Wstęp - Gmina Małkinia Górna
advertisement
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 1. WSTĘP................................................................................................................................. 4 2. CHARAKTERYSTYKA GMINY MAŁKINIA GÓRNA .............................................. 5 2.1. Położenie geograficzne i rzeźba terenu.......................................................... 5 1.2. Budowa geologiczna gminy........................................................................... 6 1.3. Warunki klimatyczne ..................................................................................... 8 1.4. Formy użytkowania terenu ............................................................................ 9 2. ZASOBY I RÓŻNORODNOŚĆ PRZYRODNICZA GMINY MAŁKINIA GÓRNA12 2.1. Zasoby wodne .............................................................................................. 12 2.1.1. Wody powierzchniowe ......................................................................... 12 2.1.2. Wody podziemne .................................................................................. 13 2.2. Zasoby leśne................................................................................................. 14 2.3. Zasoby surowców mineralnych ................................................................... 16 2.3. Różnorodność przyrodnicza gminy Małkinia Górna ................................... 17 2.3.1. Krajobraz dolinny gminy ...................................................................... 17 2.3.2. Krajobrazy jezior gminy Małkinia Górna ............................................. 17 3.SYSTEM OBSZARÓW CHRONIONYCH W GMINIE ............................................... 18 3.1. Pomniki przyrody......................................................................................... 18 3.2. Korytarze ekologiczne ................................................................................. 18 4. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO............................................. 19 4.1. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego ............................................ 19 4.2. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych ......................... 20 4.3. Zanieczyszczenia powierzchni ziemi ........................................................... 21 4.4. Zagrożenia wynikające z „produkcji odpadów”. ......................................... 23 4.5. Zagrożenie wynikające z promieniowania niejonizującego. ....................... 23 4.6. Zagrożenia hałasem i wibracjami ................................................................ 24 4.7. Zagrożenia dla różnorodności biologicznej ................................................. 25 5. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA GMINY MAŁKINIA GÓRNA ..................... 26 5.1. System zaopatrzenia w wodę ....................................................................... 26 5.2. Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków ........................................................... 28 5.3. Składowiska odpadów stałych ..................................................................... 29 5.4. Zaopatrzenie w ciepło .................................................................................. 30 5.5. Elektroenergetyka ........................................................................................ 30 6. OCENA STANU ŚRODOWISKA-PODSUMOWANIE ............................................... 32 7. ANALIZA SWOT ............................................................................................................. 33 8. ZAMIERZENIA GMINY W ZAKRESIE OCHRONY WARTOŚCI I ZASOBÓW 36 ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO ............................................................................. 36 8.1. Ochrona wód ................................................................................................ 36 8.2. Ochrona powietrza atmosferycznego ........................................................... 37 8.3. Ochrona gleby .............................................................................................. 38 8.3. Możliwości walki z hałasem ........................................................................ 39 8.4. Postulaty powiększenia obszarów prawnie chronionych ............................. 39 8.4.1. Projektowany rezerwat przyrody „Bużysko”........................................ 39 8.4.2. Obszary Specjalnej Ochrony................................................................. 40 „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 8.5. Inne zamierzenia gminy w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego .. 41 8.5.1. Ochrona lasów ...................................................................................... 41 8.5.3. Ochrona przed powodzią ...................................................................... 42 9. UWARUNKOWANIA OPRACOWANIA PROGRAMU ............................................ 43 9.1. Analiza obowiązującego stanu prawnego oraz kierunków zmian wynikających z wymogu dostosowania polskiego ustawodawstwa do wymogów ustawodawstwa Unii Europejskiej. ..................................................................... 43 9.2. Stan i kierunki rozwoju gospodarczego ....................................................... 47 9.3. Założenia polityki ekologicznej państwa w odniesieniu do gminy ............. 50 10. CELE PROGRAMU I ZADANIA REALIZACYJNE ................................................ 52 10.1. Cele i zadania w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu ......................... 53 10.2. Cele i zadania w zakresie ochrony powietrza ............................................ 54 10.3. Cele i zadania w zakresie ochrony wód podziemnych, powierzchni ziemi i gleb ...................................................................................................................... 54 10.4. Cele i zadania w zakresie ochrony wód powierzchniowych ..................... 55 10.5. Cele i zadania w zakresie gospodarki odpadami ....................................... 56 10.6. Cele i zadania w zakresie edukacji ekologicznej ....................................... 56 10.7. Cele i zadania w zakresie monitoringu środowiska ................................... 57 11. HARMONOGRAM REALIZACJI ZADAŃ ............................................................... 58 11.1. Zadania samorządów gminnych w zakresie ochrony środowiska ............. 59 11.2. Finansowanie zadań ................................................................................... 68 11.2.1 Środki krajowe ..................................................................................... 68 11.2.2 Fundusze strukturalne Unii Europejskiej ............................................. 73 11.2.3 Inne instytucje wspierające .................................................................. 78 11.3. Zasady udzielania pomocy......................................................................... 78 12. MONITORING, ZARZĄDZANIE PROGRAMEM ................................................... 81 12.1. Mierniki oceny realizacji Programu........................................................... 81 12.2. Ocena stopnia realizacji programu............................................................. 82 13. NARZĘDZIA I INSTRUMENTY REALIZACYJNE PROGRAMU ....................... 83 13.1 Prawo ochrony środowiska i inne akty prawne niezbędne do realizacji Programu Ochrony Środowiska .......................................................................... 83 13.1.1 Ustawy ................................................................................................. 83 13.1.2 Rozporządzenia .................................................................................... 85 13.2. Obowiązujące dyrektywy w zakresie ochrony środowiska ....................... 91 13.3. Inne akty prawne ........................................................................................ 95 14. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ................................... 95 15. PIŚMIENNICTWO I MATERIAŁY WYKORZYSTANE DO OPRACOWANIA PROGRAMU....................................................................................................................... 102 „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 SPIS TABEL Tabela 1. Powierzchnie gruntów i użytków rolnych na terenie gminy Małkinia Górna (stan z 2003 r.) .................................................................................................................................... 10 Tabela 2. Podział własnościowy powierzchni leśnej na terenie gminy Małkinia Górna........ 14 Tabela 3. Typy siedliskowe lasu ............................................................................................. 15 Tabela 4. Klasy wieku drzew .................................................................................................. 16 Tabela 5. Źródła zanieczyszczenia powietrza ......................................................................... 20 Tabela 6. Dopuszczalna wartość stężeń wybranych zanieczyszczeń w glebie lub ziemi w mg/kg suchej masy (wyciąg z rozporządzenia [13].).............................................................. 22 Tabela 7. Wybrane wartości wielkości fizycznych i stężenie substancji w wodzie do picia i na potrzeby gospodarcze, wg rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 4 maja 1990 r. (Dz. U. Nr 35, poz. 205) .................................................................................... 26 Tabela 8. Wielkości poboru wody na poszczególnych ujęciach w gminie Małkinia Górna. . 27 Tabela 9. Harmonogram wdrażania Programu ....................................................................... 58 Tabela 10. Zadania własne gminy Małkinia Górna ................................................................ 61 Tabela 11. Zadania koordynowane dla gminy ........................................................................ 66 Tabela 12. Ogólny podział środków UE na pomoc strukturalną w latach 2000 – 2006......... 76 Tabela 13. Pomoc strukturalna UE oraz wspierające ją fundusze strukturalne ...................... 77 SPIS RYSUNKÓW RYS. 1. PROCENTOWY UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH FORM UŻYTKOWANIA TERENU ................................................................................................................................ 11 RYS 2. ROZKŁAD ŚRODKÓW Z FUNDUSZY STRUKTURALNYCH UE NA REALIZACJĘ CELÓW POLITYKI STRUKTURALNEJ W POLSCE ....................... 75 „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 1. Wstęp Konstytucja RP stwierdza, że ochrona środowiska przyrodniczego jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swoją politykę powinny zapewniać bezpieczeństwo ekologiczne współczesnym i przyszłym pokoleniom. Podstawę prawną niniejszego Programu stanowią przede wszystkim ustawy: - o samorządzie województwa - prawo ochrony środowiska W myśl wymienionych uchwał samorząd województwa zobowiązany jest do prowadzenia samodzielnej polityki rozwoju województwa, na którą w głównej mierze składa się racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a także obowiązek sporządzenia programu ochrony środowiska. Program ten ma określać cele, priorytety i działania ekologiczne i obejmować swoim zakresem rzeczowym następujące zagadnienia: ochronę środowiska przyrodniczego gospodarkę wodną gospodarkę leśną ochronę środowiska przed zanieczyszczeniami kształtowania świadomości ekologicznej propagowania proekologicznych form działalności gospodarczej Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. „Prawo Ochrony Środowiska” (Dz. U. 2001.62 poz. 627 z późn. zm.) nakłada na wszystkie szczeble administracji samorządowej obowiązek opracowania programów ochrony środowiska, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa. Program, a przede wszystkim proces jego tworzenia, powinien mobilizować podmioty gospodarcze, organizacje pozarządowe oraz szereg innych instytucji i organizacji do wspólnego precyzowania problemów, sposobu ich rozwiązywania oraz wyboru priorytetów w działaniach na rzecz ochrony środowiska. Powinien także stać się zaczątkiem funkcjonowania nowego i trwałego systemu zarządzania środowiskiem w gminie. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Realizacja „Programu Ochrony Środowiska dla gminy Małkinia Górna” pozwoli na osiągniecie trwałego, zrównoważonego rozwoju gminy, gdzie ochrona środowiska stanowi nierozłączną część procesów rozwojowych i jest rozpatrywana razem z nimi. 2. Charakterystyka gminy Małkinia Górna 2.1. Położenie geograficzne i rzeźba terenu Gmina Małkinia Górna znajduje się w północno-wschodniej części Polski, w pasie Nizin Mazowiecko-Podlaskich. Pod względem fizyczno-geograficznym (J. Kondracki) gmina położona jest na pograniczu dwóch makroregionów: Niziny Północnomazowieckiej i Niziny Środkowomazowieckiej i międzyregionów: Międzyrzecze Łomżyńskie i Równina Wołomońska, które oddzielone są od siebie Doliną Dolnego Bugu. Od wschodniej strony gminy znajduje się mezoregion Podlaski Przełom Bugu. W obrębie gminy wyróżnia się: wysoczyznę plejstoceńską wysoki poziom erozyjny doliny Bugu dolinę rzeki Bug Na południe od doliny rzeki Bug wysoczyzna plejstoceńska stanowi lekko falistą powierzchnię, która podnosi się stopniowo w kierunku południowo-wschodnim. Na północ od doliny Bugu wysoczyzna ta stanowi płaską równinę o nachyleniach powierzchni poniżej 2 %. Większe nachylenie zboczy, rzędu 5 % występuje w obrębie tzw. krawędzi ostrowskiej, stanowiącej formę marginalną, która ciągnie się w postaci płaskiego wału o asymetrycznych zboczach w kierunku północno-zachodnim. Wyrównana powierzchnia wysoczyzny plejstoceńskiej jest miejscami urozmaicana przez rozległe obniżenia terenu i niewielkie zagłębienia bezodpływowe pochodzenia glacjalnego, a także formy dolinne pochodzenia fluwialnego i fluwialno - denudacyjnego. Przykładem tego typu jest dolina rzeki Brok, w obrębie której wyróżniają się fragmenty wyższych akumulacyjnych tarasów plejstoceńskich, które wyniesione są do 3 m nad poziom holoceńskiego tarasu zalewowego. Wysoki poziom erozyjny doliny Bugu stanowi silnie zniszczona powierzchnia wysoczyzny polodowcowej. Poziom ten jest prawie płaską powierzchnią o niewielkich „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 deniwelacjach, wyniesioną od około 102-110 m n. p. m. Ponadto w jej obrębie występują niezbyt liczne i niewielkie formy wydmowe o wysokości względnej do około 5 m. Niższe tarasy doliny rzeki Bug tworzą dolinę o prawie jednakowej szerokości ograniczoną wyraźnie zaznaczającą się krawędzią. W obrębie tej doliny można wyróżnić plejstoceński taras akumulacyjny i holoceński taras zalewowy. Plejstoceński taras akumulacyjny stanowi płaską powierzchnię lekko nachyloną w kierunku rzeki, która jest dość dobrze rozwinięta na lewym brzegu doliny. Natomiast w obrębie płaskiej powierzchni holoceńskiego dna doliny licznie występują fragmenty starorzeczy, niekiedy podmokłe i silnie zabagnione. Gmina Małkinia Górna znajduje się między dopływami Bugu czyli między rzekami: Broczysko (Brok), Treblinka i Wielącz. Średnia wysokość terenu gminy wynosi 110-120 m n. p. m. Najwyższy punkt w części północnej znajduje się na terenie wału krawędzi ostrowskiej w okolicy miejscowości Żachy Pawły i położony jest na wysokości 128,4 m n.p.m. W części południowej gminy punkt ten znajduje się na jej południowo-wschodnim krańcu w sołectwie Poniatowo i położony jest na wysokości 137,2 m n.p.m. Najniżej położony punkt gminy Małkinia Górna zlokalizowany jest w okolicach miejscowości Kiełczew, w dolinie rzeki Bug, na wysokości ok. 97 m n.p.m. Zróżnicowanie wysokości terenu w obrębie gminy wynosi 40 m. 1.2. Budowa geologiczna gminy Obszar gminy znajduje się na Platformie Wschodnioeuropejskiej na pograniczu dwóch jednostek tektonicznych – Wyniesienia Mazursko-Suwalskiego i Obniżenia Podlaskiego. W budowie geologicznej terenu gminy biorą udział utwory czwartorzędowe (plejstoceńskie i holoceńskie), których szacunkowa miąższość wynosi od około 95 m (część południowa) do 160 m (część północna). Podłoże podczwartorzędowe zbudowane jest z osadów trzeciorzędowych wykształconych w postaci plioceńskich iłów zwięzłych i pylastych. Miąższość trzeciorzędu przekracza tu 50 m i pod nim zalega seria margli i wapieni górnokredowych. Występujące na terenie gminy przypowierzchniowe utwory czwartorzędowe można podzielić na dwie strefy gruntów: grunty nośne, grunty słabonośne. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Do strefy gruntów nośnych zalicza się osady plejstoceńskie (z okresu zlodowacenia środkowopolskiego) reprezentowane przez: utwory zastoiskowe, utwory akumulacji lodowcowej i wodno-lodowcowej, akumulacji czołowo-morenowej oraz utwory rzeczne. Do strefy gruntów słabonośnych zaliczane są najmłodsze osady czwartorzędowe holoceńskie, reprezentowane przez: utwory eoliczne, aluwialno- deluwialne, aluwialne oraz utwory bagienne. Utwory zastoiskowe – reprezentowane przez twardoplastyczne i półzwarte iły pylaste i gliny pylaste ciężkie zalegają w podłożu na głębokości od około 3 m do powyżej 4,5 m poniżej powierzchni terenu i występują lokalnie w obrębie wysoczyzny morenowej oraz wyższego poziomu erozyjnego doliny Bugu, gdzie przykryte są warstwą osadów akumulacji wodno-lodowcowej. Utwory akumulacji lodowcowej – reprezentowane są przez piaski gliniaste oraz głównie półzwarte i twardoplastyczne gliny piaszczyste, często z domieszką żwirków i kamieni lub też z drobnymi przewarstwieniami piaszczystymi. Występują na ogół na głębokości przekraczającej 4,5 m poniżej powierzchni terenu. Znajdują się w obrębie wysoczyzny i wyższego poziomu erozyjnego bezpośrednio od powierzchni terenu, bądź też w podłożu pod zmiennej miąższości warstwą utworów wodno-lodowcowych. Utwory akumulacji lodowcowej i wodno- lodowcowej – wykształcone są w postaci średniozagęszczonych i zagęszczonych piasków drobnych, średnich i grubych, często z domieszka żwirków i kamieni. Grunty te budują od powierzchni przeważającą część wysoczyzny i wyższy poziomu erozyjny, gdzie osiągają zmienną miąższość często przekraczającą 4,5 m. Utwory akumulacji czołowo- morenowej – charakteryzują się dużą zmiennością składu granulometrycznego (różnoziarniste piaski, żwiry i pospółki z lokalnym nagromadzeniem głazów i kamieni). Występują lokalnie w obrębie wysoczyzny budując piaszczysto-żwirowe pagórki morenowe. Utwory rzeczne – są to osady młodszego plejstocenu (z okresu zlodowacenia bałtyckiego) reprezentowane przez średniozagęszczone piaski drobne i średnie, często z domieszką żwirów lub drobnymi przewarstwieniami pyłów i żwirów. Grunty te budują wyższy taras akumulacyjny rzek Bug i Brok, gdzie miejscami przykryte są zmiennej miąższości warstwą osadów młodszych (holoceńskich). Miąższość plejstoceńskich osadów rzecznych przekracza z reguły 4,5 m. Występują tutaj także grunty słabonośne, czyli najmłodsze osady „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 czwartorzędowe holoceńskie, do których zaliczają się: utwory eoliczne, utwory aluwialnodeluwialne, utwory aluwialne oraz utwory bagienne. Utwory eoliczne – występują lokalnie na całym terenie gminy, głównie w postaci luźnych piasków drobnych, miejscami średnich budujących pojedyncze wydmy i wały wydmowe. Utwory aluwialno- deluwialne – budują dna płaskodennych i nieckowatych dolinek bocznych, obniżeń terenowych i zagłębień bezodpływowych, gdzie wykształcone są głównie jako piaski i pyły (grunty mineralne), często z domieszką części humusowych. Miejscami wykształcone są jako namuły piaszczyste i pylaste (grunty organiczne). Miąższość tych gruntów jest zróżnicowana i waha się od około 1,0 m do powyżej 4,5 m. Utwory aluwialne – reprezentowane są przez namuły piaszczyste i pylaste, piaski drobne, średnie i pylaste oraz pyły często piaszczyste (grunty organiczne i mineralne) budujące dna współczesnych dolin rzecznych Bugu i Broku. Miąższość ich jest na ogół dość znaczna i najczęściej przekracza 4,5 m. Utwory bagienne – występują w obrębie podmokłych obniżeń i dna doliny rzeki Bug. Są to przeważnie ciemnoszare i szaro-brunatne torfy niskie (w stropie niekiedy zmurszałe) o różnym stopniu rozkładu i zróżnicowanej miąższości. Utwory holoceńskie budujące dna dolin i obniżeń stanowią grupę gruntów małokorzystnych i niekorzystnych dla potrzeb budownictwa, w przewadze słabonośnych. 1.3. Warunki klimatyczne Według regionalizacji klimatycznej Polski (R. Gumiński) gmina Małkinia Górna znajduje się Dzielnicy Podlaskiej. Średnia roczna temperatura powietrza na terenie gminy wynosi około 7,1˚C. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec (18,2˚C), a najchłodniejszym styczeń (- 3,6˚C). Średnia amplituda roczna wynosi około 22˚C, a okres wegetacyjny trwa 200-210 dni. Liczba dni ciepłych ze średnią dobową temperaturą powyżej 15˚C wynosi 80-90, natomiast średnioroczna liczba dni przymrozkowych 122. Liczba dni mroźnych w ciągu roku wynosi około 50, z czego połowę stanowią dni bardzo mroźne z temperaturą poniżej – 10˚C. Średnie opady roczne wahają się w granicach 550 mm. Najkorzystniejsze warunki termiczne posiadają tereny dostatecznie przewietrzane, o głębokim zaleganiu wód gruntowych, szczególnie te, które pokryte są glebami o dużej zwięzłości, tj. utworami o dużej pojemności cieplnej (gleby gliniaste). „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Na terenach pokrytych utworami piaszczystymi, w okresie letnim, w warstwie przygruntowej powietrza, występować mogą podwyższone dobowe amplitudy temperatury. Okresowo gorszymi warunkami termicznymi charakteryzują się tereny narażone na występowanie wysokich stanów wód gruntowych. Najmniej korzystnymi warunkami termicznymi cechują się wilgotne doliny i obniżenia, zwłaszcza bezodpływowe. Narażone są one na występowanie wysokich dobowych amplitud temperatury w okresie lata oraz znacznych spadków temperatury zimą – z formowaniem się zastoisk mroźnego powietrza w dolinie Bugu włącznie. Na obszarach tych często notowane są przymrozki, a także inwersje temperatury utrudniające samooczyszczanie się atmosfery. Tereny leśne położone poza dolinami i obniżeniami charakteryzują się korzystnymi warunkami termicznymi, ze znacznie wyrównanym dobowym przebiegiem temperatury. Średnioroczna wilgotność powietrza na terenie gminy Małkinia Górna wynosi ok. 80 %. Najbardziej narażonymi na powstawanie zastoisk wilgotnego powietrza oraz mgieł są wilgotne doliny – zwłaszcza Bugu, głównie w miejscach o niedostatecznym przewietrzaniu. Tereny te posiadają niekorzystne warunki bioklimatyczne. Średnie roczne zachmurzenie gminy wynosi ok. 6,4 stopnia pokrycia nieba, tyle ile wynosi zachmurzenie dla terenu całej Polski. W skali rocznej wielkość opadu atmosferycznego wynosi ok. 540 mm. Najwyższe miesięczne sumy opadu obserwuje się w lipcu, najniższe natomiast w lutym. Na terenie gminy Małkinia Górna w ciągu roku notuje się najczęściej wiatry północnozachodnie, południowo-zachodnie oraz zachodnie, ukierunkowane głównie na rozległą dolinę Bugu. Z zachodu na wschód następuje nawietrzanie terenu, a w kierunku przeciwnym odpływ zanieczyszczonego powietrza. Przeważająca część gminy charakteryzuje się dostatecznym przewietrzaniem, przy czym nie występuje tutaj nadmierne nawietrzanie z uwagi na dość liczne kompleksy leśne. Grawitacyjny spływ powietrza w kierunku zachodnim, w warstwie przygruntowej, ograniczony jest w pewnym stopniu nasypami kolejowymi i drogowymi. 