WIEM: Aktywa - Politechnika Krakowska
advertisement
WYDZIAŁ INŻYNIERII ŚRODOWISKA Politechnika Krakowska Im. Tadeusza Kościuszki Andrzej Potocki LEKSYKON POJĘĆ Z MARKETINGU1 Kierunek studiów: INŻYNIERIA ŚRODOWISKA Moduł: ZARZĄDZANIE I MARKETING MINI SKRYPT Do kształcenia studentów w systemie modułowo-punktowym KRAKÓW 2002 - Do użytku wewnętrznego 1 Podstawą opracowania haseł była encyklopedia internetowa: http://wiem.onet.pl 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. Aktywa ............................................................................................................................... 1 Amortyzacja ....................................................................................................................... 1 Badania marketingowe ....................................................................................................... 1 Badania rynku, analiza rynku ............................................................................................. 2 Cena maksymalna .............................................................................................................. 2 Cena minimalna.................................................................................................................. 2 Cena monopolowa .............................................................................................................. 2 Cena równowagi rynkowej................................................................................................. 3 Cena sterowana .................................................................................................................. 3 Cena urzędowa ............................................................................................................... 3 Cena wolna ..................................................................................................................... 3 Cena ................................................................................................................................ 3 Czynniki produkcji ......................................................................................................... 3 Frustracja ........................................................................................................................ 3 Handel zagraniczny ........................................................................................................ 4 Handel ............................................................................................................................ 4 Kapitał ............................................................................................................................ 4 Kartel .............................................................................................................................. 4 Koncern .......................................................................................................................... 5 Konkurencja ................................................................................................................... 5 Licencja .......................................................................................................................... 5 Majątek ........................................................................................................................... 6 Marka ............................................................................................................................. 6 Marketing ....................................................................................................................... 6 Marketing-mix ................................................................................................................ 7 Mechanizm rynkowy ...................................................................................................... 7 Media plan ...................................................................................................................... 7 Monopol ......................................................................................................................... 7 Oligopol .......................................................................................................................... 8 Patent .............................................................................................................................. 8 Podaż .............................................................................................................................. 8 Popyt ............................................................................................................................... 9 Postęp techniczny ........................................................................................................... 9 Potrzeba ........................................................................................................................ 10 Prawo autorskie ............................................................................................................ 10 Produkt ......................................................................................................................... 10 Promocja....................................................................................................................... 11 Public relations ............................................................................................................. 11 Reklama ........................................................................................................................ 11 Równowaga rynkowa ................................................................................................... 11 Rynek ........................................................................................................................... 12 Sondaż .......................................................................................................................... 