Tabela 3. Uproszczony bilans zmian
advertisement
Sprawozdawczość finansowa Sprawozdawczość finansowa stanowi końcowy etap tworzenia informacji w systemie rachunkowości i jest ważnym instrumentem zarządzania jednostkami gospodarczymi. Podstawowe informacje liczbowe, charakteryzujące zasoby, działalność gospodarczą i finansową oraz osiągnięte wyniki, zawarte są w sprawozdawczości jednostek. Sprawozdawczość finansowa jest sporządzana w ujęciu wartościowym na podstawie danych pochodzących z systemu ewidencyjnego rachunkowości. Sporządzenie sprawozdania finansowego poprzedza: przetworzenie danych księgowych; uzgodnienie ewidencji syntetycznej i analitycznej w ramach sporządzonych zestawień obrotów i sald; zweryfikowanie i doprowadzenie do stanu rzeczywistego wielkości wynikających z ksiąg rachunkowych; wycena składników majątku i źródeł ich finansowania; Sprawozdawczość finansowa obejmuje ogół sprawozdań finansowych, które jednostki sporządzają w określonych terminach według wzorów i zasad, zgodnie z ustawą o rachunkowości i przepisami wydanymi przez prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, ministra finansów i przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych i Giełd. Jednostki prowadzące księgi rachunkowe zobowiązane są sporządzać sprawozdania finansowe na dzień bilansowy, którym może być: o dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, czyli dzień kończący rok obrotowy; o dzień zakończenia działalności ze względu na sprzedaż jednostki, zakończenie likwidacji lub postępowania upadłościowego; o dzień poprzedzający zmianę formy prawnej; o dzień poprzedzający postawienie jednostki w stan likwidacji lub upadłości; o inny dzień, na który jednostka sporządza sprawozdanie finansowe; Wytyczne jakościowe dla sprawozdań finansowych Sprawozdania finansowe muszą spełniać określone warunki nadające im moc dowodową. Do warunków formalnych należą: wymienienie w nagłówku pełnej nazwy i adresu jednostki gospodarczej sporządzającej sprawozdanie; 192 określenie nazwy sprawozdania, daty lub okresu, którego dotyczą dane zawarte w sprawozdaniu; zamieszczenie treści, najczęściej w postaci tablic statystycznych, zawierających zestawienia liczbowe związane z określonym zagadnieniem; podpisanie sprawozdań przez osoby odpowiedzialne za rzetelność, prawidłowość i kompletność sporządzania sprawozdania (właściciela lub kierownika oraz księgowego lub innych osób upoważnionych do tego na mocy prawa i pełnionych funkcji) - w przypadku odmowy złożenia podpisu konieczne jest pisemne uzasadnienie, które dołącza się do sprawozdania finansowego; podanie daty sporządzenia sprawozdania; Sprawozdanie finansowe sporządza się w języku polskim i walucie polskiej w złotych i groszach, nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego i w tym terminie powinno być też przedłożone właściwym organom, za co odpowiada kierownik jednostki. Roczne sprawozdanie finansowe podlega zatwierdzeniu przez właściwy organ uprawniony do tego na mocy prawa, statutu, umowy lub prawa własności, a następnie złożeniu w sądzie lub innym organie prowadzącym rejestr lub ewidencję działalności gospodarczej. Roczne sprawozdania finansowe dużych jednostek kontynuujących działalność oraz roczne skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapitałowych są przedmiotem badania przez biegłych rewidentów i ogłaszania w "Monitorze Polskim B". Według ustawy o rachunkowości roczne sprawozdanie finansowe obejmuje: bilans; rachunek zysków i strat; informację dodatkową - nie dotyczy banków i ubezpieczycieli; sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych Cash Flow - sporządzają tylko jednostki, których roczne sprawozdania finansowe podlegają obowiązkowi badania; zestawienie zmian w kapitale własnym; Ponadto zarządy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, spółek akcyjnych, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych oraz spółdzielni sporządzają wraz z rocznym sprawozdaniem finansowym sprawozdanie z działalności w roku obrotowym, zawierające informacje o ważniejszych wydarzeniach, planowanym rozwoju firmy, ważniejszych osiągnięciach w dziedzinie badań i rozwoju technicznego, aktualnej i przewidywanej sytuacji finansowej. 193 Cechy charakterystyczne rocznego sprawozdania finansowego: rzetelność (prawdziwość) - zawarte w nich dane są zgodne z rzeczywistością, gdyż tylko wtedy informacje mają walor poznawczy i mogą służyć za podstawę kontroli i oceny działalności gospodarczej firmy; za odpowiadające warunkowi prawdziwości można uznać takie sprawozdania, które zostały sporządzone na podstawie prowadzonych ksiąg rachunkowych, opartych na rzetelnej dokumentacji źródłowej, zweryfikowanych okresowo za pomocą inwentaryzacji; sprawdzalność - dane liczbowe pochodzące z ksiąg rachunkowych mogą być zawsze sprawdzone ze źródłami, z których pochodzą (tzw. zachowanie "śladu rewizyjnego"); przejrzystość i zrozumiałość - dane sprawozdawcze ujmuje się w układach, ułatwiających stwierdzenie ich wzajemnych zależności i powiązań; wielkości liczbowe powinny być przedstawione w sposób jasny i łatwo zrozumiały dla zainteresowanych osób; istotność - unikanie nadmiernej rozbudowy sprawozdania i koncentracja na informacjach, które są niezbędne i których pominięcie utrudniałoby właściwą ocenę sytuacji przez użytkownika i prowadziło do podjęcia mylnych decyzji; ciągłość, która zapewnia identyczność informacji w ciągu całego okresu; odstępstwa od tej zasady wymagają zamieszczenia dodatkowych informacji; kompletność - wykazanie w sprawozdaniu finansowym wszystkich składników majątku, źródeł ich finansowania, procesów gospodarczych i uzyskanych wyników; terminowość, zobowiązująca jednostki gospodarcze do składania sprawozdań finansowych w ustalonych z góry terminach; przystosowalność do sytuacji decyzyjnych, wymagająca uwzględnienia informacji mających istotne znaczenie dla konkretnych warunków, w których podejmowane są decyzje gospodarcze; Celem sprawozdań finansowych jest dostarczenie informacji użytecznych przy podejmowaniu decyzji ekonomicznych przez szeroki krąg odbiorców tych sprawozdań. Informacje zawarte w sprawozdaniach finansowych: umożliwiają użytkownikom określenie rzeczywistego stanu faktycznego przedsiębiorstwa; ułatwiają dokonanie kontroli składników majątku i działalności gospodarczej; pomagają ocenić stopień realizacji przedsięwzięć oraz wskazać przyczyny odchyleń od 194 założonych zadań gospodarczych; tworzą podstawę porównawczych analiz międzyzakładowych; pomagają sporządzać plany i budżety; ułatwiają podejmowanie decyzji zmierzających do zapobieżenia wystąpieniu w przyszłości zdarzeń niekorzystnych i sprzyjanie działaniom stymulującym postęp i rozwój; Klasyfikacja sprawozdań finansowych Klasyfikacja sprawozdań finansowych z punktu widzenia odbiorców i treści sprawozdania: zewnętrzne - wykorzystywane zarówno przez sporządzającą je firmę, jak i przez inne instytucje, np. urzędy skarbowe, GUS, banki; wewnętrzne - przeznaczone wyłącznie na potrzeby sporządzającej je firmy, zawierające np. informacje o stanie i ruchu wybranych składników majątku, przebiegu procesów gospodarczych i ponoszonych w związku z tym kosztach uzyskania przychodów i wynikach finansowych; Klasyfikacja sprawozdań finansowych ze względu na rytm i powtarzalność: o okresowe (periodyczne) - zestawiane z określoną częstotliwością, zależną od