elementy psychologii klinicznej

ELEMENTY PSYCHOLOGII
KLINICZNEJ
mgr Lidia Dąbrowa
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
Definicja psychologii klinicznej:
Jest to dziedzina psychologii stosowanej, która
posiada odrębny od innych działów psychologii
obszar badań i praktyki.
Obszar ten stanowią
• szeroko pojęte zaburzenia psychiczne ( czy też zaburzenia
zdrowia i zachowania)
• ich uwarunkowania
• ich diagnoza, terapia i rehabilitacja
• zapobieganie im (profilaktyka i promocja zdrowia).
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
Psychologia stosowana
Już w 1908 sformułowano zadania stosowania
psychologii w różnych
dziedzinach (Hugo Munsterberg) :
- wychowanie,
- medycyna,
- sztuka,
- ekonomia,
- prawo
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
Pojęcie PSYCHOLOGII KLINICZNEJ
wprowadził Lightmer Witmer.
W 1896 stworzył pierwszą klinikę
psychologiczną w USA, na Uniwersytecie
Pensylwania, zajmującą się pomocą dzieciom z
zaburzeniami mowy.
Założył pismo „Klinika psychologiczna”.
W pierwszym numerze określił psychologię
kliniczną jako nowy zawód „pomagający”.
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
Od tej pory psychologowie kliniczni
pracowali w instytucjach
psychiatrycznych, zajmując się
diagnostyką psychologiczną
• w modelu psychometrycznym
(stosując testy)
•lub behawioralnym
(obserwacyjnym).
Dopiero w 1947 stworzono
pierwszy program uniwersytecki tego
przedmiotu (w USA).
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
W Polsce Psychologia Kliniczna uznana
jest za specjalność medyczną
z wyodrębnieniem:
Psychologii klinicznej dziecka
Psychologii klinicznej człowieka dorosłego
Neuropsychologii
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
Odrobina historii psychologii
•
•
•
Okres przedhistoryczny
Od starożytności do drugiej połowy XIX wieku
– część filozofii (teoria poznania)
Źródła psychologii jako nauki - w odkryciach
ery nowożytnej:
- fizjologia
- fizyka (mechanika XVIII wieku)
- odkrycie ewolucji przez Karola Darwina
- pierwsze systematyczne obserwacje zachowania
zwierząt ( w połowie XIX wieku)
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA
– wielkie szkoły psychologiczne
• Strukturalizm : Wilhelm Wundt (1832-1920)
założył pierwsze laboratorium psychologiczne w
Niemczech.
Przedmiot: struktura podstawowych
elementów doświadczenia (np.wrażenia).
Metoda: introspekcyjny opis doświadczenia.
Pierwsze eksperymenty dotyczące postrzegania.
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
• Funkcjonalizm:William James (18421910)
wydał „Zasady psychologii”.
Przedmiot: Procesy psychiczne,
strumień świadomości, znaczenie
potrzeb
Metoda: introspekcyjna
Zastosowanie psychologii w różnych
dziedzinach życia
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
Wielkie szkoły psychologiczne c.d.
• Behawioryzm: John Watson (1878-1958)
Przedmiot: zachowanie
Metoda: obserwacja zewnętrzna, eksperyment badawczy
Zwrócenie uwagi na czynniki kształtujące zachowanie
• Psychoanaliza: Zygmunt Freud (1856-1939)
Przedmiot: nieświadome motywacje
Metoda: obserwacja kliniczna.
Stworzenie pierwszej systematycznej formy psychoterapii
• Pomiar w psychologii: Alfred Binet (1857-1911)
Psychologia kliniczna
Pierwszy test inteligencji.
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna obejmuje
elementy:
Psychologii
-
biopsychologii
psychologii poznawczej
psychologii rozwojowej
psychologii osobowości
psychologii patologicznej (psychopatologii)
psychologii społecznej
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
Medycyny (przede wszystkim
psychiatrii)
Psychosomatyki
Psychologii medycznej
Promocji zdrowia (psychologii
zdrowia)
Psychoterapii
Rehabilitacji
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
Poglądy na przyczyny zaburzeń
psychicznych - w perspektywie
historycznej
1. Era sił nadprzyrodzonych
- okres prehistoryczny
- starożytność
- średniowiecze
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
Poglądy na przyczyny zaburzeń
psychicznych - w perspektywie
historycznej
2. Era choroby organicznej (wiek XIX)
- Teoria bakteryjna
(odkrycie związku paraliżu
postępującego z kiłą przez KrafftaEbinga)
- Teoria uszkodzenia układu nerwowego
przez czynniki „endogenne” (np.
