MAKROEKONOMIA Dr Monika Wyrzykowska

advertisement
MAKROEKONOMIA
Dr Monika Wyrzykowska-Antkiewicz
ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE
•
•
USTRÓJ GOSPODARCZY - stanowią go reguły prawne, które przesądzają o tym, komu
oraz jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto i jakie może bądź musi
wykonywać czynności gospodarcze.
Ustroje gosp. różnią się między sobą głównie ilością zakazów posiadania dóbr i
wykonywania czynności, a także ilością nakazów wykonywania czynności.
USTRÓJ LIBERALNY I ETATYSTYCZNY
• Liberalizm to pogląd w myśl, którego gospodarka funkcjonuje lepiej im mniej
czynności gospodarczych zastrzeżonych jest dla instytucji lub przedsiębiorstw
państwowych oraz im mniej czynności nakazanych jest przez państwo.
• Ustrój etatystyczny - występuje, gdy dużo czynności gosp. jest zastrzeżonych
wyłącznie dla instytucji i przedsiębiorstw państwowych oraz im więcej czynności jest
nakazanych przez państwo. Np. w PRL obrót dewizami był zarezerwowany dla
instytucji państwowych. Podobnie eksport i import - tylko p. państwowe. Tak samo
produkcja na dużą skalę i handel hurtowy.
Gospodarka centralnie zarządzana
• Gospodarka centralnie zarządzana jest wysoko zetatyzowana. Dla państwa
zarezerwowana jest działalność banków, handel zagr., handel hurtowy i w dużej
części detaliczny, produkcja przemysłowa i rolna na dużą skalę. W niektórych krajach
nawet użytkowanie małych obszarów ziemi, rzemiosło i drobny handel.
Gospodarka rynkowa
• Gospodarka rynkowa istnieje, gdy podstawowym motywem działania
przedsiębiorstw jest max. zysku, a podstawowym sposobem kontaktów między
przedsiębiorstwami są transakcje kupna - sprzedaży zawierane w oparciu o
swobodne negocjowanie ceny.
Kapitalizm a socjalizm
• Ustrój jest kapitalistyczny wówczas, gdy większość dóbr gospodarczych jest
własnością prywatną.
• Ustrój jest socjalistyczny, gdy większość dóbr gospodarczych jest własnością
kolektywną.
USTRÓJ DEMOKRATYCZNY I DYKTATORSKI
• Demokratyczny ustrój gospodarczy występuje, gdy całe społeczeństwo lub
przynajmniej stan uprzywilejowany wyposażony jest w mechanizmy wyborcze, za
pomocą których może wpływać na charakter prawa gospodarczego, może zmieniać
obowiązujące nakazy i zakazy, a także rozszerzać lub ograniczać uprawnienia
właścicieli.
• Dyktatorski ustrój gospodarczy - jeżeli możliwości te nie istnieją i stanowienie prawa
odbywa się z pominięciem wspomnianych mechanizmów.
FUNKCJE PAŃSTWA W GOSPODARCE
Pojęcie państwa
Państwo - złożona, zróżnicowana wewnętrznie, wieloszczeblowa struktura administracyjna
społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium, dysponująca władzą ustawodawczą,
wykonawczą i sądowniczą.
Państwo - centralne oraz lokalne instytucje i urzędy publiczne, których działalność związana
jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno-gospodarczego.
Funkcje państwa:
• ekonomiczne,
• społeczne,
• polityczne.
Ekonomiczne funkcje państwa:
•
alokacyjna,
•
stabilizacyjna,
•
redystrybucyjna.
Tworzenie ładu instytucjonalno – prawnego
Jest to jedna z najważniejszych funkcji współczesnego państwa.
Warunkach gospodarki rynkowej polega głównie na:
•
tworzeniu norm prawnych oraz instytucji chroniących własność prywatną i prawa
poszczególnych jednostek, a także prawa większych zbiorowości i społeczeństwa
jako całości,
•
•
organizowaniu sprawnego systemu obiegu informacji ekonomicznej,
ustanawianiu zasad funkcjonowania instytucji obsługujących rynek (np. giełdy), zasad
prowadzenia działalności gospodarczej, warunków konkurencji między podmiotami
krajowymi i zagranicznymi, stosunków między producentami i konsumentami oraz
przedsiębiorcami i pracownikami.
Funkcja alokacyjna
Polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych.
Dominacja własności prywatnej i rynkowego mechanizmu regulowania procesów
gospodarczych to dwa główne filary gospodarki rynkowej i zarazem podstawowe warunki
efektywnego gospodarowania.
Zasadniczym zadaniem państwa w gospodarce jest rozszerzanie prywatnej
przedsiębiorczości i rynku, a nie ich ograniczanie (np. przez stosowanie administracyjnych
(nierynkowych) metod regulowania gospodarki).
Do istotnych zadań państwa należą m.in.:
•
określanie niezbędnego zakresu własności publicznej,
•
wprowadzanie rozwiązań instytucjonalno-prawnych sprzyjających nieustannej
wymianie praw własności, która stwarza szanse na to, że zasoby gospodarcze trafiają
do tych, którzy potrafią je najlepiej wykorzystać,
•
•
wspieranie konkurencji przez działania zbliżające rzeczywiste warunki, w jakich
funkcjonują podmioty gospodarcze , do warunków odpowiadającym założeniom
konkurencji doskonałej,
rozwiązywanie problemów związanych z występowaniem negatywnych efektów
zewnętrznych, chodzi o zanieczyszczenie środowiska.
Funkcja stabilizacyjna
Polega na podejmowaniu przez państwo działań stabilizujących gospodarkę przez realizację
takich celów jak:
• osiągnięcie i utrzymanie w dłuższym okresie czasu wysokiego tempa wzrostu
gospodarczego,
• wyeliminowanie lub przynajmniej ograniczenie inflacji i bezrobocia,
• zmniejszenie amplitudy wahań poziomu aktywności gospodarczej (wahań
koniunkturalnych),
• możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników produkcji.
Są to najważniejsze cele makroekonomicznej polityki państwa.
Funkcja redystrybucyjna
Polega na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych, nie akceptowanych
społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i
chorym, którzy nie są w stanie poradzić sobie sami.
Głównymi instrumentami są:
•
system podatkowy,
•
wydatki budżetowe,
•
składki na ubezpieczenia społeczne,
•
system różnego typu opłat i cen.
Polega na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych, nie akceptowanych
społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i
chorym, którzy nie są w stanie poradzić sobie sami.
Głównymi instrumentami są:
•
system podatkowy,
•
wydatki budżetowe,
•
składki na ubezpieczenia społeczne,
•
system różnego typu opłat i cen.
Download