UKŁAD SŁONECZNY

UKŁAD SŁONECZNY
PLANETY
 ZDĘCIA


ZAGADNIENIA

SŁOŃCE
KLIKNIJ NA IKONE!!
ABY OBEJRZEĆ ZDJĘCIA
POWRÓT DO STORNY
GŁÓWNEJ
MERKURY
WENUS

ZIEMIA
PLANETY
KSIĘŻYC
MARS
JOWISZ
SATURN
URAN
NEPTUN
PLUTON

SŁOŃCE

ZDĘCIA

ZAGADNIENIA
SŁOŃCE


Słońce jest ogromną, w porównaniu z rozmiarami planet, kulą
zjonizowanych gazów o średnicy 1 392 000 km, a więc jest ono
ponad 109 razy większe od Ziemi. Powierzchnia Słońca wynosi 6
087 miliardów km2, a objętość - 1 412 000 bilionów km3. Masa
Słońca jest równa 1.989x1030kg, czyli 332 952 razy więcej od masy
Ziemi. Słońce powoli wiruje wokół własnej osi wykonując jeden obrót
w ciągu 25.38 dnia (dla punktu znajdującego się na równiku
słonecznym).
Jest ono normalną gwiazdą tzw. Ciągu Głównego. Jako kula
gazowa nie ma właściwie wyraźnie zarysowanej zewnętrznej
granicy. Z Ziemi widzimy właściwie jedynie atmosferę słoneczną,
której najgłębiej położona warstwa - fotosfera - ma grubość rzędu
kilkuset kilometrów. Poniżej fotosfery gęstość gazów stopniowo
wzrasta, powyżej fotosfery natomiast rozciąga się do wysokości
około 12 000 km chromosfera - warstwa bardzo rozrzedzonego
gazu, który możemy obserwować tylko podczas całkowitych
zaćmień jako czerwoną obwódkę o nieregularnym kształcie.
Dalej rozpościera się tzw. korona słoneczna, którą tworzy niezwykle
rozrzedzony gaz o temperaturze około 2 000 000 K. Kształt korony
jest nieregularny i bardzo zmienny.

W 1919 roku Jean-Baptiste Perrin stwierdził, że źródłem energii
słonecznej są reakcje termojądrowe, prowadzące do przemiany
wodoru w hel. Słońce składa się w 70% z wodoru, w około 28% z
helu, zaś na pozostałe 2% składają się m.in. takie cząstki, jak CN, C2,
CH, NH, NO2, i inne. Synteza helu z wodoru we wnętrzu Słońca
sprawia, że helu tam przybywa, a wodoru ubywa. W miarę
powstawania wewnątrz Słońca jądra helowego będzie ono
wykazywało tendencję do kurczenia się. Po wyczerpaniu zasobów
wodoru jądro helowe będzie się kurczyło nadal, bardzo silnie się
rozgrzewając, przez co naruszona zostanie równowaga promienista.
Na skutek tego otoczka jądra rozszerzy się, a jej temperatura spadnie
i Słońce stanie się czerwonym olbrzymem. Kiedy w jądrze helowym
temperatura przekroczy 100 000 000 K, zostanie zainicjowana
przemiana helu w węgiel. Następnie prawdopodobnie dojdzie do tzw.
rozbłysku helowego w otoczce jądra, po czym Słońce ponownie
stanie się czerwonym olbrzymem, o rozmiarach sięgającym poza
orbitę Ziemi. Jego otoczka rozproszy się w przestrzeni, a jądro stanie
się kulą zdegenerowanego gazu czyli tzw. białym karłem, który będzie
stygł powoli, póki całkiem nie zgaśnie
WIADOMOŚCI OGÓLNE


Układ Słoneczny jest układem ciał
astronomicznych znajdujących się pod dominującym
wpływem pola grawitacyjnego Słońca, związanych
wspólnym pochodzeniem. Składa się ze Słońca,
dziewięciu planet, naturalnych satelitów (księżyców)
planet, planetoid, komet, ciał meteorowych oraz pyłu
i gazu międzyplanetarnego. Słońce zawiera w sobie
99,866% masy zawartej w ciałach Układu
Słonecznego (bez gazu i pyłu międzygwiezdnego).
Układ planetarny uformował się przed około
piecioma miliardami lat, najprawdopodobniej z tego
samego obłoku gazowo -pyłowego, z którego
powstało Słońce, w procesie tzw. akrecji.
MERKURY