1.4. Formy użytkowania terenu „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Powierzchnia gminy Małkinia Górna wynosi 13 408 ha. Jest to gmina o charakterze wiejskim. Największe powierzchnie zajmują grunty orne, których powierzchnia wynosi 4 839 ha. Najbardziej korzystne dla rozwoju gospodarki rolnej są grunty mineralne klas bonitacyjnych II i III, na których znajdują się kompleksy pszenny dobry, pszenny wadliwy, a także kompleks żytni bardzo dobry. Na glebach klasy IV uzyskuje się nieco słabsze plony, a ich zbiór uzależniony jest od warunków atmosferycznych panujących w danym roku. Występują tutaj gleby kompleksu żytniego dobrego i żytniego słabego. Gleby najniższych klas bonitacyjnych, tj. V i VI występują głównie we wschodniej, środkowo-północnej i wschodnio-północnej części gminy oraz w niektórych fragmentach dolin rzecznych. Są gleby kompleksu żytniego słabego, zbożowo-pastewnego mocnego i zbożowo-pastewnego słabego. Spośród użytków zielonych, na terenie gminy, korzystniejsze warunki dla rozwoju funkcji rolniczej wykazują gleby klasy III i IV, zaliczane do użytków zielonych średnich. Obejmują one tereny łąk i pastwisk występujących w obrębie dolin, obniżeń i zagłębień terenowych o średniej wartości użytkowej. Tabela 1. Powierzchnie gruntów i użytków rolnych na terenie gminy Małkinia Górna (stan z 2003 r.) Grunty i użytki rolne Powierzchnia użytków rolnych ogółem Pow. użytków rolnych w gospodarstwach indywidualnych Grunty orne ogółem Grunty orne w gospodarstwach indywidualnych Sady ogółem Sady w gospodarstwach indywidualnych Łąki ogółem Łąki w gospodarstwach indywidualnych Pastwiska ogółem Pastwiska w gospodarstwach indywidualnych Lasy i grunty leśne ogółem Lasy i grunty leśne w gospodarstwach indywidualnych Pozostałe grunty i nieużytki ogółem Pozostałe grunty i nieużytki w gospodarstwach indywidualnych Razem Powierzchnia (ha) 8 338 7 434 4 839 4462 63 51 1 928 1 741 1 154 958 3 923 1 525 1 147 111 13 408 Źródło: Urząd Gminy „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 9% 29% 62% użytki rolne Lasy Pozostałe grunty i nieużytki Rys. 1. Procentowy udział poszczególnych form użytkowania terenu „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 2. Zasoby i różnorodność przyrodnicza gminy Małkinia Górna 2.1. Zasoby wodne 2.1.1. Wody powierzchniowe Pod względem hydrograficznym gmina Małkinia Górna leży w dorzeczu Bugu. Przez teren gminy przepływają również rzeki Broczysko (Brok) i Treblinka. Jednak mimo dobrze rozwiniętej sieci cieków wód powierzchniowych, obszar gminy charakteryzuje się utrudnionymi warunkami odwadniania. Wynikają one przede wszystkim z niewielkich nachyleń powierzchni, a także ze złego stanu technicznego urządzeń melioracyjnych. Część centralna oraz południowa odwadniana jest bezpośrednio do doliny rzeki Bug, część północna i północno-zachodnia odwadniana jest za pomocą bezimiennych cieków do rzeki Brok- prawobrzeżnego dopływu Bugu. Lokalny dział wód powierzchniowych pomiędzy zlewniami Bugu i Broku przebiega przez teren gminy w przybliżeniu z kierunku południowo- zachodniego na północno- wschodni. Generalnym odbiornikiem wszystkich wód jest rzeka Bug, która zbiera bezpośrednio lub za pośrednictwem rzeki Brok, cały nadmiar wód powierzchniowych z gminy Małkinia Górna. - Rzeka Bug przepływa przez gminę równoleżnikowo ze wschodu na zachód szeroką doliną (do około 5 km), w obrębie której obserwuje się występowanie starorzeczy częściowo wypełnionych wodą i podmokłych. Płynąca blisko północnej krawędzi doliny rzeka ma przebieg nieregularny i często meandruje tworząc pętle i zakola w wyniku niewielkiego spadku dna doliny. Bug jest rzeką o nieuregulowanym korycie, stąd też zarówno szerokość jak i głębokość koryta jest bardzo zmienna i na poszczególnych odcinkach wykazuje znaczne zróżnicowanie. W rejonie Małkini Górnej istnieje dużo rozlewisk i płycizn. Bug charakteryzuje się dużą zmiennością przepływów. Przy niskich stanach wody i małej prędkości przepływu tworzą się rozlewiska, w których ze względu na małe natlenienie wody procesy gnilne zostają zintensyfikowane. Przy stanach wysokiej wody, zanieczyszczenia zalegające w stojących wodach płycizn i rozlewisk zostają wymywane i powodują pogorszenie stanu czystości rzeki. Bug charakteryzuje się śnieżno- deszczowym ustrojem zasilania i dwoma wysokimi stanami wód: na wiosnę - w kwietniu (co związane jest z zasilaniem śnieżnym - roztopowym) oraz w miesiącach: czerwiec- lipiec (w związku z letnim maksimum opadów atmosferycznych). „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Największe wylewy Bugu występują w kwietniu i maju. Okresy niskiego stanu wód występują we wrześniu. Na obszarze gminy znajduje się kilka naturalnych zbiorników wody stałej. Największe jeziora znajdują się w południowej części gminy, w pobliżu miejscowości: Kiełczew (jezioro Glinki) i Treblinka (jezioro Bużysko). Zwierciadło wody gruntowej występuje na terenie gminy na różnych głębokościach. 2.1.2. Wody podziemne Obszar gminy jest średnio zasobny w czwartorzędowe wody gruntowe. Są to wody porowe. Ciągły poziom wodonośny o swobodnym zwierciadle wody utrzymuje się w utworach łatwo przepuszczalnych piaszczysto-żwirowych w południowej oraz północno-zachodniej części gminy. W utworach trudniej przepuszczalnych (enklawy w centralnej i wschodniej części gminy) poziom wodonośny może ulegać zakłóceniu, a zwierciadło wód może wykazywać napięcie. W znacznej części gminy pierwszy poziom wodonośny kształtuje się na wysokości poniżej 4 m p.p.t. Wahania roczne, w zależności od pory roku, mogą wynosić od 0,2 do 2 m. Wyższy poziom pierwszego zwierciadła wód obserwuje się w dolinach rzecznych i w ich otoczeniu. Głębokość zalegania kształtuje się na poziomie od 0 do 4 m p.p.t. W najniższych partiach dolin poziom wód dochodzi do powyżej 1 m p.p.t. Wahania roczne mogą wynosić od 0,5 do 1,5 m, dlatego w pobliżu cieków wodnych w okresie wiosennym (luty – kwiecień) występują liczne podtopienia łąk. W okresie letnim poziom wody gruntowej pierwszego poziomu znacznie opada. Skutkiem tego jest wysychanie niektórych, mniejszych cieków. Na terenie gminy został wyznaczony przez A. Kleczkowskiego czwartorzędowy Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 221 – Zbiornik Doliny Kopalnej Wyszków. Zbiornik ten obejmuje zachodnią część gminy. Ponieważ wody tego zbiornika są częściowo izolowane na jego obszarze wyznaczono Obszar Wysokiej Ochrony (OWO), nie wyznaczając Obszaru Najwyższej Ochrony (ONO). Miąższość warstwy wodonośnej wynosi na jego terenie od 20 do 40 m, a przewodność wynosi 15-30 m2/h. Zasoby tego zbiornika wynoszą 80 000 m3/d. Jest to zbiornik dwuwarstwowy. Najczęściej spotykana głębokość studni to 100 m p.p.t. Spływ wód do tego zbiornika następuje z kierunku północnego. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Oprócz zbiornika wód czwartorzędowych na terenie gminy występują utwory trzeciorzędowe, w których znajduje się Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 215 Subniecka Warszawska - Niecka Mazowiecka. Są to utwory miocenu i oligocenu przykryte przez półprzepuszczalne osady pliocenu i skomplikowane strukturalnie osady czwartorzędowe. Zbiornik ten obejmuje cały obszar gminy, jednak tylko część centralna tego zbiornika - 215A, nie znajdująca się na obszarze gminy, jest dostatecznie rozpoznana do planowania zagospodarowania zasobów i racjonalnej ochrony. Położony w granicach gminy zbiornik wykazuje bardzo skomplikowany system krążenia wód. Jest to zbiornik o średniej zasobności wód dyspozycyjnych, rzędu 250 000 m3/d. Moduł zasobowy jest niewielki (0,055 1/s km2). Wody tego zbiornika zostały zakwalifikowane do najlepszych klas czystości Ic oraz Ia, Ib. 2.2. Zasoby leśne Lesistość gminy Małkinia Górna stanowi 29 % ogólnej powierzchni gminy. Wskaźnik ten jest nieznacznie wyższy w stosunku do średniej krajowej (ok. 28,4 %). Powierzchnia ogólna lasów wynosi 3 890 ha, w tym 124 ha powierzchni przejściowej pozbawionej roślinności. Tabela 2. Podział własnościowy powierzchni leśnej na terenie gminy Małkinia Górna Lasy Powierzchnia lasów ( ha ) Lasy Państwowe Lasy niepaństwowe Razem 2 278 1 166 3 444 Powierzchnia przejściowa pozbawiona roślinności leśnej 13,1 110,0 123,1 Lasy Państwowe na terenie gminy położone są w 60 kompleksach. Największy z nich to kompleks o powierzchni ok. 1100 ha (Leśnictwo Biel i Dębniak), kilka kompleksów w granicach 200-300 ha (Leśnictwo Orło) oraz o powierzchni kilkunastu ha (Leśnictwo Orło, Dębniak). Lasy Niepaństwowe są bardzo rozdrobnione i położone wśród pól, co utrudnia prowadzenie racjonalnej gospodarki. Na terenie gminy głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna zwyczajna. Na siedliskach wilgotniejszych głównym gatunkiem jest olsza, w domieszkach występuje dąb, brzoza, świerk, grab, lipa, jawor, topola. Dominują siedliska borowe, przy czym decydujący udział ma bór świeży, a bór mieszany świeży zajmuje znaczącą powierzchnię tylko w „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 kompleksie północnym. Typy siedliskowe lasu z podziałem na własności przedstawia tabela 3. Tabela 3. Typy siedliskowe lasu Typy siedliskowe lasu Lasy Państwowe (%) Lasy niepaństwowe (%) Bór suchy - 4,9 Bór świeży 45 63,4 Bór Mieszany świeży 31 7,0 Bór Mieszany wilgotny 1 2,0 Las Mieszany świeży 8 0,9 Las świeży 8 - Las Mieszany wilgotny 4 1,5 Las wilgotny - 1,5 Olsy Jesionowe 3 - Olsy - 18,7 Do lasów traktowanych jako ochronne i posiadających odmienny tryb zagospodarowania należą trzy kompleksy położone na zachód od miasta Małkinia Górna. Są to lasy mające stanowić bazę wypoczynkową dla mieszkańców. Pod względem przydatności dla rekreacji można podzielić drzewostany na trzy grupy: w wieku do lat 40 – uprawy, zagajniki, drągowina – drzewostany nieodpowiednie dla wykorzystania rekreacyjnego, w wieku 40-80 lat – drzewostany wyrośnięte, z możliwością dobrej penetracji i dobrze naświetlonym wnętrzem lasu, w wieku powyżej 80 lat – drzewostany najbardziej atrakcyjne dla rekreacji. Na terenie gminy występują w przewadze drzewostany starsze- powyżej 40 lat, w tym znaczny jest udział drzewostanów powyżej 80 lat. Klasyfikację wiekową z podziałem na własność przedstawia tabela 4. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Tabela 4. Klasy wieku drzew Klasy wieku Lasy Państwowe (%) Lasy niepaństwowe (%) I 9 18 II 22 27 III 29 32 IV 20 9 V 12 3 VI 7 0 VII 1 0 pozbawione czasowo roślinności leśnej - 11 2.3. Zasoby surowców mineralnych Na terenie gminy Małkinia Górna występują surowce ilaste oraz surowce okruchowe zaliczane do surowców mineralnych. Surowce ilaste – to m.in.: gliny zwałowe oraz iły zastoiskowe. Iły zastoiskowe występują lokalnie, pod znacznym nakładem glin. Gliny zwałowe budują od powierzchni stosunkowo niewielkie obszary, nie są aktualnie eksploatowane i brak jest rozpoznania ich właściwości technicznych. Ogólnie gliny te nie stanowią surowca ceramicznego dobrej jakości, z uwagi na częste zanieczyszczenia margliste, przewarstwienia piaszczyste itp., a ich ewentualne wykorzystanie możliwe jest tylko na niewielką skalę. Surowce okruchowe – głównie są to piaski oraz lokalnie żwiry. Piaski występują na dość znacznych obszarach, eksploatowane są tylko w niewielkich ilościach na zaspokojenie potrzeb lokalnych. Obecnie surowiec ten eksploatowany jest w rejonie miejscowości Zawisty Podleśne. Wydobywane tu dla potrzeb budownictwa miejscowego piaski ze żwirem nie posiadają znaczenia przemysłowego z uwagi na małe zasoby i niezbyt wysoką jakość kruszywa. Żwir eksploatowany jest z wykopaliska we wsi Poniatowo, które posiada koncesje do 2015 r. Przewiduje się także utworzenie drugiego wykopaliska Poniatowo 1, które ma powstać w sąsiedztwie istniejącego. Zasoby złóż są już udokumentowane. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 16 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 2.3. Różnorodność przyrodnicza gminy Małkinia Górna 2.3.1. Krajobraz dolinny gminy Ten typ krajobrazu odgrywa znaczną rolę w strukturze i funkcjonowaniu całej przestrzeni przyrodniczej gminy Najbardziej zróżnicowana przestrzennie i środowiskowo jest Dolina Dolnego Bugu. Posiada ona międzynarodową rangę przyrodniczą, głównie ze względu na walory ornitologiczne i fitosocjologiczne. Cechuje ją zachowane naturalnie koryto rzeki, mielizny, skarpy, wyspy, a także starorzecza otoczone rozległymi łąkami i pastwiskami. Szata roślinna jest przekształcona w nieznacznym stopniu. Występują tu liczne gatunki roślin i zwierząt, wśród których duży jest udział gatunków rzadkich i chronionych. Rosną tu nadrzeczne łęgi, murawy kserotermiczne i łęgi przystrumykowe. 2.3.2. Krajobrazy jezior gminy Małkinia Górna Rejon jezior: Glinki i Bużysko porośnięty jest typową roślinnością nadwodną, szuwarami i zaroślami wierzb. Otaczają je wilgotne łąki oraz pastwiska. Często można tam spotkać migrujące ptaki wodno-błotne, tj. brodźce, gęsi, kaczki, łabędzie nieme i krzykliwe. W licznych starorzeczach gniazdują także rzadkie gatunki ptaków, do których zalicza się rybitwa czarna i białoskrzydła, rycyk, zielonka, a spośród roślinności objętych całkowitą ochroną: storczyk szerokolistny, grążel żółty, grzebienie białe. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 3.System obszarów chronionych w gminie 3.1. Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, np.: sędziwe i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, głazy narzutowe. Na terenie gminy Małkinia Górna nie ustanowiono pomników przyrody. 3.2. Korytarze ekologiczne Korytarze ekologiczne są to obszary węzłowe o wysokich wartościach przyrodniczych i walorach estetycznych krajobrazu, których zadaniem jest pozostawienie swobodnej dyspersji organizmów żywych, co w konsekwencji ułatwia swobodną wyminę genów między różnymi populacjami, wpływając na utrzymanie zróżnicowania pól genetycznych, a zatem na przetrwanie populacji w długiej perspektywie. Głównym korytarzem ekologicznym o znaczeniu międzynarodowym na terenie gminy Małkinia Górna jest fragment projektowanego powiększenia Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Węzły o znaczeniu lokalnym tworzą kompleksy leśne na północnymwschodzie i południu. Poprzez gminę przechodzi korytarz leśny łączący Puszczę Białą z terenami położonymi na wschód oraz na północ od gminy oraz korytarze dolin rzecznych Broku, Wielącza, Treblinki i dopływów Bugu. Dolina Bugu stanowi międzynarodowej rangi ostoję ptaków. W okresie wiosny i jesieni dolinę Bugu odwiedzają tysiące wędrownych gęsi, kaczek, czajek, batalionów, brodźców i biegusów. Zachowały się tu też liczne fragmenty roślinności o charakterze naturalnym i półnaturalnym. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 4. Zagrożenia środowiska przyrodniczego 4.1. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Jakość powietrza atmosferycznego jest jednym z zasadniczych elementów decydujących o funkcjonowaniu całego ekosystemu oraz kształtującym warunki życia człowieka. Zanieczyszczeniem powietrza nazywamy każdą podwyższoną ponad skład wzorcowy zawartość naturalnych składników lub jakąkolwiek zawartość składników obcych. Podstawowym czynnikiem wpływającym na jakość powietrza jest emisja antropogeniczna. Wpływ zanieczyszczeń powietrza na środowisko jest problemem bardzo ważnym, ze względu na powszechność tego zjawiska. Powietrze jest jedynym komponentem środowiska, który bezpośrednio łączy się z pozostałymi. W ten sposób powstaje złożony łańcuch szkodliwych efektów pośrednich mających wpływ na jakość wód powierzchniowych, podziemnych, gleby i roślinność oraz w końcowym efekcie na zdrowie człowieka. Do niekorzystnych zjawisk wymuszających działania w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem można zaliczyć: - emisję zorganizowaną pochodząca ze źródeł punktowych (przemysł, usługi, lokalne kotłownie, z ogrzewania budynków mieszkalnych), - emisję niezorganizowaną tj. emisję zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza bez pośrednictwa przeznaczonych do tego celu środków technicznych np. spawanie czy lakierowanie wykonywane poza obrębem warsztatu czy spalanie na powierzchni ziemi jak wypalanie traw itp., - emisję ze źródeł liniowych i powierzchniowych (drogi, parkingi). Źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza szerzej obrazuje tabela 5. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Tabela 5. Źródła zanieczyszczenia powietrza Źródło emisji Zanieczyszczenie Pył ogółem Spalanie paliw, unoszenie pyłu przez wiatr, pojazdy SO2 – dwutlenek siarki Spalanie paliw zawierających siarkę, procesy technologiczne NO - tlenek azotu Spalanie paliw i procesy technologiczne przy wysokiej temperaturze NO2 – dwutlenek azotu Spalanie paliw i procesy technologiczne NOx - suma tlenków azotu Sumaryczna emisja tlenków azotu (NO, NO2 CO - tlenek węgla O3 – ozon Powstaje podczas niepełnego spalania Powstaje naturalnie oraz z innych zanieczyszczeń (utleniaczy) Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego dla gminy są Zakłady Wełny Mineralnej ROCKWOOL POLSKA Sp. z o. o. w Małkini Górnej, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Zacisze”, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Małkinianka” w Małkini Górnej, a także lokalne piekarnie, kotłownie centralnego ogrzewania w obiektach użyteczności publicznej oraz kotłownie indywidualnych budynków i wzmożony ruch pojazdów na drogach wojewódzkich nr 677 i 694. Źródła tych zanieczyszczeń stają się szczególnie uciążliwe w miejscach zagęszczonej budowy i w okresie grzewczym. Związane jest to ze stosowaniem w kotłowniach jako opału węgla, który w procesie spalania uwalnia do atmosfery szkodliwe pyły, związki węgla i siarki. Ograniczenie emisji szkodliwych związków do atmosfery, a co za tym idzie poprawa stanu powietrza atmosferycznego jest możliwa dzięki zmianie paliwa węglowego na gaz ziemny i olej opałowy. 4.2. Zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych Głównym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie gminy Małkinia Górna są wody spływające z terenów upraw polowych, łąk, pastwisk, nawozy i środki ochrony roślin, a także odchody zwierzęce. W krajobrazie gminnym, bardzo często, w bliskim otoczeniu pól znajdują się liczne cieki, które nie są chronione żadnym pasem roślinności naturalnej. Takie naturalne filtry w postaci roślinności porastającej brzegi rowów, roślinności wilgociolubnej oraz lasów przyczyniają się do częściowego zatrzymania zanieczyszczeń spływających do wód powierzchniowych. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Istotnym źródłem zanieczyszczenia wód na terenie gminy Małkinia Górna jest komunalna oczyszczalnia biologiczna, z której ścieki odprowadzane są do starorzecza Bugu, gdzie okresowo przy wyższych stanach wody zanieczyszczenia te są wypłukiwane i przedostają się do rzeki. Ponadto do starorzecza Bugu odprowadzane są wody deszczowe, które niosą potencjalne zanieczyszczenia z terenu gminy. Obecnie wody rzeki Bug na odcinku Małkinia Górna – Brok są pozaklasowe (NON – nie odpowiadające obowiązującym normom, docelowo rzeka Bug została zaliczona do I klasy czystości), podobnie jak wody rzeki Brok (docelowo wymagana jest II klasa czystości). Poważnym zagrożeniem zarówno dla wód powierzchniowych jak też podziemnych są dysproporcje sieci wodociągowej do kanalizacyjnej oraz ścieki z gospodarstw rolnych. W większości przypadków ścieki te są gromadzone w nieszczelnych zbiornikach bezodpływowych, z których zanieczyszczenia przedostają się do wód powierzchniowych. Zanieczyszczenie wód pierwszego poziomu wodonośnego oraz obszarów źródłowych i cieków powodują nieczystości spływające z gruntów rolnych, wypłukiwanie zanieczyszczeń z nielegalnych wysypisk śmieci i nieszczelnych zbiorników bezodpływowych. 4.3. Zanieczyszczenia powierzchni ziemi Gleba należy do nieodnawialnych zasobów środowiska i spełniają szereg funkcji, przede wszystkim jako siedlisko wzrostu i rozwoju roślin i zwierząt, a także transformacji składników mineralnych i organicznych. Różne czynniki pochodzenia naturalnego oraz antropogenicznego wpływają na spadek urodzajności gleb, powodując ich degradację. Skutkiem ich działania jest obniżenie jakości i ilości próchnicy w glebach, zmiany kwasowości i struktury gleb, a w konsekwencji spadek zasobności i żyzności gleby. Zanieczyszczenie gleby oceniane jest głównie na podstawie zawartości metali ciężkich (ołowiu, kadmu, cynku, miedzi, niklu, rtęci i arsenu) w powierzchniowej, dwudziestocentymetrowej warstwie gruntu. Pośrednio, zanieczyszczenie gleby mierzy się również zawartością metali ciężkich, azotanów i pestycydów w jadalnych częściach roślin (świeże owoce, korzenie). Do czynników, które w największym stopniu wpływają na pogorszenie się stanu powierzchni ziemi są emisje pyłów i gazów ze źródeł przemysłowych i środków transportu, składowanie odpadów, chemizacja rolnictwa oraz niewłaściwe rolnicze użytkowanie gruntów. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Tabela 6. Dopuszczalna wartość stężeń wybranych zanieczyszczeń w glebie lub ziemi w mg/kg suchej masy (wyciąg z rozporządzenia [13]) Lp. Zanieczyszczenia Obszary prawnie chronione Grunty rolne, leśne i budowlane, Tereny komunikacyjne, przemysłowe i użytkowe Głębokość Głębokość Głębokość Głębokość 0,0 – 0,3 m 0,3-15,0 m 0,0-2,0m 2,0-15,0 m p.p.t. p.p.t. p.p.t. p.p.t. 1 Cynk 100 300 350 / 300* 1000 300/3000* 2 Kadm 1 4 5 / 6* 15 6/20* 3 Miedź 30 150 100 600 200/1000* 4 Ołów 50 100 100 / 200* 600 200/1000* 5 Benzyna ogólnie 1 1 5 / 375* 500 50/750* 6 Olej mineralny 30 50 200 /1000* 3000 1000/3000* 7 WA* 0,1 0,1 1 / 7* 200 10/250* 8 WWA** 1 1 20 / 40* 250 20/200* * - WA – suma węglowodorów aromatycznych; wodoprzepuszczalność graniczna: 1x10 –7 m/s ** - WWA – wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych * - grunt przepuszczalny/ grunt nieprzepuszczalny Poważne źródło zanieczyszczenia środowiska w gminie stanowił obecnie nieistniejący Zakład Wyrobów Azbestowych w Małkini Górnej. W latach 1992- 1998 zostały przeprowadzone badania gruntów i powietrza w celu udokumentowania zagrożeń wynikających z zanieczyszczenia środowiska przez azbest. Z przeprowadzonych badań wynika, że zanieczyszczenie gleb azbestem kształtowało się na średnim poziomie w porównaniu z pozostałymi zakładami azbestowo- cementowymi występującymi na terenie całego kraju. Zanieczyszczenia są większe na glebach otaczających zakład i zmniejszają się wraz ze wzrostem odległości od zakładu. Odpady produkcyjne zawierające azbest trwale zanieczyszczają środowisko, a stężenie azbestu w gruntach może ulec zmianie pod warunkiem przykrycia zanieczyszczonego gruntu czystą, nieskażoną glebą. Gleba zanieczyszczona powinna być wyłączona z użytkowania i odpowiednio zrekultywowana. Pozostawienie zanieczyszczonego gruntu może stać się poważnym źródłem niebezpiecznej i trwałej emisji zanieczyszczeń do „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 22 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 powietrza, a co za tym idzie, przyczynić się do wywołania licznych chorób wśród ludzi i innych organizmów żywych. 4.4. Zagrożenia wynikające z „produkcji odpadów”. Odpady powstające na terenach wiejskich są bardzo zróżnicowane pod względem pochodzenia oraz szkodliwości dla środowiska. Charakteryzują się także dużym rozproszeniem źródeł powstawania. Na obszarach o rozproszonej zabudowie rolniczej, źródeł powstawania odpadów jest tyle, ile zabudowań gospodarskich. Utrudnia to gromadzenie odpadów oraz ich zagospodarowanie lub utylizację. Intensywność powstawania odpadów komunalnych jest proporcjonalna do gęstości zaludnienia, a w przypadku odpadów przemysłowych do koncentracji przemysłu wytwarzającego odpady. Odpady przemysłowe bardzo często powstają w dużej masie i w wielu przypadkach niosą ze sobą ładunki niebezpieczeństwa ze względu na swoją toksyczność, łatwopalność, czy rakotwórczość. Szacuje się, że w ogólnej masie wytworzonych w ciągu roku odpadów przemysłowych ok. 1,5 % stanowią odpady szczególnie niebezpieczne dla zdrowia ludzi i organizmów żywych. Istotnym zagrożeniem związanym z produkcją odpadów jest powstawanie niekontrolowanych „dzikich” wysypisk. Ich skład jest różnorodny, często zawierający szkodliwe związki chemiczne pochodzące np. ze stosowania środków ochrony roślin, które mogą przenikać do gleby i wód powierzchniowych. Inne, niewielkie ilości odpadów, których skład nie stanowi zagrożenia dla środowiska, powodują zaśmiecanie krajobrazu, co w konsekwencji prowadzi do deformacji jego estetyki i naturalności. 