badawcze zajmujące się zagadnieniami z zakresu ochrony środowiska. W wyniku przeprowadzonych pomiarów i ocen stanu środowiska dostarczone będą informacje w zakresie: czystości wód powierzchniowych, stanu powietrza atmosferycznego, hałasu i promieniowania niejonizującego, gospodarki odpadami, powstałych awarii oraz przyrody ożywionej. Tabela 8. Wskaźniki efektywności programu Czerwiec 2004 60 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 1 1 2 3 Wskaźniki zrównoważonego rozwoju dla gminy Wiskitki 2 Ilość mieszkańców gminy Powierzchnia gminy [ha] Zużycie energii elektrycznej w przeliczeniu na 1 mieszkańca/rok [MWh/m/rok] 4 5 Ilość instalacji wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych [szt.] Zużycie wody w przeliczeniu na 1 mieszkańca/rok – za 2002 r. [m3/m/rok] bd 32,4 6 7 8 9 10 11 12 13 Zasoby dyspozycyjne wody – wg obliczeń szacunkowych [m3/dobę] Suma zasobów eksploatacyjnych ujęć z utworów czwartorzędowych [m3/h] Suma zasobów eksploatacyjnych ujęć z utworów trzeciorzędowych [m3/h] Suma zasobów eksploatacyjnych ujęć z utworów kredowych i starszych [m3/h] Zasoby geologiczne kruszywa naturalnego [Mg]* Zasoby geologiczne surowca ilastego [m3]* 7 800 325 0 0 0 0 0 bd L.p. 14 15 16 17 18 19 20 21 Zasoby geologiczne torfu i gytii [m3]* Wskaźnik udziału gruntów wymagających rekultywacji do ogólnej powierzchni [%] Wskaźnik emisji gazów do atmosfery [kg/mieszk./rok]: - Dwutlenku siarki, - Tlenków azotu, - Tlenku węgla, - Dwutlenku węgla Wskaźnik emisji pyłów do atmosfery [kg/mieszk./rok] Ilość ścieków oczyszczanych w oczyszczalniach komunalnych na 1 mieszkańca [m3/miesz./rok] Ilość oczyszczonych ścieków przemysłowych [m3/rok] Procent ludności korzystających z oczyszczalni [%] Procentowy udział ścieków oczyszczanych w oczyszczalniach komunalnych do całkowitej ilości powstałych ścieków komunalnych [%] Proporcja długości sieci wodociągowej / sieci kanalizacyjnej [km] Zasoby wód powierzchniowych w gminie 24 25 26 27 28 Wskaźniki zrównoważonego rozwoju dla gminy Wiskitki 2 Ilość drzew posadzonych w stosunku do ilości drzew wyciętych Powierzchnia krzewów posadzonych w stosunku do powierzchni krzewów wyciętych Powierzchnia gminy objęta konserwatorską ochroną przyrody [%] Lesistość gminy [%] Zasoby drewna [m3] Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych [kg/mieszkańca/rok] Ilość odzyskiwanych surowców wtórnych w 2003 roku [Mg] 29 % terenów zmeliorowanych w odniesieniu do użytków rolnych L.p. 1 22 23 Czerwiec 2004 Wielkość 3 9 314 15 094 bd 0,15 0,16 bd bd 0,20 0 0 0 0 210 / 0 Bd Wielkość 3 bd bd 42,7 20,3 bd 40 bd 67,5 61 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 30 31 32 33 * % powierzchni wód płynących Długość ścieżek rowerowych [km] Ilość przedsiębiorstw z certyfikatem ISO 14001 [szt.] Ilość instalacji planowanych do objęcia pozwoleniem zintegrowanym [szt.] bd 0 bd 0 aktualnie brak jest udokumentowanych złóż w formie dokumentacji geologicznych X. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA 1. Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej Zasady funkcjonowania narodowego, wojewódzkich oraz gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej określa ustawa z dnia 27 kwietnia 2002 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz .U. Nr 62, poz. 627 z kolejnymi zmianami). Zasadniczym celem funkcjonowania funduszy jest wspieranie przedsięwzięć podejmowanych dla poprawy stanu środowiska w Polsce. Główne kierunki jego działania określa II Polityka Ekologiczna Państwa, natomiast co roku aktualizowane są cele szczegółowe. Narodowy Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Celem działalności Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. Dofinansowaniem objęte są przedsięwzięcia o znaczeniu priorytetowym z punktu widzenia Polityki Ekologicznej Państwa, Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej oraz zobowiązań międzynarodowych Polski, a także przedsięwzięcia ujęte w listach priorytetów wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. W dziedzinie ochrony powierzchni ziemi, obejmującej ochronę środowiska