12 Sponsoring .................................................................................................................... 12 Struktury rynkowe ........................................................................................................ 12 Targi ............................................................................................................................. 13 Trust ............................................................................................................................. 14 Znak jakości ................................................................................................................. 14 Znak towarowy ............................................................................................................. 14 1. Aktywa Aktywa, ogół środków gospodarczych (składników majątku), którymi w danym momencie rozporządza jednostka prowadząca działalność gospodarczą. Ich zestawienie znajduje się po lewej stronie bilansu przedsiębiorstwa. Zasadniczymi elementami aktywów są: 1) majątek trwały, na który składają się: rzeczowe składniki majątku trwałego (grunty, budynki i budowle, urządzenia techniczne, maszyny i wyposażenie, środki transportu, rozpoczęte inwestycje), wartości niematerialne i prawne (koncesje, patenty, licencje, znaki towarowe, wartość firmy) oraz finansowe składniki majątku (udziały w innych jednostkach gospodarczych, długoterminowe papiery wartościowe, udzielone pożyczki długoterminowe i in.), 2) majątek obrotowy, tj. zapasy (materiałów, produktów gotowych, towarów oraz produkcja nie zakończona), należności i roszczenia, środki pieniężne (w kasie i na rachunkach bankowych), krótkoterminowe papiery wartościowe, 3) 3) rozliczenia międzyokresowe. Aktywa dzielimy na: aktywa trwałe (ziemia, budynki, maszyny itd.), wartości niematerialne i prawne (licencje, patenty itd.) oraz aktywa bieżące (gotówka, papiery wartościowe, depozyty bankowe). 2. Amortyzacja Amortyzacja, wyrażona w pieniądzu równowartość zużycia środka trwałego. Amortyzacja może dotyczyć także wartości niematerialnych i prawnych: licencji, znaków towarowych czy praw autorskich. Jest ona: 1) instrumentem pomiaru zmniejszania się początkowej wartości trwałego majątku przedsiębiorstwa wskutek jego zużywania się w procesie produkcji (umorzenie). 2) narzędziem przenoszenia, w postaci comiesiecznych odpisów, wartości zużycia majątku trwałego na wytwarzany produkt (uwzględnienie jej jako kosztu produkcji). Sposób obliczania amortyzacji na poszczególne rodzaje środków trwałych określany jest przez Radę Ministrów. 3) narzędziem tworzenia funduszy pieniężnych, przeznaczonych na finansowanie inwestycji odtworzeniowych (zastąpienie zużytego majątku nowym). 3. Badania marketingowe Badania marketingowe, celowe i systematyczne zbieranie, przetwarzanie i analizowanie informacji umożliwiających podejmowanie prawidłowych decyzji dotyczących wyboru i realizacji strategii marketingowej przedsiębiorstwa (marketing). Badania marketingowe dotyczą przede wszystkim jego otoczenia, ujmowanego w skali mikro (dostawcy, odbiorcy, konkurenci) i makro (region, kraj, świat), ponieważ ma ono lub może mieć wpływ na funkcjonowanie i pozycję rynkową przedsiębiorstwa, a także samego przedsiębiorstwa – jego zasobów i możliwości. Badania marketingowe dostarczają informacji pozwalających dokonać doboru optymalnego asortymentu i wielkości produkcji, rynków, na których powinny być ulokowane produkty przedsiębiorstwa, właściwych kanałów ich dystrybucji oraz sposobów i stopnia aktywizacji sprzedaży. Podstawą badań marketingowych jest badanie popytu, dostarczające wiedzy o nabywcach, ich preferencjach, stopniu akceptacji przez nich produktów przedsiębiorstwa, ich motywacjach oraz postawach i zachowaniach rynkowych. W badaniach marketingowych stosuje się różne 1/14 metody i techniki zdobywania informacji. Najważniejszymi są: obserwacja, badania ankietowe i eksperymenty. Badania marketingowe składają się z dwóch etapów: przygotowawczego, obejmującego stworzenie projektu badania, dobór próby poddanej badaniu i ustalenie metod (instrumentów pomiarowych) badania, oraz realizacyjnej, w której następuje zbieranie danych, ich weryfikacja, analiza, ocena i prezentacja wyników. 4. Badania rynku, analiza rynku Badania rynku, analiza rynku, ogół czynności zmierzających do poznania zjawisk i procesów rynkowych (rynek) oraz ich wzajemnych zależności i związków. Obejmują głównie badania popytu, podaży i cen, czynników i warunków kształtowania się ich poziomu oraz zmian w czasie, a także zachowań podmiotów gospodarczych na rynku. Początkowo badania rynku, oparte głównie na obserwacji, miały charakter badań podstawowych – zmierzały do sformułowania ogólnych i specyficznych zależności i prawidłowości funkcjonowania rynków. Z czasem nabrały charakteru badań stosowanych, prowadzonych na poszczególnych rynkach przez podmioty gospodarcze prowadzące działalność wytwórczą albo handlową lub na ich zlecenie – przez wyspecjalizowane jednostki badawcze. Ich celem było pozyskanie informacji pozwalających podejmować decyzje gospodarcze przy zminimalizowaniu niepewności i ryzyka. Badania rynku podjęto najpierw w Europie: w latach 20. w Niemczech, a w latach 30. we Francji i Szwecji. Po wojnie na czoło w tej dziedzinie wysunęły się Stany Zjednoczone, rozwijając znacznie zakres badań rynku oraz doskonaląc ich metody i techniki (wprowadzono badania ankietowe różnych typów oraz eksperymenty). Zostały one później przeniesione do Europy i Japonii. Praktyczny aspekt badań rynku został wykorzystany w rozwoju marketingu i badań marketingowych. 5. Cena maksymalna Cena maksymalna, pułap ceny, w gospodarce rynkowej - ustalona przez rząd pod naciskiem konsumentów cena, powyżej której nie wolno sprzedawać danego towaru. Jest ona niższa od ceny równowagi rynkowej. Może to spowodować konieczność wprowadzenia subwencji dla producentów w celu przeciwdziałania zmniejszeniu produkcji i podaży. Stosowana często jako instrument polityki antymonopolowej. 