4.5. Zagrożenie wynikające z promieniowania niejonizującego. Promieniowanie niejonizujace związane jest z występowaniem pól elektromagnetycznych. Do głównych źródeł powstawania pól elektromagnetycznych należą: - linie elektroenergetyczne i stacje transformatorowe, - obiekty radiokomunikacyjne, w tym: stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowej, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - stacje radiolokacyjne. Ryzyko związane z narażeniem na oddziaływanie pola elektromagnetycznego, występuje głównie podczas eksploatacji źródeł (urządzeń) wytwarzających energię elektromagnetyczną. Takie promieniowanie może występować wszędzie, w domu, w pracy, a nawet w miejscu wypoczynku. Według ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627) elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące stanowi uciążliwość dla środowiska. Zagadnienia dotyczące ochrony ludzi i środowiska przed niekorzystnym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych, oprócz prawa ochrony środowiska, są również regulowane przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, prawa zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi. Istotny wpływ na środowisko mają linie i stacje elektroenergetyczne o napięciach znamionowych równych co najmniej 110 kV i wyższych. 4.6. Zagrożenia hałasem i wibracjami Poważnym zagrożeniem dla środowiska życia człowieka jest emisja hałasu. Hałas według definicji „Prawa ochrony środowiska” (art. 3, pkt 5) rozumie się jako dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16.000 Hz, natomiast w rozumieniu potocznym hałasem jest niepożądany lub szkodliwy dźwięk spowodowany ludzką działalnością. Definicja ustawowa znacznie odbiega od potocznego rozumienia hałasu, gdyż według niej hałasem jest każdy dźwięk o wskazanej częstotliwości, niezależnie od źródła jego pochodzenia ani czasu trwania. Dopuszczalne poziomy hałasu wynoszą odpowiednio: - - dla terenów zabudowy mieszkaniowej: w dzień: 60 dB w nocy: 50 dB dla terenów domów opieki: w dzień: 55 dB w nocy: 45 dB Zgodnie z „Rozporządzeniem w/s ochrony środowiska przed hałasem i wibracjami”, tylko tereny upraw rolnych i lasy nie wymagają ochrony przed hałasem. Na terenie gminy Małkinia Górna można wyróżnić następujące kategorie hałasu: - hałas komunikacyjny, najbardziej uciążliwy dla mieszkańców, których posesje znajdują się bezpośrednio przy drogach powiatowych. Niekorzystnym zjawiskiem jest „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 rozwój budownictwa mieszkalnego wzdłuż dróg. Nowe budynki mieszkalne powinny być lokalizowane w pewnej odległości od ruchliwych tras komunikacyjnych, zarówno ze względu na ograniczenie wpływu hałasu na mieszkańców, jak i zanieczyszczenia powietrza, - hałas przemysłowy, występujący lokalnie i w warunkach gminy Małkinia Górna może być emitowany przez niektóre zakłady rzemieślnicze, naprawcze lub usługowe. Wibracje są drganiami wywoływanymi najczęściej przez pracujące maszyny lub pojazdy (samochody, pociągi) i przenoszonymi przez grunt na obiekty budowlane, ludzi i zwierzęta. Drgania są szkodliwe dla człowieka. Mogą także powodować osłabienie konstrukcji budynków i innych budowli. Ich szkodliwość zależy od natężenia oraz czasu trwania. 4.7. Zagrożenia dla różnorodności biologicznej Gmina Małkinia Górna charakteryzuje się dużą różnorodnością przyrodniczą ze względu na swoje położenie w Dolinie Dolnego Bugu. Obszary w obrębie gminy posiadają międzynarodową rangę przyrodniczą, głównie ze względu na walory ornitologiczne i fitosocjologiczne. Różnorodność przyrodnicza na terenie gminy jest zagrożona zwłaszcza przez: - niszczenie i wycinanie drzew, - polowanie, płoszenie i zabijanie dzikich zwierząt, niszczenie nor i legowisk zwierzęcych oraz gniazd, - prowadzenie odłowu ryb w sieci i wędkowanie w okresie od 1 maja do 31 lipca. - zanieczyszczanie wód, gleby i powietrza przez niewłaściwe gospodarowanie odpadami, - wydobywanie torfu, - niszczenie gleby lub zmianę sposobu jej użytkowania, - zakłócanie ciszy, - ruch pojazdów w miejscach objętych ochroną, - zmianę stosunków wodnych, - stosowanie nawozów. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 5. Infrastruktura techniczna gminy Małkinia Górna 5.1. System zaopatrzenia w wodę Właściwa gospodarka wodna powinna obejmować działania zmierzające do zwodociągowania jak największej liczby budynków mieszkalnych i gospodarstw wiejskich, celem poprawy jakości życia mieszkańców oraz stworzenia dogodniejszych warunków rozwoju działalności gospodarczej. Niezbędna jest także modernizacja istniejących ujęć wody w studniach kopalnych, systematyczna kontrola stanu technicznego urządzeń wchodzących w skład systemów zaopatrzenia w wodę (np. sieć rozdzielcza, zbiorniki wyrównawcze) oraz kontrola ilości dostarczanej wody do sieci, w celu ograniczenia strat wody. Woda przeznaczona do picia powinna odpowiadać ściśle określonym normom, które określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej. Tabela 7. Wybrane wartości wielkości fizycznych i stężenie substancji w wodzie do picia i na potrzeby gospodarcze, wg rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 listopada 2002r. (Dz. U. Nr 203, poz. 1718) Wskaźnik lub rodzaj zanieczyszczeń Barwa Jednostka Wartość dopuszczalna mg Pt/dm3 15 Mętność mg/ dm3 1 Odczyn pH 6,5-9,5 Azotany mg N/dm 501) mg Cl2/ dm3 0,1-0,3 Fluorki mg F/ dm3 1,5 Mangan mg Mn/ dm3 0,05 Chlorki mgCl / dm3 2501) Siarczany mg SO4/ dm3 2501) Twardość mg / dm3 601), 2)-5001) mg Fe/ dm3 0,2 Chlor wolnyy) Żelazo 1) Wartość powinna być uwzględniania przy ocenie agresywności korozyjnej. 2) Wartość zalecana ze względów zdrowotnych. x) Wartość oznaczana w punkcie czerpalnym u konsumenta. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Na terenie gminy Małkinia Górna funkcjonuje sieć wodociągowa obejmująca swym zasięgiem 11 sołectw: Małkinia Górna, Rostki Wielkie, Rostki Piotrowice, Zawisty Nadbużne, Zawisty Podleśne, Kańkowo, Przewóz, Klukowo, Sumiężne, Glina i Podgórze Gazdy. Wodociąg zasilany jest z ujęć wód podziemnych zlokalizowanych w: - Małkini Górnej- brak zatwierdzonych zasobów eksploatacyjnych, - Rostkach Wielkich- zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych w wysokości 27,0 m3/h, - Kańkowie o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnych w wysokości 70,0 m3/h. Pozwolenia wodnoprawne na pobór wód podziemnych i eksploatację ujęć określają wielkości poboru. Tabela 8. Wielkości poboru wody na poszczególnych ujęciach w gminie Małkinia Górna. Przepływ Małkinia Kańkowo Rostki Wielkie Qmaxh (m3/h) 58,0 53,0 27,0 Qmaxd (m3/d) - 622,0 201,0 737,6 485,0 153,0 Qśrd (m3/d) Na terenie gminy woda pobierana jest z trzech studni i uzdatniana na stacji uzdatniania wody, zgodnie z warunkami zawartymi w pozwoleniu nr: GPOS.I.4/6210/18/95, ważnym od 15.05.1995 r. do 31.12. 2013 r. Stopień zwodociągowania gminy wynosi ok. 50 %. Długość sieci wodociągowej to 687 km, długość przyłączy domowych – 26,7 km, a długość sieci rozdzielczej ma długość 42 km. Z sieci korzysta 8 424 osoby. Łączna ilość wody pobranej z ujęć w gminie i dostarczona do odbiorców wynosi 388,2 tys. m3, natomiast łączna dostawa do odbiorców wynosi 218,7 tys. m3. Technologia stacji wodociągowej oparta jest na dwustopniowym tłoczeniu wody z uwzględnieniem jej uzdatniania konwencjonalną metodą odżelaziania i odmanganiania w filtrach zamkniętych. Stan techniczny i sanitarny ujęcia nie budzi zastrzeżeń. Jakość wody jest dobra. Niezależne ujęcie wody dla celów przemysłowych i socjalno-bytowych zlokalizowane jest na terenach zakładu ROCKWOOL Polska Sp. z o.o. Składa się ono z dwóch studni głębinowych w ilości Qśrh=31,4 m3/h i Qmaxh=36,8 m3/h przy zasobach „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 eksploatacyjnych studni nr 1 wynoszących Q=48,0 m3/h oraz dla studni nr 2 wynoszących Q=60,0 m3/h. Od każdej studni ustanowiona jest strefa ochrony bezpośredniej w odległości 8-10 m. 5.2. Kanalizacja i oczyszczalnie ścieków W gminie sieciowy system odprowadzania ścieków istnieje tylko w miejscowości Małkinia Górna. Odprowadzanie ścieków odbywa się poprzez system kanalizacji ogólnospławnej do dwóch oczyszczalni: oczyszczalni biologicznej typu „BIOBLOK”, o przepustowości 550 m3/d, oczyszczalni biologicznej ze złożem biologicznym i z osadnikiem Imhoffa, o przepustowości 200 m3/d. Istniejąca oczyszczalnia położona jest w Małkini Górnej po prawej stronie linii kolejowej (Warszawa- Białystok) na obszarze znajdującym się w stosunkowo niewielkiej odległości od wykształcającego się centrum miejscowości i od ul. Nurskiej, stanowiącej główną oś komunikacyjną. Obszar oczyszczalni jest ogrodzony i graniczy od strony północnej z terenem Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej. Oczyszczalnia posiada zhermetyzowaną stację zlewną ścieków dowożonych taborem asenizacyjnym. Oczyszczalnia typu „BIOBLOK jest umieszczona w budynku, ograniczając w ten sposób uciążliwość obiektu dla otoczenia. Głównym odbiornikiem ścieków oczyszczonych jest starorzecze rzeki Bug. W Małkini Górnej na terenach zakładu ROCKWOOL Polska Sp. z o. o. zlokalizowana jest także oczyszczalnia, która eksploatowana jest dla potrzeb przemysłowych i socjalnobytowych tego zakładu (Decyzja Urzędu Wojewódzkiego w Ostrołęce z dnia 16 września 1998- ważna do 30 września 2003 r.). Odprowadzanie ścieków i wód deszczowych odbywa się poprzez rowy melioracyjne do rzeki Bug. Większość ścieków gromadzona jest w szczelnych zbiornikach bezodpływowych, a następnie wywożonych do oczyszczalni. Jest to zjawisko dosyć powszechnie stosowane ze względu na niski koszt inwestycyjny przy budowie takiego szamba. Inwestycja ta posiada jednak wiele wad, do których należą: „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - wysokie koszty dowozu ścieków do oczyszczalni (wyspecjalizowany sprzęt oraz uprawnienia osób do przewozu nieczystości), - uciążliwość w eksploatacji, - trudności z uzyskaniem właściwej szczelności zbiornika (większość zbiorników na terenie gminy nie funkcjonuje prawidłowo, mają nie uszczelnione podłoże), - możliwość niekontrolowanych zrzutów ścieków do środowiska, - brak właściwego nadzoru sanitarnego, W ostatnim roku tylko z oczyszczalni ścieków, z terenu gminy odprowadzonych zostało 156 tys. m3 ścieków. 5.3. Składowiska odpadów stałych Główną zasadą działania wszelkich instalacji emitujących zanieczyszczenia do środowiska (w tym składowisk odpadów) powinna być szeroko pojęta zasada ochrony środowiska, polegająca na racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu jego zasobami zgodnie z zasadą zrównoważonego ekorozwoju, przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom oraz przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego. Szacunkowa ilość wytwarzanych odpadów komunalnych w ciągu roku na terenie gminy Małkinia Górna kształtuje się na poziomie 10 000 Mg/rok. Z kolei ilość powstających odpadów przemysłowych wynosi ok. 15 000 Mg/rok. Sposób gospodarowania odpadami w gminie reguluje uchwała Rady Gminy Małkinia Górna z dnia 27 marca 1997 roku w sprawie ustalenia szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku na terenie gminy. Na terenie gminy w Zawistach Podleśnych (częściowo na terenach wsi Rostki Wielkie) od 1989 r. funkcjonuje gminne wysypisko odpadów stałych o powierzchni całkowitej 5,11 ha, w tym powierzchnia użytkowa to 3,55 ha. Składowisko nie posiada zabezpieczenia podłoża. Dla celów monitoringu powstających z wysypiska odcieków założono 2 sztuki piezometrów. Obiekt jest eksploatowany nadpoziomowo, składowane odpady są okresowo izolowane warstwą piasku oraz stabilizowane przez ugniatanie. Obecnie zapełnienie wysypiska wynosi 27 %. Ilość odpadów stałych wywiezionych na wysypisko w roku 2003 wyniosła 170 120 m3. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 W miejscowym planie ogólnym gminy Małkinia Górna została wyznaczona strefa ochrony sanitarnej wokół wysypiska, która wynosi 500 m. Planowany rok zamknięcia składowiska wyznaczono na 2030. Na terenie gminy usytuowane jest również składowisko odpadów produkcyjnych zakładu ROCKWOOL Polska eksploatowane od 1987 r. Zlokalizowane jest ono we wsi Rostki Wielkie, w granicach ogrodzenia zajmuje powierzchnię 10 ha. Rocznie na składowisku składuje się ok. 10 000 Mg odpadów produkcyjnych. 5.4. Zaopatrzenie w ciepło W ostatnich latach preferuje się zastąpienie w lokalnych systemach grzewczych paliw stałych, przez ekologiczne paliwa ciekłe, takie jak olej opałowy lekki. Można przypuszczać, że w najbliższym okresie zapotrzebowanie na energię cieplną do celów grzewczych będzie ulegało zmniejszeniu. Wiąże się to z prowadzeniem modernizacji instalacji centralnego ogrzewania w automatyzacja budynkach urządzeń w wielorodzinnych węzłach (montaż cieplnych, zaworów montaż termostatycznych, podzielników cieplnych), modernizacją budynków (wymiana okien na szczelne, wykonanie termoizolacji ścian). Przyjmuje się natomiast, że zapotrzebowanie na ciepłą wodę będzie się utrzymywać na tym samym poziomie. Na terenie gminy Małkinia Górna nie ma zlokalizowanych sieci magistralnych gazu ziemnego. Brak jest także centralnego systemu grzewczego obsługującego poszczególne miejscowości. Zaopatrzenie w ciepło odbywa się z indywidualnych kotłowni opalanych węglem i drewnem. 5.5. Elektroenergetyka Głównym węzłem systemu elektroenergetycznego dla terenu gminy Małkinia Górna jest Główny Punkt Zasilania (GPZ) zlokalizowany w Małkini Górnej. GPZ zasilany jest przelotowo przez cztery linie napowietrzne 110 kV z kierunków GPZ Wyszków, Węgrów, Ostrów Mazowiecka i Czyżew. Z GPZ w Małkini Górnej wyprowadzone są promieniowo linie napowietrzne średniego napięcia SN- 15 kV w kierunku poszczególnych miejscowości gminy. Występujące na terenie gminy linie energetyczne SN- 15kV i nN-0,4 kV to linie napowietrzne na słupach żelbetowych i drewnianych z przewodami AFL-70, 50, 35 mm 2 ze stacjami transformatorowymi 15/0,4kV słupowym. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Istniejąca sieć elektroenergetyczna jest rozprowadzona po terenie gminy w sposób dostateczny i w pełni zaspokaja zapotrzebowanie odbiorców pod względem mocy i niezawodności zasilania. Eksploatacja sieci leży w gestii Rejonu Energetycznego w Wyszkowie a w południowej części terenu Gminy- w gestii Regionu Energetycznego w Sokołowie Podlaskim. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 6. Ocena stanu środowiska-podsumowanie Ogólnie stan środowiska przyrodniczego w gminie Małkinia Górna można określić jako dobry, ze względu na: - dominujący wiejski charakter - brak wielkiego przemysłu - występowanie obszarów cennych przyrodniczo - duża ilość lasów i terenów rolniczych Gmina Małkinia znajduje się w regionie o małym stopniu przekształcenia środowiska przyrodniczego. Położona jest w widłach rzek Bug i Brok, a na jej terenie istnieją fragmenty dużego kompleksu leśnego – Puszcza Biała. Gmina charakteryzuje się dużą różnorodnością przyrodniczą. Znaczny wpływ na zanieczyszczenie atmosfery mają jednak gazy i pyły napływające z obszarów sąsiadujących, np. Zespół Elektrociepłownia „Ostrołęka” oraz drogi o dużym natężeniu ruchu. Lokalnie dużą uciążliwość dla gleb i powietrza atmosferycznego stanowią skażenia azbestem. Niekorzystne oddziaływanie mają również „dzikie” wysypiska. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 7. Analiza SWOT Mocne strony: - przynależność gminy do funkcjonalnego obszaru „Zielone Płuca Polski”, - dobrze rozwinięta sieć powiązań przyrodniczych z takimi terenami jak Puszcza Biała i Dolina Dolnego Bugu, - wysoka różnorodność biologiczna: występowanie wielu gatunków i siedlisk rzadkich o ponadregionalnej randze przyrodniczej, - dobry stan zdrowotny lasów, - niewielkie zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego pyłami, dwutlenkiem siarki, tlenkami azotu, - niska zawartość metali ciężkich w glebach użytków rolnych (zawartość naturalna), - niski poziom chemizacji rolnictwa, - brak przemysłu degradującego środowisko, - nieagresywna w stosunku do środowiska tradycyjna forma gospodarowania, - korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa ekologicznego i integrowanego, - stopniowa ekologizacja gospodarki leśnej, - dobrej jakości gleby nadające się pod uprawy, - dobry stan techniczny urządzeń wodociągowych. Słabe strony: - duża ilość wyrobów zawierających azbest, zainstalowanych w obiektach budowlanych (eternitowe dachy), - zanieczyszczenie gleby i powietrza azbestem w wyniku działania nieczynnego Zakładu Azbestowo-Cementowego w Małkini Górnej, - brak infrastruktury zaopatrującej w gaz ziemny, - niski stopień zwodociągowania gminy, - niski stopień skanalizowania gminy, - występowanie „dzikich” wysypisk, - brak rekultywacji nieczynnych wyrobisk piasku i żwiru, - przecięcie licznych korytarzy ekologicznych przez drogi wojewódzkie. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Szanse: - utworzenie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego w dolinie rzeki Bug z rezerwatem „Bużysko” i włączenie terenów gminy do Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCh), - projektowane włączenie do systemu Natura 2000 poprzez utworzenie Specjalnego Obszaru Ochrony (SOO) nr 89 – Puszcza Biała oraz Specjalnego Obszaru Ochrony (SOO) nr 94 – Dolina Dolnego Bugu, - wdrażanie nowoczesnych przepisów ochrony przyrody i środowiska, z uwzględnieniem przepisów związanych z koniecznością wykonywania ocen oddziaływania inwestycji na środowisko i monitoringu stanu środowiska, - wprowadzanie kredytów preferencyjnych, ulg podatkowych, dotacji z budżetu państwa w celu finansowania inwestycji i działań proekologicznych, - wprowadzanie prawnych nakazów opracowywania programów ochrony środowiska przez jednostki administracji samorządowej, - możliwość uzyskiwania dotacji i pożyczek z funduszy krajowych i zagranicznych na inwestycje zmniejszające uciążliwość gospodarki dla środowiska oraz na rozwój infrastruktury, - wdrożenie instrumentów prawno- ekonomicznych mobilizujących do realizacji inwestycji prośrodowiskowych wynikających ze strategii krajowych oraz przyjętych zobowiązań międzynarodowych, - możliwość objęcia ochroną prawną nowych siedlisk i stanowisk występowania gatunków cennych w skali europejskiej, - wzrost krajowego i zagranicznego popytu na „zdrową żywność”, - rozwój różnych form rekreacji np. agroturystyki, bezpiecznych dla środowiska przyrodniczego. Zagrożenia: - brak skutecznych przepisów z zakresu budownictwa i zagospodarowania przestrzennego zabezpieczających krajobraz przed degradacją, - występujące opóźnienia w przygotowaniach nowych aktów prawnych i przepisów wykonawczych dotyczących ochrony środowiska, - słaba koniunktura gospodarcza w kraju i regionie, - niewykorzystywanie środków pomocowych Unii Europejskiej, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - nieskuteczna polityka rolna państwa, nieumiejętne korzystanie z instrumentów polityki rolnej, - wolno postępujący wzrost świadomości społecznej dotyczącej konieczności zagospodarowywania odpadów w sposób przyjazny dla środowiska, - zagrożenia powodziowe. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 8. Zamierzenia gminy w zakresie ochrony wartości i zasobów środowiska przyrodniczego 8.1. Ochrona wód Zasady ochrony i gospodarowania wodami powierzchniowymi i podziemnymi określa Ustawa z dn. 18.07.2001 r. Prawo Wodne (Dz. U. Nr 115/2001, poz. 1229). Ochrona wód zgodnie z ustawą polega na: unikaniu, eliminacji i ograniczaniu zanieczyszczeń wód, w szczególności zanieczyszczeniem substancjami wyjątkowo szkodliwymi dla środowiska wodnego oraz zapobieganiu niekorzystnym zmianom naturalnych poziomów wody. Na terenie gminy biorą swój początek liczne drobne cieki zasilające Bug. Z tego względu należy chronić obszary źródliskowe, poprzez nie lokalizowanie w ich otoczeniu obiektów mogących zanieczyścić wody cieków tj. gospodarstwa hodowlane, wysypiska odpadów, cmentarze itp. W celu ochrony wód podziemnych na fragmencie gminy GZWP nr 221 – Zbiornik Doliny Kopalnej Wyszków został wyznaczony Obszar Wysokiej Ochrony (OWO), który nie został jeszcze usankcjonowany prawnie. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, z dnia 5 listopada 1991r., w sprawie zasad ustanawiania stref ochronnych źródeł i ujęć wody (Dz. U. Nr 116, poz. 504) strefy ochronne wytycza się dla źródeł i ujęć wody służących dla zbiorowego zaopatrywania ludności w wodę do picia i potrzeb gospodarstw domowych oraz do produkcji artykułów żywnościowych i farmaceutycznych. Teren ochrony bezpośredniej ujęcia wód podziemnych obejmuje grunty, na których jest usytuowane ujęcie wody oraz otaczający je pas gruntu o szerokości od 8 m do 10 m przy studniach wierconych, licząc od zarysu budowli i urządzeń służących do poboru wody. Na terenach ochrony bezpośredniej zabrania się użytkowania gruntów do celów nie związanych z eksploatacją ujęcia wody, natomiast wymaga się zazielenienia tego terenu i ogrodzenia. Na terenie ochrony bezpośredniej należy zapewnić: - odprowadzenie wód opadowych w taki sposób, aby nie przedostały się do urządzeń poboru wody, - zagospodarowanie terenu zielenią, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - szczelne odprowadzanie ścieków sanitarnych ze strefy ochronnej oraz z urządzeń sanitarnych przeznaczonych do użytku pracowników ujęcia, - ograniczenie do minimum przebywania na terenie ujęcia osób nie zatrudnionych, - stałą konserwację obudów studni, tak aby w ich wnętrzu nie gromadziła się woda deszczowa, - zlikwidowanie studni eksploatowanych w sposób nieprawidłowy, aby nie stanowiły zagrożenia dla użytkowanych warstw wodonośnych, - dokończenia budowy sieci wodociągowej w Daniłówce I, zasilanej w wodę z ujęcia w Kańkowie, - zweryfikowania projektów w/w systemów wodociągowych i programów realizacji inwestycji pod kątem zapewnienia powiązań między poszczególnymi systemami, - racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi, - prowadzenia okresowych intensyfikacji wymian instalacji wodociągowych i renowacji sieci, a także ewentualnych modernizacji przestarzałych i wyeksploatowanych urządzeń uzdatniania wody. Ze względu na wymóg realizacji zadań obrony cywilnej przyjmuje się obowiązek wyznaczenia na etapie sporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego rezerw terenowych (bez względu na typ zabudowy) pod budowę awaryjnych ujęć wody. Odległość studni od budynków nie może przekraczać 800 m. 8.2. Ochrona powietrza atmosferycznego Zgodnie z definicją zawartą w Ustawie „Prawo Ochrony Środowiska” art. 85, ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, poprzez: - utrzymanie poziomu substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach, - zmniejszenie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Szczególne znaczenie konieczności ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami wynika z faktu, że oddziałują one bezpośrednio na zdrowie człowieka, organizmy żywe, roślinność, wody, gleby, a także zabytki i budowle. Ponadto są to zanieczyszczenia, które łatwo „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 przenoszą się nawet na duże odległości, oddziałują na zmiany klimatu wywołując niekorzystne procesy w ochronnej warstwie ozonowej. Główne źródło zanieczyszczeń powietrza na tym terenie stwarza ruch komunikacyjny, a także zakłady przemysłowe emitujące zanieczyszczenia do atmosfery. W celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń należy określić program działań, który będzie obejmował: ścisłe przestrzeganie przepisów o ochronie atmosfery w przypadku prowadzenia - nowych inwestycji, zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza ze źródeł gospodarstw domowych - polegające na zastąpieniu węgla kamiennego innymi nośnikami energii ( gaz ziemny, olej opałowy), lokalizowanie zabudowy mieszkalnej w pewnej odległości od tras komunikacyjnych - o dużym nasileniu ruchu, prowadzenie prac remontowych i modernizacji dróg sprzyjające poprawie płynności - ruchu. rozszerzenie - monitoringu powietrza poprzez zwiększenie liczby stanowisk pomiarowych SO2, NOx, ozonu, pyłu zawieszonego. 