Agresja - Republika WWW

AGRESJA - PRZYCZYNY ZACHOWAŃ AGRESYWNYCH
Zdefiniowanie pojęcia agresja jest dość złożone, w pedagogice nie ma jednoznacznego
określenia tego pojęcia. A. Fraczek uważa, iż „poprzez agresję należy rozumieć zachowanie
zorientowane na zadanie krzywdy innym osobom," natomiast Wójcik określa to jako
„zachowanie człowieka mające na celu wyrządzenie szkody innej osobie lub instytucji."
Jak wynika z tych definicji zachowanie agresywne to działanie, które ma sprawić innym
cierpienie, krzywdę bądź stratę. A. Dziki i M. Sakowicz dla potrzeb swojej pracy „Propozycje
zajęć socjoterapeutycznych dla dzieci agresywnych" przyjęły za J. Grochulską, że termin dzieci
agresywne będzie określał takie dzieci, które w dotychczasowym życiu nauczyły się stosowania
zachowań agresywnych w odpowiedzi na różne sytuacje konfliktowe i stosuje je częściej niż
koledzy w tym wieku. Innym pojęciem jakie pojawia się w literaturze jest reakcja agresywna.
D. Kubacka- Jasiecka określa jąjako zachowanie, którego celem jest zranienie innej osoby
traktowanej jako źródło sytuacji ilustracyjnej, w jakiej znalazła się jednostka. Autorka wy
akcentowała reaktywność agresji. W psychologii agresja to określenie skłonności do zachowań
agresywnych, ataku, trudności kontrolowania negatywnych popędów i impulsów skierowanym
przeciwko innym ludziom, sytuacjom, poglądom. Zwykle powstaje jako bezpośredni lub
odroczony skutek ilustracji i deprawacji.
, Agresja odroczona, to taka, która pozornie nie
ma związku z aktualną sytuacją.
Jak wynika z powyższych rozważań słowa agresja, agresywny budzą zdecydowanie
negatywne skojarzenia i emocje.
Agresja może przyjmować formy fizyczne i psychiczne. Agresja fizyczna to fizyczny atak
na drugą osobę lub jej własność. Najczęściej dochodzi do kontaktu fizycznego agresora z
ofiarą, np. w postaci uderzeń, popchnięć, kopnięć lub zadawania ran. Agresja fizyczna może
mieć również charakter instrumentalny, mamy z nią do czynienia wtedy, gdy agresor chce
swoim zachowaniem osiągnąć jakiś cel np. przed sklepikiem szkolnym starsi uczniowie zabieraj
ą młodszym pieniądze, żeby sobie cos kupić. Agresja psychiczna, to izolowanie ( odejdź stad,
nie mam dla ciebie czasu), wyśmiewanie, przezywanie, zastraszanie, ośmieszanie, obrzucanie
wyzwiskami. Jej konsekwencje to poczucie zagrożenia, odrzucenie i izolowanie drugiej osoby z
grupy.
Kiedy zastanawiamy się co rodzi agresję, pierwsze co przychodzi nam do głowy jest to,
że jest ona wrodzona. Agresywny ojciec ma agresywnego syna. Okazuje się, że jest to
twierdzenie fałszywe. Takie reakcje w większej mierze związane są z dziedziczeniem
społecznym niż biologicznym ( rodzice modelują zachowania swoich dzieci)
Najbardziej niezawodną metodą wywoływania agresji jest prowokacja, zniewaga czy to
słowna, czy w formie fizycznej. Wywołuje ona agresje z trzech powodów: wzbudza gniew i
cierpienie, którego sprowokowana osoba chce się pozbyć i reaguje agresywnie; wzbudza
pragnienie rewanżu; wzbudza chęć ukarania za niezgodne z normami zachowanie.
Prowokacja nasila szansę zwrotnej agresji, przy czym agresor zwalnia się najczęściej z
odpowiedzialności za swoje zachowanie, tłumacząc je poprzednia agresją. Rozumienie sytuacji
prowokujących jest naszym własnym dziełem: jeśli jesteśmy agresywni ok. 45% przyjaznych
gestów w naszą stronę odczytamy jako prowokację. Drugim czynnikiem rodzącym agresję jest
pobudzenie emocjonalne. Nasila ono oddziaływanie prowokacji i osłabia naszą kontrolę nad
sobą. Ludzie często zachowują się agresywnie w wyniku swoich tłumionych emocji, czy nawet
zmęczenia pogodą, przeciążeni fizycznego.
