rola państwa w gospodarce
advertisement
Kierunek ZARZĄDZANIE - Wykład Studia II stopnia MAKROEKONOMIA Dr Monika Wyrzykowska-Antkiewicz ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE USTROJE GOSPODARCZE • USTRÓJ GOSPODARCZY - stanowią go reguły prawne, które przesądzają o tym, komu oraz jakie przysługują prawa do posiadania oraz kto i jakie może bądź musi wykonywać czynności gospodarcze. • Ustroje gosp. różnią się między sobą głównie ilością zakazów posiadania dóbr i wykonywania czynności, a także ilością nakazów wykonywania czynności. USTRÓJ LIBERALNY I ETATYSTYCZNY • Liberalizm to pogląd w myśl, którego gospodarka funkcjonuje lepiej im mniej czynności gospodarczych zastrzeżonych jest dla instytucji lub przedsiębiorstw państwowych oraz im mniej czynności nakazanych jest przez państwo. • Ustrój etatystyczny - występuje, gdy dużo czynności gosp. jest zastrzeżonych wyłącznie dla instytucji i przedsiębiorstw państwowych oraz im więcej czynności jest nakazanych przez państwo. Np. w PRL obrót dewizami był zarezerwowany dla instytucji państwowych. Podobnie eksport i import - tylko p. państwowe. Tak samo produkcja na dużą skalę i handel hurtowy. Gospodarka centralnie zarządzana • Gospodarka centralnie zarządzana jest wysoko zetatyzowana. Dla państwa zarezerwowana jest działalność banków, handel zagr., handel hurtowy i w dużej części detaliczny, produkcja przemysłowa i rolna na dużą skalę. W niektórych krajach nawet użytkowanie małych obszarów ziemi, rzemiosło i drobny handel. Gospodarka rynkowa • Gospodarka rynkowa istnieje, gdy podstawowym motywem działania przedsiębiorstw jest max. zysku, a podstawowym sposobem kontaktów między przedsiębiorstwami są transakcje kupna sprzedaży zawierane w oparciu o swobodne negocjowanie ceny. Kapitalizm a socjalizm • Ustrój jest kapitalistyczny wówczas, gdy większość dóbr gospodarczych jest własnością prywatną. • Ustrój jest socjalistyczny, gdy większość dóbr gospodarczych jest własnością kolektywną. USTRÓJ DEMOKRATYCZNY I DYKTATORSKI • Demokratyczny ustrój gospodarczy występuje, gdy całe społeczeństwo lub przynajmniej stan uprzywilejowany wyposażony jest w mechanizmy wyborcze, za pomocą których może wpływać na charakter prawa gospodarczego, może zmieniać obowiązujące nakazy i zakazy, a także rozszerzać lub ograniczać uprawnienia właścicieli. • Dyktatorski ustrój gospodarczy - jeżeli możliwości te nie istnieją i stanowienie prawa odbywa się z pominięciem wspomnianych mechanizmów. FUNKCJE PAŃSTWA W GOSPODARCE Pojęcie państwa Państwo - złożona, zróżnicowana wewnętrznie, wieloszczeblowa struktura administracyjna społeczeństwa zamieszkującego określone terytorium, dysponująca władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Państwo - centralne oraz lokalne instytucje i urzędy publiczne, których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społecznogospodarczego. Funkcje państwa: • ekonomiczne, • społeczne, • polityczne. Ekonomiczne funkcje państwa: • alokacyjna, • stabilizacyjna, • redystrybucyjna. Tworzenie ładu instytucjonalno – prawnego Jest to jedna z najważniejszych funkcji współczesnego państwa. Warunkach gospodarki rynkowej polega głównie na: • tworzeniu norm prawnych oraz instytucji chroniących własność prywatną i prawa poszczególnych jednostek, a także prawa większych zbiorowości i społeczeństwa jako całości, • organizowaniu sprawnego systemu obiegu informacji ekonomicznej, • ustanawianiu zasad funkcjonowania instytucji obsługujących rynek (np. giełdy), zasad prowadzenia działalności gospodarczej, warunków konkurencji między podmiotami krajowymi i zagranicznymi, stosunków między producentami i konsumentami oraz przedsiębiorcami i pracownikami. Funkcja alokacyjna Polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Dominacja własności prywatnej i rynkowego mechanizmu regulowania procesów gospodarczych to dwa główne filary gospodarki rynkowej i zarazem podstawowe warunki efektywnego gospodarowania. Zasadniczym zadaniem państwa w gospodarce jest rozszerzanie prywatnej przedsiębiorczości i rynku, a nie ich ograniczanie (np. przez stosowanie administracyjnych (nierynkowych) metod regulowania gospodarki). Do istotnych zadań państwa należą m.in.: • określanie niezbędnego zakresu własności publicznej, • wprowadzanie rozwiązań instytucjonalno-prawnych sprzyjających nieustannej wymianie praw własności, która stwarza szanse na to, że zasoby gospodarcze trafiają do tych, którzy potrafią je najlepiej wykorzystać, • wspieranie konkurencji przez działania zbliżające rzeczywiste warunki, w jakich funkcjonują podmioty gospodarcze , do warunków odpowiadającym założeniom konkurencji doskonałej, • rozwiązywanie problemów związanych z występowaniem negatywnych efektów zewnętrznych, chodzi o zanieczyszczenie środowiska. Funkcja stabilizacyjna Polega na podejmowaniu przez państwo działań stabilizujących gospodarkę przez realizację takich celów jak: • osiągnięcie i utrzymanie w dłuższym okresie czasu wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, • wyeliminowanie lub przynajmniej ograniczenie inflacji i bezrobocia, • zmniejszenie amplitudy wahań poziomu aktywności gospodarczej (wahań koniunkturalnych), • możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników produkcji. Są to najważniejsze cele makroekonomicznej polityki państwa. Funkcja redystrybucyjna Polega na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych, nie akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie poradzić sobie sami. Głównymi instrumentami są: • system podatkowy, • wydatki budżetowe, • składki na ubezpieczenia społeczne, • system różnego typu opłat i cen. Główne formy pomocy ze strony państwa: • świadczenia pieniężne (płatności transferowe): emerytury, renty, zasiłki), • świadczenia w naturze: np. powszechna służba zdrowia, oświata.