6. Cena minimalna Cena minimalna, w gospodarce rynkowej - ustalana przez rząd na żądanie producentów cena, poniżej której nie wolno sprzedawać danego towaru. Jest ona zawsze wyższa od ceny równowagi rynkowej. Wiąże się z tym konieczność zapewnienia rekompensat dla konsumentów, aby przeciwdziałać zmniejszeniu wielkości popytu i spożycia. 7. Cena monopolowa Cena monopolowa, cena kształtowana przez jednego (monopol) lub kilku (oligopol) wspólnie działających sprzedawców poprzez takie dopasowanie rozmiarów produkcji (podaży) do popytu, aby zapewnić sobie maksymalny zysk. Cena monopolowa jest z reguły wyższa od ceny, jaka ukształtowałaby się w warunkach konkurencji doskonałej, a podaż jest mniejsza. 2/14 8. Cena równowagi rynkowej Cena równowagi rynkowej, cena, przy której ilość towaru zaoferowana do sprzedaży jest równa ilości towaru, którą nabywcy są skłonni kupić. Cena równoważąca wielkość popytu i podaży. 9. Cena sterowana Cena sterowana, cena administrowana, cena, która w większym lub mniejszym stopniu kształtuje się pod wpływem sprzedawców (cena monopolowa) lub państwa (cena maksymalna, cena minimalna, cena urzędowa). Podmioty gospodarcze mające wpływ na kształtowanie cen nazywane są cenodawcami (cenotwórcami). 10. Cena urzędowa Cena urzędowa, cena ustalana przez właściwe organy administracji państwowej. 11. Cena wolna Cena wolna, cena, na którą żaden z podmiotów gospodarczych nie ma indywidualnego wpływu. Kształtuje się swobodnie na rynku, dopasowując poprzez swoje zmiany wielkość popytu i podaży określonych dóbr i usług (cena równowagi rynkowej). Wszystkie podmioty gospodarcze uczestniczące w wymianie na rynku doskonale konkurencyjnym są cenobiorcami. 12. Cena Cena, ilość pieniędzy, jaką należy zapłacić za nabycie jednostki określonego towaru. W gospodarce rynkowej ceny większości przypadków kształtują się na rynku w wyniku ukształtowanej relacji pomiędzy popytem i podażą (cena wolna), w pewnym zakresie kształtowane są pod wpływem producentów lub konsumentów, w nielicznych przypadkach kształtowane są przez państwo (ceny sterowane administrowane). Ceny są podstawowym instrumentem mechanizmu rynkowego kształtującego równowagę rynkową. Spełniają dwie podstawowe funkcje: informacyjną i motywacyjną (bodźcową). Informują one wszystkie podmioty gospodarcze o aktualnych warunkach zawierania transakcji kupna - sprzedaży, o relacji pomiędzy popytem i podażą. Ich poziom i zmiany są podstawą podejmowania przez podmioty gospodarcze decyzji o kontynuacji lub zmianie swojego zachowania w procesie gospodarowania, przystosowaniu do zmieniających się warunków rynkowych. 13. Czynniki produkcji Czynniki produkcji, czynniki wytwórcze, materialne i niematerialne środki niezbędne do prowadzenia procesu produkcji. Materialnymi czynnikami produkcji są ziemia i jej zasoby naturalne oraz kapitał (budynki, maszyny, urządzenia, surowce, materiały itp.). Czynnikami niematerialnymi są praca (siła robocza) i wiedza (know-how). 14. Frustracja Frustracja, stan afektywny przykry, wywołany zablokowaniem możliwości zaspokojenia jakiejś podstawowej potrzeby jednostki lub grupy z powodu napotkanej przeszkody lub oporu nie do pokonania. Prowadzi do dezorganizacji funkcji fizycznych i psychicznych. Przejawy frustracji: zachowanie agresywne, izolowanie się, demonstrowanie niezadowolenia gestami, mimiką, słownie, lub atak polegający na czynnościach zmierzających do zaszkodzenia danej osobie, sprawienia jej bólu. 3/14 15. Handel zagraniczny Handel zagraniczny, obroty handlowe poszczególnych krajów z zagranicą. W szerokim znaczeniu to obroty majątkowo-kredytowe (także spłaty kredytów, kredyty otrzymane i in.) określonego państwa oraz obroty bieżące (wymiana towarowa, wymiana usług przewozowych, brokerskich i innych należności, zobowiązania wynikające z ruchu ludności przez granicę, renty, emerytury, składki organizacji międzynarodowych, utrzymanie własnych placówek dyplomatycznych i handlowych za granicą, odsetki od kredytów i koszty utrzymania majątku trwałego za granicą). 16. Handel Handel, wymiana, zjawisko ekonomiczne polegające na przekazywaniu towarów (dóbr i usług) pomiędzy ich dostawcami (producentami i pośrednikami) i odbiorcami (pośrednikami i ostatecznymi konsumentami), akt kupna-sprzedaży. Handel może mieć charakter bezpośredni - towaru na towar (barter) lub pośredni, pieniężny - towaru na pieniądz, pieniądza na towar. We współczesnej gospodarce wymiana bezpośrednia jest zjawiskiem marginesowym. Wymiana może być ekwiwalentna, gdy podlegają jej towary o identycznej lub zbliżonej wartości, lub nieekwiwalentna, gdy jeden z partnerów ma na rynku pozycję uprzywilejowaną i osiąga z wymiany większe korzyści niż inni jej uczestnicy. 17. Kapitał Kapitał, fundusz, majątek, który może przynosić jego właścicielowi dochód w postaci wartości dodanej. Kapitał w przedsiębiorstwie występuje w postaci kapitału własnego i kapitału obcego. Do kapitału własnego zalicza się środki będące własnością przedsiębiorstwa, np. wkłady właścicieli (wspólników, udziałowców, akcjonariuszy), rezerwy z zysków itp. Kapitał obcy to środki będące czasowo w dyspozycji przedsiębiorstwa, np. pożyczki, kredyty, zobowiązania wobec dostawców, pracowników itp. 18. Kartel Kartel, porozumienie monopolistyczne, rodzaj grupowej praktyki monopolistycznej, której celem jest eliminowanie lub ograniczanie konkurencji. Porozumienia monopolistyczne dochodzą do skutku wówczas, gdy konkurenci bądź partnerzy nie mają możliwości swoimi jednostronnymi zachowaniami narzucić cen lub zasad współpracy. Czynnikiem wpływającym na powstawanie karteli jest istnienie rynku oligopolowego, na którym istnieje niewielka liczba podmiotów gospodarczych. Następuje wówczas łatwa możliwość komunikowania się konkurentów i minimalizowanie ryzyka nieprzewidzianych zachowań klienta, odmiennie niż jest to w warunkach naturalnej rywalizacji. W konsekwencji zawierania karteli obniża się zainteresowanie podnoszeniem efektywności gospodarowania. Negatywne cechy karteli można ująć następująco: 1) nie sprzyjają obniżaniu cen 2) ograniczają konkurencję 3) ograniczają samodzielność uczestników rynku 4) wprowadzają restrykcje w stosunku do podmiotów nie będących partnerami porozumień monopolistycznych 5) stanowią zagrożenie interesu publicznego. Wśród podziałów porozumień antymonopolowych najbardziej ogólny rozróżnia dwa rodzaje porozumień ograniczających konkurencję: 1) porozumienia poziome (kartele horyzontalne) - charakteryzują się tym, że są zawierane pomiędzy konkurentami, a więc podmiotami funkcjonującymi na tym samym stopniu produkcji lub obrotu. Jako przykłady takich porozumień można wskazać uzgodnienia między konkurentami cen, zasad ich ustalania w stosunkach 4/14 z osobami trzecimi, podział rynku wg kryteriów terytorialnych, asortymentowych, podmiotowych, a także ustalanie lub ograniczanie wielkości produkcji, sprzedaży lub skupu towarów. 