Elastyczność punktowa i łukowa

Badanie zmian zachodzących na rynku
Elastyczność cenowa popytu – (ang. Price elasticity of
demand) na dobro to stosunek względnej zmiany
zapotrzebowania do względnej zmiany ceny tego dobra:
E pd 
E pd 
Q1/ Q1
P / P
% zmiana _ zapotrzebowania
% zmiana _ ceny
Współczynnik elastyczności cenowej ma zwykle wartość
ujemną ale są wyjątki:
 Efekt Veblena – odwrócona linia popytu – luksusowe
dobra. Korzyść konsumpcyjna polega wówczas na
demonstrowaniu swoich możliwości konsumpcyjnych
 Paradoks Giffena: Niektóre relatywnie tanie dobra
podstawowe, zwłaszcza najtańsze rodzaje żywności
(ziemniaki itp.), mają dodatnią elastyczność cenową
popytu, tzn. popyt na nie wzrasta pomimo (i na skutek)
wzrostu ich ceny. Dzieje się tak dlatego, że uszczuplone
w rezultacie realne dochody uboższych warstw ludności
powodują zmniejszenie spożycia lepszych gatunków
żywności i kompensowanie tego ubytku zwiększoną
konsumpcją niższych gatunków żywności, które pomimo
że zdrożały, pozostają tańsze. Są to tzw. dobra Giffena.
1
Od czego zależy wrażliwość popytu na zmianę ceny:
 Poziom ceny
Przy niskiej cenie określona zmiana ceny, np. podwyżka ceny o
5%, powoduje na ogół słabszą reakcję nabywców niż
analogiczna podwyżka przy wysokiej cenie.
 Wysokość dochodu
Ludzie ubożsi na ogół silniej reagują na zmiany ceny,
zwłaszcza dóbr droższych.
 Dostępność substytutów
Dostępność bliskich substytutów zwiększa
nabywców na podwyżkę ceny danego dobra.
wrażliwość
 Gusty nabywców
Przywiązanie do konsumpcji określonych dóbr zmniejsza
reakcję na podwyżkę ceny.
 Rodzaj dobra
Popyt na dobra podstawowe jest mniej elastyczny na zmiany
cen aniżeli popyt na dobro luksusowe.
 Szerokość kategorii dobra
Popyt na owoce jest mniej elastyczny niż popyt na konkretny
gatunek owoców, gdyż w obrębie szerszej grupy towarowej
istnieją większe możliwości wyboru (substytucji).
 Długość okresu pomiaru
W dłuższym okresie reakcja popytu na zaistniałą zmianę ceny
jest pełniejsza niż w okresie krótkim (możliwość pełniejszego
dostosowania się nabywców do zmienionej ceny - np. przez
wykorzystanie substytutów).
 Czynnik psychologiczny końcówki ceny
2
Przykładowe elastyczności cenowe popytu na wybrane
dobra w Niemczech:
Dobro
Epd
Wyroby skórzane, odzież
-0,16
Mięso i jego przetwory
-1,30
Chleb i pieczywo
-1,80
Elektryczność, gaz, paliwa
-1,60
Meble
-2,0
Kosmetyki
+0,30
Elastyczność cenowa popytu na niektóre dobra i usługi w
USA
Dobra
Elastyczność cenowa
Pomidory
Groszek
Gry hazardowe
Taksówka
Meble
Kino
Obuwie
Porady prawne
Papierosy
Ubezpieczenia zdrowotne
Autobus
Energia elektryczna
-4,6
-2,8
-1,9
-1,2
-1,0
-0,87
-0,70
-0,61
-0,51
-0,31
-0,20
-0,13
3
Elastyczność cenowa popytu a zmiany wielkości utargu
Zmiana ceny
Zmiana utargu
popyt elastyczny
Epd=-1 popyt nieelastyczny
Epd<-1
Epd>-1
wzrost
spadek
0
wzrost
spadek
wzrost
0
spadek
Przykład
Elastyczność cenowa popytu a suma wpływów ze sprzedaży
biletów na mecze piłkarskie
Cena biletu Zapotrzebowanie Elastyczność
Wpływy ze
na bilety (tys.) cenowa popytu
sprzedaży
12,5
0
-oo
0
10
20
-4
200
7,5
40
-1,5
300
6,25
50
-1
312,5
5,0
60
-0,67
300
2,5
80
-0,25
200
0
100
0
0
14
12
10
P
Epd = -1
8
Popyt
elastyczny
6
4
Popyt
nieelastyczny
2
0
0
20
40
60
80
100
120
Q
4
Obliczanie elastyczności cenowej popytu
Zadanie
Poniższa tablica przedstawia popyt na rynku pewnego dobra:
Cena (P) Popyt (Q)
0
1
2
3
4
5
5
4
3
2
1
0
Dla wszystkich poziomów ceny oblicz współczynniki cenowej
elastyczności popytu.
Gdy P = 0: Epd = 0 (
Q P 4  5 1  0
=
).
:
:
5
0
Q P
Gdy P = 1: Epd =
Q P 3  4 2  1 1 1
=
=
:
: = 1 .
:
4
1
4 1
4
Q P
Gdy P = 2: Epd =
Q P 2  3 3  2 1 1
:
: = 2 .
=
=
:
3
2
3 2
3
Q P
Gdy P = 3: Epd =
Q P 1  2 4  3 1 1
:
=
=
: = 3 .
:
2
3
2 3
2
Q P
Gdy P = 4: Epd =
Q P 0  1 5  4 1 1
: = 4 .
=
=
:
:
1 4
1
4
Q P
Gdy P = 5: Epd =   .