Merkury jest planetą krążącą najbliżej Słońca. Ze
względu na znaczny mimośród (spłaszczenie) orbity, w
peryhelium znajduje się półtorakrotnie bliżej Słońca niż w
aphelium. Średnia gęstość Merkurego jest w przybliżeniu
równa gęstości Ziemi, przy czym około 80% jego masy
przypada na żelazne jądro.
Powierzchnię pokrywają kratery i strome skarpy skalne,
które utworzyły się w przeszłości, gdy jądro planety
ochładzało się i kurczyło, powodując naprężenia
skorupy. Ze względu na słabą grawitację Merkury
pozbawiony jest prawie całkowicie atmosfery. Krążąc tak
blisko Słońca i nie posiadając atmosfery, która
zachowałaby ciepło w nocy, Merkury odznacza się
dużymi wahaniami temperatury na powierzchni: od -180
do +430 °C.
WENUS

Wenus, krążąca po niemal kołowej orbicie druga planeta
od Słońca, jest otulonym gęstymi chmurami skalnym
globem. Chmury te odbijają większość światła
słonecznego, przez co Wenus jest najjaśniejszym po
Słońcu i Księżycu ciałem na naszym niebie.
Temperatury powierzchniowe dochodzą do 480°C, a
ciśnienie atmosferyczne 90 razy przewyższa ciśnienie
ziemskie. 97% objętości atmosfery wenusjańskiej to
dwutlenek węgla, zaś na resztę składają się m.in. azot,
chlorowodór i tlen. Żółtawy kolor chmur pochodzi od
kwasu siarkowego. Jego zawartość ulega jednak
znacznym zmianom, co nasuwa podejrzenia, że na
Wenus występują czynne wulkany.
ZIEMIA

Ziemia jest trzecią planetą od Słońca, największą z 4
planet wewnętrznych. Pod względem budowy przypomina
inne planety tej grupy. Metaliczne, stałe jądro otoczone
jest przez jądro zewnętrzne z metalu płynnego, po którym
następują warstwy płynnych, półpłynnych i stałych skał.
Natomiast pod względem warunków panujących na
powierzchni Ziemia różni się od tych planet diametralnie:
tylko na Ziemi występuje woda w stanie płynnym, bogata
w tlen atmosfera oraz inne warunki sprzyjające życiu.
Trwająca od 4,5 miliarda lat ewolucja Ziemi zachodzi
nadal, zarówno w sposób naturalny, jak i w wyniku działań
człowieka. Do najbliższego otoczenia Ziemi należy jej
jedyny naturalny satelita - Księżyc.
KSIĘŻYC

Księżyc jest jedynym naturalnym satelitą Ziemi. Jego
odległość od środka Ziemi zmienia się i wynosi od 356 000
km do 407 000 km (średnio 384 400 km, tj. 60.3 promienia
Ziemi). Przyspieszenie grawitacyjne na Księżycu jest około
sześciokrotnie mniejsze od ziemskiego. Temperatura jego
powierzchni zmienia się w zakresie od +140°C do -190°C,
ale 1 m pod powierzchnią jest w przybliżeniu stała i wynosi
-30°C. Powierzchnia Księżyca pokryta jest kraterami
o silnie zróżnicowanych rozmiarach. Materiał pokrywający
powierzchnię (warstwa ok. 4 m) stanowi drobny, lekki (1
g/cm3) pył zbudowany z SiO2. Jego średni wiek wynosi 3.7
mld lat (najstarsze fragmenty skał mają około 4.6 mld lat).
Księżyc posiada resztkową atmosferę o gęstości mniejszej
niż jedna bilionowa gęstości atmosfery ziemskiej.
MARS

Mars, czwarta planeta od Słońca, pod wieloma
względami przypomina Ziemię. Doba marsjańska jest
tylko nieznacznie dłuższa od ziemskiej. Podobnie
zmieniają się pory roku, jakkolwiek rok jest dwa razy
dłuższy. Występują tu chmury, wulkany, wąwozy, góry,
pustynie i wykazujące sezonową zmienność, białe czapy
polarne. Powierzchnię Marsa pokrywają odłamki skał
oraz czerwonawy pył (stąd określenie: Czerwona
Planeta).
Atmosfera marsjańska składa się głównie z dwutlenku
węgla, który stanowi blisko 95% jej składu. Temperatura
latem w Słońcu wynosi do +30°C, zaś zimą przed
świtem spada nawet do -100°C. Mars ma dwa małe
księżyce - Phobosa i Deimosa.
JOWISZ