potrzeb odbiorcy; o sporadyczne - sporządzane w miarę występowania konkretnych potrzeb bądź na żądanie odpowiednich jednostek nadrzędnych i organów kontroli zewnętrznej, bądź też w celu zaspokojenia wewnętrznych potrzeb firmy; Klasyfikacja sprawozdań finansowych według stopnia uogólnienia sprawozdania: syntetyczne (podstawowe) - ujmujące całościowo informacje o firmie i jej działalności w postaci niewielu globalnie przedstawionych danych liczbowych; analityczne (uzupełniające) - podające szczegółowe informacje o wybranym zagadnieniu oraz stanowiące uzupełnienie informacji zawartych w sprawozdaniach; Z punktu widzenia liczby jednostek gospodarczych objętych sprawozdaniem rozróżnia się: sprawozdania jednostkowe, dotyczące poszczególnych, w pełni lub częściowo samodzielnych jednostek organizacyjnych, np. całej firmy lub prowadzących samodzielnie rachunkowość jej oddziałów; 195 sprawozdania zbiorcze, które łączą informacje zawarte w sprawozdaniach jednostkowych; sprawozdania skonsolidowane, które sporządza jednostka dominująca na podstawie sprawozdań finansowych jednostek zależnych i stowarzyszonych, należących do grupy kapitałowej; Klasyfikacja sprawozdań finansowych wg zasad ich publikowania: sprawozdania podlegające publikacji (ogłoszeniu) w dziennikach przeznaczonych do obowiązkowej publikacji sprawozdań finansowych; sprawozdania nie podlegające publikacji (ogłoszeniu), zwolnione z tego obowiązku zgodnie z przepisami prawa; Podział sprawozdań ze względu na obowiązek ich sporządzania: sprawozdania obligatoryjne sporządzane z mocy przepisów takich jak ustawa o rachunkowości, rozporządzenia ministra finansów, zarządzenia prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, prezesa Narodowego Banku Polskiego, przewodniczącego Komisji Papierów Wartościowych i Giełd; sprawozdania fakultatywne sporządzane dobrowolnie, głównie na własne potrzeby firmy; Całokształt obligatoryjnych sprawozdań regulują odpowiednie przepisy, które określają: jednostki zobowiązane do składania sprawozdań i uprawnione do ich otrzymywania; treść sprawozdań i ich układ; terminy i sposoby sporządzania sprawozdań; Roczne sprawozdanie finansowe posiada moc dowodu prawnego i podlega trwałemu przechowywaniu. Oprócz sprawozdań finansowych określonych w ustawie o rachunkowości, jednostki gospodarcze są zobowiązane sporządzać sprawozdania statystyczne, zgodnie z zarządzeniami prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W wydawanych corocznie zarządzeniach ustala on wzory sprawozdawcze i jednostki zobowiązane do ich składania i otrzymywania, terminy, tematykę, zasady wypełniania poszczególnych wzorów. Przykłady sprawozdań finansowych na potrzeby Głównego Urzędu Statystycznego: F-0l - miesięczne lub półroczne sprawozdanie o przychodach, kosztach i wyniku finansowym, w którym zamieszcza się dane w wielkościach narastających, tj. od 196 początku roku do końca miesiąca, którego sprawozdanie dotyczy; F-02 - roczne sprawozdanie finansowe składające się z dwóch działów: bilansu oraz rachunku zysków i strat; układ i zasób informacji zawartych we wzorze F-02 są zbliżone do tych, które określają omówione uprzednio załączniki do ustawy o rachunkowości; F-m - roczne sprawozdanie o stanie i ruchu środków trwałych; Sprawozdania statystyczne sporządzają wszystkie jednostki prowadzące działalność gospodarczą bez względu na formę organizacyjno-prawną i typ własności jednostek, a jedynym kryterium jest liczba zatrudnionych pracowników (powyżej 5, 20 i 50 osób). Bilans będący najważniejszą częścią sprawozdania finansowego, stanowi syntetyczne zestawienie w ujęciu wartościowym stanu składników majątku i źródeł ich finansowania, sporządzone na określoną datę - tzn. na dzień bilansowy i w określonej formie. Zgodnie z zasadą równowagi bilansowej, wykazuje się w aktywach stan majątkowy, a w pasywach stan źródeł jego finansowania według sald odpowiednich kont bilansowych. Zgodnie z zasadą równowagi bilansowej każda pozycja aktywów musi mieć swoje źródło pochodzenia w pasywach bilansu. Aby bilans miał dużą pojemność informacyjną i wartość poznawczą dla oceny działalności i kondycji finansowej firmy, powinien być sporządzany według następujących zasad ogólnych z uwzględnieniem aktualnie obowiązujących przepisów: wyodrębnienie pozycji aktywów i pozycji pasywów; zestawienie bilansu według obowiązującego wzoru; łączenie poszczególnych pozycji aktywów i pasywów w grupy o zbliżonej treści ekonomiczno-finansowej; prezentacja danych liczbowych z odpowiednią szczegółowością, zapewniającą jasność i zrozumiałość informacji bilansowej; rzetelność (prawdziwość), oznaczającą zgodność z rzeczywistością po dokonaniu weryfikacji zapisów księgowych za pomocą inwentaryzacji i wyceny składników majątkowych według obowiązujących przepisów; przestrzeganie obowiązującej daty (dnia bilansowego); zachowanie ciągłości bilansowej, która zapewnia identyczność danych na początek okresu z danymi na koniec okresu poprzedniego; 197 Poszczególne pozycje bilansu oznaczone są dużymi literami, cyframi rzymskimi i cyframi arabskimi. Suma pozycji oznaczonych cyframi arabskimi daje wartość odpowiedniej podgrupy oznaczonej cyfrą rzymską. Jeśli doda się podgrupy oznaczone cyframi rzymskimi, to otrzyma się wartość grupy oznaczonej dużą literą. Jeżeli w ramach danej grupy nie wyodrębniono podgrup, oznaczonych cyframi rzymskimi, wówczas wartość grupy ustala się w drodze bezpośredniego sumowania pozycji oznaczonych cyframi arabskimi. Suma wartości wszystkich grup strony aktywów i strony pasywów musi być identyczna i stanowić sumę bilansową. W obowiązującym wzorze bilansu poszczególne pozycje zostały ujęte w następującej kolejności: w aktywach według wzrastającej płynności, czyli od najtrudniejszego do spieniężenia majątku trwałego, poprzez zapasy i należności, do środków pieniężnych; w pasywach według rosnącego stopnia wymagalności, tzn. począwszy od kapitałów własnych, poprzez rezerwy i zobowiązania długoterminowe, aż do zobowiązań krótkoterminowych; Tabela 1. Bilans jednostek z wyłączeniem banków i ubezpieczycieli Aktywa A. Aktywa trwałe 01.01.2007 31.12.2007 I. Wartości niematerialne i prawne 1. Koszty zakończonych prac rozwojowych 2. Wartość firmy 3. Inne wartości niematerialne i prawne 4. Zaliczki na wartości niematerialne i prawne II. Rzeczowe aktywa trwałe 1. Środki trwałe a) grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego gruntu) b) budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej c) urządzenia techniczne i maszyny d) środki transportu e) inne środki trwałe 2. Środki trwałe w budowie 3. Zaliczki na środki trwałe w budowie III. Należności długoterminowe 1. Od jednostek powiązanych 2. Od pozostałych jednostek IV. Inwestycje długoterminowe 1. Nieruchomości 2. Wartości niematerialne i prawne 3. Długoterminowe aktywa finansowe a) w jednostkach powiązanych - udziały lub akcje - inne papiery wartościowe 198 - udzielone pożyczki - inne długoterminowe aktywa finansowe b) w pozostałych jednostkach - udziały lub akcje - inne papiery wartościowe - udzielone pożyczki - inne długoterminowe aktywa finansowe 4. Inne inwestycje długoterminowe V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe 1. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego 2. Inne rozliczenia międzyokresowe B. Aktywa obrotowe I. Zapasy 1. Materiały 2. Półprodukty i produkty w toku 3. Produkty gotowe 4. Towary 5. Zaliczki na dostawy II. Należności krótkoterminowe 1. Należności od jednostek powiązanych a) z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty: - do 12 miesięcy - powyżej 12 miesięcy b) inne 2. Należności od pozostałych jednostek a) z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty: - do 12 miesięcy - powyżej 12 miesięcy b) z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych oraz innych świadczeń c) inne d) dochodzone na drodze sądowej III. Inwestycje krótkoterminowe 1. Krótkoterminowe aktywa finansowe a) w jednostkach powiązanych - udziały lub akcje - inne papiery wartościowe - udzielone pożyczki - inne krótkoterminowe aktywa finansowe b) w pozostałych jednostkach - udziały lub akcje - inne papiery wartościowe - udzielone pożyczki - inne krótkoterminowe aktywa finansowe c) środki pieniężne i inne aktywa pieniężne - środki pieniężne w kasie i na rachunkach - inne środki pieniężne - inne aktywa pieniężne 2. Inne inwestycje krótkoterminowe IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe Aktywa razem 199 Pasywa A. Kapitał (fundusz) własny I. Kapitał (fundusz) podstawowy II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy (wielkość ujemna) III. Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna) IV. Kapitał (fundusz) zapasowy V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych VIII. Zysk (strata) netto IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna) B. Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania I. Rezerwy na zobowiązania 1. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego 2. Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne - długoterminowa - krótkoterminowa 3. Pozostałe rezerwy - długoterminowe - krótkoterminowe II. Zobowiązania długoterminowe 1. Wobec jednostek powiązanych 2. Wobec pozostałych jednostek a) kredyty i pożyczki b) z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych c) inne zobowiązania finansowe d) inne III. Zobowiązania krótkoterminowe 1. Wobec jednostek powiązanych a) z tytułu dostaw i usług, o okresie wymagalności: - do 12 miesięcy - powyżej 12 miesięcy b) inne 2. Wobec pozostałych jednostek a) kredyty i pożyczki b) z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych c) inne zobowiązania finansowe d) z tytułu dostaw i usług, o okresie wymagalności: - do 12 miesięcy - powyżej 12 miesięcy e) zaliczki otrzymane na dostawy f) zobowiązania wekslowe g) z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń h) z tytułu wynagrodzeń i) inne 3. Fundusze specjalne IV. Rozliczenia międzyokresowe 1. Ujemna wartość firmy 200 2. Inne rozliczenia międzyokresowe - długoterminowe - krótkoterminowe Pasywa razem Źródło: Załącznik nr 1 do Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, tekst jednolity Bilans może być zestawiony za pomocą różnych metod. Rozróżnia się: o metodę brutto, polegającą na wykazywaniu w bilansie sald wszystkich kont syntetycznych, także kont korygujących, oprócz sald kont wynikowych; o metodę netto, według której pozycje bilansu ujmuje się w kwotach wynikających z sald kont syntetycznych z uwzględnieniem sald kont korygujących; o metodę mieszaną, w której niektóre pozycje są wykazywane metodą brutto, a inne metodą netto; Zgodnie z ustawą o rachunkowości, jednostki gospodarcze zestawiają bilans metodą netto. W bilansie wykazuje się stany poszczególnych pozycji aktywów i pasywów zarówno na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych danego roku obrotowego, jak i roku poprzedzającego dany rok obrotowy, co zwiększa pojemność informacyjną, ułatwia dokonanie analizy zmian w strukturze i ocenę dynamiki poszczególnych pozycji. Istotnym warunkiem prawdziwości informacji zawartych w bilansie jest nie tylko weryfikacja stanu ilościowego składników aktywów i pasywów za pomocą inwentaryzacji, ale również ich wycena. Wycena składników aktywów i pasywów na dzień bilansowy Wycena składników majątku dokonywana jest głównie według cen nabycia (zakupu), kosztów wytworzenia i ceny sprzedaży netto, chociaż dla niektórych pozycji stosuje się szczególne metody wyceny np. ceny sprzedaży, kwoty wymagające zapłaty, koszty bezpośrednie. W ewidencji księgowej stosuje się zasadę wyceny operacji gospodarczych, powodujących zmiany w składnikach majątku przedsiębiorstwa według rzeczywistych cen nabycia tych składników lub według faktycznie poniesionych kosztów wytworzenia, jeżeli zostały one wyprodukowane przez jednostkę we własnym zakresie. Oprócz ogólnej zasady wyceny, opartej na rzeczywistych cenach nabycia i kosztach wytworzenia, należy wziąć pod uwagę zasadę ostrożności i szczególne metody wyceny obowiązujące na dzień bilansowy. Wyrażone w walutach obcych środki pieniężne w kasie wycenia się po obowiązującym na dzień bilansowy średnim kursie NBP. Natomiast wyrażone w walutach obcych środki pieniężne zgromadzone na walutowym rachunku bankowym wycenia się po obowiązującym na dzień bilansowy kursie zakupu banku, w którym jednostka gospodarcza posiada dany 201 walutowy rachunek bankowy. Gotówka wyrażona w walutach obcych, znajdująca się w kantorach, jest wyceniana według kursu, po którym dokonany został jej zakup, pod warunkiem, że nie jest on wyższy od obowiązującego na dzień bilansowy średniego kursu ustalonego przez prezesa NBP. Jeżeli należności lub zobowiązania płatne są w walucie obcej, to przelicza się je na dzień bilansowy według obowiązującego na dzień bilansowy średniego kursu NBP. Przewalutowanie związane z wyceną bilansową jest dokonywane w przekroju poszczególnych walut obcych. Tabela 2. Wycena poszczególnych składników aktywów i pasywów na dzień bilansowy Składniki aktywów i Wycena pasywów środki trwałe oraz wartości cena nabycia lub koszt wytworzenia, lub wartość przeszacowana (po niematerialne i prawne aktualizacji wyceny środków trwałych), pomniejszona o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości nieruchomości oraz wartości cena nabycia lub koszt wytworzenia, lub wartość przeszacowana (po niematerialne i prawne aktualizacji wyceny środków trwałych), pomniejszona o odpisy zaliczane do inwestycji amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub cena rynkowa bądź inaczej określona wartość godziwa środki trwałe w budowie ogół kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszony o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości udziały w innych jednostkach cena nabycia, pomniejszona o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości oraz inne inwestycje zaliczone lub wartość godziwa; wartość w cenie nabycia można przeszacować do aktywów trwałych do wartości w cenie rynkowej inwestycje krótkoterminowe cena (wartość) rynkowa albo cena nabycia lub cena (wartość) rynkowa, zależnie od tego, która z nich jest niższa; w inny sposób określona wartość godziwa - krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek zapasy (rzeczowe składniki cena nabycia lub koszt wytworzenia nie wyższe od cen ich sprzedaży majątku obrotowego) netto na dzień bilansowy Cena nabycia (zakupu) lub koszt wytworzenia pomniejszone o odpisy aktualizujące (wycena według cen sprzedaży netto niższych w dniu bilansowym od wartości księgowej wskutek spadku cen, utraty przydatności lub wartości użytkowej, zaliczenia do odpadów) oraz o odpisy zmniejszające stopniowo wartość zapasów trudno zbywalnych. należności i udzielone pożyczki kwota wymaganej zapłaty, z