przed odpadami, za priorytetowe kierunki inwestowania uznane są: rozwój i wdrażanie technologii zapobiegających powstawaniu odpadów oraz zapewniających ich minimalizację w procesach produkcji, kompleksowe zagospodarowanie odpadów komunalnych i przemysłowych, rekultywację terenów zdegradowanych, Czerwiec 2004 62 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki oszczędzanie surowców i energii, co w szczególności odnosi się do przedsięwzięć ujętych w programach: likwidacji uciążliwości starych składowisk odpadów niebezpiecznych, unieszkodliwiania odpadów powstających w związku z transportem samochodowym (autozłom, płyny eksploatacyjne, akumulatory, ogumienie, tworzywa sztuczne) oraz zbiórki i wykorzystania olejów przepracowanych, przeciwdziałania powstawaniu i unieszkodliwiania odpadów przemysłowych i odpadów niebezpiecznych, realizacja międzygminnych i regionalnych programów zagospodarowania odpadów komunalnych (w tym budowa zakładów przetwórstwa odpadów oraz wspomaganie systemów zagospodarowywania osadów ściekowych). O dofinansowanie ze środków Funduszu mogą się ubiegać: jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, przedsiębiorcy, administracja państwowa, jednostki szkolnictwa wyższego, jednostki organizacyjne ochrony środowiska, organizacje pozarządowe (stowarzyszenia, fundacje), osoby fizyczne. Warunki udzielenia dofinansowania są następujące: przedsięwzięcie spełnia kryteria wyboru przedsięwzięć ustalonych przez Narodowy Funduszu, wniosek spełnia wymagania formalne, udokumentowano pełne pokrycie planowanych kosztów przedsięwzięcia, wnioskodawca wywiązuje się z obowiązku uiszczania opłat i kar, stanowiących przychody Narodowego Funduszu oraz z innych zobowiązań w stosunku do Narodowego Funduszu, Czerwiec 2004 63 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki przedsięwzięcie określone we wniosku o udzielenie dofinansowania nie zostało zakończone, zostało zapewnione zabezpieczenie zwrotu udzielonego dofinansowania i innych należności Narodowego Funduszu, została zawarta umowa cywilno – prawna określająca warunki dofinansowania, zgodnie z wzorem stosowanym w Narodowym Funduszu. Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie Zasadniczym celem funkcjonowania wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej jest wspomaganie działalności w dziedzinie ochrony środowiska i gospodarki wodnej o znaczeniu i zasięgu regionalnym (wojewódzkim). Zakres działalności, na którą mogą być przeznaczone środki z wojewódzkich funduszy określa ustawa Prawo ochrony środowiska. Obejmuje on między innymi: realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami, realizację przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi, zapobiegania lub usuwania skutków zanieczyszczenia środowiska, w przypadku gdy nie można ustalić podmiotu za nie odpowiedzialnego, zadań służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikających z zasady zrównoważonego rozwoju, ustalonych w planach działalności wojewódzkich funduszy, w tym realizacji programów ochrony środowiska. W Funduszu obowiązują następujące formy dofinansowania: pożyczki, dotacje, dopłaty do kredytów bankowych. Dominującą formą pomocy finansowej ze środków Funduszu są oprocentowane pożyczki udzielane na preferencyjnych warunkach. Istnieją możliwości częściowego umorzenia udzielonych pożyczek. Czerwiec 2004 64 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Dotacje mogą być udzielane na proekologiczne zadania inwestycyjne i modernizacyjne realizowane przez jednostki sfery budżetowej, jednostki samorządów i inne jednostki organizacyjne prowadzące działalność w zakresie ochrony zdrowia, profilaktyki zdrowotnej, pomocy społecznej, oświaty i kultury. Powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej Środki gromadzone w powiatowych i gminnych funduszach są generalnie przeznaczone na wspomaganie ustalonych przez radę powiatu lub radę gminy przedsięwzięć ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w tym związanych z ochroną powierzchni ziemi, integrującą zadania ochrony przed odpadami. Cele wydatkowania wymienionych środków określa ustawa Prawo ochrony środowiska, a sposób dysponowania - ustawa o finansach publicznych1. 