Jowisz, piąta planeta od Słońca, jest pierwszą z czterech
gazowych planet-olbrzymów. Ma największe rozmiary i
masę wśród planet Układu Słonecznego: jego objętość jest
1300 razy większa od objętości Ziemi, a masa przewyższa
dwuipółkrotnie łączną masę pozostałych planet. Chmury
Jowisza składają się głównie z wodoru i helu.
Wnętrze planety zaczyna się na głębokości 1000 km,
gdzie wodór przechodzi w stan ciekły. Jeszcze głębiej
tworzy się wodór metaliczny. W centrum Jowisza znajduje
się jądro o temperaturze około 35000 oC. Najbardziej
znany obiekt na tarczy Jowisza, Wielka Czerwona Plama,
okazała się ostatecznie olbrzymim wirem w atmosferze
planety, wznoszącym się kilka kilometrów ponad
najwyższą warstwę chmur. Jowisz posiada co najmniej 16
księżyców.
SATURN

Saturn jest szóstą planetą od Słońca, drugą z czterech
gazowych planet-olbrzymów. Posiada co najmniej 18
księżyców i imponujący układ pierścieni. Pierścienie
znajdują się wewnątrz tzw. granicy Roche'a. W obszarze
tym nie mogą się znajdować żadne ciała o znacznych
rozmiarach, ponieważ zostałyby rozerwane siłami
przypływowymi planety. Największe fragmenty pierścieni
mają rozmiary najwyżej 10 m, zaś grubość pierścieni nie
przekracza 10 km.
Bardzo szybka, podobnie jak u innych planet tej grupy,
rotacja Saturna powoduje wybrzuszenie obszarów
równikowych oraz ułożenie rozmytych żółtawych chmur
w poziome, równolegle do równika pasma. Saturn to
jedyna planeta o średniej gęstości mniejszej od gęstości
wody. Z tego powodu jego masa nie przekracza jednej
trzeciej masy Jowisza, mimo iż średnice obu planet
niewiele się różnią.
URAN

Uran, siódma planeta od Słońca, jest trzecią z czterech
gazowych planet-olbrzymów. Jej kamienne jądro otacza
płaszcz gazowo-lodowy. Wokół płaszcza rozciąga się
atmosfera zawierająca metan, który nadaje Uranowi
niebiesko-zieloną barwę. Ze względu na usytuowanie planety
w zewnętrznych rejonach Układu Słonecznego, temperatura
górnej powierzchni chmur wynosi zaledwie -210 oC.
Uran posiada 15 księżyców i układ pierścieni, ale na samej
planecie nie dostrzeżono nic godnego uwagi. Sonda Voyager
2, przelatując obok Urana w 1986 roku, sfotografowała tylko
kilka chmur metanowych. Najdziwniejszy jest natomiast
charakter ruch wirowego planety. Ponieważ kąt nachylenia
równika Urana do płaszczyzny orbity wynosi 98o, więc glob
ten jak gdyby "toczy" się po swojej orbicie. Wiąże się z tym
także szczególny sposób zmiany pór roku.
NEPTUN

Neptun jest ósmą planetą od Słońca, czwartą z
gazowych planet-olbrzymów. Wielkością i budową
przypomina swego sąsiada - Urana. Masa Neptuna jest
17,25 razy większa od masy Ziemi. Jaskrawo błękitny
kolor jego atmosfery pochodzi od metanu. Na Neptunie
wieją najszybsze wichry Układu Słonecznego - ich
prędkość dochodzi do 2200 km/godz.
W warstwie chmur występuje kilka formacji, z których
najwyraźniejsza jest Wielka Ciemna Plama, olbrzymi
huragan wielkości Ziemi. Pod pokrywą chmur znajduje
się płaszcz lodowo-gazowy oraz niewielkie skalne jądro.
Neptun ma 8 znanych księżyców, z których 7 to ciała
bardzo drobne.
PLUTON

Pluton - dziewiąta planeta od Słońca, jest zimnym,
ciemnym globem, dla którego Słońce stanowi jedynie
jasną gwiazdę na niebie. Pluton jest mniejszy od
Księżyca. Ma rzadką atmosferę, która tworzy się, gdy
planeta zbliży się do Słońca, i zamarza, gdy planeta się
od niego oddala.
Pluton krąży po mocno wydłużonej orbicie; jej kąt
nachylenia do ekliptyki jest większy niż w przypadku
innych planet. Jedno okrążenie Słońca trwa 248,5 roku i
w ciągu 20 lat z tego okresu Pluton znajduje się bliżej
Słońca niż Neptun. Te cechy zdają się sugerować, że
Pluton może być w rzeczywistości dużą planetoidą.
Dokoła Plutona krąży księżyc, o rozmiarach znacznych
w porównaniu z rozmiarami planety.