zachowaniem ostrożności, a więc z uwzględnieniem należnych odsetek za zwłokę w zapłacie, pomniejszona o uzasadnione rezerwy na należności wątpliwe i sporne zobowiązania kwota wymagająca zapłaty, tj. z uwzględnieniem odsetek za zwłokę w zapłacie zobowiązań, przy czym dla zobowiązań finansowych, których uregulowanie zgodnie z umową następuje drogą wydania aktywów finansowych innych niż środki pieniężne lub wymiany na instrumenty finansowe - wartość godziwa rezerwy uzasadniona, wiarygodnie oszacowana wartość 202 udziały (akcje) własne cena nabycia kapitały, fundusze, pozostałe wartość nominalna aktywa i pasywa Źródło: opracowanie własne na podstawie art. 28 Ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, tekst jednolity Duża pojemność informacyjna bilansu powinna być wykorzystana do celów kontroli, analizy i podejmowania decyzji. Pomijając omówienie szczegółowych badań analitycznych, warto w tym miejscu zwrócić uwagę, że ich punktem wyjścia jest czytanie bilansu, polegające na ogólnej ocenie kształtowania się aktywów i pasywów, ustaleniu pozycji świadczących o nieprawidłowej gospodarce jednostki i wskazaniu kierunków pogłębionych badań. Czytanie bilansu obejmuje: o pionową ocenę bilansu, która polega na analizie dynamiki i struktury zarówno aktywów (stanu majątkowego), jak i pasywów (stanu finansowego); o poziomą ocenę bilansu, która umożliwia ustalenie wzajemnej relacji między składnikami majątku a źródłami ich finansowania (płynności finansowej); W badaniu bilansu stosuje się różne wskaźniki, które umożliwiają: ocenę stopnia unieruchomienia majątku - stosunek majątku trwałego do majątku obrotowego; intensywności wyposażenia w majątek trwały i obrotowy - stosunek danej grupy majątku do łącznej wartości majątku; produkcyjności majątku z uwzględnieniem wskaźników ogólnej produkcyjności majątku oraz rzeczowego majątku trwałego i zapasów; Do oceny pasywów bilansu zwykle wykorzystuje się: wskaźniki struktury źródeł finansowania majątku; wskaźnik zadłużenia przedsiębiorstwa; wskaźniki efektywności kapitału; wskaźniki płynności, które wyrażają zdolność przedsiębiorstwa do spłaty zobowiązań, zwłaszcza zobowiązań (kapitałów obcych) krótkoterminowych; Zasady analizy bilansu: "złota reguła bilansowa", według której majątek trwały powinien być finansowany głównie kapitałem własnym, przy czym wskazane jest pokrycie tego majątku w 70% kapitałem własnym, a źródłem finansowania majątku obrotowego powinny być: kapitał 203 własny (30%), zobowiązania długoterminowe (20%) i zobowiązania krótkoterminowe (50%); "złota reguła finansowania", która polega na powiązaniu określonego składnika majątku z tą częścią kapitału własnego i obcego, którą można będzie dysponować przez okres nie krótszy niż wymaga tego płynność określonego składnika aktywów; wielkość rzeczywiście potrzebnych składników majątkowych, która zależy od rozmiaru i rodzaju prowadzonej działalności (produkcja, handel, usługi), sezonowości produkcji lub sprzedaży towarów, długości cyklu produkcyjnego, materiałochłonności itp.; Powinno to być brane pod uwagę przy ocenie kształtowania się poszczególnych wskaźników różniących się wielkością od wskaźników przeciętnych dla danej branży lub wzorcowych; ustalenie dynamiki zmian i ich kierunku oraz wskaźników opartych na danych bilansu, co powinno być punktem wyjścia do dalszych badań szczegółowych, które umożliwiają określenie i wyjaśnienie przyczyn zaistnienia zjawisk i sytuacji niekorzystnych dla przedsiębiorstwa, a także ułatwiają podjęcie odpowiednich decyzji zarządczych; Rachunek zysków i strat może być przedstawiony w postaci: o dwustronnej tabeli (układ sprawozdawczy), której jedna strona służy do ujmowania kosztów i strat nadzwyczajnych, druga zaś - przychodów i zysków nadzwyczajnych; o jednostronnego wykazu (układ drabinkowy), w którym przychody z określonej grupy (rodzaju) są bezpośrednio porównywane z kosztami ich osiągnięcia, a zyski nadzwyczajne ze stratami nadzwyczajnymi; Umożliwia to łatwe ustalenie wyników cząstkowych, tworzących wynik finansowy brutto; W Polsce obowiązuje stosowanie metody brutto przy sporządzaniu rachunku zysków i strat. Na wynik finansowy brutto składają się wyniki cząstkowe: ze sprzedaży, na pozostałej działalności operacyjnej, z operacji finansowych oraz wyniki nadzwyczajne. Wynik finansowy brutto, po uwzględnieniu jego obowiązkowych obciążeń - głównie podatku dochodowego, stanowi wynik finansowy (zysk/strata) netto. Ustawa o rachunkowości zezwala jednostce dokonać wyboru jednego z dwóch wariantów rachunku zysków i strat. Przedsiębiorstwo może sporządzić: porównawczy rachunek zysków i strat, w którym wykazuje się koszty według rodzajów z uwzględnieniem zmiany stanu produktów, ujmowanej w grupie "Przychody ze sprzedaży i zrównane z nimi" (zwiększenie stanu produktów ze 204 znakiem plus, a zmniejszenie stanu produktów ze znakiem minus) oraz kosztu wytworzenia świadczeń na własne potrzeby jednostki np. koszty wytworzenia produktów i usług na rzecz inwestycji, koszty likwidacji środków trwałych, koszty zakończonych prac rozwojowych przeniesionych do wartości niematerialnych i prawnych.; kalkulacyjny rachunek zysków i strat, w którym ustala się koszty wytworzenia sprzedanych produktów oraz wyodrębnia koszty sprzedaży i koszty ogólnego zarządu; Pozostałe elementy, oprócz przychodów i kosztów dotyczących sprzedaży produktów, wykazywane są w obu wariantach w podobny sposób. Dane liczbowe rachunku zysków i strat powinny być nie tylko prawidłowo przedstawione, ale również analizowane. Przedmiotem badań może być: wielkość wyniku finansowego i jego charakter (zysk, strata); struktura i dynamika wyniku finansowego; kształtowanie się wskaźników rentowności; Punktem wyjścia dla analizy składników rachunku zysków i strat jest bezwzględna kwota zysku, wyrażająca efektywność działania lub kwota straty, oznaczająca wynik ujemny. Następnie bada się strukturę i dynamikę wyniku finansowego, zwracając szczególną uwagę na przychody ze sprzedaży i koszty ich osiągnięcia, ponieważ ich wielkości wpływają zwykle w istotny sposób na kształtowanie się wyniku brutto. Przedmiotem oceny należy też objąć wyniki nie stanowiące rezultatu zwykłej działalności, tj. wyniki finansowe, pozostałej działalności operacyjnej i wyniki zdarzeń nadzwyczajnych. Największe możliwości obiektywnej oceny poziomu efektywności gospodarowania stwarzają wskaźniki rentowności takie, jak: o wskaźniki rentowności sprzedaży, które informują, jaka jest wielkość zysku osiąganego na każdym złotym osiągniętym ze sprzedaży; o wskaźniki rentowności majątku, wskazujące stopień efektywności składników majątku wykorzystanych w działalności gospodarczej; o wskaźniki rentowności kapitału, umożliwiające określenie siły dochodowej przedsiębiorstwa tj. zdolności do przynoszenia dochodu z zaangażowanego kapitału; Wyniki analizy przeprowadzonej na podstawie danych rachunku zysków i strat, uzupełnione analizą bilansu oraz szczegółowym badaniem przyczynowo-skutkowym, mogą tworzyć podstawę podjęcia decyzji sprzyjających zwiększeniu majątku jednostki, podniesieniu rentowności i polepszeniu jej kondycji finansowej. 