Teoria finansowania antycyklicznego

Teoria finansowania antycyklicznego.
Teoria finansowania antycyklicznego opiera się na założeniu wykorzystywania wydatków
publicznych do ograniczania wahań cyklu koniunkturalnego i negatywnych skutków tych
wahań. Finansowanie antycykliczne polega przede wszystkim na ograniczaniu spadku
popytu w gospodarce przez wypłacanie zasiłków dla bezrobotnych. Zasiłki są zaliczane do
klasycznych automatycznych stabilizatorów koniunktury. Te interwencyjne działanie
państwa jest zazwyczaj niewystarczające do powstrzymania spadku popytu, wobec czego
teoria finansowania antycyklicznego zaleca stosowanie finansowania dyskrecjonalnego
(uznaniowego). Finansowanie dyskrecjonalne polega na ponoszeniu przez państwo
wydatków na różne programy, zwłaszcza z zakresu infrastruktury gospodarczej i
społecznej, co ma doprowadzić do kreowania popytu w gospodarce, tworzenia miejsc
pracy, wzrostu produkcji, wzrostu dochodu itd. W okresie recesji z reguły spadają dochody
państwa, wobec czego zwiększona aktywność wydatków państwa, zalecana przez teorie
antycykliczna, prowadzi do wystąpienia deficytów budżetowych i zwiększenia długu
publicznego. Finansowanie antycykliczne w znacznej części odbywa się wiec z pożyczek
zaciągniętych przez państwo na krajowym i zagranicznych rynkach finansowych.
Zwolennicy tej teorii przyjmują, ze zwiększenie wydatków państwa i w konsekwencji
deficyty budżetowe maja charakter przejściowy, gdyż dzięki pobudzaniu popytu w
gospodarce nastąpi zahamowanie spadku produkcji oraz dochodów a następnie odwrócenie
tych tendencji.
Elementem teorii finansowania antycyklicznego jest paradoks niezrównoważonego
budżetu państwa, w którym stan budżetu jest ściśle powiązany z przebiegiem cyklu
koniunkturalnego oraz możliwościami wykorzystania budżetu do oddziaływania na
gospodarkę. Istota paradoksu polega na tym ze w okresie recesji mogą się pojawić deficyty
budżetowe jako skutek spadku dochodów państwa z tytułu podatków przychodowych
(ograniczenia popytowe gospodarki)- z jednej strony, oraz zwiększenie wydatków państwa
na zasiłki dla bezrobotnych- z drugiej strony. Teoria ekonomii może zalecać dwie
wykluczające się koncepcje. Pierwsza z nich związana jest z doktryna monocentryczna,
która zaleca doprowadzenie do równowagi budżetu przez ciecia w wydatkach państwa, co
ma ograniczyć inflacje i skłonić przedsiębiorców do większej aktywności, zmniejszyć
presje pożyczkowa państwa, co powinno wpłynąć na obniżenie stop procentowych na
rynkach finansowych, a to z kolei powinno dać impuls do inwestowania i angażowania
bezrobotnych. Druga koncepcja zakłada zwiększenie deficytu budżetowego. Argumentem
za takim działaniem państwa jest kreowanie przez państwo nowego popytu, od braku,
którego cierpi gospodarka. Działanie to ma spowodować ożywienie gospodarki, wzrost
zatrudnienia, produkcji, dochodów pracowników (gospodarstw domowych) i
przedsiębiorców, co w konsekwencji zaowocuje wzrostem dochodów budżetowych. W
koncepcji tej zakłada się mnoznikowe działanie wydatków budżetowych, dzięki czemu
wzrost dochodu narodowego, dochodów budżetowych z podatków będzie szybszy niż
wzrost wydatków.
Dzięki działaniu mnożnika wydatków publicznych przyrostowi jednostki pieniężnej
tych wydatków towarzyszy przyrost dochodu narodowego, co prowadzi poprzez wzrost
dochodów państwa z podatków nie tylko do odzyskania poniesionych wydatków, lecz także
do wzrostu masy dochodów publicznych.
Działanie mnożnika wydatków publicznych można ująć w następujący wzór:
Mnożnik wydatków publicznych jest ważnym narzędziem pobudzania gospodarki i
łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego. Wykorzystanie efektu mnoznikowego
spowoduje odwrócenie cyklu koniunkturalnego w kierunku wzrostu, a to z kolei
doprowadzi do zrównoważenia budżetu państwa. Istota paradoksu niezrównoważonego
budżetu państwa polega wiec na tym, iż aby osiągnąć równowagę w budżecie, konieczne
jest przejściowe powiększenie deficytu budżetowego. Przejściowe, gdyż w dłuższej
perspektywie czasowej osiągnięty zostanie wzrost dochodów przedsiębiorców i
pracowników, co spowoduje wzrost dochodów państwa z tytułu podatków. Rosnące
dochody państwa, przy malejących wydatkach na zasiłki dla bezrobotnych, pozwolą na
stopniowe zamykanie luki (deficytu) budżetu państwa, jego zróżnicowanie i wreszcie
osiągniecie nadwyżki budżetowej, która zostanie przeznaczona na spłatę zaciągniętych w
okresie recesji pożyczek. Przeciwnicy teorii finansowania antycyklicznego zwracają uwagę
na nieskuteczność stosowanych przez państwo narzędzi fiskalnych, czego przyczyna jest
m.in. efekt opóźnień czasowych (miedzy diagnoza a zastosowana terapia). Zwracają uwagę
tez na niekorzystny wpływ ekspansji państwa na rynkach pożyczkowych, negatywny efekt
wypychania prywatnych zasobów kapitałowych poza obieg gospodarczy. Zdaniem
monetarystow przeciwników teorii finansowania antycyklicznego- ekspansja wydatkowa
państwa nie tylko nie prowadzi do złagodzenia cyklu koniunkturalnego, lecz przeciwnie,
powoduje jeszcze większe zakłócenia w tym cyklu.
W praktyce polityka finansowania antycyklicznego sięga do narzędzi zarówno
fiskalnych, jak i monetarnych. Wymaga to koordynacji aktywności władz fiskalnych, z
aktywnością władz monetarnych.