Platon Ogólna koncepcja rzeczywistości

Wielkie systemy klasyczne
Platon a Arystoteles
Rafael Szkoła Ateńska
(1509-1510)
Platon (427-347 r. p. n. e.)
• Mając lat 20, został
uczniem Sokratesa;
• Uznał za swoją misję
kontynuację działa mistrza;
• W 387 r. osiadł w Atenach,
założył wówczas Akademię
(zw. Platońską), która
istniała prawie 900 lat;
• Geniusz metafor i mistrz
pióra – autor 36 dialogów,
które uchodzą również za
dzieła literatury.
Punk wyjścia filozofii Platona
1) zadał sobie to samo pytanie, co wcześniejsi filozofowie,
tzn. pytanie o przyczynę rzeczywistości:
dlaczego rzeczy powstają, giną, istnieją?
2) Poddał krytyce materializm pierwszych przyrodników:
błąd pierwszych filozofów polegać miał na przyjętej
metodzie (tzn. naiwny empiryzm)
Punkt dojścia (1)
Metodą ma być poznanie wyłącznie rozumowe; zmysły nas zawiodły, czego
potwierdzeniem jest wielość odpowiedzi, które padły z ust filozofów
przyrodników.Platon przyjmuje więc stanowisko przeciwne zwane RACJONALIZMem
EPISTEMOLOGICZNYm (skrajnym)
Metafora drugiego żeglowania
 Pierwsze żeglowania – to
żeglowanie przy pomocy żagli;
proste, bez wysiłku – symbol
poznania zmysłowego
(filozofowie przyrodnicy);
 Drugie żeglowanie - to
żeglowanie bez pomocy żagli;
nie ma wiatru, trzeba wziąć
wiosła i wiosłować – symbol
trudnego poznania
intelektualnego
Punkt dojścia (2)
Poznanie rozumowe doprowadza Platona do stwierdzenia, że przyczyną
rzeczywistości jest coś niematerialnego, IDEE; a świat fizyczny - widzialny to
wyłącznie surowiec, w którym wyraża się idea.
IDEALIZM METAFIZYCZNY
Jak Platon do tego dochodzi?
Tym razem eksperyment zacznijmy nie od otaczającego nas świata fizycznego,
lecz od naszych myśli!
Idee – to absolutne prawzory rzeczywistości
(absolutne tzn. doskonałe)
Platon powiedziałby w sposób następujący: wszystko, co w
świecie obserwujemy jest mniej lub bardziej sprawiedliwe,
mniej lub bardziej dobre, piękne, kształtne, ale to wszystko
może być takim tylko dzięki odniesieniu do czegoś absolutnego,
czyli idei, inaczej formy wewnętrznej, czyli:
piękna w sobie, dobra w sobie, sprawiedliwości w sobie,
białości w sobie, małość w sobie, wielkość w sobie itd.
Platon
Ogólna teoria rzeczywistości,
czyli metafizyka Platońska
Demiurg
-Twórca, Rzemieślnik
PLEROMA
Świat Platońskich
Idei
(formy, wzorce
rzeczywistości)
Materia
Świat widzialny
(Świat cieni,
pozorny,
odbicia idei)
Najważniejsze pojęcia w kontekście myśli Platona
• Dualizm metafizyczny – stanowisko, zgodnie z którym istnieją dwie
równoległe, „niesprowadzalne” do siebie (tzn. różne z
natury) rzeczywistości: materialna i idealna;
• Idealizm metafizyczny – stanowisko, zgodnie z którym rzeczywistość
idealna w hierarchii jest powyżej tej materialnej; tym
samym jest przyczyną rzeczywistości widzialnej-materialnej;
• Racjonalizm (skrajny) epistemologiczny – stanowisko, zgodnie z którym
poznanie świata idealnego (idei) może dokonywać się
wyłącznie poprzez rozum (koncepcja oka umysłu oraz
anamnezy);
• Demiurg – to Platoński Bóg, jednak nie jako stwórca, lecz wyłącznie
twórca rzeczywistości (nie stworzył świat, lecz tylko go
uformował).
Platoński świat idei - charakterystyka
IDEE są:
• niecielesne
• niezmienne
• samoistne - są bezwzględnie obiektywne, tzn. istnieją poza naszymi
umysłami, chociaż mamy do nich dostęp;
(transcendentny świat, który Platon nazwał Pleromą)
• inteligibilne - są poznawane przez intelekt;
• wieczne - nie zostały stworzone, istnieją od zawsze.
Podsumowanie
Platon zatem dokonał przeskoku z jednej skrajności w „drugą”.
Jak filozofowie przyrodnicy popadli w naiwny materializm i
empiryzm, tak Platon w idealizm i racjonalizm (skrajny).
Jak filozofowie przyrodnicy mówili, że istnieje wyłącznie
rzeczywistość materialna, a Heraklit wręcz stwierdził, że ruch,
zmiana to istota rzeczywistości, tak Platon uznał, że tylko to,
co całkowicie niezmienne, całkowicie niematerialne,
idee istnieją naprawdę.
Arystoteles (384-322 r. p.n.e.)
•
Ur. się w Stagirus, dlatego nazywa się go
niekiedy Stagirytą
•
Najwybitniejszy uczeń Platona, miał
powiedzieć jednak, że „bardziej od
mistrza ceni prawdę”. Po 20 latach
spędzonych w Akademii Platońskiej,
porzuca ją.
•
Następnie kilka lat spędza na dworze
Aleksandra III Macedońskiego, jako jego
nauczyciel;
•
W 335 otwiera w Atenach szkołę Likeion, którą prowadzi prawie do
śmierci (323).