8.3. Ochrona gleby Ochrona gleb polega przede wszystkim na wyeliminowaniu czynników, które powodują zanieczyszczenie i degradację oraz na racjonalnym gospodarowaniu. Do działań zmierzających do utrzymania dobrego stanu gleb należą: - ograniczenie przeznaczenia gruntów na cele nierolnicze i nieleśne –ochrona ilościowa, - wzrost świadomości ekologicznej społeczeństwa, - propagowanie rolnictwa ekologicznego, - rekultywacja gleb i gruntów zdegradowanych, - prowadzenie edukacji ekologicznej, - wyeliminowanie czynników wpływających na degradację gleby, jak np.: „dzikie” wysypiska, oraz emisja przemysłowa i komunalna. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 8.3. Możliwości walki z hałasem Szczegółowe działania zmierzające do ograniczania przenikania hałasu do środowiska prowadzi się poprzez ograniczenie emisji akustycznej podstawowych źródeł hałasu, a w szczególności komunikacji samochodowej. Do najważniejszych metod należą: - poprawa jakości nawierzchni jezdni w ramach prowadzonych prac remontowych, - ograniczenia prędkości ruchu pojazdów, - zmianie organizacji ruchu, - stosowanie ekranów akustycznych w postaci naturalnych lub sztucznych przeszkód, które zakłócają propagację fali akustycznej na drodze pomiędzy źródłem a punktem obserwacji, - odpowiednie kształtowanie bryły powstających budynków oraz zwiększenie izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych budynków, a w szczególności w stolarce okiennej. 8.4. Postulaty powiększenia obszarów prawnie chronionych Ze względu na wysokie walory środowiska przyrodniczego oraz przyrodniczokrajobrazowego gminy Małkinia Górna proponuje się wprowadzenie, zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody z dn. 16 października 1991 r. (Dz. U. Nr 114/1991, poz. 495, z późn. zm.), nowych form ochrony przyrody. 8.4.1. Projektowany rezerwat przyrody „Bużysko” Do ochrony w formie rezerwatu faunistycznego kwalifikuje się teren Jeziora Bużysko w południowej części gminy w pobliżu miejscowości Borowe, Prostyń, Treblinka. Celem utworzenia rezerwatu jest ochrona dużego starorzecza Bugu o bogatej awifaunie łącznie z przylegającymi szuwarami, łąkami i pastwiskami. Projektowany rezerwat „Bużysko” jest jednym z kilkunastu rezerwatów przyrody zaprojektowanych w dokumentacji Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje jedno z najciekawszych i największych pod względem faunistycznym, florystycznym i krajobrazowym nadbużańskich starorzeczy. Równie cenne – szczególnie pod względem ornitologicznym – są przylegające do starorzecza kompleksy łąk i pastwisk, z licznie występującymi rzadkimi gatunkami ptaków, tj.: bekas, dubelt, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 rycyk, brodziec 39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 krwawodzioby i in. Objęcie tego fragmentu doliny Bugu skuteczną ochroną, przyczyni się do zachowania jednego z najciekawszych fragmentów tej rzeki. Znaczną powierzchnie na terenie gminy zajmują zbiorowiska wodne i szuwarowe. Łącznie wyróżniono 23 zbiorowiska, w tym 4 wodne, 10 szuwarowych, 4 łąkowe, 1 torfowiskowe, 1 zaroślowe, 1 leśne oraz 2 zbiorowiska chwastów segetalnych. Ze zbiorowisk wodnych występujących w starorzeczu Bugu, na podkreślenie zasługuje zespół osoki aleosowatej, który zajmuje duże powierzchnie. Równie znaczne powierzchnie zasiedla zespół grążela żółtego i grzebieni białych. W mniejszych ilościach występuje zespół oczeretu jeziornego, który zajmuje zazwyczaj brzegi starorzecza. Ze zbiorowisk szuwarowych, największe powierzchnie zasiedla szuwar wielkomanowy, występujący w obniżeniach terenu i na brzegach „Bużyska”. W pobliżu brzegów, ale przy większej głębokości wody, występuje szuwar pałki szerokolistnej oraz skrzypu bagiennego. Zarówno na brzegach starorzecza jak też w bardziej wilgotnych lub zabagnionych zagłębieniach terenu można spotkać zespoły turzycy zaostrzonej. Pozostałe zbiorowiska szuwarowe są zazwyczaj nieliczne i nie zajmują większych powierzchni. Ze zbiorowisk trawiastych powierzchniowo dominują łąki kaczeńcowe, trzęśliściowe oraz rajgrasowe, występujące na glebach umiarkowanie wilgotnych. Ze względu na podsiew traw, nawożenie oraz inne zbiegi gospodarcze, zbiorowiska łąkowe są pod względem składu florystycznego zniekształcone. Zbiorowiska leśne są reprezentowane tylko przez jeden zespół- ols porzeczkowy- występujący na niewielkiej powierzchni we wschodniej części projektowanego rezerwatu. Są to drzewostany w większości młode, bez wykształconej, typowej dla olsów, struktury kępowej. 8.4.2. Obszary Specjalnej Ochrony Proponuje się także na objęcie ochroną obszarów lasów leżących w zachodniej i środkowo-zachodniej części gminy oraz Doliny Dolnego Bugu w formę Obszaru Specjalnej Ochrony (OSO) nr 89- Puszcza Biała i Obszaru Specjalnej Ochrony (OSO) nr 94- Dolina Dolnego Bugu. Obszary należą do europejskiego systemu obszarów chronionych „Natura 2000”. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 8.5. Inne zamierzenia gminy w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego 8.5.1. Ochrona lasów Lasy korzystnie wpływają na klimat, wodę, glebę, powietrze, równowagę przyrodniczą, a także na warunki życia i zdrowie człowieka. Utrzymanie stosunkowo dobrego stanu lasów gminy Małkinia Górna wymaga prowadzenia działań ochronnych. Dotyczy to zarówno dużych, zwartych kompleksów, jak również małych, izolowanych lasów rozproszonych wśród terenów rolnych. Udział takich terenów w ogólnym bilansie powierzchni ma decydujący wpływ na jakość środowiska, przyczyniając się do kształtowania korzystnego bilansu wodnego (retencja). Ochrona istniejących lasów powinna obejmować zarówno działania bierne, jak i czynne. Do działań biernych należy zaliczyć rygorystyczne przestrzeganie zakazu przeznaczania jakichkolwiek terenów leśnych na inne cele. Jest to wyjątkowo istotne w przypadku małych zespołów o funkcjach szczególnych (np. w dolinach rzek). Działania czynne powinny polegać na egzekwowaniu obowiązków ciążących na właścicielach lasów. Obowiązki te określa Ustawa o lasach z 1991 r, a dotyczą one m.in. odpowiedniej pielęgnacji drzewostanów. Ponadto, do istotnych działań zmierzających do ochrony lasów należy zaliczyć: - wprowadzenie zakazu zmniejszania ich powierzchni, - ochronę przed ich zaśmiecaniem, wyrzucaniem odpadów i nieczystości, - ochronę przed grabieniem ściółki i kradzieżą drewna, - ochronę ekosystemów leśnych w celu polepszenia biologicznej odporności drzewostanów, - wyeliminowanie przypadków wypalania traw, które są przyczyną większości pożarów w lasach, - zwiększenie lesistości gminy, - złagodzenie deficytu wody w ekosystemach leśnych poprzez odtwarzanie lub budowę śródleśnych zbiorników wodnych, - właściwe kształtowanie granic polno-leśnych uwzględniając je w przestrzennym zagospodarowaniu gminy. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 8.5.3. Ochrona przed powodzią Wezbrania powodziowe są powtarzającym się zjawiskiem przyrodniczym, którego nie można zwalczyć, ale należy się do niego przystosować. Podstawowym problemem w zagadnieniach ochrony przeciwpowodziowej jest wyznaczanie obszarów zagrożenia powodziowego. Według obowiązujących uregulowań prawnych obszary te wyznaczane są dla przepływu Qmax1% (woda stuletnia), przy czym wyznacza się je niezależnie od istniejącego lub przewidywanego wzniesienia korony obwałowań. Lewostronne tereny rzeki Bug (wsie Treblinka, Prostyń, Kiełczew) chronione są wałem przeciwpowodziowym wzniesionym w latach osiemdziesiątych. Stan techniczny tych wałów jak i urządzeń wałowych jest dobry, co potwierdziła kontrola przeprowadzona 29 maja 2001r. Obwałowanie to spowodowało zamknięcie wód powodziowych na znacznie mniejszym obszarze i tym samym przyczyniło się w bardzo dużym stopniu do zalewu prawostronnych terenów rzeki. W przypadku wystąpienia powodzi problemem jest zalew terenów położonych po prawej stronie rzeki Bug. Na zniszczenie wodami powodziowymi narażone są wsie Zawisty Nadbużne, Klukowo Morgi oraz część Małkini Górnej (ulice: Sienkiewicza, Piaski, Nurska, Mickiewicza i Lipowa). Jest to obszar o powierzchni ok. 850 ha i znajduje się na nim ponad 200 budynków mieszkalnych i gospodarczych zamieszkałych przez około 750 osób Zapobieganie i ograniczanie zasięgu powodzi zależy od lokalnych warunków i przyjętej lokalnie strategii działania. W przyszłości zaistnieje potrzeba budowy wału przeciwpowodziowego o dł. 4 km. Urząd Gminy posiada zaktualizowany „Plan operacyjny bezpośredniej ochrony przed powodzią”, który omawia szczegółowo plany ewakuacji, wykaz urządzeń i budowli wałowych, wykaz sił i środków przeznaczonych do prowadzenia akcji powodziowej oraz plan udziału wojska w ochronie mostów na rzece Bug. Gminny Komitet Przeciwpowodziowy jest wyposażony w sprzęt ratowniczy, jednak do kompletnego wyposażenia brakuje w szczególności łodzi silnikowych pozwalających na ewakuację ludzi i zwierząt gospodarskich. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 9. Uwarunkowania opracowania programu 9.1. Analiza obowiązującego stanu prawnego oraz kierunków zmian wynikających z wymogu dostosowania polskiego ustawodawstwa do wymogów ustawodawstwa Unii Europejskiej. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, przyjęta w roku 1997 stwierdza, że Rzeczpospolita Polska – kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju – zapewnia ochronę środowiska naturalnego; nakłada ona także na władze publiczne obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego współczesnemu i przyszłym pokoleniom. W 2000 roku został sporządzony dokument programowy „II polityka ekologiczna państwa”, który w 2001 roku został zaakceptowany przez Parlament. Ustala on cele ekologiczne do 2010 i 2025 roku. „II Polityka ekologiczna państwa” zakłada, że niepodważalnym kryterium obowiązującym na każdym – także lokalnym i regionalnym – szczeblu jej realizacji jest człowiek, jego zdrowie oraz komfort środowiska, w którym żyje i pracuje. Człowiek jest ściśle związany w swojej działalności z systemem przyrodniczym (gleba, woda, powietrze, zasoby i różnorodność biologiczna, ekosystemy).Zachowanie równowagi w tym związku wymaga spójnego zarządzania: - dostępem do zasobów środowiska, - racjonalnym użytkowaniem zasobów przyrodniczych, - zapobieganiem powstawaniu negatywnych skutków działalności gospodarczej, - likwidacją negatywnych skutków działalności gospodarczej. Głównym celem „II polityki ekologicznej państwa” jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju, przy założeniu, że skuteczna regulacja korzystania ze środowiska nie dopuści do powstania zagrożeń dla jakości i trwałości zasobów przyrodniczych. Przy jej realizacji obowiązywać winy zasady: - zrównoważonego rozwoju – jako zasada podstawowa, - przezorności – przewidująca, że rozwiązywanie pojawiających się problemów powinno następować po bezpiecznej stronie oraz związana z nią zasada wysokiego poziomu ochrony środowiska, - integracji polityk ekologicznej i sektorowych, równego dostępu do środowiska przyrodniczego w kategoriach równoważenia szans człowieka i przyrody oraz „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - sprawiedliwości międzypokoleniowej, międzyregionalnej i międzygrupowej, - regionalizacji w ramach ekosystemów europejskich oraz regionalizacji w stosunku do obszarów o zróżnicowanym stopniu przekształcenia i degradacji z równoczesnym rozszerzeniem uprawnień samorządu terytorialnego i wojewodów, - uspołecznienia, - prewencji – przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska podejmowane być powinno na etapie planowania i realizacji przedsięwzięć, - stosowania najlepszych dostępnych technik (BAT), - klauzul zabezpieczających, umożliwiających państwom członkowskim, - stosowanie ostrzejszych kryteriów w porównaniu z wymogami prawa wspólnotowego, - skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej. „II Polityka ekologiczna państwa” zakłada 3 etapy osiągania swoich celów, w tym 2 etapy związane z procesem integracji z Unią Europejską: 1. W trakcie ubiegania się o członkostwo w UE – etap realizacji celów krótkookresowych /2000 - 2002/, 2. W pierwszym okresie członkostwa, zakładającym okresy przejściowe i realizację programów dostosowawczych - etap realizacji celów średniookresowych /2003 - 2010/, 3. Etap realizacji celów długookresowych w ramach realizacji "Strategii zrównoważonego rozwoju Polski do 2025 r." Cele średniookresowe (2003 – 2010) przewidują istotną poprawę stanu środowiska, praktyczne wdrożenie unijnych przepisów i standardów ekologicznych oraz postanowień konwencji międzynarodowych i umów dwustronnych, a także wzmocnienie instytucjonalne podejmowanych działań. Cele długookresowe (do roku 2025) wiążą się z perspektywą zrównoważenia społeczno– gospodarczych procesów rozwojowych i pełną (możliwą) rewitalizacją zniszczonych ekosystemów, zakładają one: - ugruntowanie konstytucyjnej zasady zrównoważonego rozwoju, - utrwalenie zasady skutecznej kontroli państwa nad strategicznymi zasobami przyrodniczymi, - pełną integrację polityk: przestrzennej, ekologicznej i sektorowych, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - dokonanie przebudowy modelu produkcji i konsumpcji w kierunku poprawy efektywności surowcowo – energetycznej oraz minimalizacji negatywnego oddziaływania na środowisko wszelkich form działalności człowieka i rozwoju cywilizacyjnego, - zachowanie obszarów o wysokich walorach turystyczno - rekreacyjnych, - utrzymanie i ochrona istniejących ekosystemów o cennych wartościach przyrodniczych i kulturowych, - odbudowa zniszczeń powstałych w środowisku przyrodniczym i renaturalizacja cennych przyrodniczo obszarów, - efektywny wzrost wartości produkcji w rolnictwie i leśnictwie poprzez lepsze wykorzystanie potencjału biologicznego oraz podnoszenie jakości zdrowotnej produktów przy przeciwdziałaniu nadmiernej intensywności procesów produkcyjnych oraz metod upraw i chowu zwierząt, - rezygnacja z niektórych osiągnięć nauki i techniki, które mogłyby negatywnie oddziaływać na środowisko, - wypracowanie mechanizmów reagowania na nowe wyzwania pojawiające się wraz z postępującym rozwojem cywilizacji. W roku 2002 opracowany został „Program wykonawczy do II polityki ekologicznej państwa, na lata 2002 - 2010”, który jest dokumentem o charakterze operacyjnym tj. wskazującym wykonawców i terminy realizacji konkretnych zadań lub pakietów zadań, przewidzianych do realizacji, a także szacującym niezbędne nakłady i źródła ich finansowania. Zapisy ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska porządkują dotychczasową, istniejącą od 1990 roku, praktykę okresowego sporządzania dokumentów programowych o nazwie „Polityka ekologiczna państwa” dla różnych horyzontów czasowych, lub nawet bez jednoznacznego określania okresu ich obowiązywania. Artykuły 13 – 16 Ustawy nakładają obowiązek przygotowywania i aktualizowania polityki ekologicznej państwa co 4 lata. Przyjęta uchwałą Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 8 maja 2003 r. „Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 - 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 - 2010” jest aktualizacją i uszczegółowieniem długookresowej „II polityki ekologicznej państwa”. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Prawodawstwo w zakresie ochrony środowiska i jego dostosowanie do wymogów Unii Europejskiej W związku z koniecznością dokonania harmonizacji polskiego prawa ochrony środowiska z prawem Unii Europejskiej, przepisy zawarte w unijnych aktach prawnych w tym zakresie są systematycznie transponowane do prawa krajowego. Przy opracowywaniu „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Małkinia Górna na lata 2004 – 2011” posługiwano się aktualnie obowiązującymi przepisami prawnymi w zakresie ochrony środowiska: Konwencje i porozumienia międzynarodowe Polska jest obecnie sygnatariuszem 33 konwencji, porozumień międzynarodowych oraz protokołów w dziedzinie ochrony środowiska, z których 21 ratyfikowała. Postanowienia większości konwencji mają odzwierciedlenie w przepisach Unii Europejskiej. Natomiast postanowienia konwencji ratyfikowanych przez Polskę, do których nie przystąpiły kraje UE, zgodnie z zasadą klauzul zabezpieczających, mają odzwierciedlenie w postanowieniach polskich przepisów prawnych. Programy sektorowe i regionalne Przy sporządzaniu niniejszego dokumentu brano pod uwagę zapisy różnych programów rządowych oraz regionalnych, zwłaszcza: - II polityki ekologicznej państwa, - programu wykonawczego do II polityki ekologicznej państwa, - polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata - 2007 – 2010, - narodowej strategii ochrony środowiska, - spójnej polityki strukturalnej rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, - polityki leśnej państwa, - strategii rozwoju turystyki, - programu rozwoju turystyki i zagospodarowania turystycznego województwa mazowieckiego do 2010 roku. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - 9.2. Stan i kierunki rozwoju gospodarczego Ludność: Gminę Małkinia Górna zamieszkuje 12 748 osób (według ankiet gminnych). Gęstość zaludnienia w gminie kształtuje się na poziomie 112 osób/km2, przy średniej krajowej 124 osoby/km2. Wielkość ta jest zróżnicowana. W zespole miejscowości gminnej oraz wsiach dogodnie powiązanych z trasami transportu kolejowego i autobusowego zaludnienie rośnie, a maleje natomiast w małych wsiach rolniczych. Na rzeczywisty przyrost lub ubytek ludności w gminie wpływa przyrost naturalny oraz saldo migracji. Wielkość migracji uzależniona jest od stopnia atrakcyjności gminy, na którą składają się: rynek pracy, warunki osiedlania, standardy zamieszkania, dostępność oraz zróżnicowanie usług, a także warunki, jakie gmina może zapewnić inwestorom dla rozwijania działalności gospodarczej. Bardzo częstym zjawiskiem staje się obecnie migracja młodzieży bardziej wykształconej do większych aglomeracji miejskich. Trudno prognozować kształtowanie się procesów demograficznych w gminie Małkinia Górna, jednak według prognoz demograficznych do roku 2011 może nastąpić spadek ludności do 12 150 mieszkańców. Turystyka: Gmina Małkinia Górna położona jest w województwie mazowieckim, w powiecie Ostrów Mazowiecka . Przepływająca przez teren gminy rzeka Bug jest jedną z nielicznych rzek w Europie, która niemal na całej swej długości posiada naturalne meandrujące koryto oraz dolinę przekształconą tylko w niewielkim stopniu. Te atuty sprawiają ,że bardzo popularna jest tutaj turystyka wodna, np. wędkarstwo i kajakarstwo. Możliwość aktywnego wypoczynku stwarzają oprócz rzeki Bug także liczne starorzecza i mniejsze cieki, ponadto atrakcją turystyczną są znaczne połacie leśne. Na terenie gminy projektowane jest utworzenie rezerwatu przyrody „Bużysko”, obejmującego swym zasięgiem wody państwowe i tereny prywatne wsie Borowe, Prostyń, Treblinka. Rezerwat będzie obejmować starorzecze Bugu, zwane „Bużyskiem” z przylegającymi łąkami. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Gmina Małkinia Górna ze względu na położenie i dogodne połączenie komunikacyjne zarówno kolejowe, jak i drogowe stanowi zaplecze turystyczne dla mieszkańców miast, m.in. stolicy Polski. Rozwija się tutaj zwłaszcza agroturystyka. Wzrasta zainteresowanie rzeką, lasami, łąkami. Oprócz walorów przyrodniczych występuje w gminie Małkinia Górna rozwinięte zaplecze turystyczne (hotelowe miejsca noclegowe, restauracje). Komunikacja: - Ogólny stan dróg na terenie gminy Małkinia Górna pod względem wydolności ocenia się jako zły, zaś ich stan techniczny jako przeciętny. Problem tkwi w małej przelotowości dróg oraz występowaniu kolizji z ruchem poprzecznym. Teren Gminy Małkinia Górna obsługują drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne. Przez gminę przebiegają drogi wojewódzkie nr. 63 – Siedlce – Małkinia-Ostrów Mazowiecki oraz droga nr. 694 – Wyszków –Brok –Małkinia – Nur (droga tranzytowa w kierunku Ciechanowiec - Bielsk Podlaski – Białowieża). Są to drogi II klasy technicznej i konieczna jest ich modernizacja. Teren gminy obsługują cztery drogi powiatowe i są to : nr. 28 507 (Zawisty - KańkowoDaniłówka – Daniłowo –Jasienica); nr. 28 509 (Orło – Zawisty Daniłowo Parcele); nr. 28 510 (Brok – Orł – Daniłowo); nr. 28 511 (Małkinia – Kańkowo); nr. 28 512 (Treblinka – Prostyń – Kiełczew – Morzyczyn). Drogi te stanowią IV i V klasę techniczną. Istnieje tutaj 20 dróg gminnych, które charakteryzują się niskimi parametrami technicznym, takimi jak: małe przekroje, brak kątów widoczności, brak ciągów pieszych, brak ścieżek rowerowych, występowaniem punktów kolizji, złym stanem technicznym. Gmina Małkinia Górna stanowi ważny węzeł kolejowy, leżący na szlaku kolejowym wschód – zachód (Moskwa – Warszawa – Berlin). Podstawową rolę w połączeniach wojewódzkich, regionalnych i międzyregionalnych pełni komunikacja autobusowa państwowa i prywatna. Istotnym elementem struktury przestrzennej miejscowości gminnej jest konieczność stworzenia w centrum Małkini dworca autobusowego. Wraz ze wzrostem ruchu komunikacyjnego obserwuje się problem z parkowaniem, zwłaszcza w miejscowości Małkinia Górna, ponieważ istnieje zbyt mała liczba parkingów. Brakuje także właściwego systemu garażowania zwłaszcza w „ starszej” zabudowie. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Rolnictwo ekologiczne: Rolnictwo ekologiczne oznacza system gospodarowania o zrównoważonej produkcji roślinnej i zwierzęcej w obrębie gospodarstwa i oparty jest na środkach pochodzenia biologicznego i mineralnego nieprzetworzonych technologicznie. Głównym wyróżnikiem tego sposobu gospodarowania, w potocznym rozumieniu, jest eliminacja środków technologii chemicznej z produkcji rolniczej. W 2001 r. uchwalona została ustawa o rolnictwie ekologicznym(z 16 marca). Reguluje ona warunki prowadzenia produkcji rolniczej i przetwórstwa rolno-spożywczego metodami ekologicznymi oraz system kontroli i certyfikacji tej produkcji i tego przetwórstwa, obrót produktami rolnictwa ekologicznego oraz zasady ich znakowania. Gmina Małkinia Górna, ze względu na stosunkowo niski stopień zanieczyszczenia środowiska ma duże szanse na rozwój rolnictwa ekologicznego na swoim obszarze. Taki system rolnictwa wpłynie na utrzymanie , a nawet podwyższenie żyzności gleby-stanowiącej kryterium poprawności gospodarowania-poprzez stosowanie płodozmianu oraz przez właściwe nawożenie organiczne (komposty, nawozy zielone, obornik). Uprawa międzyplonów zapewni dbałość o utrzymanie okrywy roślinnej, zabezpieczy glebę przed erozją, a przede wszystkim podtrzyma aktywność biologiczną gleby. Rolnictwo ekologiczne stworzy zatem możliwość uzyskania optymalnych plonów o wysokiej jakości, bez stosowania nawozów mineralnych i pestycydów, przy zwracaniu szczególnej uwagi na następstwo roślin w płodozmianie. Tym bardziej, że wciąż jeszcze mały jest udział gospodarstw ekologicznych specjalizujących się w produkcji owoców i warzyw. Energia odnawialna: Do podstawowych źródeł energii odnawialnej zalicza się: - energia słoneczna, - energia wiatrowa, - energia z biomasy, - energia geotermalna - energia wód. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Najpopularniejszą energią jest energia słoneczna, która jest wykorzystywana do ogrzewania wody ( tzw. kolektory), do wytwarzania energii w fotoogniwach oraz do ogrzewania budynków przez zastosowanie odpowiednich elementów budowlanych. Energia wiatrowa jest wykorzystywana w młynach do mielenia zboża, do wykorzystywania energii elektrycznej w elektrowniach wiatrowych, do pompowania wody w wodociągach. Ostatnio największe nadzieje wiąźe się z biomasą. Jej udział w bilansie paliwow- energetycznym w Polsce rośnie. Może ona być wytwarzana na cela energetyczne w procesach bezpośredniego spalania biopaliw stalych (drewna, słomy), gazowych w postaci biogazu lub przetwarzania na paliwa ciekłe( olej, alkohol). Wody geotermalne wykorzystywane są na cele rolnicze, do ogrzewania cieplnego, do wytwarzania energii elektrycznej. Polska posiada bogate złoża wód geotermalnych. Energia wodna znajduje zastosowanie w elektrowniach wodnych Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z istotnych komponentów zrównoważonego rozwoju przynoszącego wymierne efekty ekologiczno-energetyczne. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym powinien przyczyniać się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów energetycznych oraz do poprawy stanu środowiska. Ten rodzaj działań może przyczynić się do zwiększenia poziomu bezpieczeństwa energetycznego, stworzenia nowych miejsc pracy. Zaletą odnawialnych źródeł energii jest także fakt iż pozyskiwanie energii z tych źródeł nie wymaga budowy scentralizowanej instalacji oraz kosztownych linii przemysłowych, mają one-wynikający ze swej natury-charakter lokalny. Energia odnawialna jest bardzo ważnym i perspektywicznym źródłem ekologicznie czystej energii zarówno w krajach UE jak i w Polsce. 9.3. Założenia polityki ekologicznej państwa w odniesieniu do gminy Politykę ekologiczną państwa przyjmuje się na okres 4 lat, z tym, że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata. Wójt, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, sporządza gminny program ochrony środowiska, w którym uwzględnia: cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i środki finansowe. Projekty programów ochrony środowiska są opiniowane odpowiednio przez Radę Gminy oraz Zarząd Powiatu. W miastach, gdzie funkcje organów powiatu sprawują organy gminy, program ochrony środowiska obejmuje działania powiatu i gminy. Gminne programy ochrony środowiska uchwala Wójt Gminy. Z wykonania programu Gmina sporządza co dwa lata raporty, które przedstawiane są Zarządowi Województwa. - Dla gminy Małkinia Górna z racji iż jest ona położona na obszarze „Zielonych Płuc Polski”, jednym z dokumentów ustosunkowującym się do ochrony środowiska, a tym samym realizującym politykę ekologiczną państwa, jest wyżej wspomniana „Strategia rozwoju obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski”. Autorzy tej Strategii przyjęli jako priorytetowe następujące cele rozwoju obszaru: - stworzenie warunków do zachowania i wzmocnienia ekosystemów oraz ochrony wód i zasobów naturalnych - umożliwienie awansu cywilizacyjnego społecznościom lokalnym - aktywizację gospodarczą zharmonizowaną z wymaganiami środowiska przyrodniczego/rozwój zrównoważony trwały/ Uwzględniając uwarunkowania zewnętrzne, za główne wyznaczniki polityki przestrzennej uznano: - historycznie uwarunkowane opóźnienie strukturalne i technologiczne gospodarki oraz małą dynamikę rozwoju - wykorzystanie zasobów endogenicznych stymulowanych popytem zewnętrznym przez stworzenie wielofunkcyjnej struktury gospodarczej - wykorzystanie granicznego i tranzytowego położenia oraz wysokie walory środowiska przyrodniczego „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 10. Cele programu i zadania realizacyjne Prawodawstwo polskie, dostosowane do wymogów unijnych, nakłada obowiązek ochrony środowiska naturalnego zgodnie z wymogami zrównoważonego rozwoju. Racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska naturalnego w celach rozwojowych – w warunkach powszechnego dostępu do dóbr przyrody – wymaga powszechnego stosowania proekologicznych metod gospodarowania oraz podejmowania działań sprzyjających zachowaniu potencjału przyrodniczego regionu. Realizacja „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Małkinia Górna na lata 2004 – 2011”, zmierza do zachowania walorów środowiska naturalnego oraz poprawy jego stanu i jest uzależniona od upowszechnienia informacji o planowanych kierunkach rozwoju oraz uzyskania akceptacji społecznej dla podejmowanych działań. Cele Programu przewidują: - zachowanie oraz odtwarzanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych, - ochronę zasobów i poprawę jakości wód podziemnych i powierzchni ziemi, - ochronę zasobów wód powierzchniowych, poprawę ich jakości i zapobieganie zanieczyszczeniu, - poprawę stanu czystości terenów i zapobieganie zanieczyszczeniu powierzchni ziemi, - poprawę jakości powietrza atmosferycznego, - wzrost wiedzy społeczeństwa o stanie środowiska naturalnego, jego zagrożeniach oraz sposobach przeciwdziałania zagrożeniom, - wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców oraz poprawa komunikacji społecznej w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych powiatu. Wymienione cele realizowane będą poprzez działania o charakterze inwestycyjnym i organizacyjno – prawnym, zmierzające do eliminacji lub zmniejszania natężenia oddziaływania czynników zagrażających zasobom i jakości środowiska naturalnego. Należą do nich: - racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych; zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności produkcji oraz zmniejszanie poboru wody na cele komunalne, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - zmniejszanie ilości wytwarzanych ścieków, odpadów stałych oraz pyłów i gazów, - aktywna ochrona przyrody i krajobrazu, - mobilizowanie społeczeństwa do podejmowania działań proekologicznych. 10.1. Cele i zadania w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu Cel: Zachowanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych. Perłą przyrodniczą gminy Małkinia Górna jest dolina Bugu, w związku z tym główne założenia ochrony walorów przyrodniczych powinny koncentrować się na tym właśnie obszarze. Cel realizowany będzie poprzez ograniczanie lub usuwanie aktualnych oraz potencjalnych zagrożeń dla zachowania różnorodności biologicznej, jak również przez wspieranie działalności proekologicznych i wzmocnienie służb ochrony przyrody. Realizacja celów strategicznych będzie realizowana poprzez wykonywanie zadań wymagających natychmiastowego podjęcia, jak również zadań długookresowych. Należą do nich: - odtworzenie dawnej ciągłości lasów łęgowych wzdłuż Bugu i jego doliny oraz przeciwdziałanie dalszej ich fragmentacji, - zakaz zmiany użytkowania pastwiskowego na pola orne dla obszarów o szczególnych walorach krajobrazowych, - zaprzestanie wszelkich zabiegów koszenia, orki, wypasu w pasie nadrzecznym o szerokości od 50-200 m; ma to na celu uruchomienie procesów spontanicznej sukcesji wtórnej dla odtworzenia nadrzecznych lasów łęgowych wzdłuż Bugu, - renaturalizacja torfów niskich osuszonych w wyniku prac odwadniających, - wdrożenie zakazu prowadzenia jakichkolwiek działań zmierzających do zmiany stosunków wodnych terenów doliny Bugu, - zakaz wylewania gnojowicy zarówno na obszarze doliny Bugu, jak również na przyległych terenach pozadolinowych, - egzekwowanie prawnego zakazu wyrzucania opakowań po nawozach sztucznych oraz pestycydach do lokalnych zagłębień, rowów i cieków, które ze względu na swoją szkodliwość zakłócają prawidłowy przebieg cykli reprodukcyjnych organizmów zamieszkujących te tereny, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - zalesianie gruntów o znaczeniu marginalnym dla produkcji rolniczej z równoczesnymi działaniami prowadzącymi do zróżnicowania struktury gatunkowej lasów, - wprowadzenie zakazu usuwania starych, dziuplastych, martwych drzew, - ochrona bioróżnorodności biologicznej i krajobrazowej obszaru oraz zwiększenie powierzchni obszarów chronionych. 10.2. Cele i zadania w zakresie ochrony powietrza Cel: Poprawa jakości powietrza atmosferycznego Realizowany on będzie poprzez utrzymanie trendu zmniejszenia zużycia energii na potrzeby bytowe i produkcyjne oraz ograniczenie emisji „u źródła” w energetyce, a także zmniejszenie emisji spalin z komunikacji. Zadania: - modernizacja lub wymiana istniejących źródeł ciepła opalanych paliwem stałym na nowoczesne kotły opalane paliwem gazowym, płynnym lub biomasą, wyposażone w automatyczną regulację procesów spalania podnoszącą wydajność cieplną źródła, - wsparcie projektów w zakresie budowy urządzeń i instalacji do produkcji i transportu energii wytwarzanej w oparciu o odnawialne źródła (spalanie biomasy, gazu wysypiskowego), - ograniczenie zużycia energii cieplnej poprzez termomodernizację budynków, montaż liczników ciepła i zaworów termostatycznych oraz stosowanie w budownictwie materiałów energooszczędnych, - promowanie i popularyzacja najlepszych praktyk w dziedzinie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, a także realizacja inwestycji związanych z ich wykorzystaniem, - poprawę nawierzchni dróg i eliminacja z ruchu pojazdów powodujących zagrożenia dla środowiska. 10.3. Cele i zadania w zakresie ochrony wód podziemnych, powierzchni ziemi i gleb „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Cel: Ochrona zasobów i poprawa jakości wód podziemnych, powierzchni ziemi oraz gleb. Zadania realizowane będą poprzez eliminację czynników stwarzających zagrożenie dla jakości wód podziemnych, restrukturyzację poboru wód dla celów użytkowych, zmniejszanie wodochłonności gospodarki, a także racjonalne użytkowanie gleb. Zadania: - przestrzeganie nadzoru nad ustaleniami zawartymi w decyzjach dotyczących stref ochronnych wokół ujęć wody, - modernizacja technologii uzdatniania wody do picia, - wspieranie działań mających na celu zmniejszenie zużycia wody w gospodarce, - likwidacja nielegalnych składowisk śmieci, - kontrola szczelności szamb, - monitoring zawartości metali ciężkich w glebach, - promowanie rolnictwa ekologicznego. 10.4. Cele i zadania w zakresie ochrony wód powierzchniowych Cel: Ochrona zasobów wód powierzchniowych, poprawa ich jakości oraz zapobieganie zanieczyszczeniu. Zadania realizowane będą poprzez zapobieganie zmniejszania zasobów wód powierzchniowych, ograniczanie ich zanieczyszczeń oraz przywracanie jakości wód do stanu wynikającego z ich funkcji ekologicznych i sposobu użytkowania. Zadania: - zapewnienie ochrony naturalnych zbiorników wodnych oraz wprowadzenie odpowiednich zapisów do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, - uporządkowanie gospodarki ściekowej poprzez budowę zbiorczych systemów kanalizacyjnych dla wsi o zwartej budowie i dużej liczbie mieszkańców, - wyposażenie gospodarstw wiejskich o zabudowie rozproszonej w indywidualne systemy asenizacyjne-przydomowe oczyszczalnie ścieków, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - realizacja inwestycji ograniczających zanieczyszczenia azotowe pochodzące z rolnictwa(np. budowa płyt gnojowych i zbiorników na gnojowicę), - rekultywacja silnie zanieczyszczonych zbiorników wodnych (z wodami pozaklasowymi), 10.5. Cele i zadania w zakresie gospodarki odpadami Cel: Poprawa stanu czystości terenów i zapobieganie zanieczyszczenia powierzchni ziemi. Zadania realizowane będą poprzez zmniejszanie ilości produkowanych odpadów, odzysk surowców wtórnych oraz odpadów organicznych w celu ich dalszego wykorzystania , a także właściwe składowanie i unieszkodliwianie odpadów. Zadania: - konieczność unieszkodliwiania odpadów ulegających biodegradacji, - zwiększanie stopnia odzysku substancji, materiałów i energii z odpadów, - kontrola jakości i ilości odpadów wprowadzonych do środowiska, - wydzielanie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych, - wydzielanie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych, - stworzenie systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w gospodarstwach domowych, małych i średnich przedsiębiorstwach, szkolnictwie oraz sektorze medycznym i weterynaryjnym, - stworzenie systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych wytwarzanych w gospodarstwach domowych, - intensyfikacja działań w kierunku zwiększenia stopnia odzysku lub unieszkodliwiania odpadów, - monitoring systemu gospodarki odpadami przez badanie wód z piezometrów. 10.6. Cele i zadania w zakresie edukacji ekologicznej Cel: Wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych gminy. Zadania: „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - wspieranie działań uzupełniających system edukacji, podnoszących ekologiczną świadomość społeczności i władz lokalnych, - propagowanie umiarkowanego użytkowania zasobów naturalnych zgodnie z zasadami trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz kształtowanie proekologicznych wzorców konsumpcji w gospodarstwach domowych, - rozwój zagospodarowania ekologicznego i turystycznego obszarów leśnych (ścieżki edukacyjne, szlaki turystyczne, tablice informacyjne itp.), - wspieranie szkolnych kół zainteresowań, konkursów ekologicznych, - upowszechnianie informacji o podejmowanych akcjach, kampaniach i działaniach na rzecz aktywnej ochrony środowiska w danym regionie. Zadania te będą realizowane przez podjęcie współpracy między gminnej, organizację spotkań, odczytów, prelekcji, publikacje w prasie lokalnej, radiu i TV. 10.7. Cele i zadania w zakresie monitoringu środowiska Cel: Wzrost wiedzy o stanie środowiska i jego zagrożeniach Zadania: - inwentaryzacja odpadów zawierających azbest oraz odpadów z PCB, - kontrola jakości i ilości odpadów wprowadzanych do środowiska, - monitoring „u źródła” powstawania odpadów, - kontrola jakości gleby, wód podziemnych i powierzchniowych, - monitoring emisji spalin i innych zanieczyszczeń do powietrza, - inwentaryzacja terenów zielonych. Zadania te będą realizowane poprzez doskonalenie monitoringu stanu środowiska, analizę zmian w nim zachodzących oraz ocenę zagrożeń. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 11. Harmonogram realizacji zadań - Niniejszy Program zawiera (wymienione w poprzednim rozdziale) zadania o charakterze inwestycyjnym jak również organizacyjno-prawnym. Zadania sformułowano po analizie istniejącego stanu środowiska w gminie. - Niniejszy rozdział zawiera uszczegółowienie zadań. Zadania dla organów samorządu terytorialnego zostaną rozdzielone wg kompetencji oraz uzupełnione o szacowane nakłady na realizację Programu. Zostaną także określone szacunkowe koszty realizacji zadań koordynowanych o charakterze inwestycyjnym. Oszacowanie kosztów wdrażania programu podaje się zwykle w ujęciu cztero- lub pięcioletnim, czyli odpowiadającym okresowi krótkoterminowemu programu działań na rzecz ochrony środowiska. Szacunek kosztów w perspektywie do 2011 roku może być obarczony błędem, ze względu na możliwość zaistnienia okoliczności nie przewidzianych. Podmiotem odpowiedzialnym za realizację niżej wymienionych zadań jest Urząd Gminy Małkinia Górna. Niektóre z tych zadań realizowane winny być przez udziale instytucji lub podmiotów gospodarczych albo osób fizycznych. Do realizacji zadań powinno się przystąpić w terminie możliwie szybkim, w miarę posiadanych możliwości organizacyjnych i finansowych. Program ochrony środowiska gminy Małkinia Górna będzie realizowany w dwóch horyzontach czasowych tj. w latach 2004 – 2008 i w dalszej perspektywie w latach 2009 – 2011. Tabela 9. Harmonogram wdrażania Programu Lp. Określenie działania / odpowiedzialny Termin/okres realizacji 1. Uchwalenie Programu / Rada Gminy 2004 r. 2. Powołanie komitetu sterującego / Rada Gminy do 31.12.2004 r. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 3. Przekazanie ustaleń Programu wykonawcom / Rada Gminy I kwartał 2005 r. Upowszechnienie treści Programu wśród społeczeństwa gminy / Rada Gminy 4. Organizacja cyklu spotkań (szkoły) Wydanie broszury zawierającej skrót Programu Publikacja na stronie internetowej Gminy I półrocze 2005 r. Monitoring realizacji Programu / sekretariat Programu: 5. 6. 8. Ocena w oparciu o mierniki efektywności 2008 (2011) Ocena realizacji listy priorytetów co 2 lata Raporty z realizacji Programu co 2 lata Monitoring stanu środowiska / uprawnione instytucje kontroli stanu środowiska Aktualizacja Programu / Rada Gminy stały nadzór wg harmonogramów instytucji kontrolnych co 4 lata, wg potrzeb 11.1. Zadania samorządów gminnych w zakresie ochrony środowiska Zadania samorządów gminnych Zadania samorządów gminnych obejmują przedsięwzięcia finansowane w całości lub częściowo ze środków pozostających w dyspozycji gmin. Zadania te szczegółowo ustalone zostaną w wykazie zadań przedstawionym w tabelach I, II i III. Zadania koordynowane Wymienione zadania realizowane będą przez organy administracji państwowej i samorządowej oraz przez podmioty gospodarcze. W wykazach zadań wskazano jednostki odpowiedzialne oraz podmioty uczestniczące w ich realizacji. Ponieważ finansowanie tych zadań najczęściej nie leży w kompetencjach organów administracji, określenia jednostka odpowiedzialna oznacza spełnianie funkcji koordynatora lub inicjatora działań zmierzających do realizacji zadań. Wśród zadań koordynowanych można wyróżnić zadania o charakterze inwestycyjnym i organizacyjno-prawnym. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Zadania o charakterze organizacyjno-prawnym: Realizacja Programu ochrony środowiska odbywać się będzie zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, w oparciu o kompetencje podmiotów zarządzających środowiskiem. Zarządzanie środowiskiem realizowane jest na kilku szczeblach. Na poziomie wojewódzkim zarządzanie środowiskiem prowadzi administracja rządowa, samorządowa województwa oraz instytucje im podporządkowane. Działania podejmowane są także na szczeblu powiatu i gminy. Zadania inwestycyjne: Zadania inwestycyjne dotyczą wspierania finansowego przedsięwzięć podejmowanych dla poprawy jakości środowiska. Wsparcia finansowego udzielają fundacje, banki, organizacje rządowe. Szczegółowe omówienie finansowania programu zawarto w rozdziale 11.2. Zadania samorządów gminnych dotyczą między innymi: - opracowania programu ochrony środowiska, - wdrażanie krajowego programu zwiększenia lesistości, - realizacja wielofunkcyjnego, zrównoważonego modelu gospodarki leśnej (wg planów urządzania lasów), - ograniczanie i eliminacja zanieczyszczeń wód, - ochrona gleb i powierzchni ziemi przed degradacją, - zapobieganie niekorzystnym zmianom naturalnych przepływów wody albo naturalnych poziomów zwierciadła wody; - promowania ekologicznych kierunków i form zagospodarowania, a w szczególności na obszarach o dużych wartościach środowiska przyrodniczego (obszary chronionego krajobrazu, rezerwaty przyrody). Wykaz skrótów: „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 AR i MR – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa MR i RW – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi MŚ – Ministerwo Środowiska LP – Lasy Państwowe OEE – ośrodki edukacji ekologicznej ODR – Ośrodek Doradztwa Rolniczego ON – Ośrodki Naukowe SłPl – służby planistyczne – (wykonawcy dokumentów, konsultanci) WFOŚ -Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska GFOŚ i GW – Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WFOŚ i GW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NFOŚ - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska FOŚ i GW - Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NFOŚ i GW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej UE - Unia Europejska Tabela 10. Zadania własne gminy Małkinia Górna Lp. Nazwa zadania Termin Jednostka realizacji odpowiedzialna Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty realizacji (PLN) Źródła finansowania Zadania ogólne 1. Opracowanie gminnego programu ochrony środowiska czerwiec 2004 2. Opiniowanie gminnego programu pod względem zgodności z obowiązującym prawodawstwem i programem powiatowym 2004 3. Uwzględnienie w 2004-2011 planach zagospodarowania przestrzennego gmin zapisów dotyczących zmiany tradycyjnych kotłowni opalanych węglem na kotłownie ekologiczne Utrzymanie dobrego 2004-2011 stanu powietrza na Urzad Gminy, SłPl Osiągnięcie trwałego i zrównoważonego rozwoju gminy Urząd Gminy 10.000 - Budżet gminy, fundusze celowe Środki własne gminy Zadania w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego 4. Urząd Gminy, SłPl Ograniczenie emisji pyłu, SO2, NO2, CO2 - Urząd Gminy, inwestorzy Ograniczenie emisji pyłu, SO2, NO2, 125.000 „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 Środki własne gminy Środki własne gminy, Fundusze 61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 5. 6. terenach wiejskich poprzez wymianę palenisk węglowych na gazowe i olejowe, gazyfikację gospodarstw domowych Wdrażanie działań związanych z pozyskiwaniem odnawialnych źródeł energii Poprawa stanu technicznego dróg 7. Organizowanie programów edukacyjnych dla społeczeństwa dotyczących przestrzegania zasad ochrony powietrza 8. Tworzenie nowych form ochrony przyrody UE, NFOŚ, WFOŚ i GW CO2 2004-2011 Urząd Gminy, SłPl Określenie miejsc potencjalnych źródeł energii 20.000 Środki własne gminy, FOŚ 2004-2011 Urząd Gminy 400.000 Budżet gminy, Fundusze UE 2004-2011 Urząd Gminy Poprawa płynności ruchu, ograniczenie emisji spalin Wzrost świadomości mieszkańców odnośnie konieczności ochrony powietrza 30.000 Środki własne gminy, Fundusze UE, WFOŚ, Zadania w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu 2004-2011 Urząd Gminy Objęcie ochroną 2004 -2011 drzew – propozycje pomników przyrody oraz prace pielęgnacyjno konserwacyjne 10. Ochrona i racjonalne 2004-2011 wykorzystanie zasobów leśnych oraz zwiększanie ich powierzchni 11. Tworzenie „korytarz 2004-2011 ekologicznych” Urząd Gminy Urządzenie, 2004 - 2008 utrzymanie i ochrona zieleni miejskiej Urząd Gminy 13. Promocja własnych 2004 - 2008 działań i inicjatyw proekologicznych promujących walory Urząd Gminy 9. 12. Urząd Gminy Urząd Gminy Tworzenie Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCH) 150.000 50.000 Wzrost różnorodności biologicznej na terenie Gminy Środki własne, Fundusze UE, WFOŚ, NFOŚ, organizacje i stowarzyszenia Środki własne, fundusze UE, WFOŚ, NFOŚ, 100.000 Środki własne, Fundusze UE, WFOŚ, NFOŚ Utworzenie drogi migracji dla dzikich gatunków Pprawa „estetycznego” wizerunku Gminy 150.000 Środki własne, Fundusze UE, WFOŚ, NFOŚ Środki własne Wzrost różnorodności biologicznej na terenie Gminy 200.000 „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 150.000 Środki własne, Fundusze UE, WFOŚ, NFOŚ, 62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 środowiska przyrodniczego; szkolenia, warsztaty. Zadania w zakresie ochrony gleb i zasobów kopalin 14. Wdrożenie systemu informowania mieszkańców o wynikach monitoringu gleb; okresowa kontrola zawartości metali ciężkich w glebach użytkowanych rolniczo 15. Rekultywacja terenów po składowiskach odpadów 2004-2008 Urząd Gminy Informacja o stanie czystości gleb i możliwości produkcji czystej ekologicznie żywności 40.000 Środki własne, WFOŚ 2004-2008 Urząd Gminy Poprawa stanu czystości środowiska. 50.000 Środki własne, WFOŚ 16. Promowanie, 2004-2011 rolnictwa ekologicznego 17. Pozarolnicze 2004-2011 zagospodarowanie gruntów niskich klas bonitacyjnych z przeznaczeniem na cele inwestycyjne i zalesiania. 