205 Informacja dodatkowa Integralną częścią każdego sprawozdania finansowego jednostki gospodarczej jest informacja dodatkowa. W informacji dodatkowej zamieszcza się dane, których nie zawiera bilans oraz rachunek zysków i strat, a także wyjaśnienie umożliwiające jasną i rzetelną ocenę sytuacji majątkowej i finansowej, wyniku finansowego oraz rentowności jednostki. W podmiotach zobowiązanych do sporządzenia sprawozdania z przepływu środków pieniężnych w informacji dodatkowej zamieszcza się dane liczbowe i objaśnienia warunkujące prawidłowe zestawienie tego sprawozdania. Sporządzając informację dodatkową, należy kierować się ogólną zasadą istotności, tj. zamieszczać informacje, które są ważne dla oceny sytuacji jednostki, a równocześnie upraszczać lub pomijać zagadnienia o mniejszym znaczeniu. Jednostka gospodarcza może wybrać dowolną formę jasnego przedstawienia istotnych informacji: tabelaryczną, opisową lub tabelaryczno-opisową. Informacja dodatkowa powinna zawierać informacje o zastosowanych metodach wyceny oraz informacje o zdarzeniach dotyczących lat ubiegłych ujętych w sprawozdaniu finansowym, znaczących zdarzeniach, jakie nastąpiły po dniu bilansowym itp. Tematyka przedstawiana w informacji dodatkowej: omówienie stosowanych metod wyceny (w tym amortyzacji, walut obcych) aktywów i pasywów oraz kosztów i przychodów w zakresie, w jakim ustawa pozostawia jednostce prawo wyboru; przedstawienie zmian w ewidencji księgowej i sposobie sporządzania sprawozdania finansowego w stosunku do poprzedniego roku obrotowego z podaniem wpływu skutków tych zmian na sytuację majątkową i finansową oraz rentowność jednostki; informacje liczbowe zapewniające porównywalność danych sprawozdania z danymi roku poprzedniego; informacje o znaczących zdarzeniach, jakie nastąpiły po dniu bilansowym, a nie zostały uwzględnione w bilansie oraz rachunku zysków i strat; informacje o ważnych zdarzeniach, które dotyczyły lat ubiegłych, a zostały przedstawione w sprawozdaniu finansowym roku obrotowego; wykaz wartości określonych składników aktywów i pasywów zawierający ich stan na początek roku obrotowego, zwiększenia i zmniejszenia z poszczególnych tytułów oraz stan na koniec roku obrotowego, np. grupy rodzajowe środków trwałych, wartość gruntów użytkowanych wieczyście, wartość nie amortyzowanych, ale użytkowanych przez jednostkę środków trwałych; dane o strukturze własności kapitału podstawowego oraz wykorzystaniu innych 206 kapitałów (funduszy) własnych; proponowane rozliczenie wyniku finansowego netto; struktura zobowiązań według okresów spłaty; wykaz rezerw, rozliczeń międzyokresowych czynnych i biernych, przychodów przyszłych okresów; wykaz zobowiązań zabezpieczonych na majątku jednostki i warunkowych; informacje szczegółowe dotyczące rachunku zysków i strat np. struktury rzeczowej i terytorialnej przychodów ze sprzedaży towarów i produktów; informacje o wysokości i przyczynach nieplanowych odpisów amortyzacyjnych; informacje o odpisach aktualizujących wartość zapasów; informacje o kosztach i przychodach różniących podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od wyniku finansowego brutto; informacje o stratach i zyskach nadzwyczajnych oraz podatku dochodowym od wyniku na operacjach nadzwyczajnych; informacje o przyszłych zobowiązaniach z tytułu podatku dochodowego; struktura środków pieniężnych do sprawozdania z przepływu środków pieniężnych; informacje o wspólnych przedsięwzięciach, które nie podlegają konsolidacji, wielkość i struktura zatrudnienia, wynagrodzenia i pożyczki udzielane członkom zarządu i organom nadzorczym spółek kapitałowych oraz dokonane z nimi transakcje; informacje potrzebne do sporządzenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy kapitałowej - dane dotyczące jednostek zależnych i stowarzyszonych oraz jednostki dominującej, np. nazwa i siedziba spółki, rodzaj powiązania, kapitały własne, wzajemne należności i zobowiązania itp.; Informacja dodatkowa jest przedkładana łącznie z bilansem oraz rachunkiem zysków i strat sądowi rejestrowemu i organom podatkowym oraz udostępniana wspólnikom, akcjonariuszom i członkom spółek kapitałowych i spółdzielni. Zgodnie z ustawą o rachunkowości, zarządy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, spółek akcyjnych oraz spółdzielni zobowiązane są sporządzać wraz z rocznym sprawozdaniem finansowym sprawozdanie z działalności w roku obrotowym. Sprawozdanie z działalności w roku obrotowym powinno obejmować informacje dotyczące: ważniejszych zadań, w tym inwestycyjnych, które wystąpiły w roku obrotowym lub są przewidywane w dalszych latach; 207 istotnych osiągnięć w dziedzinie badań i rozwoju technicznego; aktualnej i spodziewanej sytuacji finansowej; przewidywanego rozwoju jednostki; Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych Cash flow sporządzają tylko jednostki, których sprawozdanie finansowe podlega obowiązkowemu badaniu przez biegłego rewidenta. Sprawozdanie to przedstawia przypływy i odpływy środków pieniężnych związane z prowadzoną działalnością, co umożliwia określenie zmian sytuacji finansowej wskutek przepływu strumieni pieniężnych. Przez pojęcie środków pieniężnych rozumie się środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych oraz czeki i weksle obce, jeżeli są płatne w ciągu 3 miesięcy od daty ich wystawienia, a także metale szlachetne, jeżeli nie są zaliczane do rzeczowych składników majątku obrotowego. W sprawozdaniu z przepływu środków pieniężnych nie uwzględnia się operacji związanych z zakupem, zamianą i sprzedażą środków pieniężnych. Sporządzenie tego sprawozdania jest oparte na zasadzie kasowej, tzn. że wykazuje się w nim tylko zrealizowane przychody i rozchody środków pieniężnych. Dane zamieszczone w sprawozdaniu obejmują trzy działy przepływu środków pieniężnych: A - z działalności operacyjnej; B - z działalności inwestycyjnej; C - z działalności finansowej; Wyodrębnienie w/w działalności umożliwia ustalenie, które z nich wypracowały środki pieniężne, a które je wykorzystały. Informacje o przepływach środków pieniężnych z: działalności operacyjnej pozwalają określić, czy przychody jednostki zapewniają spłatę pożyczek, utrzymanie zdolności produkcyjnej, wypłatę dywidendy oraz nowe lokaty pieniężne bez pozyskiwania środków z zewnętrznych źródeł finansowania; działalności inwestycyjnej ukazują z jednej strony, jakie wydatki poniesiono na zwiększenie zasobów trwale pozostających w przedsiębiorstwie, które w przyszłości powinny umożliwić osiąganie zysków i dopływ środków pieniężnych, z drugiej zaś, jakie środki rzeczywiście uzyskano ze sprzedaży zasobów lub w postaci przychodów z lokat (odsetki, dywidendy); działalności finansowej pozwalają określić wielkość środków pieniężnych pozyskanych przez jednostkę od inwestorów i kredytodawców oraz kwoty spłaconych z tego tytułu zobowiązań; Suma zmian środków pieniężnych wszystkich trzech działów daje zmianę stanu środków pieniężnych jednostki w ciągu roku obrotowego. 