Zadanie
Współczynnik elastyczności cenowej popytu pewnego dobra
wynosi –0,8 (słownie: minus 0,8). Określ jaka będzie zmiana
zapotrzebowania na to dobro, jeżeli cena wzrośnie o 10%.
5
Elastyczność a nachylenie krzywej popytu
Często interesuje nas ogólna ocena elastyczności na pewnym
fragmencie krzywej popytu, tzn. przy różnych poziomach
ceny, z zakresu tzw. cen rynkowych (takich, które spotyka się
na rynku).
Popyt o wysokiej elastyczności wyraża krzywa o małym
nachyleniu (płaska).
Popyt nieelastyczny wyraża krzywa o dużym nachyleniu
(stroma).
Na przykład, popyt na dobra luksusowe jest zwykle bardziej
elastyczny niż popyt na dobra podstawowe - i to przy każdym
poziomie ceny (z przedziału „cen branych pod uwagę”).
P
P
Epd = 0
Epd > -1
Epd = - 
Epd < -1
Q
Q
6
Elastyczność punktowa i łukowa
Elastyczność punktową należy mierzyć według wzoru
podanego wcześniej, przy niewielkich zmianach ceny (np. o
1%).
Rozpatrując duże zmiany ceny, należałoby liczyć
elastyczność łukową - średnią elastyczność między dwoma
punktami na krzywej, według poniższego wzoru:
E
Q
P
:
.
pd średnia Q średnia P

Częstym błędem w interpretacji elastyczności cenowej
popytu jest mniemanie, że można mówić o elastyczności w
odniesieniu do całej krzywej popytu, na podstawie
pojedynczego pomiaru przy określonym poziomie ceny.
Błąd polega na tym, że w większości przypadków
elastyczność zmienia się wzdłuż danej krzywej popytu.
7
Mieszana elastyczność cenowa popytu to stosunek względnej
zmiany popytu na dobro do względnej zmiany ceny innego dobra EIJ
Eij 
Qi / Qi
Pj / Pj
 Dla dóbr komplementarnych współczynnik elastyczności
cenowej ma wartość ujemną
 W przypadku substytutów ma wartość dodatnią
Dochodowa elastyczność popytu: EID stosunek względnej zmiany
zapotrzebowania na dobro do względnej zmiany dochodu nabywców:
Str. 107 (Czarny)
Eid 
Qi / Qi
I / I
Dobra
Pierwszej potrzeby
(Eid<1)
Niższego rzędu
(Eid<0)
Luksusowe normalne
(Eid>1)
Normalne
(0<Eid<1)
8
Dobra normalne (zwykłe) to takie dobro, na które popyt
wzrasta wraz ze wzrostem dochodu.
Dobro niższego rzędu to takie dobro, na które popyt maleje
przy wzroście dochodu.
Elastyczności dochodowe popytu na wybrane dobra
Dobro
Eid
Naprawy odbiorników RTV
5,20
Kino
3,41
Podróże zagraniczne
3,09
Ubezpieczenia zdrowotne
2,02
Biżuteria i zegarki
1,64
Książki
1,44
Benzyna
1,36
Kurczęta
1,06
Wyroby tytoniowe
0,86
Porcelana i szkło
0,77
Wołowina
0,45
Masło
0,42
Mleko
0,07
Margaryna
-0,20
Mąka
-0.36
9
Współczynnik elastyczności cenowej podaży dobra EPS to stosunek
względnej zmiany ilości oferowanej na rynku do względnej zmiany
jego ceny.
Q1 / Q1
P / P
Odpowiada na pytanie, o ile % wzrośnie lub zmaleje wielkość
podaży w rezultacie % zmiany ceny.
Od czego zależy elastyczność cenowa podaży:
- od możliwości przestawienia się na inną produkcję. Gdy
można szybko zmienić profil produkcji, wtedy
elastyczność jest wysoka.
- kosztów pozyskiwania nowych czynników produkcji
- czasu
 w okresie bardzo krótkim (ultrakrótkim) krzywa
podaży jest praktycznie pionowa, co oznacza, że nie
ma możliwości zwiększenia podaży w danej chwili,
lub też że możliwości takie są bardzo ograniczone.
 w okresie krótkim krzywa podaży ma tradycyjny
kształt, to znaczy wznosi się w miarę wzrostu ceny.
Oznacza to możliwość zwiększenia podaży w miarę
wyższej ceny. Jest tak dlatego, że można uruchomić
dodatkowe czynniki produkcji.
 w długim okresie istnieją duże możliwości
zwiększenia podaży, np. przez zmianę technologii
produkcji. Dlatego elastyczność cenowa podaży w
długim okresie jest duża. Linia podaży jest bardziej
pozioma niż w przypadku krótkiego okresu.
10
Zadania
1. Współczynnik elastyczności dochodowej popytu pewnego dobra wynosi 1,8.
Określ jaka będzie zmiana zapotrzebowania na to dobro, jeżeli dochody
konsumentów wzrosną o 10%. Do jakiej kategorii zaklasyfikowałbyś to dobro.
2. Jeżeli 2-procentowy spadek ceny Fiata „Punto” powoduje 4-procentowy spadek
zapotrzebowania na Opla „Corsę”, to jaka jest elastyczność mieszana popytu na
oba samochody? Czy są one dobrami komplementarnymi czy substytutami?
3. Niech elastyczność dochodowa popytu na złotą biżuterię wynosi we Francji 4, a w
Wielkiej Brytani 2,5. Jaki jest wpływ wzrostu dochodów mieszkańców Francji o
2% i Wielkiej Brytani o 1% na ilość złota sprzedaną w każdym z tych krajów.
11