18. Organizacja lekcji 2004-2011 wychowania ekologicznego dla dzieci i młodzieży oraz szkoleń dla rolników z zakresu Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej Urząd Gminy Zachowanie bioróżnorodności i specyfiki gminy Zmniejszenie powierzchni terenów objętych erozją 30.000 Środki własne, 400.000 Środki własne, 30.000 środki własne Urząd Gminy Urząd Gminy Zwiększenie świadomości ekologicznej Zadania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej Zadanie ciągłe Urząd Gminy Poprawa jakości wód podziemnych 10.000 środki własne gminy 2004-2008 Urząd Gminy poprawa jakości wód podziemnych 20.000 środki własne 2004-2008 Urząd Gminy poprawa jakości wód do spożycia 60.000 środki własne 22. Zapewnienie 2004-2008 ochrony naturalnych Urząd Gminy 150.000 środki własne, FOŚiGW 19. Inwentaryzacja i kontrola szczelności szamb w strefie ochrony pośredniej ujęcia wody 20. Ewidencja starych studni gospodarskich i zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem 21. Ochrona ujęć wody przez wyznaczenie stref ochronnych ochrona naturalnych zbiorników „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 63 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 i sztucznych zbiorników retencyjnych, takich jak tereny podmokłe, cieki wodne, zbiorniki wód powierzchniowych poprzez wprowadzenie odpowiednich zapisów w planach zagospodarowania przestrzennego. Rozwój systemu małej retencji 23. Porządkowanie i 2004-2008 konserwacja systemu odwodnień i melioracji retencyjnych Urząd Gminy 150.000 Środki własne, FOŚiGW 10.000 środki własne 24. Rozpoznanie potrzeb 2004-2008 z zakresu zabezpieczania przeciwpowodziowego 25. Zwodociągowanie 2002-2007 gminy Małkinia Górna Urząd Gminy Ochrona przed powodzią Urząd Gminy Zaopatrzenie w wodę szerszej grupy mieszkańców 5 500.000 26. Sanitacja gminy 2005-2007 Urząd Gminy Popraw stanu środowiska 1 700.000 27. Modernizacja oczyszczalni 2004-2008 Urząd Gminy zwiększenie przepustowości oczyszczalni Zmniejszenie zużycia wody 1 485.000 28. Edukacja oraz propagowanie postaw i zachowań motywujących ludność do oszczędzania wody 29. Minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów 30. Objęcie wszystkich mieszkańców systemem zorganizowanego 2004-2011 Urząd Gminy Zadania w zakresie gospodarki odpadami Zadanie Urząd Gminy Zmniejszenie ciągłe uciążliwości odpadów Zadanie ciągłe Urząd Gminy Zmniejszenie ilości dzikich wysypisk „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 10.000 środki własne, GFOŚiGW, kredyty, pożyczki, fundusze strukturalne środki własne, GFOŚiGW, kredyty, pożyczki, fundusze strukturalne środki własne, fundusze strukturalne środki własne, NFOŚ, WFOŚ, Fundusze UE 10.000 środki własne - środki własne gminy, WFOŚ 64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 wywozu odpadów Pokrycie (asfaltem) dróg na których występuje azbest 31. Intensyfikacja selektywnej zbiórki odpadów /zakup pojemników i worków/ 32. Likwidacja „dzikich wysypisk”. 33. Organizacja i budowa gminnych punktów zbiórki odpadów niebezpiecznych 34. Organizacja zbiórki odpadów niebezpiecznych wyodrębnionych z odpadów komunalnych, odpadów wielkogabarytowych surowców wtórnych 35. Prowadzenie edukacji ekologicznej mieszkańców 2004-2007 Urząd Gminy Ograniczenie skażenia środowiska azbestem Utrzymanie czystości środowiska 1 039.807 Środki własne, WFOSiGW, kredyty, pożyczki, 2004-2008 Urząd Gminy 2004-2010 Urząd Gminy 2004-2006 Urząd Gminy Utrzymanie czystości środowiska 100.000 2004-2005 Urząd Gminy Recykling odpadów 200.000 środki własne, FOŚiGW 40.000 Środki własne, WFOŚ 2004-2011 Urząd Gminy Poprawa gospodarki odpadami na terenie gminy Usprawnienie zarządzania środowiskiem 36. Dostosowanie 2004-2008 uchwał Rady Gminy w sprawie utrzymania czystości i porządku w gminie, zaopatrzenia w wodę, odprowadzenie ścieków do wymogów UE i prawa ekologicznego 37. Doskonalenie służb 2004-2011 ochrony środowiska w gminie, radnych gminy, sołtysów w zakresie prawa ekologicznego 150.000 środki własne, FOŚiGW 30.000 środki własne, FOŚiGW środki własne, FOŚiGW Urząd Gminy Lepszy stan środowiska 20.000 Środki własne gminy, Urząd Gminy, OEE, ON Lepsze wdrażanie przepisów prawa ekologicznego 30.000 środki własne gminy, Fundusze UE „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 38. Propagowanie regulaminów konkursów ekologicznych 2004-2011 Urząd Gminy, OEE, ON Społeczeństwo 30.000 zaangażowane w przedsięwzięciach proekologicznych środki własne Partnerzy Planowa ne koszty Tabela 11. Zadania koordynowane dla gminy Lp. Nazwa zadania Termin realizacji Jednostka odpowiedzial na Planowane efekty ekologiczne Źródła finanso wania realizacj i (PLN) tyś. Zadania w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego 1. Kontrola podmiotów gospodarczych emitujących zanieczyszczenia powietrza 2. Utworzenie na terenie gminy nowych form ochrony przyrody 2004-2008 WIOŚ FOŚ Ograniczenie zanieczyszczeni a powietrza pyłem, SO2, NO2, CO2 Zadania w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu 2004-2008 3. Ochrona istniejących lasów, zadrzewień, zakrzewień oraz zalesianie gruntów o znaczeniu marginalnym dla produkcji rolniczej 4. Promocja walorów 2004-2011 przyrodniczych gminy 2004-2011 Wojewoda mazowiecki Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Nadleśnictwo, Rada Gminy Tworzenie Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych 200.000 Budżet państwa, WFOŚ MRiRW, MŚ ARiMR, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych, ODR, Zarząd Gminy Wzrost różnorodności biologicznej na obszarach ekstensywnej gospodarki rolnej 100.000 Budżet państwa, WFOŚ, Fundusze UE WOŚ MRiRW Wyższa świadomość 80.000 Budżet gminy, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 5. 6. z uwzględnieniem korzyści dla społeczności lokalnych płynących z zamieszkiwania na terenach cennych przyrodniczo; promowanie agroturystyki Wdrożenie i realizacja 2004-2011 programów rolnośrodowiskowych dla rolników Wzmożenie kontroli 2004-2011 inspekcji ochrony środowiska w zakresie przestrzegania prawa ekologicznego na terenach cennych przyrodniczo mieszkańców dot. Piękna otaczającej ich przyrody, lepsze warunki do zdrowego wypoczynku WFOŚiW , sponsorzy ARiMR, ODR Urząd gminy Lepsze warunki życia mieszkańców 150.000 Fundusze UE WIOŚ Dobry stan środowiska przyrodniczego 30.000 Budżet państwa Lepsza jakość życia mieszkańców 40.000 Budżet rolników środki własne, WFOŚ, Fundusze UE środki własne, WFOŚ Urząd Gminy Zadania w zakresie ochrony gleby i zasobów kopalin 7. Urząd Gminy Opracowanie i wdrożenie programu tworzenia gospodarstw produkujących żywność metodami ekologicznymi Standaryzacja i podnoszenie jakości produktów rolnych 2004-2011 ODR 2004-2008 Właściciele Prywatni gospodarstw i inwestorzy drobni przetwórcy Uzyskanie produktów wysokiej jakości 200.000 9. Aktualizacja map glebowych 2004-2011 Urząd Wojewódzki Urząd Gminy Dostosowanie upraw do specyfiki gleb 20.000 10. Szkolenie rolników z zakresu zalesień gruntów rolnych, prowadzenia upraw leśnych i pielęgnacji lasu 2004-2011 ARiMR, WOŚ Urząd Gminy Większy zakres wiedzy o zalesianiu 30.000 11. Racjonalne 2004-2011 użytkowanie i ochrona nieeksploatowanych zasobów kopalin Władający powierzchnią ziemi Urząd Gminy Zwiększenie atrakcyjności terenu 8. Środki własne właściciel i, WFOŚ - Zadania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 Budżet gminy, budżet ARiMR 67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 12. Budowa oczyszczalni przydomowych na terenach o zabudowie rozproszonej 2004-2011 Właściciele posesji Urząd Gminy 13. Realizacja inwestycji ograniczających zanieczyszczenia zawierające azot pochodzących z rolnictwa (budowa płyt gnojowych i zbiorników na gnojowicę) 2004-2011 Właściciele gospodarstw ARiMR, ODR, 14. Rozszerzenie 2004-2008 WIOŚ monitoringu wód powierzchniowych poprzez zwiekszenie zakresu i częstotliwości badań 15. Opracowanie i wdrożenie systemu informowania ludności o stanie jakości wody do picia i w kąpieliskach 2004-2008 Inspektor sanitarny Wyeliminowani 1200.000 Środki e skażeń wód własne, powierzchniowy WFOŚ, ch i NFOŚ, podziemnych Fundusze ściekami UE 30.000 Środki Ograniczenie własne zanieczyszczeń właściciel wód i, WFOŚ, powierzchniowy Fundusze ch i gruntowych UE związkami azotowymi 50.000 Fundusz e UE, WFOŚ 20.000 Środki własne, Fundusze UE, WFOŚ Informowanie ludności o stanie czystości wód, troska o zdrowie społeczeństwa Urząd Gminy Kształtowanie postawy proekologiczne j wśród ludności, ochrona zasobów wodnych 11.2. Finansowanie zadań 11.2.1 Środki krajowe Finansowanie inwestycji ekologicznych związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami można podzielić na dwie grupy: są to środki krajowe pochodzące z różnych źródeł finansowania oraz środki z Unii Europejskiej przedakcesyjne i strukturalne. Największą instytucją realizującą Politykę Ekologiczną Państwa poprzez finansowanie inwestycji w ochronie środowiska i gospodarce wodnej w obszarach ważnych z punktu widzenia procesów dostosowawczych do standardów i norm Unii Europejskiej jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Główne „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 kierunki jego działalności określa II Polityka Ekologiczna Państwa, natomiast co roku aktualizowane są cele szczegółowe, w tym zasady udzielania pomocy finansowej oraz lista przedsięwzięć priorytetowych. - Zasadniczym celem NFOŚiGW jest wspieranie finansowe przedsięwzięć podejmowanych dla poprawy jakości środowiska w Polsce. - W zakresie ochrony powierzchni ziemi, w tym ochrony środowiska przed odpadami NFOŚiGW udziela pożyczek, dotacji i dopłat, dofinansowuje zadania inwestycyjne zgodnie z priorytetami, którymi są m.in.: likwidacja uciążliwości starych składowisk odpadów, unieszkodliwianie odpadów powstających w związku z transportem samochodowym oraz zbiórka i wykorzystanie olejów, przeciwdziałanie powstawaniu i unieszkodliwianiu odpadów niebezpiecznych, realizacja międzygminnych i regionalnych programów zagospodarowania odpadów komunalnych. - dofinansowane z NFOŚiGW mogą ubiegać się: - jednostki samorządu terytorialnego i ich związki - stowarzyszenia, fundacje i inne organizacje - przedsiębiorcy, realizujący przedsięwzięcia ochrony środowiska i gospodarki wodnej - Analogicznie do NFOŚiGW w każdym województwie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW) przygotowuje listę zadań priorytetowych, które mogą być dofinansowywane z ich środków oraz zasady i kryteria, które będą obowiązywać przy wyborze zadań do realizacji. Rolą wojewódzkiego funduszu jest wspieranie finansowe przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu regionalnym, a podstawowym źródłem ich przychodów są wpływy z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych. Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska z 27 kwietnia 2001 roku, środki z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska przeznaczane są na dofinansowywanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju. Środki wojewódzkich funduszy przeznacza się na: - działania na rzecz ochrony przyrody oraz zadania związane ze zwiększaniem lesistości kraju, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 69 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - działania polegające na zapobieganiu i likwidacji poważnych awarii i ich skutków, - badania, upowszechnianie ich wyników, a także na postęp techniczny w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, - opracowywanie i wdrażanie nowych technik i technologii, w szczególności dotyczących ograniczania emisji i zużycia wody, a także efektywnego wykorzystania paliw, - zapobieganie lub usuwanie skutków zanieczyszczenia środowiska, w przypadku gdy nie można ustalić podmiotu za nie odpowiedzialnego, - system kontroli wnoszenia przewidzianych ustawą opłat za korzystanie ze środowiska, a w szczególności na tworzenie baz danych podmiotów korzystających ze środowiska obowiązanych do ponoszenia opłat, - opracowywania planów służących gospodarowaniu zasobami wodnymi oraz utworzenia katastru wodnego, jak również na wspomaganie działalności, finansowanych także z gminnych funduszy ochrony środowiska, do których należą: - edukacja ekologiczna oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, - wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska, - wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła, - realizacje zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, - urządzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewień, oraz parków, - realizację zadań związanych z gospodarką odpadami, - wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom, - profilaktyka zdrowotną dzieci na obszarach na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzenia bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii, - wspieranie ekologicznych form transportu, - działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi i położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, - realizacja zadań związanych z ochroną ziemi. - Szczegółowe warunki udzielania pomocy finansowej są określone w dokumencie "Zasady udzielania pomocy finansowej" uchwalonym przez Radę Nadzorczą Funduszu. Istotne znaczenie ma również fundacja EkoFundusz, która udziela finansowego wsparcia w formie bezzwrotnych dotacji i preferencyjnych pożyczek. Jest to fundacja niezależna działająca według prawa polskiego, a w szczególności ustawy o fundacjach oraz ich statutu. Obecnie fundatorem jest Minister Skarbu Państwa. - Do priorytetów EkoFunduszu należą m.in.: ochrona różnorodności biologicznej, gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych, unieszkodliwianie odpadów komunalnych i niebezpiecznych, ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu), ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji (ochrona powietrza). Dotacje mogą uzyskać jedynie projekty dotyczące inwestycji związanych bezpośrednio z ochroną środowiska, (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie przyrody również projekty nie inwestycyjne. EkoFundusz nie dofinansowuje badań naukowych, opracowań oraz tworzenia wszelkiego rodzaju dokumentacji. - Źródłem finansowania inwestycji ekologicznych związanych z ochroną środowiska i gospodarką odpadami mogą być również kredyty preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.) z dopłatami do oprocentowania, kredyty komercyjne, kredyty konsorcjalne, jak również kredyty międzynarodowych instytucji finansowych - Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju- EBOiR i Banku Światowego. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 71 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Fundacja Komunalna - Fundacja Komunalna jest zaangażowana w realizację programu, którego celem i zasadniczym rezultatem będzie zapewnienie długoterminowego finansowania inwestycji gminnych. Programem mogą być objęte inwestycje, które zostały już podjęte przez jednostki samorządu terytorialnego. Uczestnikami przedsięwzięcia będą gminne jednostki samorządu terytorialnego (JST) oraz podmioty świadczące usługi na rzecz JST (wykonawcy) ze względu na zrealizowane projekty lub będące w trakcie realizacji. Przedsięwzięcie zakłada restrukturyzację zobowiązań finansowych JST wobec wykonawców projektów i będzie wiązać się z następującymi korzyściami ekonomicznymi dla jego uczestników: Finansowanie projektów gminnych nastąpi przez zewnętrzny podmiot, który w miejsce gminy sfinansuje zobowiązania wobec jej wierzycieli (wykonawców projektów); Zadłużenie gminy z tytułu realizacji projektów zostanie zamienione na długoterminowe zobowiązanie, które zostanie rozłożone na raty na okres 5 lat przy niskich kosztach obsługi zobowiązania (korzystne oprocentowanie); Zmiana sposobu spłaty zadłużenia gminy zmniejszy bieżące obciążenie jej budżetu; Wykonanie i finansowanie inwestycji gminnych odbywać się będzie przy utrzymaniu stabilnych wskaźników długu i obsługi zadłużenia gminy; Gmina zdobędzie doświadczenia w zakresie funkcjonowania rynków kapitałowych, które będą mogły zostać wykorzystane w przyszłości przy realizacji innych projektów; Finansowanie projektów gminnych w ramach programu umożliwi rozszerzenie działalności inwestycyjnej gminy; Wykonawcy projektów otrzymają wynagrodzenie od zewnętrznego podmiotu przed terminami zapłaty uzgodnionymi z gminą, z dyskontem. Zapewnia to płynność finansowania inwestycji i zapobiega zatorom płatniczym. W ramach programu JST mogą starać się o restrukturyzację swoich zobowiązań finansowych na kwotę do 24.000.000 złotych. Czas trwania programu wyniesie 5 lat (z możliwością przedłużenia). „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 72 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 11.2.2 Fundusze strukturalne Unii Europejskiej - Od czasu wejścia Polski do UE z dniem 1 maja 2004 r. możemy korzystać z Funduszy Strukturalnych na finansowanie inwestycji w ochronie środowiska. Dotyczyło to będzie możliwości finansowania inwestycji z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego - inwestycje w skali regionalnej i lokalnej) oraz z Funduszu Spójności. Fundusz Spójności jest komplementarny do Funduszy Strukturalnych, jednak jest przeznaczony dla krajów w których PKB na mieszkańca nie przekracza 90% średniej Unii Europejskiej. Przedsięwzięcia wspomagane przez Fundusz Spójności w słabiej rozwiniętych krajach mają przyczynić się do rozwoju infrastruktury transportu i środowiska. - Zgodnie ze „Strategią wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004-2006”, główne priorytety Funduszu w zakresie ochrony środowiska to: - poprawa jakości wód powierzchniowych, - polepszenie jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia, które należy podejmować poprzez działania: budowę i modernizację kanalizacji sanitarnej i burzowej oraz oczyszczalni ścieków, rozbudowę i modernizację urządzeń uzdatniających wodę i sieci wodociągowej, - zapewnienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego poprzez budowę zbiorników retencyjnych, zbiorników "suchych" obwałowań i innych zabezpieczeń, zalesianie, renaturalizację cieków wodnych. - poprawa jakości powietrza poprzez modernizację i rozbudowę miejskich systemów ciepłowniczych połączona z likwidacją "niskiej emisji" w strefach o znacznych przekroczeniach dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń, systemową konwersję palenisk domowych na rozwiązania przyjazne zdrowiu i środowisku. Podstawowe informacje o funduszach strukturalnych UE Fundusze strukturalne są instrumentami polityki strukturalnej UE. Ich zadaniem jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek krajów członkowskich. W ten sposób wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej. Fundusze są kierowane do tych sektorów gospodarki i regionów, które bez pomocy finansowej nie są w stanie dorównać do średniego poziomu ekonomicznego UE. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 73 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Europejski Fundusz Społeczny (ESF) został utworzony od 1957 r jako instrument wspólnotowej polityki społecznej. Jego celem jest walka z bezrobociem. Środki finansowe kierowane są do regionów, w których istnieje zagrożenie bezrobociem długoterminowym, albo bez pracy zostają ludzie młodzi - do 25 roku życia. Fundusz finansuje m.in.: szkolenia i praktyki zawodowe, kształcenie ekspertów i kadr dydaktycznych, wspieranie pośrednictwa pracy, walkę z dyskryminacją zawodową kobiet, promowanie nowych technologii. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAGGF) powstał w 1964 r. na mocy Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą. Wspiera przekształcenia strukturalne w rolnictwie oraz rozwój obszarów wiejskich. Fundusz składa się z dwóch części: - Sekcji gwarancji (finansuje m.in. zakupy interwencyjne produktów rolnych, dotacje dla rolników); - Sekcji orientacji (wspiera przekształcenia w rolnictwie w poszczególnych krajach UE, modernizację terenów wiejskich, wspieranie konkurencyjności produktów rolnych, pomoc w osiedlaniu się rolników, rozwój rzemiosła, agroturystyki i eksploatacji terenów leśnych). Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF) powstał w 1975 roku jako reakcja na coraz głębsze rozbieżności w rozwoju regionów (spowodowane kryzysem gospodarczym i przystąpieniem do UE Wielkiej Brytanii i Irlandii). Jego głównym zadaniem jest niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów należących do UE. Pomoc w ramach tego funduszu obejmuje inicjatywy w takich dziedzinach, jak: - inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymanie stałych miejsc pracy, - inwestycje w infrastrukturę, z uwzględnieniem tworzenia sieci transeuropejskich dla regionów objętych celem nr 1 polityki strukturalnej UE, - inwestycje w edukację i opiekę zdrowotną w regionach objętych Celem nr 1 polityki strukturalnej UE, - rozwój potencjału lokalnego - małych i średnich przedsiębiorstw, - działalność badawczo-rozwojowa, - inwestycje związane z ochroną środowiska. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 74 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIFG) powstał w 1993 r. Fundusz wspiera restrukturyzację rybołówstwa państw członkowskich UE i finansuje rozwój hodowli ryb oraz infrastruktury portów i floty rybackiej. ERDF FIFG EAGGF 22% 13% ESF 63% 2% Rys 2. Rozkład środków z funduszy strukturalnych UE na realizację celów polityki strukturalnej w Polsce Pomoc strukturalna Unii Europejskiej realizowana jest w formie trzech celów: Cel 1 - obejmuje on regiony zapóźnione w rozwoju. Podstawowym kryterium jest dochód PKB na mieszkańca poniżej 75%; dodatkowo tym celem zostały objęte tereny „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 75 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 słabo zaludnione (poniżej 8 mieszkańców na km2) oraz obszary peryferyjne (najbardziej oddalone). Niemal 70% wszystkich środków funduszy strukturalnych jest przeznaczane na działania w ramach tego celu. Regiony objęte celem 1 nie mogą być objęte żadnym innym celem. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej cały obszar kraju zostanie objęty działaniami w ramach Celu 1. Cel 2 - w jego ramach prowadzone są działania prowadzące do odbudowy terenów silnie uzależnionych od upadających gałęzi gospodarki. Na realizację tego celu przeznaczonych jest 11% wszystkich środków funduszy strukturalnych. Cel 3 - udzielana pomoc w ramach w jego ramach ma służyć modernizacji rynku pracy poprzez szkolenia zawodowe, lokalne inicjatywy w zakresie zatrudnienia oraz poprawę dostępu do miejsc pracy. Tabela 12. Ogólny podział środków UE na pomoc strukturalną w latach 2000 – 2006 Pomoc Strukturalna Suma Pomoc Strukturalna w mld euro Suma w mld euro Fundusze strukturalne 195,00 Inicjatywy Wspólnoty 10,44 Cel 1 135,90 Rybołówstwo Cel 2 22,50 Cel 3 24,05 Działania 1,00 innowacyjne Fundusz 1,11 Spójności (Kohezji) 18,00 Ze środków funduszy strukturalnych finansuje się, oprócz trzech wspomnianych celów również tzw. Inicjatywy Wspólnoty, czyli cztery programy inicjowane przez Komisję Europejską i dotyczące całej Unii Europejskiej. Obecnie wyróżnia się następujące inicjatywy: Program Interreg III - promuje nadgraniczną, międzynarodową i międzyregionalną współpracę, pomyślaną jako partnerstwo ponad granicami, mając na celu zrównoważony i harmonijny rozwój obszarów położonych przy granicach państw lub regionów. Środki na realizację programu pochodzą z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF). Program Urban II - koncentruje się na wspieraniu nowych strategii na rzecz ekonomicznej i społecznej odnowy obszarów miejskich zagrożonych lub dotkniętych zjawiskami bezrobocia „CleanMed” s.c. 76 tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 strukturalnego i przejawami patologii społecznej. Jest finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF). Program Leader+ - ma na celu zbliżenie aktywnych środowisk z terenów wiejskich w celu wypracowania nowych, lokalnych strategii zrównoważonego rozwoju. Potrzebne środki pochodzą z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej – Sekcji Orientacji (EAGGF). Program Equal - promuje i wspomaga międzynarodową współpracę, prowadzącą do eliminacji dyskryminacji oraz wszelkich barier utrudniających dostęp do rynku pracy. Jest finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Socjalnego (ESF). Działania innowacyjne W ramach budżetu funduszy strukturalnych zarezerwowano ponadto 1 mld. euro na finansowanie działań innowacyjnych i pomocy technicznej przy realizacji polityki strukturalnej. Są to analizy, projekty pilotażowe, wymiana doświadczeń, tworzenie systemów komputerowych w celu monitoringu i oceny pomocy oraz inne projekty, mające na celu poprawę jakości i skuteczności świadczonej pomocy. Z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego finansowane są projekty promujące rozwój lokalnej gospodarki w oparciu o wiedzę i innowacje technologiczne, kultywowanie specyfiki regionalnej oraz trwały wzrost. Działania innowacyjne w dziedzinie zatrudnienia i szkoleń są finansowane przez Europejski Fundusz Socjalny, a w sektorze rybołówstwa - z Instrumentu Finansowego Orientacji Rybołówstwa. Fundusz Spójności - nie należy do funduszy strukturalnych. Utworzony w 1993 r. na mocy Traktatu z Maastricht, by pomóc w zrównoważeniu wzrostu gospodarczego i postępu socjalnego krajów UE. Pomoc kierowana jest nie do poszczególnych regionów, ale do poszczególnych krajów. Z funduszu współfinansowane są wydatki o charakterze infrastrukturalnym w dziedzinie transportu oraz na rzecz ochrony środowiska naturalnego. FS wspiera państwa najsłabiej rozwinięte, w których PKB (produkt krajowy brutto) na jednego mieszkańca jest niższy niż 90 proc. średniej unijnej. Kryteria te spełniają obecnie: Grecja, Portugalia, Irlandia i Hiszpania. Tabela 13. Pomoc strukturalna UE oraz wspierające ją fundusze strukturalne „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 77 ERDF ERDF ESF ESF ESF ERDF ERDF INNOWACYJNE DZIAŁANIA ERDF ESF EAGGF RYBOŁÓWSTWO EQUAL LEADER+ URBAN II INTERREG III CEL 3 Cel 2 Cel 1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 ESF EAGGF FIFG FIFG FIFG 11.2.3 Inne instytucje wspierające Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa -jest to bardzo ważny podmiot wspierający różnego rodzaju inwestycje ekologiczne na terenach wiejskich. Agencja jest właściwa dla gospodarowania funduszami Unii Europejskiej i innymi funduszami pochodzącymi z pomocy zagranicznej przekazywanej na podstawie umów Rządowi RP. Pomoc udzielana przez Agencję jest dotacją nawet do 50 % wartości Ośrodki Doradztwa Rolniczego (ODR), Ośrodki Edukacji Ekologicznej (OEE) – skupiają się na edukacja i informacja ekologicznej. Prowadzenie różnorodnych form edukacji ekologicznej, jak organizowanie szkoleń i rozwój ośrodków edukacji środowiskowej (edukacja rolników, kierowców, działkowiczów, prowadzenie olimpiad i konkursów ekologicznych, organizacja kampanii społecznych w szkołach i zakładach pracy na rzecz ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego, rozwijanie różnych form turystyki, itp.), przyczyni się do podniesienia świadomości ekologicznej mieszkańców gminy i stworzy szansę na włączenie się społeczeństwa w działania proekologiczne. Mieszkańcy powinni uczestniczyć w działaniach na rzecz ochrony środowiska. Oczekuje się od nich oszczędnego korzystania z wody, energii elektrycznej i cieplnej oraz udziału w segregacji odpadów. 11.3. Zasady udzielania pomocy W ramach pomocy strukturalnej UE fundusze przyznawane są w oparciu o zasady: „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 78 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - koncentracji - polegającej na kierunkowaniu środków do regionów w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej (objętych pomocą w ramach poszczególnych Celów); - programowania - zakłada ona formułowanie wieloletnich planów rozwoju regionalnego; - współfinansowania - oznacza, że środki funduszy strukturalnych uzupełniają środki na realizację projektu, asygnowane bezpośrednio przez kraj go realizujący. Generalnie, wielkość pomocy w ramach Celu 1 w odniesieniu do konkretnego projektu nie powinna przekraczać 75% jego całkowitego kosztu i ma stanowić zarazem, co najmniej 50% wydatków publicznych poniesionych na ten cel. W odniesieniu do projektów realizowanych w ramach Celów 2 i 3, ze środków z funduszy strukturalnych można pokryć maksymalnie 50% kosztów całkowitych, a zarazem powinno to być, co najmniej 25% wydatków publicznych. Nieco inne zasady obowiązują w przypadku inwestycji przynoszących dochód - pułap udziału pomocy z funduszy strukturalnych lub z Funduszu Spójności w całkowitym koszcie inwestycji jest określany na podstawie oczekiwanej stopy zysku brutto i mieści się zwykle w przedziale 10-40%; - dodatkowości - zakłada ona, że środki funduszy strukturalnych nie zastępują, asygnowanych przez państwa członkowskie środków publicznych, ale umożliwiają ich powiększenie. W związku z tym korzystające z pomocy w ramach Celu 1 regiony, muszą uzgodnić z Komisją Europejską poziom publicznych wydatków strukturalnych na tych terenach. W odniesieniu do Celów 2 i 3 Komisja Europejska ustala z państwami członkowskimi poziom wydatków publicznych przeznaczonych na aktywną politykę w okresie objętym programowaniem; - partnerstwa - oznacza ona, że przygotowanie programów, finansowanie, monitorowanie i ewaluacja pomocy są dokonywane wspólnie, w partnerstwie między Komisją Europejską a krajami członkowskimi. Zasada ta wymaga od wszystkich uczestników zaangażowanych w realizacji pomocy strukturalnej przyjęcia pełnej odpowiedzialności za swoje działania; - subsydiarności - w myśl, której stosowanie pomocy powinno być w gestii państw członkowskich. W zależności od charakteru potrzeb na szczeblu jego władz: ogólnokrajowych, regionalnych i lokalnych oraz ich partnerów gospodarczych i społecznych, przy współpracy z odpowiednimi organami UE (zachowując wspólne cele i reguły działania); „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 79 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - kompatybilności - oznacza, iż pomoc udzielana z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, a także otrzymywana z Europejskiego Banku Inwestycyjnego, musi być zgodna z postanowieniami traktatów oraz całościową polityką Unii Europejskiej. - 11.4. Przyznanie środków Narodowy Plan Rozwoju (NPR) jest dokumentem określającym strategię społecznogospodarczą Polski w pierwszych latach członkostwa w Unii Europejskiej. Określa cele, priorytetowe działania oraz ramy instytucjonalne i finansowe działań strukturalnych państwa, a także kierunki rozwoju gospodarczego Polski w pierwszych latach po akcesji. Narodowy Plan Rozwoju jest bazą do negocjacji z Komisją Europejską Podstaw Wsparcia Wspólnoty (ang. Community Support Framework - CSF) dla Polski. CSF określi wielkość pomocy z funduszy strukturalnych przyznanych Polsce. Podstawy Wsparcia Wspólnoty dla Polski w latach 2004-2006 będą wdrażane za pomocą: - Pięciu sektorowych programów operacyjnych (SPO); - Wzrost konkurencyjności gospodarki (ERDF), - Rozwój zasobów ludzkich (ESF), - Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwoju obszarów wiejskich (EAGGF), - Rybołówstwo i przetwórstwo ryb (FIFG), - Infrastruktura transportowa (ERDF). - Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR)- beneficjantami końcowymi pomocy są przede wszystkim samorządy województw, powiatów i gmin, stowarzyszenia oraz związki gmin i powiatów, instytucje naukowe, instytucje rynku pracy, agencje rozwoju regionalnego i instytucje wspierania przedsiębiorczości, a za ich pośrednictwem przedsiębiorstwa, w tym głównie małe i średnie (ERDF, ESF, EAGGF); Programu operacyjnego pomocy technicznej, służącego pomocy we wdrażaniu funduszy strukturalnych na poziomie Podstaw Wsparcia Wspólnoty oraz programów operacyjnych (ERDF, ESF, EAGGF, FIFG); Strategii wykorzystania Funduszu Spójności, który nie należy do funduszy strukturalnych, ale realizuje założenia polityki strukturalnej UE. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 80 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 12. Monitoring, zarządzanie programem Ustawa Prawo ochrony środowiska nakłada na Urzędy Gmin obowiązek sporządzenia co 2 lata raportu z wykonania programu ochrony środowiska i przedłożenia go Radzie Powiatu. 12.1. Mierniki oceny realizacji Programu Do szczególnie ważnych wskaźników stopnia realizacji „Programu Ochrony Środowiska Gminy Małkinia Górna” należy zaliczyć: ocenę dotrzymania norm jakości poszczególnych komponentów środowiska, określonych wymogami prawnymi, stopień zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszczeń, stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska), „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 81 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Poza wymienionymi głównymi wskaźnikami przy ocenie skuteczności realizacji „Programu Ochrony Środowiska Gminy Małkinia Górna na lata 2004 – 2011” będą stosowane wskaźniki szczegółowe stanu środowiska: - zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, poprawy jakości wód płynących, stojących i wód podziemnych, poprawy jakości wody do picia oraz spełnienia przez wszystkie te rodzaje wód wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej, - poprawy jakości powietrza– zmniejszenia emisji zanieczyszczeń powietrza (zwłaszcza metali ciężkich, trwałych zanieczyszczeń organicznych, substancji zakwaszających, pyłów i lotnych związków organicznych), - zmniejszenia uciążliwości hałasu ulicznego wzdłuż tras komunikacyjnych, - zmniejszenia ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenia zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenia zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych, - wzrostu lesistości gminy, - zahamowania zaniku gatunków roślin i zwierząt oraz zaniku ich naturalnych siedlisk, a także pomyślnych reintrodukcji gatunków, - zmniejszenia negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowania estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą, Wskaźnikami pośrednimi stopnia realizacji programu będą wskaźniki społeczno – ekonomiczne: - zmniejszenia tempa przyrostu obszarów wyłączanych z rolniczego i leśnego użytkowania, - corocznego przyrostu miejsc pracy w wyniku realizacji przedsięwzięć ochrony środowiska, - spójności i efektywności działań w zakresie monitoringu i kontroli; - zakresu i efektów działań edukacyjnych oraz stopnia udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych. 12.2. Ocena stopnia realizacji programu „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 82 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Bezpośrednim wskaźnikiem zaawansowania realizacji zadań będzie wysokość ponoszonych nakładów finansowych oraz uzyskiwane efekty rzeczowe. Uzyskiwane efekty rzeczowe, zweryfikowane przez ocenę stanu jakości i dotrzymywania norm komponentów środowiska, dokonaną w ramach systemu monitoringu, ilustrować będą zaawansowanie realizacji Programu w skali rocznej i umożliwiać dokonywanie niezbędnych korekt na bieżąco. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska co dwa lata wykonywany będzie raport dotyczący stopnia realizacji Programu. Raport będzie stanowił przegląd wykonania zadań, w oparciu o uzyskane efekty rzeczowe oraz efekty w postaci obniżenia stopnia zanieczyszczenia środowiska i zmian zachodzących w środowisku. 13. Narzędzia i instrumenty realizacyjne Programu 13.1 Prawo ochrony środowiska i inne akty prawne niezbędne do realizacji Programu Ochrony Środowiska 13.1.1 Ustawy Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62, poz., 627), Ustawa Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (Dz. U. 2001 Nr 115 poz. 1229) Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków z dnia 7 czerwca 2001 r. (Dz. U. Nr 72, poz. 747; zm.: Nr 115, poz. 1229), " Ustawa o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001 r. (Dz. U. Nr 100, poz. 1085), " Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62 poz. 628), „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 83 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996 r. (Dz. U. Nr 132, poz. 622), Ustawa Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz. U. Nr 89 poz. 414), Ustawa o nawozach i nawożeniu z dnia 26 lipca 2000 r. (Dz. U. Nr 89, poz. 991), Polskie prawo w dalszym ciągu jest w trakcie dostosowywania do wymogów Unii Europejskiej, w związku z tym należy oczekiwać wejścia w życie kolejnych nowych rozporządzeń związanych z gospodarka. wodno-ściekową, Ustawa o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001 roku (Dz. U. Nr 100 poz. 1085 z późniejszymi zmianami) - tzw. Ustawa wprowadzająca, Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych z dnia 11 maja 2001 roku (Dz.U. Nr 63 poz. 638 z późniejszymi zmianami), Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej z dnia 11 maja 2001 roku (Dz. U. Nr 63 poz. 639 z późniejszymi zmianami), Ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest, z dnia 19 czerwca 1997 roku (Dz. U. Nr 101 poz. 628 z późniejszymi zmianami) - w zakresie odpadów zawierających azbest, Ustawa o zmianie ustawy o odpadach i niektórych innych ustaw z dnia 19 grudnia 2002 roku (Dz. U. Nr 7,poz. 78 z 2003r.). Ustawa z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16 poz.78 z pózn. zm.), Ustawa z dnia 26 marca 1982 roku o scalaniu i wymianie gruntów (Dz. U. Nr 58, poz. 349 z pózn. zm.), Ustawa z dnia 16 marca 2001 roku o rolnictwie ekologicznym (Dz.U.Nr.38 poz. 452), Ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. Nr.114 poz.492 z pózn. zm.) Ustawa z dnia 20 lipca 1991 roku. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 77, poz. 335 z pózn. zm.), Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 roku o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U. Nr 73 poz. 764), Ustawa 64),z dnia 4 lutego 1994 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96 z pózn. zm.). „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 84 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717). Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. Nr 56, poz. 679, z pózn. zm.) 13.1.2 Rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 listopada 2001 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 140, poz. 1585), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska i sposobu ich przedstawiania. (Dz. U. Nr 100, poz. 920), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz. U. Nr 129, poz. 1108), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego droga/ linia kolejowa, linia tramwajowa/ lotniskiem, portem (Dz. U. Nr 35, poz. 308), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 marca 2003 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. Nr 55, poz. 477), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U. Nr 110, poz. 1057), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 czerwca 2003 r. w sprawie określenia wzoru publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie (Dz. U. Nr 110, poz. 1058), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 czerwca 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 85 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 zakresie korzystania ze środowiska i sposobu ich przedstawiania (Dz. U. Nr 113, poz. 1075), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 4, poz. 44), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy, przyporządkowania zbiorników wód podziemnych do właściwych obszarów dorzeczy, utworzenia regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz podziału obszarów dorzeczy na regiony wodne (Dz. U. Nr 232, poz. 1953), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczona. do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie metodyk referencyjnych badania stopnia biodegradacji substancji powierzchniowoczynnych zawartych w produktach, których stosowanie może mięć wpływ na jakość wód (Dz. U. Nr 196 poz. 1658), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz. U. Nr 183, poz. 1530), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla Środowiska wodnego (Dz. U. Nr 212, poz. 1799), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie dopuszczalnych mas substancji, które mogą być odprowadzane w ściekach przemysłowych (Dz. U. Nr 35, poz. 309), „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 86 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie śródlądowych wód powierzchniowych lub części stanowiących własność publiczną (Dz. U. Nr 16, poz. 149), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody (Dz. U. Nr 8 poz. 70), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2002 r. w sprawie określenia taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (Dz. U. Nr 26, poz. 257), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz. U. Nr 129, poz. 1108), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz. 1718), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220, poz. 1858), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 października 2002 r. w sprawie warunków wprowadzania nieczystości do stacji zlewnych. (Dz. U. Nr 188, poz. 1576), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75 poz. 690), Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku, z dnia 1 października 2002 roku (Dz. U. Nr 176 poz. 1453), Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie szczegółowych warunków jakim powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, z dnia 14 listopada 2002 roku (Dz. U. Nr 197 poz. 1667). „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 87 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie rodzaju odpadów inne niż niebezpieczne oraz rodzajów instalacji i urządzeń, w których dopuszcza się ich termiczne przekształcanie, z dnia 29 stycznia 2002 roku (Dz. U. Nr 18 poz. 176), Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów, z dnia 21 marca 2002 roku (Dz. U. Nr 37 poz. 339), Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie listy rodzajów odpadów, które posiadacz odpadów może przekazywać osobom fizycznym tub jednostkom organizacyjnym, nie będącymi przedsiębiorcami, do wykorzystania na ich własne potrzeby, z dnia 28 maja 2002 roku (Dz. U. Nr 74 poz. 686), Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie komunalnych osądów ściekowych, z dnia 1 sierpnia 2002 roku (Dz. U. 134 poz. 1140 z późniejszymi zmianami), Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie odpadów pochodzących z procesów wytwarzania dwutlenku tytanu oraz z przetwarzania tych odpadów, które nie mogą być unieszkodliwiane przez ich składowanie, z dnia 21 października 2002 roku (Dz. U. Nr 180 poz. 1513), Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie rodzajów odpadów, których zbieranie i transport nie wymagają zezwolenia na prowadzenie działalności, oraz podstawowych wymagań dla zbierania i transportu tych odpadów, z dnia 28 października 2002 roku (Dz. U. Nr 188 poz. 1575), Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie rodzajów odpadów, które mogą. być składowane w sposób nieselektywny, z dnia 30 października 2002 roku (Dz. U. Nr 191 poz. 1595), Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami z dnia 9 kwietnia 2003 roku (Dz. U. Nr 66, poz. 620). Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U Nr 241 poz. 2093), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 25 lutego 2003 roku w sprawie stawek za udostępnianie informacji o środowisku i jego ochronie oraz sposobach uiszczania opłat, Rozporządzenie Ministra Środowiska a dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie szczegółowych wymagań jakim powinny odpowiadać programy działań mających na „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 88 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 4, poz. 44, z dnia 15.01.2003), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241poz. 2093 z dnia 31.12 2002), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 grudnia 2001 w sprawie rejestru obszarów górniczych (Dz. U. Nr 148 poz. 1660). Rozporządzenie z dnia 14 listopada 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków, jakim powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 197, poz. 1667); Rozporządzenie z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490); Rozporządzenie z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz. 1718); Rozporządzenie z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 sierpnia 2003 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. Nr 163, poz. 1584), Rozporządzenie z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U. Nr 110, poz. 1057), Rozporządzenie z dnia 17 czerwca 2003 r. w sprawie określenia wzoru publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie (Dz. U. Nr 110, poz. 1058);Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717), Rozporządzenie z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (Dz. U. Nr 104, poz. 971), „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 89 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Obwieszczenie z dnia 15 kwietnia 2003 r. w sprawie średniej krajowej przychodów gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej w 2002r. przypadających na jednego mieszkańca (Mon. Pol. Nr 23, poz. 340), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U.03.1.12 z dnia 8 stycznia 2003 r.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06.06.2002r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87 poz. 796 z dnia 27.06.2002r.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06.06.2002r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87 poz. 798 z dnia 27.06.2002r.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002r. w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8, poz. 81), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem (Dz. U. Nr 179, poz. 1498), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 stycznia 2003r. w sprawie rodzajów pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją. dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów, które powinny być przekazywane właściwym organom ochrony środowiska, oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz. U. Nr 18, poz. 164), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2003r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji tub energii przez zarządzającego droga, linia. kolejowa/ linia. tramwajowa/ lotniskiem, portem (Dz. U. Nr 35, poz. 308), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 lutego 2003r. w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacja instalacji lub urządzenia, przekazywanym właściwym organom ochrony środowiska oraz terminu i sposobu ich prezentacji (Dz. U. Nr 59, poz. 529), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 czerwca 2003r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U. Nr 110, poz. 1057), " Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 28 października 2002r. w sprawie „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 90 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 jednostkowych stawek kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu na rok 2003 (M. P. Nr 54, poz. 743), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 marca 2002r. w sprawie wymagań zasadniczych dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. Nr 60, poz. 546), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2002r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań zasadniczych dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. Nr 231, poz. 1942) Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 czerwca 2003r. w sprawie szczególnych dla zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego w zakresie poziomu hałasu emitowanego przez ten sprzęt (Dz. U. Nr 132, poz. 1228), Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 lipca 2003r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. Nr 138, poz. 1316); Rozporządzenia WE/338/97 — dotyczącego uregulowania obrotu gatunkami dzikiej fauny i flory (zobowiązania wynikające z ,,Konwencji Waszyngtońskiej" o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem), zmienionego rozporządzeniami rady: WE/2307/97, WE/2214/98. 