2) porozumienia pionowe (kartele wertykalne) - do tych porozumień należą porozumienia polegające na ustalaniu cen odsprzedaży, porozumienia dyskryminujące niektóre kategorie podmiotów, porozumienia służące wymuszaniu transakcji wiązanych. Do typowych karteli zaliczyć należy: kartele cenowe, kartele podziałowe (dzielące rynek zbytu lub zaopatrzenia), kartele kontyngentowe, kartele ograniczające dostęp do rynku lub zmierzające do eliminacji konkurentów. 19. Koncern Koncern, grupa przedsiębiorstw należących do tego samego właściciela, mających jednak odrębną osobowość prawną. Koncern posiada wspólny zarząd, jego struktura polega na istnieniu przedsiębiorstwa dominującego oraz grupy przedsiębiorstw zależnych, poddanych jednolitemu kierownictwu, jeśli idzie o rozstrzyganie najważniejszych kwestii, niezależnych jednak często w swej bieżącej, operatywnej działalności oraz nie tracących swej odrębności organizacyjnej i prawnej. Do jego utworzenia dochodzi przez fuzję lub przez wykup kontrolnego pakietu udziałów, ale również przez zgodę na korzystanie przez przedsiębiorstwo dominujące z patentów, licencji itp. innych członków koncernu. Najczęściej jest to związek spółek. Koncern może mieć charakter struktury pionowej, obejmującej przedsiębiorstwa działające w kolejnych fazach jednego, dużego procesu technologicznego, bądź poziomej, obejmującej jednostki wykorzystujące te same technologie, wspólną bazę surowcową itp. Może mieć również strukturę bardziej luźną, zbliżoną do konglomeratu. Jako uczestnik koncernu występuje często bank, który obsługuje w pierwszym rzędzie przedsiębiorstwa koncernu. Głównym celem koncernu jest zlikwidowanie konkurencji między przedsiębiorstwami oraz utworzenie wspólnoty kapitałowej wzmacniającej podstawy funkcjonowania, co daje możliwości rozszerzenia zakresu działalności gospodarczej, opanowania rynków zbytu oraz poprawy efektywności gospodarowania. 20. Konkurencja Konkurencja (z łaciny concurrentia – współzawodnictwo) proces, w którym uczestnicy rynku dążą do realizacji swoich interesów poprzez przedstawienie jak najkorzystniejszej oferty, w skład której wchodzi nie tylko cena, ale także np. jakość wyrobu, serwis gwarancyjny i pogwarancyjny. Kupujący konkurują, chcąc zdobyć ograniczoną ilość dóbr na rynku, natomiast sprzedający walczą o pieniądze kupujących. Konkurencję można podzielić na cenową, czyli związaną z ilością dóbr, które są w stanie kupić nabywcy za określoną kwotę oraz konkurencję pozacenową, która określa jakość produktu, styl, cechy wyrobu, jego parametry użytkowe, trwałość udzielanej gwarancji, marki, serwisu czy ewentualnego kredytu. Ponadto ważnym narzędziem współczesnej konkurencji jest reklama, promocja, marketing. Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999. 21. Licencja Licencja, 1) urzędowe zezwolenie na wykonywanie czynności, której nie wolno wykonywać bez zezwolenia. 5/14 2) jeden z typów umowy wykorzystywany w prawie własności przemysłowej i prawie własności intelektualnej, w szczególności w prawie wynalazczym (licencja patentowa, licencja know-how, licencja wzoru użytkowego), w prawie znaków towarowych (licencja znaku towarowego) oraz w prawie autorskim. Licencją w prawie wynalazczym jest umową nazwaną, tzn. jej istotne postanowienia przedmiotowe są uregulowane przepisami prawa. Zgodnie z ustawą o wynalazczości uprawniony z patentu może w drodze umowy udzielić innej osobie upoważnienia (licencji) do korzystania z jego wynalazku (umowa licencyjna). Licencje można dzielić w zależności od zakresu przyznawanych uprawnień na: licencje pełne i niepełne, licencje wyłączne i niewyłączne. Kryterium podziału na licencje pełne i niepełne jest zakres korzystania z wynalazku. Jeżeli licencjobiorca ma prawo gospodarczego korzystania z rozwiązania w takim samym zakresie jak licencjodawca, wówczas mamy do czynienia z licencją pełną. Jeżeli ten zakres jest węższy, wówczas można mówić o licencji niepełnej. Udzielenie licencji wyłącznej oznacza, że na danym terytorium licencjobiorca ma monopol korzystania z wynalazku. Licencji niewyłącznej można udzielić natomiast kilku licencjobiorcom równocześnie na danym terytorium. 22. Majątek Majątek, ogół dóbr będących w dyspozycji podmiotu gospodarującego, umożliwiających mu prowadzenie działalności gospodarczej. Z punktu widzenia podmiotu własności dzieli się na majątek własny - odzwierciedlony w aktywach księgowych - oraz majątek obcy, przekazany w użytkowanie na podstawie umów: najmu, dzierżawy, użyczenia bądź leasingu. 23. Marka Marka, znak producenta towaru chroniący przed naśladownictwem lub podrobieniem. Dobra marka np. samochodu oznacza, że jego producent jest uznany na świecie. Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999. 