2. Fundacja EkoFundusz Zadaniem Fundacji jest dofinansowanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, mających istotne znaczenie w skali kraju lub regionu, a uznanych za priorytetowe przez społeczność międzynarodową. Za cel przyjęto także ułatwienie transferu na polski rynek najlepszych technologii z krajów-donatorów oraz stymulowanie rozwoju polskiego przemysłu ochrony środowiska. W statucie EkoFunduszu jako priorytetowe uznano pięć dziedzin ochrony środowiska, a mianowicie: ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminację niskich źródeł ich emisji, ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochronę zasobów wody pitnej, ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi, ochronę różnorodności biologicznej, gospodarkę odpadami i rekultywację gleb zanieczyszczonych. Czerwiec 2004 65 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie bezzwrotnych dotacji. Dotację mogą uzyskać jedynie projekty dotyczące inwestycji bezpośrednio związanych z ochroną środowiska, znajdujące się w fazie wdrożeniowej. Z pomocy EkoFunduszu mogą korzystać: przedsiębiorcy, samorządy, inne podmioty (instytucje charytatywne, wyznaniowe, społeczne organizacje ekologiczne itp.) nie będące przedsiębiorcami w myśl ustawy Prawo o działalności gospodarczej, to jest (Dz. U. Nr 101, poz. 1178). 3. Inne fundacje Agencja Rozwoju Komunalnego w Warszawie, Environmental Know-How Fund w Warszawie, Europejski fundusz Rozwoju Wsi Polskiej Counter-par Fund w Warszawie, Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej, Polska Agencja Rozwoju Regionalnego, Program Małych Dotacji GEF, Projekt Umbrella. 4. Fundusze ekologiczne Unii Europejskiej Fundusze Strukturalne Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej zaistniała możliwość finansowania inwestycji w ochronie środowiska z Funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności, a także finansowania Czerwiec 2004 66 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki inwestycji ze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Ramy przedsięwzięć inwestycyjnych finansowanych w przyszłości ze wspomnianych funduszy określa Narodowy Plan Rozwoju (2004—2006). Źródła finansowania związane z odpadami zostały określone w Sektorowym Programie Operacyjnym Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Dokument określa kierunki i wysokość wsparcia ze strony funduszy strukturalnych na realizację zamierzeń rozwojowych oraz jako podstawa inwestycji z Funduszu Spójności. W ramach Narodowego Planu Rozwoju w zakresie gospodarki odpadami wsparcie będzie przeznaczone w pierwszej kolejności na: budowę, rozbudowę i modernizację składowisk odpadów komunalnych, system selektywnej zbiórki odpadów, recykling i odzysk odpadów komunalnych, system zbiórki i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych. Powyższe kierunki realizowane będą głównie w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionu oraz Sektorowego Programu Operacyjnego Ochrona Środowiska i Gospodarka Wodna. Równolegle z realizacją sektorowych programów operacyjnych i programu regionalnego realizowane będą duże projekty współfinansowane z Funduszu Spójności. sektora nastąpi wsparcie gospodarki odpadami W ramach tego komunalnymi, mające na celu stworzenie systemów zbiórki, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów. W ramach tego priorytetu będą realizowane działania, służące stworzeniu zintegrowanego systemu gospodarki odpadami oraz działania związane z eliminacją zanieczyszczeń azbestem. 