Studia nad agresją i przemocą wśród dzieci i młodzieży wskazuj ą na to , jak ważny jest
wpływ otoczenia na powstanie zachowań agresywnych, wpływ rodziny, w której często panuje
przemoc i agresja. Na pewno agresję wywołują niepożądane wychowawczo postawy
rodzicielskie typu odtrącenie, unikanie, brak konsekwencji oraz wadliwe metody i błędy
wychowawcze: między innymi brak zainteresowania rodziców, brak zaspokojenia potrzeb
materialnych i społecznych, a także- co spotyka się coraz częściej - brak rozmowy z matką
ojcem w sytuacji zaistnienia trudności, w rodzinach często panuje chaos, a role matki i ojca
nie są realizowane.
f
Do czynników, które pośrednio są odpowiedzialne za zachowania agresywne dzieci i młodzieży
zaliczamy:
- nastawienie dorosłych na wartości konsumpcyjne, zaabsorbowanie pracą, przynoszącą zyski
materialne i finansowe, co ogranicza możliwości przeznaczenia wolnego czasu na wspólne
działania z własnymi dziećmi, coraz częściej obserwuje się „efekt nieobecności" jednego
lub obojga rodziców.
- pogarszanie się sytuacji ekonomiczno- społecznej coraz większej liczby rodzin co powoduje
ograniczenie podstawowych potrzeb.
- narastająca w społeczeństwie polskim ilustracja z racji ponoszonych
wysokich kosztów przez sporą część społeczeństwa na rzecz transformacji.
- akcentowanie relatywizmu społecznego jako potrzeby tworzenia zasad współżycia
społecznego co powoduje odrzucanie norm moralnych.
- Stymulacja wyobraźni obrazami agresywnymi w telewizji i na kasetach wideo, które stanowią
swoisty wzór zachowań interpersonalnych.
- totalna krytyka autorytetów, młodzież odrzuca dotychczasowe autorytety, a w zamian nie
otrzymuje poszukiwanych przez siebie wzorców pozytywnych.
- powszechny w skali społecznej brak umiejętności w zakresie negocjowania, rozwiązywania
problemów, mediacji, radzenia sobie ze stresem.
- Dysproporcje między zaangażowaniem wielu osób i mediów na rzecz uświadamiania dzieci i
młodzieży o przysługującym im prawach, a zwracaniem uwagi na odpowiedzialność,
obowiązki, zadania. Kształtuje się mylny pogląd, że ma się prawa, a nie ma obowiązków i
w efekcie powoduje to powstawanie mechanizmu uwalniania się od swoistej
odpowiedzialności.
Do jeszcze innych powodów zachowań agresywnych u dzieci i młodzieży należy używanie
alkoholu i narkotyków przez młodzież to powoduje obniżenie kontroli i ograniczenie właściwej
oceny sytuacji, co z kolei prowadzi do agresji.
Obserwując życie ludzi w ciągu ostatnich kilku lat śmiało można powiedzieć, że do wzrostu
agresji przyczyniło się także bezrobocie. Czas wolny jest złym doradcą, brak napięcia, nuda,
poczucie bezradności, jest powodem, że młodzi bezrobotni jako jedyny cel który realizuj ą to
zdobycie pieniędzy na przetrwanie dziś, zdobycie alkoholu, udział w zabawie połączonej z
wandalizmem i agresją.
Dzieci, które czują się bezpiecznie w swoich relacjach z rodzicami, są mniej agresywne
i lepiej radzą sobie z emocjami. Gdy otacza się je miłością i zainteresowaniem, mają mało
powodów do agresji i wrogości. Uciekają się do niej wtedy, gdy się boją, są osamotnione,
pełne rozterek lub gdy maj ą silna potrzebę akceptacji bądź zwrócenia na siebie uwagi.