Również on zostaje oskarżony o
bezbożność; zbiega do Chalkis
•
Myśl Arystotelesa to oryginalna synteza:
- materialistycznej filozofii przyrody pierwszych filozofów
- platońskiego idealizmu.
Arystoteles - w przeciwieństwie do Platona - był przyrodnikiem,
twardo stąpał po ziemi; a - w przeciwieństwie do filozofów
przyrody - był metafizykiem.
Z czego m.in. wynika WIELKOŚĆ Arystotelesa
Arystoteles jest autorem następujących monumentalnych dzieł:
 Z fizyki
 Z metafizyki
-
 Z logiki
 Z etyki
 Z pogranicza filozofii
politycznej, społecznej
oraz politologii
 Z (proto)psychologii
 Ze sztuki mówienia
i pisania
-
Fizyka
Metafizyka
Organon
Etyka Nikomachejska
-
Polityka
O duszy
-
Retoryka i Poetyka
A. Metafizyka Arystotelesa
Punkt wyjścia Arystotelesa w aspekcie metafizyki, czyli pytania o
rzeczywistość
•
•
•
Odrzuca monizm metafizyczny przyrodników;
Odrzuca dualizm metafizyczny Platona; czyli odrzuca idealizm platoński,
czyli nie zgadza się na uznanie jakiejś odrębnej, „lepszej” rzeczywistości;
Przede wszystkim jednak odrzuca skrajnie racjonalistyczne metody
poznania; uznał, że wiedza musi być oparta na doświadczeniu
Punkt dojścia
• Pluralizm metafizyczny
naturalnym sposobem istnienia świata jest wielość rzeczy, tzn. świat
składa się nie z jednego elementu, nie z dwóch elementów, lecz jest
ich wręcz nieskończona ilość
Każda rzecz: każdy człowiek, drzewo, ptak itd. są dla Arystotelesa
indywidualnymi i odrębnymi, obiektywnie istniejącymi substancjami –
i takie stanowisko nazywa się realizmem metafizycznym
• Najważniejsza dziedzina wiedzy dla Arystotelesa to
metafizyka (patrz. klasyczna def. filozofii)
• Bada ona byt jako taki, tzn. docieka jego
elementarnych zasad (podstawowej struktury)
Cztery zasady: czynniki pierwotne bytu
•
Kapitalnym osiągnięciem
Arystotelesa jest
wyodrębnienie w każdym
bycie 4 zasad-przyczyn:
• Przyczyna sprawcza – jest
to to, co sprawia, że dana
rzecz w taki to a taki sposób
istnieje
–
• Materia – sam w sobie
nieukształtowany czynnik
• Forma – (istota) –
to czynnik określający
czym dany byt jest
- (człowiekiem, domem);
(ostateczną przyczyną sprawczą świata jest
wg Arystotelesa zasada ruchu).
• Przyczyna celowa – każdy
przedmiot służy jakiemuś
celowi, dąży do czegoś
–
(przyczyną celową człowieka jest dobro)
Arystotelesa
Ogólna koncepcja rzeczywistości
-Czysty Akt
-Pierwszy Nieporuszony
Poruszyciel
-Samomyśląca się Myśl
Materia Pierwsza (Czysta potencjalność)
(ostateczna przyczyna
Sprawcza i celowa)
Świat Realny
Rzeczywistość jest
wieczna i niestworzona.
Bóg nie jest przyczyną
istnienia świata, lecz tylko
ruchu. A że jest
najwyższą doskonałością,
jest również celem, ku
któremu zmierza wszelki
byt.
Zwróć uwagę na istotną różnicę między Platonem a Arystotelesem
• Świat Platoński Idei nie znika, on zostaje przeniesiony do tego
realnego pluralnego świata .
• Tym samym (poniekąd )Arystoteles demitologizuje Platoński świat
idei. Forma istnieje tylko ucieleśniona w materii, a nie w jakiejś
Pleromie
• Niezmienne, niematerialne idee znajdują się w samym świecie
realnym. Tkwią w każdym bycie jako jego gatunkowa istota, czy
inaczej forma.
A. Epistemologia Arystotelesa
Punkt wyjścia Arystotelesa w aspekcie epistemologii, czyli w aspekcie
pytania o to jak poznajemy;
•
•
Odrzuca platońską wersję racjonalizmu epistemologicznego
Odrzuca naiwny empiryzm pierwszych przyrodników
Punkt dojścia
Umysł ludzki wg Arystotelesa to tabula rasa, czyli pusta tablica.
Poznawanie świata to proces, który składa się z dwóch ogólnych etapów:
•
wrażenia zmysłowe – czyli człowiek musi najpierw widzieć, usłyszeć itd., by w
ogóle zaczął się proces „zapisywania tablicy”
Genetyczny empiryzm
•
etap abstrakcji; intelekt odrywa cechy jednostkowe od ogólnych, tzn. poznaje
to co ogólne, czyli tworzy pojęcia: koła, kwadratu, człowieka, rośliny itd.
Metodyczny racjonalizm
Pozostanie na zawsze!
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Punk wyjścia filozofii Platona;
Wyjaśnij Platońską metaforę drugiego żeglowania;
Wyjaśnij następujące pojęcia w kontekście myśli Platona: dualizm
metafizyczny, idealizm metafizyczny, racjonalizm (skrajny)
epistemologiczny;
Podaj cztery cechy platońskiego świata idei;
Wyjaśnij pojęcie pluralizmu metafizycznego w kontekście myśli
Arystotelesa;
Wymień i scharakteryzuj 4 Arystotelesowskie zasady bytu
Scharakteryzuj ogólnie koncepcję rzeczywistości Arystotelesa
Wyjaśnij na czym polega zdaniem Arystotelesa ludzkie poznanie (wymień
etapy poznania); wskaż różnicę względem koncepcji Platona