208 Według Międzynarodowego Standardu Rachunkowości nr 7 sprawozdania z przepływu środków pieniężnych można sporządzać metodą bezpośrednią lub metodą pośrednią. Różnice między tymi metodami dotyczą jedynie sposobu ustalania przepływów pieniężnych działalności operacyjnej. Przepływy środków pieniężnych w działalności inwestycyjnej i finansowej wykazuje się wyłącznie metodą bezpośrednią - metodą kasową, gdyż bierze się pod uwagę tylko efektywne wpłaty i wypłaty, pomijając zmiany będące skutkiem stosowania w ewidencji księgowej zasady memoriałowej. Część sprawozdania z przepływu środków pieniężnych dotycząca działalności operacyjnej jest sporządzana w Polsce metodą pośrednią, która polega na tym, że kwotę środków pieniężnych netto z działalności operacyjnej ustala się, korygując zysk lub stratę netto o: zmiany stanu zapasów, należności i zobowiązań, dotyczące działalności operacyjnej w danym roku obrotowym; pozycje niepieniężne, które nie spowodowały przepływu pieniądza w danym roku obrotowym, ale go zastąpiły lub spowodowały przepływ środków pieniężnych w okresach następnych (amortyzacja, zmiana stanu rezerw, nie zrealizowana nadwyżka ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi); pozostałe pozycje związane z przepływami środków pieniężnych, dotyczące działalności inwestycyjnej lub finansowej; Do sporządzenia sprawozdania z przepływu środków pieniężnych potrzebne są dane zawarte w bilansie, rachunku zysków i strat, informacji dodatkowej oraz wynikające bezpośrednio z ewidencji analitycznej. Konieczność korzystania z różnych źródeł wynika z analitycznego charakteru sprawozdania. Jeżeli dane bilansu mają być zamieszczone w sprawozdaniu z przepływu środków pieniężnych, to należy je uprzednio przekształcić oraz ustalić wielkość i charakter zmian stanu aktywów i pasywów. W celu dokonania tego przekształcenia i ustalenia zmian sporządza się zwykle odrębne zestawienie, nazywane bilansem zmian lub bilansem ruchu, w którym wykazuje się wartościowo różnice między stanem na koniec i na początek roku obrotowego poszczególnych pozycji lub podgrup bilansu. Tabela 3. Uproszczony bilans zmian Wykorzystanie środków I. Zwiększenie aktywów 1. Majątek trwały 2. Rozliczenia międzyokresowe II. Zmniejszenie pasywów 1. Zobowiązania krótkoterminowe 8 000 7 500 500 1 000 9 000 Źródło pochodzenia środków I. Zwiększenie pasywów 3 600 1. Kapitały własne 1 100 2. Zobowiązania długoterminowe 2 500 II. Zmniejszenie aktywów 1. Majątek obrotowy 5 400 9 000 209 Ustalone w bilansie zmian odpowiednie różnice aktywów i pasywów ujmuje się w sprawozdaniu z przepływu środków pieniężnych w dziale A (działalność operacyjna) ze znakiem (+) lub (-). Ze znakiem (+), oznaczającym zwiększenie środków pieniężnych, ujmuje się w sprawozdaniu: zmniejszenie stanu aktywów (spieniężono zapasy lub należności); zwiększenie pasywów (otrzymano obce środki) oraz przychody finansowe (uzyskano odsetki i dywidendy, dodatnie różnice kursowe); Znak (-) oznacza zmniejszenie środków pieniężnych i występuje w sprawozdaniu w sytuacji: o zwiększenia stanu aktywów (wydatkowano środki pieniężne na pozyskanie składników majątku); o zmniejszenia stanu pasywów (wydatkowano środki pieniężne na spłatę zobowiązań oraz na pokrycie kosztów operacji finansowych, np. zapłacone odsetki, dywidendy, zaksięgowane ujemne różnice kursowe); Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej (dział B) i finansowej (dział C) wykazuje się wyłącznie metodą bezpośrednią. W działach tych ujmuje się tylko rzeczywiste wpłaty i wypłaty, np. w odniesieniu do zakupu i sprzedaży składników majątku trwałego uwzględnia się jedynie opłaconą w danym roku obrotowym część zakupu lub sprzedaży tych składników. Wpływy ze sprzedaży z działalności inwestycyjnej i finansowej wykazuje się w działach B i C sprawozdania w odrębnych wierszach ze znakiem (+), zaś wydatki ze znakiem (-). Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych musi spełniać wymóg równowagi bilansowej. Wykazany w tym sprawozdaniu stan środków pieniężnych na początek i koniec roku obrotowego powinien być zgodny z ich stanem ujętym w aktywach bilansu (B.IV), a stan początkowy powiększony albo pomniejszony o przepływy pieniężne z każdego z trzech rodzajów działalności musi się zgadzać ze stanem końcowym środków pieniężnych. Przedstawiona w końcowej części (D) sprawozdania zmiana stanu środków pieniężnych netto może przyjąć wartość: dodatnią, która świadczy o wygospodarowaniu przez jednostkę nadwyżki środków pieniężnych umożliwiającej samofinansowanie i zapewnienie stabilnej sytuacji finansowej; ujemną, co wskazuje na zmniejszenie środków pieniężnych, zaistnienie niebezpieczeństwa utraty równowagi finansowej i konieczność poszukiwania obcych źródeł finansowania; Wynik przepływów środków pieniężnych może być wyrażony za pomocą miernika cash flow, który podlega zróżnicowaniu stosownie do liczby i zakresu strumieni środków pieniężnych. 210 Najczęściej wykorzystuje się trzy stopnie (poziomy płynności) tego miernika, a mianowicie: cash flow I stopnia, który wskazuje wysokość nadwyżki wygospodarowanej z bieżącej działalności operacyjnej, przy czym wielkość tę oblicza się, korygując wynik finansowy netto o przychody, które nie przyniosły środków pieniężnych, o koszty, które nie spowodowały wydatków, o zmiany stanu niektórych pozycji aktywów i pasywów, o podatek dochodowy, ewentualnie o inne pozycje dotyczące działalności inwestycyjnej i finansowej, niepieniężnych strat i zysków losowych itp.; cash flow II stopnia, obliczany przez dodanie nadwyżki lub odjęcie niedoboru środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej od cash flow I, informuje, czy działalność inwestycyjna jest finansowana z własnych środków (wartość dodatnia), czy wymaga finansowania ze środków obcych; cash flow III stopnia, stanowiący nadwyżkę lub niedobór środków pieniężnych z całokształtu działalności przedsiębiorstwa; jest to cash flow II stopnia powiększony o nadwyżkę albo pomniejszony o niedobór środków pieniężnych z działalności finansowej; Za pomocą cash flow można budować wskaźniki pozwalające ocenić siłę finansową jednostki gospodarczej takie, jak: wskaźnik wystarczalności gotówki; wskaźnik wydajności gotówkowej; wskaźnik nadwyżki środków pieniężnych w stosunku do sprzedaży; stopa zwrotu kapitału; wskaźnik zdolności obsługi kapitału; Analiza rachunku przepływów pieniężnych Cash Flow – obrazuje wpływy i wydatki środków pieniężnych Struktura cash flows – wpływy z : Działalności operacyjnej – związanej z wytwarzaniem i sprzedażą produktów usług oraz nabyciem i sprzedażą materiałów i towarów; Działalności inwestycyjnej – obejmującej nabycie i sprzedaż wartości niematerialnych i prawnych, rzeczowych i finansowych składników aktywów trwałych, otrzymane dywidendy, udzielone pożyczki i odsetki związane z tymi pożyczkami oraz nabycie i sprzedaż niektórych składników aktywów obrotowych (inwestycje krótkoterminowe); 211 Działalności finansowej – obejmującej pozyskanie i spłatę kredytów oraz pożyczek, emisję i wykup własnych akcji oraz dłużnych papierów wartościowych, wypłatę dywidend, spłatę zobowiązań z tytułu leasingu finansowego oraz zapłacone odsetki. Wstępna analiza cash flows polega na ocenie wielkości i struktury nadwyżki strumienia pieniężnego z działalności operacyjnej i jego zagospodarowania oraz ocenie zewnętrznych źródeł finansowania. Wielkość nadwyżki strumienia pieniężnego działalności operacyjnej można oceniać przez pryzmat planu na dany okres lub wyników z ubiegłych okresów. Sama wielkość nadwyżki strumienia środków pieniężnych nie może w sposób jednoznaczny charakteryzować sytuacji finansowej przedsiębiorstwa. Trzeba ją rozpatrywać w szerszym kontekście, czyli w połączeniu z analizą bilansu oraz rachunku zysków i strat, a także w połączeniu ze szczegółową analizą pozostałych elementów rachunku przepływów pieniężnych Nadwyżkę pieniężną z działalności operacyjnej można ocenić poprzez porównanie z poniesionymi wydatkami w działalności inwestycyjnej