Kiedy mówimy o agresji w kontekście więzi rodzinnych nie sposób nie wspomnieć
o aprobacie społecznej. Aprobata innych, ważnych dla nas osób, jest silnym i ważnym
czynnikiem nasilającym agresję lub j ą obniżający m. Tak więc jeśli nasi rodzice, koledzy,
przyjaciele, z którymi jesteśmy silnie związani, akceptuj ą zachowania agresywne mamy dużo
większą motywację do stosowania przemocy jako argumentu niż w sytuacji braku ich
akceptacji i odwrotnie.
Agresja rodzi agresję, dlatego należy myśleć i mówić, jak j ą można zahamować. Są
dwa znane sposoby hamowania przemocy: rozładowania napięcia i karanie. Jednakże są to
podejścia jednoczynnikowe a wiemy, że przemoc powodowana jest wieloma czynnikami.
Większą szansę w związku z tym maj ą złożone interwencje psychologiczne, w których agresję
usiłuje się usunąć poprzez eliminację różnych inspirujących i podtrzymujących ją czynników
oraz poprzez dostarczanie alternatywnych w stosunku do przemocy wzorców zachowania i
nagradzanie pozytywnych zachowań. Przykładem takiego działania może być program
profilaktyczny, zawarty w programie profilaktyki szkoły, do walki z przemocą.
Na zakończenie przytoczę kilka haseł z Wielkiej Intemetowej Encyklopedii
Multimedialnej nt. agresji z punktu widzenia medycyny, socjologii i psychologii:
Amok- gwałtowny, nieoczekiwany atak agresji, autoagresji, powiązany z niepamięcią
( amnezją), wynikający m. in. z silnego podniecenia seksualnego, ilustracji seksualnej,
problemów rodzinnych, występujących w kulturze malajskiej.
Do charakterystycznych przyczyn należą: problemy seksualne, zdrada partnera, nienawiść do
uwodziciela żony.
Maltretowanych rodziców zespół- przejaw patologii rodzinnej. Zdaniem niektórych badaczy
około 15% dzieci ujawnia zaawansowane formy agresji wobec rodziców. Formy tej agresji
bywają różne: agresja fizyczna, maltretowanie psychiczne, seksualne (wiek dzieci 14-21 lat).
Maltretowanego dziecka zespół- to częste bicie dzieci powodujące liczne urazy, obrażenia a
nawet śmierć. Maltretowanie to także znęcanie się psychiczne, które może doprowadzić do
zaburzeń psychicznych. Maltretowanie dzieci nasila się. Najczęściej w maltretowaniu dziecka
rodzice współdziałaj ą lub jedno z nich przejawia większą aktywność, przy cichej zgodzie lub
akceptacji drugiego. Rodzice maltretujący dziecko najczęściej ujawniaj ą zaburzenia
osobowości, spowodowane alkoholizmem, narkomanią lub wynikające z cech sadystycznych.
Maltretowanej żony zespół- różnorodne formy agresji fizycznej i psychicznej kierowane wobec
żony prowadzące do poważnych zaburzeń zdrowia. Maltretowanie członków rodziny
najczęściej wynika z agresji mężczyzn oraz rodziców wobec dzieci.
Agresja seksualna- działanie agresywne, przemoc w kontaktach seksualnych. Ruden pa'lamaikulturowo uwarunkowany zespół chorobowy występujący w plemieniu Murut w Sarawak,
polegający na apatii, agresywności, wiąże się z przeżywaniem rozczarowania, wywołanego
przez obiekt miłości. Testosteron a agresji- badacze amerykańscy D. Hamer i P. Copeland na
podstawie analizy wielu wyników badań naukowych stwierdzają, że im wyższe jest stężenie
testosteronu, tym większa jest agresja. Zależność ta występuje nie tylko u ludzi, lecz również u
większości gatunków zwierząt ( z wyjątkiem hien). Ten związek agresywności ze stężeniem
testosteronu jest zauważalny w wieku dojrzewania i dotyczy głównie płci męskiej. Agresywność
spada w okresie andropauzy (męskiego przekwitania) i jest następstwem zmniejszenia stężenia
testosteronu.
Opracowała Beata Rafał.