24. Marketing Marketing (z angielskiego), wyszukiwanie i ocena szans rynkowych związanych z zaspokojeniem potrzeb określonych nabywców oraz rekomendacja działań umożliwiających wykorzystanie tych szans. Sposób działania firmy na rynku, który polega na identyfikowaniu (ustalaniu, określaniu) i kształtowaniu potrzeb odbiorców, określaniu, które z nich firma może najlepiej zaspokoić, zaprojektowaniu odpowiednich produktów i usług oraz mobilizowaniu każdego pracownika, by działał na rzecz zaspokojenia tych potrzeb. Amerykańskie Stowarzyszenie Marketingu zaaprobowało następującą definicję: “marketing to proces planowania i realizacji koncepcji, ceny, promocji i dystrybucji dóbr, usług i idei w celu doprowadzenia do wymiany, która daje jednostce satysfakcję i realizuje cele organizacji”. Odpowiednie dopasowanie wszystkich czynników wchodzących w skład tak zdefiniowanego marketingu (marketing-mix) i ich koordynacja są kluczem do osiągnięcia celów, jakie ma przed sobą marketing. Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999. 6/14 25. Marketing-mix Marketing-mix, stanowi kompozycję elementów marketingu mającą na celu optymalną realizację przyjętej przez przedsiębiorstwo strategii działania na rynku. Obejmuje m.in.: 1) politykę rozwoju produktu (częstotliwość zmiany modeli, wprowadzanie usprawnień i innowacji, opakowanie, marka, usługi dodatkowe); 2) politykę cenową (cena, rabaty, warunki płatności, kredyt kupiecki); 3) politykę dystrybucji (hurtownie, sklepy firmowe, dobór pośredników); 4) politykę promocji (reklama, sprzedaż osobista, instrumenty public relations); 26. Mechanizm rynkowy Mechanizm rynkowy, ogół wzajemnych zależności pomiędzy popytem, podażą i cenami wszystkich rynkowych dóbr i usług oraz procesów dostosowawczych między nimi. Mechanizm rynkowy jest regulatorem produkcji: poziom i zmiany cen rynkowych są dla producentów sygnałem do zmian wielkości produkcji poszczególnych dóbr - w ten sposób mechanizm rynkowy wpływa na rozmiary i strukturę asortymentową produkcji, dostosowując ją do potrzeb nabywców. Mechanizm rynkowy jest narzędziem alokacji czynników produkcji pomiędzy różne dziedziny wytwarzania: 1) zmiany rozmiarów produkcji zwiększają lub zmniejszają zapotrzebowanie na wszystkie czynniki wytwórcze; 2) zmiany cen czynników produkcji, powodujące zmiany kosztów produkcji, decydują o tym, w jakich proporcjach użyte będą te czynniki, czyli jaki będzie poziom techniki i technologii. Mechanizm rynkowy jest też regulatorem procesów podziału produktu społecznego: rynek, określając poziom cen produktów i poziom dochodów nabywców (płace, zyski, procenty, czynsze itp.), decyduje o tym, kto i w jakich ilościach nabywa dobra i usługi składające się na produkt społeczny. Mechanizm rynkowy pełni rolę koordynatora indywidualnych decyzji podmiotów gospodarczych, zapewniając ład ekonomiczny. Nie jest idealnym narzędziem regulacji różnych sfer gospodarki, toteż cechą gospodarek rynkowych jest cykliczność rozwoju (cykl gospodarczy). Działanie mechanizmu rynkowego może być wspomagane określonymi działaniami państwa (interwencjonizm państwowy). 27. Media plan Media plan, plan wykorzystania mediów w kampanii reklamowej. Ujmuje nazwy mediów tj.: tytułu gazet i periodyków, rozgłośni radiowych i stacji telewizyjnych oraz szczegółowe dane dotyczące emisji reklamy, takie jak termin, rozmiar czy długość, czasookres, a także jej efektywność i cenę. 28. Monopol Monopol, forma rynku, na którym działa jeden sprzedawca przy nieograniczonej liczbie nabywców. Może przybierać formę związków producentów (kartel, trust, koncern) dających przewagę ekonomiczną nad konkurentami poprzez osiąganie wyższych zysków, dzięki korzystnemu kształtowaniu cen sprzedaży, jak i wobec możliwości narzucania niskich cen dostawcom. Przesłanką istnienia monopolu może być posiadanie patentu, praw autorskich lub prawo wyłączności na sprzedaż danego produktu na danym rynku, co może być wzmocnione posiadaniem znaku firmowego o marce światowej. Państwo może inspirować konkurentów do zredukowania ujemnego działania monopolistów (prawo antymonopolowe), może również nakładać nadmierne opłaty działając jako monopolista. Monopole regulowane przez rząd czy monopole prywatne mogą stanowić barierę w rozwijaniu efektywnej konkurencji. 7/14 29. Oligopol Oligopol, rynek oligopolistyczny, model rynku, na którym występuje niewielka liczba - od dwóch (duopol) do kilkunastu - producentów, których decyzje cenowe są wzajemnie uzależnione. Uzależnienie to przyjmuje najczęściej formę paralelizmu cenowego, gdy decyzje co do ceny podejmuje największe przedsiębiorstwo oligopolu (lider cenowy), a pozostałe je naśladują, bądź mniej lub bardziej formalnych umów, dotyczących wspólnej polityki cenowej (umowa dżentelmeńska, kartel, syndykat itp.). Oligopol jest najczęściej występującym modelem rynku, zarówno w przypadku produktów jednorodnych (np. stal, ropa naftowa, metale kolorowe), jak i zróżnicowanych (np. samochody, papierosy, sprzęt elektroniczny). Wejście nowych firm do oligopolu jest istotnie utrudnione, bądź ze względu na konieczność dysponowania dużym kapitałem, bądź z uwagi na bariery technologiczne lub prawne. W oligopolu dominują pozacenowe formy konkurencji poprzez reklamę, poprawę jakości oraz atrakcyjności produktów oraz wprowadzanie nowych, stosowanie dogodnych dla odbiorców form i warunków sprzedaży. 30. Patent Patent, dokument stwierdzający własność wynalazku i wyłączne prawo korzystania z niego w sposób zawodowy lub zarobkowy. W Polsce autorstwo wynalazku stwierdza się przez wydanie twórcom i współtwórcom świadectwa autorskiego. W przypadku, gdy wynalazek dokonany został w wyniku zlecenia jednostki gospodarczej lub przy jej pomocy, albo przez pracownika w związku z jego zatrudnieniem w tej jednostce, patentu udziela się na rzecz tej jednostki. W przypadku wynalazku tajnego, patentu udziela się na rzecz skarbu państwa. Wynalazek dokonany w innych warunkach jest własnością autora. Właściciel patentu jest zobowiązany do rozpoczęcia realizacji wynalazku w okresie 3 lat od jego wydania. Okres wyłącznego stosowania wynalazku trwa 15 lat. Urząd patentowy lub właściciel wynalazku może zezwolić na korzystanie z wynalazku innej osobie w drodze udzielenia licencji (właściciel) lub licencji przymusowej (urząd patentowy). Prawa z patentu mogą być wywłaszczone na rzecz skarbu państwa, np. na cele obrony państwa. Wyróżniamy: patent zależny - czyli patent na wynalazek oparty na innym wynalazku, patent dodatkowy - czyli patent na wynalazek będący ulepszeniem wynalazku tego samego autora. Świadectwa autorskie i patenty wydaje urząd patentowy. Uzyskane w Polsce patenty są ważne tylko w Polsce. 