czy finansowej. Polega to na ustaleniu, jaka część poniesionych wydatków w tym zakresie została sfinansowana ze źródeł wewnętrznych. Można korzystnie ocenić przedsiębiorstwo, w którym znaczący udział nadwyżki pieniężnej pochodzi ze wzrostu efektywności działania i zwiększenia zysków na działalności operacyjnej. Niekorzystnie powinniśmy ocenić wzrost zobowiązań krótkoterminowych wynikających z przekraczania przyjętych terminów płatności. Niedobór gotówki w działalności operacyjnej może być wynikiem niskiej efektywności, nieuzasadnionego wzrostu zapasów lub trudności w egzekwowaniu należności za sprzedane wyroby. Dlatego też przesunięcia nadwyżki z działalności finansowej lub inwestycyjnej do działalności operacyjnej powinno się oceniać krytycznie. Przykład 1. Firma wypłaciła dywidendę w wysokości 74 000 zł, przeprowadziła emisję akcji po cenie nominalnej. Główne pozycje bilansu i rachunku zysków i strat przedstawiają się następująco: Bilans Aktywa Aktywa trwałe środki trwałe Aktywa obrotowe zapasy należności środki pieniężne Aktywa razem Rachunek zysków i strat rok 1 rok 2 100 000 155 000 100 000 155 000 140 000 95 000 90 000 60 000 45 000 10 000 5 000 25 000 340 000 405 000 przychody ze sprzedaży 550 000 koszt wytworzenia produktów gotowych bez amortyzacji amortyzacja koszty zarządu koszty finansowe koszty ogółem 405 000 25 000 30 000 7 000 467 000 212 Pasywa kapitał akcyjny pozostały kapitał własny zobowiązania kredytowe zobowiązania bieżące Pasywa razem 85 000 84 000 30 000 41 000 240 000 135 000 61 000 20 000 34 000 250 000 wynik finansowy brutto podatek dochodowy wynik finansowy netto sprawdzenie pozostały kapitał własny wynik finansowy netto razem wypłacone dywidendy razem pozostały kapitał własny CASH FLOW A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej I. Zysk (strata) netto II. Korekty razem 1. Amortyzacja 2. Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych 3. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy) 4. Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej 5. Zmiana stanu rezerw 6. Zmiana stanu zapasów 7. Zmiana stanu należności 8. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów 9. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych 10. Inne korekty III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I+/-II) B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej I. Wpływy II. Wydatki 1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych 2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne 3. Na aktywa finansowe, w tym: III. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I-II) C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej I. Wpływy 1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do kapitału II. Wydatki 1. Nabycie udziałów (akcji) własnych 2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli 3. Inne niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku 4. Spłaty kredytów i pożyczek 5. Wykup dłużnych papierów wartościowych 6. Z tytułu innych zobowiązań finansowych 7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego 8. Odsetki 9. Inne wydatki finansowe III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I-II) D. Przepływy pieniężne netto razem (A.III+/-B.III+/-C.III) F. Środki pieniężne na początek okresu G. Środki pieniężne na koniec okresu (F+/-D), w tym 83 000 32 000 51 000 84 000 51 000 135 000 -74 000 61 000 51 000 90 000 25 000 7 000 30 000 35 000 -7 000 141 000 80 000 80 000 -80 000 50 000 50 000 91 000 74 000 10 000 7 000 -41 000 20 000 5 000 25 000 213 Możliwe sytuacje przesunięć nadwyżki pieniężnej : Rodzaj strumieni Operacyjny Inwestycyjny Finansowy nadwyżka (+) niedobór (-) 1 + + + 2 + - 3 + + - Przypadki 4 5 + + + + 6 + 7 + - 8 - Przypadek 1 – duża płynność finansowa i przygotowywanie się do nowych przedsięwzięć lub przejęcia innej jednostki gospodarczej, Przypadek 2 – wskazuje na wysoką rentowność i możliwość inwestowania oraz regulowania zobowiązań wobec właścicieli i wierzycieli Przypadek 3 – wskazuje na procesy restrukturyzacyjne Przypadek 4 – wskazuje na typową jednostkę gospodarczą rozwijająca się Przypadek 5 – wskazuje na przejściowe trudności finansowe jednostki gospodarczej Przypadek 6 - wskazuje na sytuację typową dla młodych „rozwijających się jednostek Przypadek 7 – wskazuje na trudności finansowe jednostki gospodarczej oraz próby ich pokonania poprzez sprzedaż majątku trwałego Przypadek 8 – wskazuje na prawdopodobieństwo bankructwa jednostki gospodarczej Przykład 2. Sporządzenie rachunku przepływów środków pieniężnych. Bilans w tys. zł w tys. zł Aktywa rok 1 rok 2 zmiana Aktywa trwałe 30 530 28 293 wartości niematerialne i prawne 202 162 rzeczowe aktywa trwałe 25 095 22 898 inwestycje długoterminowe 5233 5233 Aktywa obrotowe 44 377 35 319 zapasy 16 384 12 243 -4 141 należności 25 569 20 426 -5 143 inwestycje krótkoterminowe 1 668 2 232 papiery wartościowe 300 100 środki pieniężne 1 368 2 132 764 krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 756 418 -338 Aktywa razem 74 907 63 612 Pasywa Kapitał własny 789 2 513 Kapitał podstawowy 2 191 2 191 Kapitał zapasowy Kapitał z aktualizacji wyceny 19 19 Rachunek zysków i strat przychody ze sprzedaży koszty działalności podstawowej w tym amortyzacja zysk ze sprzedaży pozostałe przychody operacyjne pozostałe koszty operacyjne zysk z działalności operacyjnej Przychody finansowe w tym zysk ze zbycia inwestycji Inne w tys. zł 59 531 53 279 3 112 6 252 973 1 377 5 848 1 658 150 5 3 709 Koszty finansowe w tym odsetki od kredytu zapłacone naliczone Zysk z dział. gospodarczej Wynik zdarzeń nadzwyczajn 2 666 200 3 797 0 214 Zysk (strata) z lat ubiegłych -674 -1 421 Zysk (strata) netto -747 1 724 Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania Rezerwy na zobowiązania Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego Pozostałe rezerwy Zobowiązania długotermin kredyty i pożyczki Zobowiązania krótkotermin kredyty i pożyczki w tym naliczone odsetki z tytułu dostaw i usług z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń z tytułu wynagrodzeń inne Rozliczenia międzyokresowe Pasywa razem 27 Zysk (Strata) brutto podatek dochodowy 3 797 2 073 wynik finansowy netto 1 724 420 0 420 27 0 46 971 44 463 46 971 44 463 420 -27 -2 508 7 713 0 13 456 947 200 5 846 -6 766 996 33 211 404 11 388 -592 -22 177 4 711 8 620 27 120 16 416 3909 -7 610 Informacje uzupełniające Wartości niematerialne i prawne - zestawienie zmian w tys. zł wartość początkowa umorzenie BO 354 BO zwiększenia 173 zwiększenia zakup 173 amortyzacja zmniejszenia zmniejszenia BZ 527 BZ wartość netto 152 BO 202 213 213 365 BZ 162 Środki trwałe - zestawienie zmian w tys. zł wartość początkowa umorzenie wartość netto BO 28 479 BO 3 384 BO 25 095 zwiększenia 702 zwiększenia 2 899 zakup 702 amortyzacja 2 899 zmniejszenia zmniejszenia 29 181 BZ 6 283 BZ 22 898 BZ Inwestycje - zestawienie zmian w tys. zł Inwestycje długoterminowe Inwestycje krótkoterminowe BO 5 233 BO 300 zwiększenia zwiększenia zakup zakup zmniejszenia zmniejszenia -200 sprzedaż sprzedaż -200 BZ 5 233 BZ 100 215 Sporządzenie rachunku przepływów środków pieniężnych metodą pośrednią CASH FLOW A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej I. Zysk (strata) netto II. Korekty razem 1. Amortyzacja 2. Zyski (straty) z tytułu różnic kursowych 3. Odsetki i udziały w zyskach (dywidendy) 4. Zysk (strata) z działalności inwestycyjnej 5. Zmiana stanu rezerw 6. Zmiana stanu zapasów 7. Zmiana stanu należności 8. