Przedmiot: Dzieje ustroju i administracji na ziemiach polskich (XIX w

Przedmiot: Dzieje ustroju i administracji na ziemiach polskich (XIX w.)
Kod: ECTS: 08.3-xxxx-140
Punkty ECTS: 1
Rodzaj studiów: studia stacjonarne I stopnia, rok III – spec. archiwistyka
Liczba godzin: 22
Prowadzący: Prof. UP dr hab. Kazimierz Karolczak
Rodzaj zajęć: wykład
Forma zliczenia: zaliczenie
Wykaz tematów:
1. Początki monarchii konstytucyjnej w drugiej połowie XVIII wieku i rozbiory
Rzeczypospolitej.
2. Sytuacja prawno-ustrojowa centralnych ziem polskich po rozbiorach (do 1807 roku).
3. Polskie twory państwowe w XIX wieku: Księstwo Warszawskie (1807-1814).
4. Polskie twory państwowe w XIX wieku: Królestwo Polskie (1815-1831).
5. Ustrój administracyjny wolnych miast: Gdańska (1807-1814) i Krakowa (1815-1846).
6. Ustrój administracyjny ziem zaboru rosyjskiego (1832-1914).
7. Ustrój administracyjny ziem zaboru pruskiego (1807-1914). Wielkie Księstwo
Poznańskie.
8. Ustrój administracyjny ziem polskich zaboru austriackiego (1772-1866).
9. Galicja autonomiczna (1867-1914).
10. Ustrój administracyjny tzw. Ziem Zabranych.
11. Ustrój administracyjny ziem polskich w latach wojny 1914-1918.
DIII1-16
1
Lp.
Temat zajęć:
1
Początki monarchii konstytucyjnej w drugiej połowie XVIII wieku i rozbiory
Rzeczypospolitej
Zakres tematyczny:
Pierwsze reformy. Prawa kardynalne. Rada Nieustająca. Reformy Sejmu Wielkiego (17881792), Konstytucja 3 Maja: ustrój społeczny (chłopi, mieszczanie, szlachta), ustrój
polityczny. Konfederacje: targowicka i grodzieńska. Insurekcja kościuszkowska.
Rozbiory Rzeczypospolitej: terytorium, ludność.
Lp.
Temat zajęć:
2
Sytuacja prawno-ustrojowa centralnych ziem polskich po rozbiorach (do 1807 roku)
Zakres tematyczny:
Ostateczny podział terytorialno-administracyjny ziem polskich – granice, procesy
delimitacyjne. System prawno-ustrojowy Austrii, Prus i Rosji - tworzenie
administracji zaborczej, nowa struktura organizacyjna ziem polskich, służby cywilne i
wojskowe, reorganizacja administracji kościelnej. Próby unifikacji ziem polskich z
państwami zaborczymi. Organizacja sądownictwa.
Lp.
Temat zajęć:
3
Polskie twory państwowe w XIX wieku: Księstwo Warszawskie (1807-1814)
Zakres tematyczny:
Okoliczności powstania, terytorium, ludność. Konstytucja 1807 roku: monarcha, Rada Stanu,
Rada Ministrów, sejm. Administracja centralna, podział administracyjny, organy
terytorialne. Organizacja sądownictwa. Upadek Księstwa.
Lp.
Temat zajęć:
4
Polskie twory państwowe w XIX wieku: Królestwo Polskie (1815-1831)
Zakres tematyczny:
Sprawa polska na kongresie wiedeńskim – spór o Księstwo Warszawskie, nowy podział ziem
polskich. Ustawa konstytucyjna z 1815 roku: monarcha, namiestnik, Rada Stanu.
Zgromadzenie Ogólne i Rada Administracyjna. Sejm. Administracja terytorialna.
Organizacja sądownictwa.
DIII1-16
2
Lp.
Temat zajęć:
5
Ustrój administracyjny wolnych miast: Gdańska (1807-1814) i Krakowa (18151846)
Zakres tematyczny:
Powstanie Wolnego Miasta Gdańska (1807): tymczasowy ustrój miasta, projekty konstytucji.