13.2. Obowiązujące dyrektywy w zakresie ochrony środowiska Dyrektywa Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczenia (IPPC), Dyrektywa Rady 2000/60/EC - Ramowa Dyrektywa Wodna Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre niebezpieczne substancje wprowadzane do środowiska wodnego wspólnoty, Dyrektywa Rady 91/676/EWG w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany ze źródeł rolniczych, Dyrektywa Rady 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych, ' Dyrektywa Rady 93/481/EWG dotycza.ca formularzy dla prezentowania narodowych programów przewidzianych w Art. 17 Dyrektywy Rady 91/271/EWG, „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 91 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie odprowadzania niebezpiecznych substancji do wody, oraz dyrektywy ,,c6rki" 82/176, 83/515, 84/156, 84/491, 86/280, 88/347, 90/415, Dyrektywa Rady 75/440/EWG w sprawie wymaganej jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do pobierania wody pitnej w krajach członkowskich, Dyrektywa Rady 80/778/EWG w sprawie jakości wody przeznaczonej do picia, Dyrektywa Rady 98/83/WE w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, uzupełniająca i zastępująca dyrektywę 80/778/EWG, Dyrektywa Rady 76/160 dotycząca jakości wody w kąpieliskach, Dyrektywa Rady 77/795 ustanawiająca wspólną procedurę wymiany informacji na temat jakości wód powierzchniowych w Unii, Dyrektywa Rady 79/869/EWG dotycza.ca metod badań i częstotliwości analiz wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w krajach członkowskich, Dyrektywa Rady 80/68/EWG w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem powodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne, Dyrektywa Rady 78/659/EWG w sprawie jakości wód wymagających ochrony dla podtrzymania życia ryb, Dyrektywa Rady 79/923/EWG w sprawie jakości wód wymaganych dla hodowli skorupiaków i mięczaków. Dyrektywa Rady 91/676/EWG w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami wywołanymi azotanami ze źródeł rolniczych. Dyrektywa Rady 86/278/EWG/ z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie ochrony środowiska a szczególnie gleb, przy stosowaniu osądów ściekowych w rolnictwie. " Dyrektywa Rady 91/271/EWG w sprawie utylizacji miejskich ścieków. Dyrektywa ramowa w sprawie oceny i zarządzania jakością. powietrza Nr 96/62/WE wraz z innymi dyrektywami dotyczących powietrza. Dyrektywa Rady 88/609/EWG w sprawie ograniczenia niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania paliw. Dyrektywa Rady 90/313/EWG z dnia 7 czerwca 1990 w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku. Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniu środowiska. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 92 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Dyrektywa Rady 91/692/EWG z dnia 23 grudnia 1991 w sprawie standaryzacji i racjonalizacji raportów z wprowadzania w życie postanowień niektórych dyrektyw dotyczących środowiska. Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie odprowadzania niebezpiecznych substancji do wody, oraz dyrektywy ,,córki" 82/176, 83/515, 84/156, 84/491, 86/280, 88/347, 90/415. Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991r. dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych. Dyrektywa 80/779/EWG - w sprawie dopuszczalnych i zalecanych stężeń SO i cząstek zawieszonych w powietrzu. Dyrektywa 82/884/EWG - ustanowienie maksymalne wartości stężeń ołowiu w powietrzu atmosferycznym. Dyrektywa ramowa 96/62/WE w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza Dyrektywa 70/220/EWG i 94/12/WE - ustanawia wymogi techniczne i dopuszczalne wartości dla CO i nie spalonych emisji węglowodorów z silników pojazdów samochodowych. Dyrektywa 72/306/EWG, 77/537/EWG - ustanawia normy dla maksymalnej ilości spalin z silników Diesla w pojazdach samochodowych, ciągnikach używanych w rolnictwie i leśnictwie. Dyrektywa 80/779/EWG - w sprawie dopuszczalnych i zalecanych stężeń SO i cząstek zawieszonych w powietrzu. Dyrektywa 82/884/EWG - ustanowienie maksymalne wartości stężeń ołowiu w powietrzu atmosferycznym. Dyrektywa 85/203/EWG - ustanawia obowiązujące dopuszczalne wartości tlenku azotu. Dyrektywa 88/77/EWG - ustanawia wymogi techniczne i dopuszczalne CO, węglowodorów, NO dla samochodów ciężarowych. Dyrektywa 85/210/EWG - w sprawie zawartości ołowiu w benzynie. Dyrektywa 92/72/EWG - ustanawia wartości progowe ozonu. Dyrektywa 93/12/EWG - w sprawie zawartości siarki w paliwach płynnych. Dyrektywa 94/63/WE - ma na celu ograniczenie emisji lotnych związków organicznych (VOC) pochodzących z magazynowania i dystrybucji benzyny. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 93 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Dyrektywa 99/30/WE w sprawie wartości granicznych stężenia S02, NO2, NOx, pyłu i ołowiu w powietrzu. Dyrektywa 84/360/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczeń powietrza powodowanych przez zakłady przemysłowe. Dyrektywa 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń. Dyrektywa 88/609/EWG w sprawie ograniczenia emisji z niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania paliw. Dyrektywa 89/369/EWG w sprawie zapobiegania zanieczyszczaniu powietrza przez nowe zakłady spalania odpadów komunalnych. Dyrektywa Nr 2003/17/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z 3 marca 2003 wprowadzająca poprawki do Dyrektywy 98/70/EC dot. jakości benzyny i oleju napędowego. Dyrektywa Komisji Nr 2002/80/EC z 3 października 2002 dostosowania do postępu technicznego Dyrektywy Rady Europy Nr 70/220/EEC o sposobach jakie powzięte maja, zostać przeciw zanieczyszczeniu powietrza przez emisji z silników samochodowych. Decyzja Rady Europejskiej Nr 2003/507/EC z 13 Czerwca 2003 o przystąpieniu Wspólnot Europejskich do protokołu z 1979 Konwencji o dalekosiężnych skutkach trans granicznego zanieczyszczenia powietrza. Decyzja Rady Europy Nr 2003/37/E z 16 stycznia 2003 dotycząca metod pomiaru PM2.5 wg Dyrektywy 1999/30/EC. Dyrektywa Rady z dnia 01.12.1986r. w sprawie hałasu emitowanego przez zmechanizowany sprzęt gospodarstwa domowego (numer aktu prawnego 86/594/EWG; miejsce opublikowania OJ 334, 06.12.1986), Wspólne stanowisko Rady z dnia 07.06.2001r. w sprawie przyjęcia dyrektywy 2001/..../WE Parlamentu Europejskiego i Rady (...) dotyczącej oceny i zarządzania hałasem w środowisku (numer aktu prawnego CP (EC) No 25/2001). Dyrektywa Nr 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (zmienionej dyrektywy 97/62/WE), Dyrektywa Nr 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków (zmienionej dyrektywami 81/854/EWG, 91/244/EWG i in.) „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 94 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Wyżej wymienione dyrektywy wiążą się z koniecznością opracowania propozycji europejskiej Sieci Ekologicznej „Natura 2000” – także w oparciu o istniejący system obszarów chronionych oraz inne istniejące projekty i opracowania. 13.3. Inne akty prawne Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej w Polsce przyjęta przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej dnia 23 sierpnia 2000 roku. Program Wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002-2010 ,,Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w UE (1998 r.) ,,Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006, z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010" przyjęta przez Rade Ministrów w grudniu 2002 r. Polityka Leśna Państwa (w tym: ,,Krajowy program zwiększania lesistości" i ,,Strategia ochrony leśnej różnorodności biologicznej"), Narodowa strategia edukacji ekologicznej, Strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, Strategia rozwoju turystyki w latach 2001-2006, ,,Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich dla Polski: 2004-2006" Założenia ,,Programu rolnośrodowiskowego" i ,,Zalesiania gruntów rolnych". 14. Streszczenie w języku niespecjalistycznym - Gmina Małkinia Górna znajduje się w północno-wschodniej części Polski, w pasie nizin Mazowiecko-Podlaskich. Pod względem fizyczno-geograficznym (J. Kondracki) gmina położona jest na pograniczu dwóch makroregionów: Niziny Północnomazowieckiej i Niziny Środkowomazowieckiej, w międzyregionach: Międzyrzecze Łomżyńskie i Równina Wołomońska, które oddzielone są od siebie Doliną Dolnego Bugu. Od wschodniej strony gminy znajduje się mezoregion Podlaski Przełom Bugu. Gmina Małkinia Górna znajduje się między dopływami Bugu: Broczysko (Brok), Treblinka i Wielącz. Występujące na terenie gminy przypowierzchniowe utwory czwartorzędowe można podzielić na dwie strefy gruntów: grunty nośne, grunty słabonośne. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 95 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Średnia roczna temperatura powietrza na terenie gminy wynosi około 7,1 Najcieplejszym miesiącem jest lipiec (18,2 0C), a najchłodniejszym 0 C. styczeń (- 3,60C). Średnia amplituda roczna wynosi około 220C, a okres wegetacyjny trwa 200-210 dni. Liczba dni ciepłych ze średnią dobową temperaturą powyżej 150C wynosi 80-90, natomiast średnioroczna liczba dni przymrozkowych 122. Liczba dni mroźnych w ciągu roku wynosi około 50, z czego połowę stanowią dni bardzo mroźne z temperaturą poniżej – 100C. Średnie opady roczne wahają się w granicach 550 mm. W ciągu roku notuje się najczęściej wiary północno-zachodnie, południowo-zachodnie oraz zachodnie, ukierunkowane głównie na rozległą dolinę Bugu. Powierzchnia gminy Małkinia Górna wynosi 13 408 ha. Jest to gmina o charakterze wiejskim, zamieszkana przez 12 748 osób. Największe powierzchnie zajmują użytki rolne – 8 338 ha w tym grunty orne stanowią 4 839 ha. - Pod względem hydrograficznym gmina Małkinia Górna leży w dorzeczu Bugu. Przez teren gminy przepływają również rzeki Broczysko (Brok) i Treblinka. Jednak mimo dobrze rozwiniętej sieci cieków wód powierzchniowych, obszar gminy charakteryzuje się utrudnionymi warunkami odwadniania. Wynikają one przede wszystkim z niewielkich nachyleń powierzchni, a także ze złego stanu technicznego urządzeń melioracyjnych. - Na obszarze gminy znajduje się kilka naturalnych zbiorników wody stałej. Największe jeziora miejszczą się w południowej części gminy, w pobliżu miejscowości: Kiełczew (jez. Glinki) i Treblinka (jez. Bużysko). Zwierciadło wody gruntowej występuje na terenie gminy na różnych głębokościach. - Obszar gminy jest średnio zasobny w czwartorzędowe wody gruntowe. Są to wody porowe. Ciągły poziom wodonośny o swobodnym zwierciadle wody utrzymuje się w utworach łatwo przepuszczalnych – piaszczysto-żwirowych w południowej oraz północno-zachodniej części gminy. W utworach trudniej przepuszczalnych (enklawy w centralnej i wschodniej części gminy) poziom wodonośny może ulegać zakłóceniu, a zwierciadło wód może wykazywać napięcie. Oprócz zbiornika wód czwartorzędowych na terenie gminy występują utwory trzeciorzędowe, w których znajduje się Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 215 - Subniecka Warszawska Niecka Mazowiecka. Są to utwory miocenu i oligocenu przykryte przez półprzepuszczalne osady pliocenu i skomplikowane strukturalnie osady czwartorzędowe. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 96 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Lesistość gminy Małkinia Górna wynosi 29 % ogólnej powierzchni gminy. Wskaźnik ten jest nieznacznie wyższy w stosunku do średniej krajowej (ok. 28,4). Powierzchnia ogólna lasów wynosi 3 890 ha., w tym 124 ha powierzchni przejściowej pozbawionej roślinności. Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna zwyczajna. Na siedliskach wilgotniejszych głównym gatunkiem jest olsza. W domieszkach występuje dąb, brzoza, świerk, grab, lipa, jawor, topola. Dominują siedliska borowe, przy czym decydujący udział ma bór świeży, a bór mieszany świeży tylko w kompleksie północnym zajmuje znaczącą powierzchnię. Na terenie gminy Małkinia Górna występują surowce ilaste oraz surowce okruchowe zaliczane do surowców mineralnych. Surowce ilaste stanowią gliny zwałowe oraz iły zastoiskowe. Iły zastoiskowe występują lokalnie, pod znacznym nakładem glin. Surowce okruchowe są to głównie piaski oraz lokalnie żwiry. Najbardziej zróżnicowana przestrzennie i środowiskowo jest Dolina Dolnego Bugu. Posiada ona międzynarodową rangę przyrodniczą, głównie ze względu na walory ornitologiczne i fitosocjologiczne. Cechuje ją zachowane naturalnie koryto rzeki, mielizny, skarpy, wyspy, a także starorzecza otoczone rozległymi łąkami i pastwiskami. Szata roślinna jest przekształcona w nieznacznym stopniu. Występują tu liczne gatunki roślin i zwierząt, wśród których duży jest udział gatunków rzadkich i chronionych. - Rejon jezior Glinki i Bużysko porośnięty jest typową roślinnością nadwodną, szuwarami i zaroślami wierzb. Otaczają je wilgotne łąki oraz pastwiska. Często można tam spotkać migrujące ptaki wodno-błotne, takie jak brodźce, gęsi, kaczki, łabędzie nieme i krzykliwe. W licznych starorzeczach gniazdują także rzadkie gatunki ptaków, do których zalicza się rybitwa czarna i białoskrzydła, rycyk, zielonka, a spośród roślinności objętych całkowitą ochroną: storczyk szerokolistny, grążel żółty, grzebienie białe. - Z obszarów prawnie chronionych występują tutaj korytarze ekologiczne o znaczeniu międzynarodowym. Jest to fragment projektowanego powiększenia Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego, a także korytarz leśny łączący Puszczę Białą z terenami położonymi na wschód oraz na północ od gminy oraz korytarze dolin rzecznych Broku, Wielącza, Treblinki i dopływów Bugu. Przewiduje się utworzenie rezerwatu przyrody „Bużysko”, który będzie wchodził w skład Nadbużańskiego Parku Narodowego. Celem utworzenia rezerwatu jest ochrona dużego starorzecza Bugu o bogatej awifaunie łącznie z przylegającymi szuwarami, łąkami i pastwiskami. Proponuje się także na objęcie ochroną obszarów lasów leżących w zachodniej i „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 97 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 środkowo-zachodniej części gminy oraz Doliny Dolnego Bugu w formę Obszaru Specjalnej Ochrony (OSO) nr 89-Puszcza Biała i Obszaru Specjalnej Ochrony (OSO) nr 94-Dolina Dolnego Bugu. Obszary należą do europejskiego systemu obszarów chronionych „Natura 2000”. - Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego dla gminy są Zakłady Wełny Mineralnej ROCKWOOL POLSKA Sp. z o. o. w Małkini Górnej, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Zacisze”, Spółdzielnia Mieszkaniowa „Małkinianka” w Małkini Górnej, a także lokalne piekarnie, kotłownie centralnego ogrzewania w obiektach użyteczności publicznej oraz kotłownie indywidualnych budynków i wzmożony ruch pojazdów na drogach wojewódzkich nr 677 i 694. Źródła tych zanieczyszczeń stają się szczególnie uciążliwe w miejscach zagęszczonej budowy i w okresie grzewczym. Związane jest to ze stosowaniem w kotłowniach jako opałuwęgla, który w procesie spalania uwalnia do atmosfery szkodliwe pyły, związki węgla i siarki. Głównym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie gminy Małkinia Górna są wody spływające z terenów upraw polowych, łąk, pastwisk, nawozy i środki ochrony roślin, a także odchody zwierzęce. Równie istotnym źródłem zanieczyszczenia wód na terenie gminy Małkinia Górna jest komunalna oczyszczalnia biologiczna, z której ścieki odprowadzane są do starorzecza Bugu, gdzie okresowo przy wyższych stanach wody zanieczyszczenia te są wypłukiwane i przedostają się do rzeki. Ponadto do starorzecza Bugu odprowadzane są wody deszczowe, które niosą potencjalne zanieczyszczenia z terenu gminy. Obecnie wody rz. Bug na odcinku Małkinia Górna– Brok są pozaklasowe (NON – nie odpowiadające obowiązującym normom, docelowo rzeka Bug została zaliczona do I klasy czystości), podobnie jak wody rz. Brok (docelowo wymagana jest II klasa czystości). - Poważnym zagrożeniem zarówno dla wód powierzchniowych jak też podziemnych są dysproporcje sieci wodociągowej do kanalizacyjnej oraz ścieki z gospodarstw rolnych. - Poważne źródło zanieczyszczenia środowiska w gminie stanowił obecnie nie istniejący Zakład Wyrobów Azbestowych w Małkini Górnej. W latach 1992-1998 były przeprowadzone badania gruntów i powietrza w celu udokumentowania zagrożeń wynikających z zanieczyszczenia środowiska przez azbest. Z przeprowadzonych badań wynika, że zanieczyszczenie gleb azbestem kształtowało się na średnim poziomie w porównaniu z pozostałymi zakładami azbestowo- cementowymi występującymi na terenie całego kraju. Zanieczyszczenia są większe „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 98 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 na glebach otaczających zakład i zmniejszają się wraz ze wzrostem odległości od zakładu. - Istotnym zagrożeniem związanym z produkcją odpadów jest powstawanie niekontrolowanych „dzikich wysypisk”. Ich skład jest różnorodny, często zawierający szkodliwe związki chemiczne pochodzące np. ze stosowania środków ochrony roślin, które mogą przenikać do gleby i wód powierzchniowych. Inne, niewielkie ilości odpadów, których skład nie stanowi zagrożenia dla środowiska, powodują zaśmiecanie krajobrazu, co w konsekwencji prowadzi do deformacji jego estetyki i naturalności. Stopień zwodociągowania gminy wynosi 50%. Długość sieci wodociągowej wynosi 687 km, długość przyłączy domowych – 26,7 km, a długość sieci rozdzielczej ma długość 42 km. Z sieci korzysta 8424 osoby. Łączna ilość wody pobranej z ujęć w gminie i dostarczona do odbiorców wynosi 388,2 tyś. m3, natomiast łączna dostawa do odbiorców wynosi 218,7 tyś. m3. Na terenie gminy Małkinia Górna funkcjonuje sieć wodociągowa obejmująca swym zasięgiem 11 sołectw. W gminie sieciowy system odprowadzania ścieków istnieje tylko w miejscowości Małkinia Górna. Odprowadzanie ścieków odbywa się poprzez system kanalizacji ogólnospławnej do gminnej oczyszczalni. Jest to oczyszczalnia biologiczna typu „BIOBLOK”, o przepustowości 600 m3/d. Wywóz ścieków taborem asenizacyjnym zapewnia Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej (ZGKiM). Ilość ścieków odprowadzonych w 2003 r. wyniosła 156 tys. m3. - Szacunkowa ilość wytwarzanych odpadów komunalnych w ciągu roku na terenie gminy Małkinia Górna kształtuje się na poziomie 10 000 Mg/rok. Z kolei ilość powstających odpadów przemysłowych wynosi ok. 15 000 Mg/rok. Gminne wysypisko zlokalizowane jest - w miejscowości Zawisty Podleśne (funkcjonuje od 1989 r.) i zajmuje powierzchnię całkowitą 5,11 ha, w tym powierzchnię użytkową ok. 3,55 ha. Składowisko nie posiada zabezpieczenia podłoża. Dla celów monitoringu powstających z wysypiska odcieków założono 2 sztuki piezometrów. - Na terenie gminy Małkinia Górna nie ma zlokalizowanych sieci magistralnych gazu ziemnego. Brak jest także centralnego systemu grzewczego obsługującego poszczególne miejscowości. Zaopatrzenie w ciepło odbywa się z indywidualnych kotłowni opalanych węglem i drewnem. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 99 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 - Główne węzłem systemu elektroenergetycznego dla terenu gminy Małkinia Górna jest Główny Punkt Zasilania (GPZ) zlokalizowany w Małkini Górnej. Istniejąca sieć elektroenergetyczna jest rozprowadzona po terenie gminy w sposób dostateczny i w pełni zaspokaja zapotrzebowanie odbiorców pod względem mocy i niezawodności. Ogólnie stan środowiska przyrodniczego w gminie Małkinia Górna można określić jako dobry, ze względu na: - dominujący wiejski charakter, - brak wielkiego przemysłu, - występowanie obszarów cennych przyrodniczo, - duża ilość lasów i terenów rolniczych, Gmina Małkinia Górna znajduje się w regionie o małym stopniu przekształcenia środowiska przyrodniczego. Znaczny wpływ na zanieczyszczenie atmosfery mają jednak gazy i pyły napływające z obszarów sąsiadujących, np. Zespół Elektrociepłownia „Ostrołęka” oraz drogi o dużym natężeniu ruchu. Lokalnie dużą uciążliwość dla gleb i powietrza atmosferycznego stanowią skażenia azbestem. Niekorzystne oddziaływanie mają również „dzikie wysypiska”. Realizacja „Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Małkinia Górna na lata 2004 – 2011”, zmierza do zachowania walorów środowiska naturalnego oraz poprawy jego stanu i jest uzależniona od upowszechnienia informacji o planowanych kierunkach rozwoju oraz uzyskania akceptacji społecznej dla podejmowanych działań. Cele Programu przewidują: - zachowanie oraz odtwarzanie rodzimego bogactwa przyrodniczego i walorów krajobrazowych, - ochronę zasobów i poprawę jakości wód podziemnych i powierzchni ziemi, - ochronę zasobów wód powierzchniowych, poprawę ich jakości i zapobieganie zanieczyszczeniu, - poprawę stanu czystości terenów i zapobieganie zanieczyszczeniu powierzchni ziemi, - poprawę jakości powietrza atmosferycznego, - zwiększenie lesistości na terenie gminy - wzrost wiedzy społeczeństwa o stanie środowiska naturalnego, jego zagrożeniach oraz sposobach przeciwdziałania zagrożeniom, - wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców oraz poprawa komunikacji społecznej w zakresie ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych powiatu. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 100 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 Wymienione cele realizowane będą poprzez działania o charakterze inwestycyjnym i organizacyjno – prawnym, zmierzające do eliminacji lub zmniejszania natężenia oddziaływania czynników zagrażających zasobom i jakości środowiska naturalnego. Należą do nich: - racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych; zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności produkcji oraz zmniejszanie poboru wody na cele komunalne, - zmniejszanie ilości wytwarzanych ścieków, odpadów stałych oraz pyłów i gazów, - rozbudowa sieci wodociągowej i modernizacja istniejących stacji uzdatniania wody - rozbudowa systemu kanalizacyjnego z oczyszczalnią ścieków oraz budowa przydomowych oczyszczalni ścieków szczególnie na terenach o rozproszonej budowie, - aktywna ochrona przyrody i krajobrazu, - - mobilizowanie społeczeństwa do podejmowania działań proekologicznych „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 101 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY MAŁKINIA GÓRNA NA LATA 2004-2011 15. Piśmiennictwo i materiały wykorzystane do opracowania programu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzenngo gminy Małkinia Górna Program wykonawczy do II polityki ekologicznej państwa na lata 2002-2010. Korytarz ekologiczny doliny Bugu. Stan, zagrożenia, ochrona. 2002. Fundacja IUCNPoland, Warszawa, Plan zagospodarowania przestrzennego województwa mazowieckiego. 2003. Mazowieckie Biuro Planowania Przestrzennego i Rozwoju Regionalnego w Warszawie. Program ochrony środowiska woj. mazowieckiego. 2003. Mazowieckie Biuro Planowania Przestrzennego i Rozwoju Regionalnego w Warszawie. Rocznik statystyczny województwa mazowieckiego. 2002, Urząd statystyczny w Warszawie, Warszawa, grudzień 2002 r. Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego. 2002, Sejmik Mazowieckiego., Warszawa. „CleanMed” s.c. tel. (025) 633-61-90, 633-61-91, fax. 633-61-92 Województwa 102