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych, z wyjątkiem pożyczek i kredytów 9. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych 10. Inne korekty III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I+/-II) B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej I. Wpływy 1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych 2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne 3. Z aktywów finansowych, w tym: a) w jednostkach powiązanych b) w pozostałych jednostkach - zbycie aktywów finansowych dywidendy i udziały w zyskach spłata udzielonych pożyczek długoterminowych odsetki inne wpływy z aktywów finansowych 4. Inne wpływy inwestycyjne II. Wydatki 1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych 2. Inwestycje w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne 3. Na aktywa finansowe, w tym: a) w jednostkach powiązanych b) w pozostałych jednostkach nabycie aktywów finansowych udzielone pożyczki długoterminowe 4. Inne wydatki inwestycyjne III. Przepływy pieniężne netto z działalności inwestycyjnej (I-II) C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej I. Wpływy 1. Wpływy netto z wydania udziałów (emisji akcji) i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do kapitału 2. Kredyty i pożyczki 3. Emisja dłużnych papierów wartościowych 4. Inne wpływy finansowe II. Wydatki 1. Nabycie udziałów (akcji) własnych 2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli w tys. zł 1 724 11 705 3 112 2 866 -150 393 4 141 5 143 -8 047 4 247 13 429 350 350 350 875 875 -525 0 0 12 140 216 3. Inne niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku 4. Spłaty kredytów i pożyczek 5. Wykup dłużnych papierów wartościowych 6. Z tytułu innych zobowiązań finansowych 7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego 8. Odsetki 9. Inne wydatki finansowe III. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I-II) D. Przepływy pieniężne netto razem (A.III+/-B.III+/-C.III) E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych, w tym zmiana stanu środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych F. Środki pieniężne na początek okresu G. Środki pieniężne na koniec okresu (F+/-D), w tym o ograniczonej możliwości dysponowania 9 474 2 666 -12 140 764 1 368 2 132 Przykład 3. Analiza rachunku przepływów środków pieniężnych okres okres wyszczególnienie poprzedni sprawozdawczy A. Przepływy z działalności operacyjnej I Zysk netto 662 2 545 II Korekty 2 221 10 983 1. Amortyzacja 2 110 2 445 2. Zyski (straty) z różnic kursowych -151 -242 3. Odsetki i udziały w zyskach 2 914 4 134 4. Zysk z działalności inwestycyjnej 20 -10 5. Zmiana stanu rezerw -1 068 6. Zmiana stanu zapasów -1 375 -1 571 7. zmiana stanu należności -609 329 8. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych 792 5 828 9. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych -394 -39 10. Inne korekty -18 109 III Środki pieniężne z działalności operacyjnej 2 883 13 528 B. Przepływy z działalności inwestycyjnej I Wpływy 54 203 1. Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych 2. Zbycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne 3. Z aktywów finansowych 54 203 4. Inne wpływy inwestycyjne II Wydatki 1 276 1 832 1. Nabycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych 965 1 812 2. Nabycie inwestycji w nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne 3. Na aktywa finansowe 311 20 4. Inne wydatki inwestycyjne III Środki pieniężne z działalności inwestycyjnej -1 222 -1 629 217 C. Przepływ z działalności finansowej I. Wpływy 1. Wpływy netto z wydania udziałów i innych instrumentów kapitałowych oraz dopłat do kapitału 2. Kredyty i pożyczki 3. Emisja dłużnych papierów wartościowych 4. Inne wpływy finansowe II Wydatki 1. Nabycie udziałów (akcji) własnych 2. Dywidendy i inne wypłaty na rzecz właścicieli 3. Inne niż wypłaty na rzecz właścicieli, wydatki z tytułu podziału zysku 4. Spłaty kredytów i odsetek 5. Wykup dłużnych papierów wartościowych 6. Z tytułu zobowiązań finansowych 7. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego 8. Odsetki 9. Inne wydatki finansowe III środki pieniężne z działalności finansowej D. Razem przepływy pieniężne netto E. Bilansowa zmiana stanu środków pieniężnych F. Środki pieniężne na początek okresu G. Środki pieniężne na koniec okresu 1 876 1 842 970 800 106 3 354 1 600 242 12 892 440 8 758 2 914 4 134 -1 478 183 160 142 325 -11 050 849 293 325 1 174 Dla celów analizy strukturalnej nadwyżki operacyjnej dokonuje się odrębnej oceny danych zawartych w części A sprawozdania: A. Przepływy z działalności operacyjnej I Zysk netto II Korekty 1. Amortyzacja 2. Zyski (straty) z różnic kursowych 3. Odsetki i udziały w zyskach 4. Zysk z działalności inwestycyjnej 5. Zmiana stanu rezerw 6. Zmiana stanu zapasów 7. zmiana stanu należności 8. Zmiana stanu zobowiązań krótkoterminowych 9. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych 10. Inne korekty III Środki pieniężne z działalności operacyjnej 662 2 221 2 110 -151 2 914 20 -1 068 -1 375 -609 792 -394 -18 2 883 2 545 10 983 2 445 -242 4 134 -10 -1 571 329 5 828 -39 109 13 528 Wnioski : 1) Nadwyżka operacyjna powstała w wyniku : zysku (47,5 % całej nadwyżki), 218 zwiększenia zobowiązań krótkoterminowych niezwiązanych kredytami i pożyczkami (43,1 %). Drugi z wymienionych czynników świadczyć może o wydłużeniu się terminów płatności z tytułu dostaw surowców, materiałów, paliw i energii. Zjawisku temu towarzyszy również spadek należności. Może to oznaczać skrócenie terminów płatności realizowanych przez odbiorców, jak również sprzedaży gotówkowej. 2) W stosunku do okresu poprzedniego nastąpiła istotna zmiana w strukturze nadwyżki z działalności operacyjnej W poprzednim okresie głównym czynnikiem nadwyżki operacyjnej był zysk osiągnięty z działalności operacyjnej, który jednak został pomniejszony o przez wzrost zapasów i należności. Wzrost zobowiązań krótkoterminowych był w poprzednim okresie znacznie niższy. Działalność operacyjna powinna tworzyć nadwyżkę strumienia pieniężnego 3) Z uzyskanej nadwyżki operacyjnej przedsiębiorstwo przeznaczyło około 12 % na działalność inwestycyjną i około 82 % na działalność finansową. Wydatki w zakresie działalności finansowej związane były ze spłatą kredytów bankowych krótkoterminowych oraz odsetkami od zadłużenia. W działalności inwestycyjnej główna kwota wydatków związana była z nabyciem wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych aktywów trwałych. Przedsiębiorstwo skorzystało w minionym okresie z dodatkowego źródła finansowania poprzez emisję papierów dłużnych. Pozyskane zewnętrzne środki przeznaczono częściowo na redukcję zadłużenia kredytowego. 4) Analiza ponadto wskazuje, że wzrost środków pieniężnych spowodowany był zwiększeniem efektywności działania; wystąpił wysoki przyrost środków pieniężnych tytułu zadłużenia wobec dostawców i instytucji publicznoprawnych; spłacono więcej kredytów i pożyczek, a poniesione koszty finansowe były wyższe od zadłużenia; nastąpiła zmiana w zakresie obcych źródeł finansowania – spadek udziału kredytów i pożyczek o 8 758, wzrost udziału zobowiązań z zakresu działalności operacyjnej oraz wyemitowanie papierów dłużnych. Ogólna suma długów firmy nieznacznie spadła. 219