31. Podaż Informacje ogólne Podaż, ilość towaru, którą dostawcy są skłonni dostarczyć na rynek w określonym czasie. Przy niezmienności innych warunków rynkowych wzrostowi ceny towaru towarzyszy wzrost podaży, a obniżaniu się ceny - spadek wielkości podaży. Dla danego towaru rozróżnia się podaż indywidualną (ze strony pojedynczego dostawcy) i podaż rynkową (ze strony wszystkich dostawców). Podaż wszystkich towarów ze strony wszystkich dostawców to podaż globalna (zagregowana). Zmiany podaży dokonują się m.in. pod wpływem zmian poziomu kosztów produkcji, wynikających bądź to ze zmian cen czynników produkcji, bądź z postępu technicznego, pod wpływem inwestycji, handlu zagranicznego, warunków naturalnych związanych z procesami wytwórczymi. 8/14 Elastyczność podaży Stopień reakcji wielkości podaży na zmianę ceny określa wskaźnik cenowej elastyczności podaży (E), będący relacją procentowej zmiany wielkości podaży towaru do procentowej zmiany jego ceny. Podaje on procentową zmianę wielkości podaży pod wpływem 1procentowej zmiany ceny. W zależności od poziomu tego wskaźnika wyróżnia się podaże: sztywną (E = 0), mało elastyczną (0 < E < 1), proporcjonalną (E = 1), elastyczną (E > 1) i doskonale elastyczną (E → ∞). Zmiany podaży pod wpływem czynników pozacenowych wpływają na zmianę ceny: wzrost podaży powoduje obniżkę ceny, zmniejszenie podaży jest przyczyną wzrostu ceny (przy założeniu niezmienności innych warunków rynkowych). Stopień reakcji ceny na zmiany podaży określa wskaźnik ekspansybilności cen, będący relacją procentowej zmiany ceny do procentowej zmiany podaży. 32. Popyt Informacje ogólne Popyt, ilość towaru, którą nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie przy ustalonej cenie. Przy niezmienności innych warunków rynkowych wzrost ceny powoduje zmniejszenie wielkości popytu, a obniżka ceny wywołuje wzrost wielkości popytu. Dla danego towaru rozróżnia się popyt indywidualny (ze strony określonego nabywcy) i popyt rynkowy (ze strony wszystkich jego nabywców). Popyt wszystkich nabywców na wszystkie towary to popyt globalny (zagregowany). Poziom i zmiany popytu na dany towar wyznaczane są przez czynniki rynkowe - zmiany poziomu dochodów nabywców, cen innych towarów oraz oczekiwania nabywców co do zmian cen w przyszłości, a także czynniki pozarynkowe: demograficzne (takie jak liczba ludności, przyrost naturalny, struktura ludności pod względem wieku, płci, poziomu wykształcenia, rodzaju wykonywanej pracy, miejsca zamieszkania itp.), naturalne (klimatyczno-atmosferyczne, środowiskowe), preferencje nabywców (gusty, upodobania, zwyczaje, tradycje, moda), polityczne (zagrożenie wewnętrzne i zewnętrzne, wojny). Elastyczność popytu Stopień reakcji wielkości popytu na zmiany ceny towaru określa wskaźnik cenowej elastyczności popytu (E), będący relacją procentowej zmiany wielkości popytu do procentowej zmiany ceny. W zależności od jego poziomu wyróżnia się popyty: sztywny (E = 0), mało elastyczny (0 < E < 1), proporcjonalny (E = 1), elastyczny (E > 1) oraz doskonale elastyczny (E → ∞). Wielkość wpływu zmian popytu, wynikającego z oddziaływania czynników pozacenowych, na zmianę ceny określa wskaźnik fleksybilności (giętkości) cen. Wzrost popytu - przy innych warunkach rynkowych niezmiennych - powoduje podwyżkę ceny, zmniejszenie popytu jest przyczyną obniżki ceny. Wpływ zmian dochodów na popyt mierzy się wskaźnikiem dochodowej elastyczności popytu, będącym relacją procentowej zmiany popytu do procentowej zmiany dochodów. 33. Postęp techniczny Postęp techniczny, proces zmian rozwojowych techniki wyrażający się przez wprowadzenie do procesu produkcji nowych, udoskonalonych maszyn, urządzeń, narzędzi i nowych technologii oraz przez wykorzystanie w sposób doskonalszy istniejących zasobów. Mieści się w nim również podejmowanie produkcji nowych wyrobów oraz doskonalenie wyrobów dotychczas wytwarzanych. Postęp techniczny może występować w dziedzinie środków pracy (tzw. technika ścisła) lub może dotyczyć metod produkcji (postęp technologiczny), przy zachowaniu wzajemnie ścisłych uwarunkowań. 9/14 34. Potrzeba Potrzeba, w psychologii, odczuwany przez jednostkę brak czegoś np. człowiek potrzebuje pokarmu, co oznacza, że może żyć tylko wtedy, gdy ma co jeść. Liczba potrzeb człowieka jest nieograniczona, stanowią one źródło aktywności każdej jednostki, która dąży do ich relatywnie szerokiego zaspokojenia. Rozróżnia się potrzeby wewnętrzne, np. fizjologiczne oraz potrzeby zewnętrzne, które są wyrazem zależności człowieka od otoczenia. W tej grupie wyróżnić można np. potrzeby biologiczne (np. seksualne), społeczno-kulturalne (np. potrzeba sklepów, kin), potrzeby materialne (np. potrzeba samochodu, lodówki). Brak możliwości zaspokojenia potrzeb prowadzi do frustracji. Istotne znaczenie dla zrozumienia motywacji człowieka wywarła teoria potrzeby opracowana przez A.H. Maslowa. Wg niego najbardziej wymagają zaspokojenia potrzeby fizjologiczne i potrzeby wyższego stopnia, tj. bezpieczeństwa, przynależności i miłości, szacunku. Kolejne miejsca w hierarchii potrzeb zajmują: potrzeba wiedzy oraz potrzeby estetyczne. Gdy jednostka zaspokoi wszystkie wymienione potrzeby, jej motywacja zostaje ukierunkowana na samorealizację – potrzeba rozwoju własnego potencjału, doskonalenia siebie. Teoria Maslowa pomaga więc w zrozumieniu, iż bez zaspokojenia potrzeb niższych, przede wszystkim fizjologicznych, jednostka nie może przejść do potrzeb wyższych. Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999. 