Kraeppelin – Dementia praecox)
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
Poglądy na przyczyny zaburzeń
psychicznych - w perspektywie
historycznej
3. Era teorii psychologicznych
( psychoanaliza, behawioryzm, teorie
humanistyczne)
4. Era teorii biopsychospołecznej
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
Podejście biopsychospołeczne
• Mechanizmy biologiczne
• Procesy psychologiczne
• Wpływy społeczne
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
Zachowanie
Biospołeczny model zaburzeń psychicznych
Predyspozycje
genetyczne
Zaburzenie
aktywności
neuroprzestres
kaźników
Sytuacja
społeczna
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
Objawy
Metody badania stosowane w
psychologii klinicznej
• Obserwacja
• Wywiad psychologiczny
• Wywiad standaryzowany (przeprowadzany zgodnie z
zaplanowanymi pytaniami i z notowaniem odpowiedzi
przez badającego)
• Testy wypełniane przez obserwatora w formie
kwestionariuszy – służące przede wszystkim do
standaryzowanej oceny stanu klinicznego
( np. Test Hamiltona do oceny nasilenia depresji).
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
• Testy uzdolnień pozwalające przewidywać, co
jednostka będzie zdolna wykonywać w
przyszłości, jeśli będzie miała odpowiednie
warunki kształcenia i motywację
* Testy inteligencji - testy bardzo
ogólnych uzdolnień poznawczych
- poprzez wystandaryzowany zestaw
zadań (np. Test Inteligencji
Wechslera, testy dojrzałości szkolnej)
- poprzez mierzenie teoretycznie
założonej funkcji wskazującej na
ogólną inteligencję (np. Test Ravena)
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
* Testy uzdolnień szczegółowych
(wykorzystywane np. w poradnictwie
zawodowym, np. testy „wyobraźni
technicznej”, uzdolnień językowych,
muzycznych itd.)
• Testy osiągnięć, badające, co jednostka może
wykonać czy umie obecnie (np. jak dobrze
rysuje czy jaki ma poziom wiedzy w danej
dziedzinie – testy egzaminacyjne.
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
• Testy osobowości, badające inne niż intelekt
cechy osobowości
* metody kwestionariuszowe
- dotyczące wielu różnych cech,
obejmujących „całość psychiki”,
np. MMPI (WISKAD),
Kwestionariusz Osobowości Cattella;
mgr Lidia Dąbrowa
- dotyczące bardzo szczegółowych
poszczególnych cech, jak np. poziom
lęku (test Spielbergera – Lęk jako stan i Lęk
jako cecha), poziom objawów klinicznych
(listy objawów, skale wypełniane przez
pacjenta Psychologia
–np.Skala
Depresji Becka).
kliniczna
* metody projekcyjne dające informacje o
cechach badanego w sposób pośredni, np.Test
Plam Atramentowych Rorschacha, Test Apercepcji
Tematycznej czy testy zdań niedokończonych.
• Kwestionariusze do badania zagadnień
szczególnych związanych z celem badania
(np. kwestionariusze do badania postaw,
samooceny, mechanizmów radzenia sobie, miejsca
kontroli, poczucia koherencji itd.)
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna
Podstawowe lektury do dzisiejszego
wykładu:
Encyklopedia Psychologii, red.W. Szewczuk,
F.I. WSSE, Warszawa 1998
Rozdziały:
- Psychologia kliniczna, H. Sękowa, 560-563;
- Psychologia kultury, K. Żygulski, 563-568
- Psychologia ogólna, W. Szewczyk, 573-579.
Encyklopedia Pedagogiczna, red. W.Pomykało, F.I.,
Warszawa,1993
Rozdziały:
- Psychologia, T,Tomaszewski, 645-649
- Testy psychologiczne, J. Kostrzewski, 849-853
mgr Lidia Dąbrowa
Psychologia kliniczna