5. Banki, Inwestycje leasingowe Banki najbardziej aktywnie wspierające inwestycje ekologiczne: Bank Ochrony Środowiska S.A. – statutowo nałożony obowiązek kredytowania inwestycji proekologicznych Bank Gdański S.A. Czerwiec 2004 67 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki Bank Rozwoju Eksportu S.A. Polski Bank Rozwoju S.A. Instytucje leasingowe finansujące gospodarkę odpadami: Towarzystwo Inwestycyjno-Leasingowe EKOLEASING S.A. BEL Leasing Sp. z o.o. BISE Leasing S.A. XI. EDUKACJA EKOLOGICZNA Ważnym elementem realizacji programu ochrony środowiska jest szeroko pojęta edukacja ekologiczna prowadzone na różnych szczeblach. Program edukacji ekologicznej w gminie Wiskitki obejmuje: 1. Działania w szkołach wszystkich szczebli polegające na ich wsparciu merytorycznym i finansowym, a w szczególności: - opracowania szkolnych programów edukacji ekologicznej - wyjazdów dzieci i młodzież na „zielone szkoły” - rozwój i wspieranie szkolnych kółek o tematyce związanej z ochroną środowiska - organizacji międzyszkolnych konkursów, olimpiad, turniejów o tematyce ekologicznej - wyposażenie szkół w akcesoria i przedmioty dydaktyczne związane z tematyka ochrony środowiska - organizacja szkolnych akcji, happeningów, przedstawień związanych z ochroną środowiska 2. Promocję działań gminy w zakresie ochrony środowiska z udziałem organizacji pozarządowych, środków masowego przekazu i innych zainteresowanych podmiotów: - organizacja gminnych akcji promujących zasady zrównoważonego rozwoju promocja tzw. zachowań ekologicznych ogółu społeczeństwa - wspieranie transportu zbiorowego, promocja idei rozwoju ścieżek rowerowych. Czerwiec 2004 68 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki 3. Organizacja szkoleń, seminariów i konferencji, a także punktu informacyjnego dla przedsiębiorców. XII. UWARUNKOWANIA REALIZACJI PROGRAMU Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki realizowany będzie w oparciu o aktualnie obowiązujące w Polsce przepisy prawne, które w swej treści są zgodne z przepisami UE. Przewiduje się również konieczność dostosowania Programu do przyszłych zmian w prawodawstwie. Program w swych założeniach jest zgodny z II Polityką ekologiczną państwa, Polityką ekologiczną państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010 oraz Programem ochrony środowiska powiatu żyrardowskiego. Ważnymi elementami polityki ekologicznej gminy wpływającymi na realizację Programu są: uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, weryfikacja i realizacja zasad utrzymania czystości i porządku w gminach, realizacja zasad zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, ochrona obiektów cennych przyrodniczo ustalonych przez radę gminy, decyzje zezwalające na usuwanie drzew i krzewów. Ważnym elementem realizacji planu jest możliwość pozyskania funduszy na realizację założeń inwestycyjnych planu. Brak funduszy może nie tylko opóźnić realizację założeń ale również może spowodować rezygnację wykonania części inwestycji. Ważnym elementem realizacji Programu ochrony środowiska jest udział społeczeństwa na wszystkich etapach jego uchwalania i realizacji, a także wdrożenie programu edukacji ekologicznej w gminie. XIII. WDRAŻANIA I MONITORING PROGRAMU Zakłada się, że program będzie wdrażany zgodnie z przyjętymi założeniami, a środki na wdrożenie Planu pozyskiwane będą sukcesywnie z różnych źródeł. Przy wdrażaniu Programu planuje się czynny udział społeczeństwa gminy. Ważnym elementem realizacji przyjętych założeń jest podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców gminy. Czerwiec 2004 69 Program ochrony środowiska dla gminy Wiskitki W ramach monitoringu realizacji programu wykorzystane będą: - wskaźniki realizacji planu określone w rozdziale VIII - stała analiza wyników badań uzyskanych w trakcie prowadzenia Państwowego Monitoringu Środowiska - dane zgrupowane w bazach danych o środowisku zebrane w WIOŚ w Warszawie Delegatura w Płocku (dane o korzystaniu ze środowiska w zakresie emisji ścieków do wód i do ziemi, emisja zanieczyszczeń do powietrza, pobór wód) oraz bazy danych Marszałka Województwa w zakresie gospodarowania odpadami. Bezpośrednią odpowiedzialność za wdrażanie programu ponosi Wójt Gminy Wiskitki. Z wykonania programu Wójt Gminy sporządza co 2 lata raport, który przedstawia Radzie Gminy. Jednocześnie na koniec każdego roku przydzielony pracownik gminy będzie sporządzał sprawozdania z realizacji przyjętego w danym roku Planu, który będzie przedstawiał Wójtowi Gminy. Czerwiec 2004 70