35. Prawo autorskie Informacje ogólne Prawo autorskie, zbiór norm prawnych, których przedmiotem jest zapewnienie ochrony twórczości naukowej, literackiej i artystycznej. W znaczeniu podmiotowym to uprawnienia majątkowe i osobiste autora do stworzonego przezeń dzieła. Prawa osobiste twórcy nigdy nie wygasają i nie mogą zostać przeniesione na inne osoby, natomiast prawa majątkowe są zbywalne i dziedziczne lecz wygasają z upływem określonego czasu. Prawo autorskie zabrania dokonywania bez zgody autora skrótów, przeróbek, przekładów itp., strzeże przed plagiatem. Prawo autorskie zostało ukształtowane w XIX w., uregulowane przez międzynarodową umowę podpisaną w Bernie w 1866, tzw. konwencję berneńską oraz genewskiej konwencji powszechnej z 1952 (uaktualnienie w 1971). Polska jest stroną obu konwencji od 1919. Najnowsze przepisy o prawie autorskim wprowadzono w Polsce w 1994. Organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi Organizacje działające w formie stowarzyszeń, zrzeszające twórców, artystów wykonawców, producentów lub organizacje radiowe i telewizyjne, których statutowym zadaniem jest zbiorowe (kolektywne) zarządzanie i ochrona powierzonych im praw autorskich lub praw pokrewnych oraz wykonywanie uprawnień wynikających z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (np. pobieranie opłat od urządzeń rejestrujących i czystych nośników służących do utrwalania utworów). Organizacje zbiorowego zarządzania działają na podstawie statutu oraz zezwolenia ministra kultury i sztuki, który sprawuje nadzór nad ich działalnością. 36. Produkt Produkt, końcowy efekt procesu produkcyjnego przedsiębiorstwa, w postaci wyrobu lub usługi, który może być zaoferowany w celu zaspokojenia potrzeby lub pragnienia. 10/14 Znaczenie produktu wiąże się nie tylko z jego posiadaniem, lecz także, i przede wszystkim, z możliwością korzystania z usług, wynikających z jego posiadania, np. zakup samochodu umożliwia korzystanie z transportu. 37. Promocja Promocja, jedno z czterech narzędzi marketingu mix, obejmujące różne rodzaje czynności podejmowanych przez przedsiębiorstwo w celu poinformowania o cechach merytorycznych produktu i przekonania docelowych nabywców do jego zakupu. Obejmuje niezbędne zatrudnienie, przeszkolenie i motywowanie personelu sprzedaży oraz sporządzanie programów informacyjnych i programów promocji składających się z: reklamy, marketingu bezpośredniego, promocji sprzedaży i public relations. 38. Public relations Public relations (z angielskiego stosunki społeczne, publiczne), ogół działań związanych z kształtowaniem opinii publicznej przez instytucje, przedsiębiorstwa, organizacje itp. Pozytywne ułożenie stosunków z otoczeniem ma zapewnić sukces w osiągnięciu założonych celów (np. ekonomicznych, politycznych, społecznych). Public relations odnosi się także do współpracy z kontrahentami, nabywcami wyprodukowanych towarów, miejscowymi organizacjami, organami administracyjnymi, prasą, radiem i telewizją. W kształtowaniu opinii publicznej istotną rolę odgrywają specjaliści (psycholodzy, socjolodzy) zatrudnieni na stanowiskach ds. public relations, których zadaniem jest organizowanie zaplanowanych akcji propagandowych i reklamowych. Akcje te prowadzone są najczęściej za pomocą środków masowego przekazu. Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999. 39. Reklama Reklama, rozpowszechnianie pewnych informacji za pomocą np. napisów, plansz (plakaty, tablice), ogłoszeń w środkach masowego przekazu. Reklama najczęściej wykorzystywana jest w celu zwiększenia sprzedaży, wykreowania popytu na nowe towary, przekazania konsumentom informacji o dokonanych przez producenta zmianach w swoim wyrobie, kształtowania pozytywnego wizerunku firmy w oczach opinii publicznej. Wyróżnia się reklamę nakłaniającą do zakupu produktu oraz informującą o produkcie czy jakimś wydarzeniu (np. kulturalnym, sportowym). Popularną formą reklamy jest sponsorowanie – finansowe wsparcie przez firmy imprez, organizacji lub osób w sferze rozrywki, sportu, kultury itp. Reklamę uznaje się za najważniejsze narzędzie promocji. Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999. 40. Równowaga rynkowa Równowaga rynkowa, sytuacja na rynku, w której - przy określonej cenie, zwanej ceną równowagi rynkowej - wielkość popytu na określony produkt (lub inny przedmiot wymiany) zrównuje się z wielkością jego podaży. Graficznym obrazem stanu równowagi rynkowej jest punkt równowagi rynkowej, tj. punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży. Przy cenach rynkowych wyższych od ceny równowagi pojawia się nadwyżka podaży nad popytem (nadwyżka rynkowa), ceny rynkowe niższe od ceny równowagi powodują powstanie nadwyżki popytu nad podażą (niedobór rynkowy). 11/14 Wystąpienie nadwyżki rynkowej, będące rezultatem zwiększenia się podaży lub zmniejszenia popytu pod wpływem innych niż cena czynników, uruchamia procesy dostosowawcze, polegające na obniżaniu ceny przez sprzedawców, w rezultacie czego rozmiary popytu rosną, a zmniejsza się wielkość podaży. Proces ten trwa dotąd, dopóki nie nastąpi ich zrównanie. W przypadku niedoboru rynkowego sprzedawcy podwyższają cenę tak długo, aż zmniejszająca się wielkość popytu i rosnąca wielkość podaży doprowadzą do ustalenia ceny równowagi. Analogiczne zasady kształtowania równowagi rynkowej występują także na rynkach czynników wytwórczych, z tym, że na rynku pracy rolę ceny pełni płaca, na rynku finansowym stopa procentowa, a na rynku ziemi i innych nieruchomości może ją pełnić także renta gruntowa. 41. Rynek Rynek, instytucja lub mechanizm umożliwiający kontakt osobom posiadającym dobra i usługi (producentów) z chętnymi do ich zakupu (konsumentami). Rynek pomaga ustalić optymalną dla konsumentów i producentów cenę i ilość. Nieodłącznym elementem rynku jest konkurencja. W zależności od obszaru geograficznego rynek możemy podzielić na: lokalny, krajowy, międzynarodowy, globalny etc. Rynek to także ogół operacji dot. konkretnej dziedziny (kapitałowy, mięsny, samochodowy). W zależności od tego, kto ma większy wpływ na kształtowanie się transakcji kupna– sprzedaży rynek można podzielić na rynek producenta lub konsumenta. Rynek głównie kształtuje procesy gospodarcze, których celem jest spowodowanie rozwoju gospodarczego. Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999. 