Etyka

Etyka
pomiędzy teorią a praktyką
Dr Mariusz Szynkiewicz
Instytut Filozofii UAM, ZFTiRC
[email protected]
Normy
• Moralne
• Obyczajowe
• Prawne
Różnice:
- Źródło
- Sankcja
- Zakres
(za: M.Ś.)
Etyka (ethos)
• Dział filozofii, zajmujący się opisywaniem,
uzasadnieniem i analizą określonych koncepcji
dobra, cnoty lub powinności (Za M. Ś.).
• Dziedzina wiedzy dotycząca zjawiska
moralności.
- e. normatywna - nauka moralności,
- e. deskryptywna – nauka o moralności,
- metaetyka
Moralność
• Zespół postaw, zachowań, reguł i poglądów
przyjmowanych i respektowanych w ramach
danej społeczności lub przez określoną
jednostkę,
• Moralność rozpatrywana jest w kontekście
kategorii dobra i zła,
• Jest zjawiskiem, „przedmiotem” badanym
przez etyków.
Etyka a moralność
• Etyka, rozpatruje zjawisko moralności w
rozmaitych sytuacjach i kontekstach:
- historycznym,
- społecznym/społecznościowym,
- ekonomicznym,
- etc.
• Bada pochodzenie, funkcję, ewolucję określonych
zjawisk i rozmaitych systemów moralnych.
Etyka opisowa
• Zajmuje się opisem określonych systemów
moralnych w rozmaitych perspektywach:
- historycznej,
- etnologicznej,
- socjologicznej,
- itp.
• Ma charakter naukowy (deskryptywny) i nie
zajmuje się tworzeniem systemów
normatywnych.
Etyka normatywna
Szuka odpowiedzi na pytanie co jest dobre a co złe,
co jest naszym obowiązkiem, czym są cnoty.
Jest uwikłana:
-
antropologicznie (wiedza człowieku),
ontologicznie (ogólna teoria bytu),
teologicznie,
Psychologicznie,
Socjologicznie.
Dzieli się na:
- Aksjologię (nauka o wartościach),
- Deontologię (nauka o powinnościach).
Etyka normatywna II
• Tworzy sądy wartościujące,
• Może występować w postaci kodeksów
etycznych, etyk zawodowych itp.,
• Określa kryteria podziału na normy akceptowalne
i nieakceptowalne,
• Zdaniem niektórych uczonych, może mieć
charakter nauki stosowanej (W. Ostwald),
• Stawia się jej zarzut arbitralności, a nawet
nienaukowości (M. Ossowska, E. Durkheim).
(za: M.Ś., S.D)
Deontologia (jako dział etyk
normatywnych)
• Nauka o powinnościach i obowiązkach,
• Wynika z zasad i obyczajów obowiązujących w
danej profesji (d. lekarskie, d. urzędnicze, d.
prawnicze),
• Uwzględniają moralną specyfikę danej profesji a
ich bazą są przepisy normujące funkcjonowanie
danego zawodu (prawo handlowe, p. medyczne,
p. wojenne),
• Zasady te ustalają władze lub samorządy z. lub
obyczaj.
Model W. Ostwalda
• Etyka jest z tego świata i dla tego świata
(podstawy empiryczne),
• Etyka jako inżynieria życia społecznego,
• Etyka sprawdza się w warunkach
empirycznych (interakcjach społecznych).
(za: W.O)
Kodeks Etyki Lekarskiej
Przyjmuję z szacunkiem i wdzięcznością dla moich Mistrzów nadany mi tytuł
lekarza i w pełni świadomy związanych z nim obowiązków przyrzekam:
• obowiązki te sumiennie spełniać;
• służyć życiu i zdrowiu ludzkiemu;
• według najlepszej mej wiedzy przeciwdziałać cierpieniu i zapobiegać
chorobom, a chorym nieść pomoc bez żadnych różnic, takich jak: rasa, religia,
narodowość, poglądy polityczne, stan majątkowy i inne, mając na celu
wyłącznie ich dobro i okazując im należny szacunek;
• nie nadużywać ich zaufania i dochować tajemnicy lekarskiej nawet po
śmierci chorego;
• strzec godności stanu lekarskiego i niczym jej nie splamić, a do kolegów
lekarzy odnosić się z należną im życzliwością, nie podważając zaufania do nich,
jednak postępując bezstronnie i mając na względzie dobro chorych;
• stale poszerzać swą wiedzę lekarską i podawać do wiadomości świata
lekarskiego wszystko to, co uda mi się wynaleźć i udoskonalić.
(78 punktów szczegółowych)
Źródło: http://www.nil.org.pl/dokumenty/kodeks-etyki-lekarskiej
Metaetyka
• Nauka o etyce,
• Bada charakter poznawczy, metodologiczny i
logiczny zdań formułowanych w etyce.
• Czy zdania etyki mają wartość logiczną?
• Czy są zdaniami informującymi?
• Czy można je poddawać weryfikacji?
Przykład:
Magda postąpiła źle, jej zachowanie jest
nieuczciwe!
Magda jest obywatelką Niemiec.
Etyki szczegółowe
•
•
•
•
•
•
•
•
•
bioetyka,
etyka nauki,
etyka techniki,
etyka wychowania,
etyka ekologiczna
etyka biznesu,
etyka polityki, etyka mediów,
etyka komputerowa (cyberethics),
etyki zawodowe.
Etyki ogólne a etyki szczegółowe
(na przykładzie bioetyki)
• Analizuje dylematy moralne związane z rozwojem,
doskonaleniem i upowszechnieniem technik i
technologii z obszaru nauk biologicznych i medycznych:
• biologii,
• biotechnologii,
• inżynierii genetycznej,
• nauk rolnych,
• medycyny,
• medycyny weterynaryjnej,
• farmakologii.
Podział teorii etycznych
Teorie etyczne możemy podzielić z uwagi na trzy
zasadnicze kryteria:
• Genetyczne – pochodzenie norm moralnych,
• Zakresowe – odniesienie, „obszar”
obowiązywania,
• Z uwagi na ocenę zachowań podmiotów .
Dziękuję za uwagę