42. Sondaż Sondaż, w socjologii badanie obejmujące specjalnie dobraną, reprezentatywną grupę społeczną, która najwierniej odzwierciedla populację generalną. Na podstawie badania sondażowego gromadzi się wiedzę o poglądach i opiniach wybranych zbiorowości, a także o kierunkach rozwoju zjawisk społecznych. Do najczęściej stosowanych metod badawczych należą: wywiad, ankieta, analiza dokumentów osobistych i techniki statystyczne. 43. Sponsoring Sponsoring, forma promocji produktu lub przedsiębiorstwa polegająca na tym, że firma przeznacza pewne środki na jakiś cel. Zwykle jest on tak sprecyzowany, aby stał się zauważony przez dużą liczbę potencjalnych klientów. Dlatego najwięcej akcji sponsoringowych dot. sportu, koncertów rockowych i ogólnie znanych akcji charytatywnych. Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999. 44. Struktury rynkowe Informacje ogólne Struktury rynkowe, rynkowe struktury, formy (modele) rynków pojedynczych produktów lub pokrewnych ich grup, kształtujące się w wyniku walki konkurencyjnej lub umowy producentów. Wyróżnia się cztery modele struktur rynkowych: czystą (doskonałą, wolną) konkurencję, konkurencję monopolistyczną, oligopol i monopol pełny. Różnią się one między sobą liczbą producentów występujących na danym rynku, sposobem kształtowania cen, 12/14 charakterem produktów będących przedmiotem obrotu, formami konkurencji między producentami oraz stopniem swobody wejścia na rynek nowych producentów. Model czystej konkurencji Charakteryzuje się dużą liczbą niezależnych producentów, z których żaden indywidualnie nie ma wpływu na cenę, kształtującą się pod wpływem całkowitych wielkości popytu i podaży. Przedmiotem obrotu na takim rynku są produkty jednorodne (np. płody rolne), konkurencja ma charakter cenowy (dążenie do obniżki kosztów produkcji, pociągające za sobą obniżenie cen, eliminuje z rynku konkurentów produkujących zbyt drogo). Wejście nowych producentów na rynek doskonale konkurencyjny nie napotyka żadnych barier. Model konkurencji monopolistycznej Charakteryzuje się względnie dużą liczbą producentów wytwarzających produkty tego samego typu (np. meble, odzież, obuwie, biżuterię), ale posiadające swoiste, indywidualne cechy, co pozwala producentom odrębnie ustalać ceny swoich wyrobów, ale nie mogą one zbytnio odbiegać od cen podobnych produktów na rynku. Konkurencja ma głównie charakter niecenowy (jakość, opakowanie, reklama, promocja). Wejście na rynek jest trudniejsze niż w modelu konkurencji doskonałej, wymaga większego kapitału i nakładów na skuteczną reklamę i promocję dla pozyskania klientów. Oligopol W oligopolu liczba producentów nie przekracza kilkunastu. Produkty mogą mieć charakter jednorodny (np. surowce, materiały) lub różnorodny (np. sprzęt radiowo-telewizyjny, samochody, artykuły gospodarstwa domowego). Ceny dyktowane są przez największe z przedsiębiorstw oligopolu (przywódca cenowy) lub ustalane w wyniku umowy między producentami. Konkurencja o charakterze niecenowym polega na ciągłej poprawie jakości i nowoczesności produktów, ustalaniu dogodnych warunków sprzedaży i gwarancji, reklamie i promocji. Wejście na rynek oligopolistyczny jest trudne, z uwagi na bariery ekonomiczne (znaczny kapitał), technologiczne i prawne, ale możliwe. Monopol pełny W monopolu pełnym jeden producent wytwarzają zazwyczaj unikatowy produkt, kształtujący cenę rynkową zapewniającą mu wysoki zysk na drodze ograniczania podaży. Brak konkurencji, wejście innych producentów na rynek w pełni zmonopolizowany jest praktycznie niemożliwe. 45. Targi Targi, instytucja rynkowa wywodząca się z dawnych jarmarków, ułatwiająca producentom i odbiorcom (najczęściej pośrednikom) poszukiwanie kontrahentów. Targi odbywają się w określonym miejscu, urządzane są zazwyczaj w liczących się centrach gospodarczych, o dogodnym położeniu komunikacyjnym, przez wyspecjalizowane przedsiębiorstwa, samorządy regionalne bądź zrzeszenia przedsiębiorców. Połączone są z promocją, działalnością reklamową i akwizycyjną oraz możliwością zawierania umów handlowych. Towarzyszą im często konferencje prasowe, sympozja i seminaria poświęcone poszczególnym grupom towarów prezentowanych przez wystawców. Mogą mieć charakter uniwersalny lub specjalistyczny, a w ujęciu przestrzennym - regionalny, krajowy lub międzynarodowy. Międzynarodową działalność targową koordynuje Związek Targów Międzynarodowych (Union des Foires Internationales) z siedzibą w Paryżu, organizując m.in. imprezy w: Barcelonie, Bogocie, Chicago, Hamburgu, Frankfurcie nad Menem, Lipsku (który jest prekursorem nowoczesnych targów międzynarodowych), Londynie, Paryżu, Sydney, Tokio. W Polsce od 1925 urządzane są wielobranżowe Międzynarodowe Targi Poznańskie, od 1957 Międzynarodowe Targi Książki w Warszawie, a od 1982 Targi Morskie “Baltexpo" w Gdańsku. 13/14 46. Trust Trust, forma monopolistycznego związku przedsiębiorstw w ramach oligopolu, powstająca na drodze łączenia się samodzielnych dotąd przedsiębiorstw tej samej branży, w celu uzyskania większego wpływu (dominacji) na rynku określonego towaru i zwiększenia zysków. Przedsiębiorstwa tworzące trust nieodwracalnie tracą swą dotychczasową samodzielność ekonomiczną i prawną, podlegają wspólnemu zarządowi, a ich aktywa stają się udziałami w truście. Ich wartość stanowi podstawę podziału zysków. 47. Znak jakości Znak jakości, umowny symbol przyjmowany w celu oznaczania wyrobów o wysokim poziomie jakości (znak jakości 1), względnie odpowiadających najwyższym standardom światowym (znak jakości Q). 48. Znak towarowy Znak towarowy, trade mark, fikcyjne zróżnicowanie towaru poprzez umieszczenie na nim symbolu, stanowiącego połączenie nazwy handlowej (skrót nazwy producenta bądź dystrybutora określonego towaru) oraz handlowej marki (nazwa, termin, symbol itp., odróżniające określony towar od podobnych, wytwarzanych przez przedsiębiorstwa konkurencji). Identyfikacja wyrobów dobrej jakości za pomocą znaku towarowego (chronionego prawem) jest czynnikiem sprzyjającym wzrostowi ich sprzedaży. 14/14