Gubernator, administracja, sądownictwo. Utworzenie Wolnego Miasta Krakowa
(1815). Trzy konstytucje: 1815, 1818, 1833. Ustrój polityczny: rola rezydentów
państw opiekuńczych, Senat Rządzący, organizacja i uprawnienia Zgromadzenia
Reprezentantów, organizacja gminy, administracja lokalna, sądownictwo. Upadek
republiki.
Lp.
Temat zajęć:
6
Ustrój administracyjny ziem zaboru rosyjskiego (1832-1914)
Zakres tematyczny:
Zmiany położenia prawno-ustrojowego po powstaniach narodowowyzwoleńczych. Statut
Organiczny (1832). Zniesienie i wznowienie Rady Stanu. Namiestnik. Kompetencje
Rady Administracyjnej. Utworzenie Urzędu Generał Gubernatora Warszawskiego
(1874). Zmiany w podziale administracyjnym. Reformy Aleksandra Wielopolskiego.
Centralne orany zarządu krajem. Administracja terytorialna, samorząd gminny.
Organizacja sądownictwa. Koło Polskie w Dumie Państwowej.
Lp.
Temat zajęć:
7
Ustrój administracyjny ziem zaboru pruskiego (1807-1914). Wielkie Księstwo
Poznańskie
Zakres tematyczny:
Pruskie reformy administracyjne w XIX wieku. Odrębności ustrojowe Wielkiego Księstwa
Poznańskiego: namiestnik, sejm prowincjonalny, sądy. Podział administracyjny:
kompetencje nadprezydenta, prezydenta, landrata. Samorząd miejski, samorząd
terytorialny: sejm prowincjonalny, sejmik powiatowy. Państwo prawne a
germanizacja. Sądownictwo powszechne od 1849 r., nowa organizacja sądownictwa
od 1877 r.
DIII1-16
3
Lp.
Temat zajęć:
8
Ustrój administracyjny ziem polskich zaboru austriackiego (1772-1866)
Zakres tematyczny:
Przemiany ustrojowe w monarchii austriackiej. Galicja po kongresie wiedeńskim. Podział
terytorialny i administracja terenowa. Polacy w nowej administracji, próby pozyskania
szlachty polskiej przez zaborców. Ustrój stanowy, Gubernium lwowskie, Sejm
Stanowy. Namiestnictwo. Oktrojowana konstytucja z 1861 r. Statut Krajowy dla
Galicji, ordynacja wyborcza. Powołanie Sejmu Krajowego Galicyjskiego.
Lp.
Temat zajęć:
9
Galicja autonomiczna (1867-1914)
Zakres tematyczny:
Podstawy autonomii Galicji. Władze rządowe: minister do spraw Galicji, namiestnik, starosta.
Aparat urzędniczy. Zmiany podziału terytorialnego. Samorząd terytorialny: ustawa o
ustroju gmin samorządowych, organy samorządu gminnego, miejskiego i
powiatowego. Prawa i wolności obywatelskie. Organy przedstawicielskie:
kompetencje Sejmu Krajowego Galicyjskiego, Koło Polskie w wiedeńskiej Radzie
Państwa. Administracja szkolnictwa: Krajowa Rada Szkolna, rady okręgowe.
Organizacja sądownictwa.
Lp.
Temat zajęć:
10
Ustrój administracyjny tzw. Ziem Zabranych.
Zakres tematyczny:
Podział terytorialny, organy zarządu. Samorząd szlachecki. Reformy samorządowe
Aleksandra II. Zmiany pozycji prawnej Polaków.
Lp.
Temat zajęć:
11
Ustrój administracyjny ziem polskich w latach wojny 1914-1918.
Zakres tematyczny:
Władze okupacyjne: Generalne Gubernatorstwo Warszawskie i Lubelskie, administracja
terytorialna. Akt 5 listopada 1916 r.: powołanie Królestwa Polskiego,
umiędzynarodowienie sprawy polskiej. Władze naczelne Królestwa Polskiego:
Tymczasowa rada Stanu, Komitet Narodowy Polski, Rada Regencyjna, Rada Stanu.
Organizacja sądownictwa.
DIII1-16
4
Literatura:
A. Ajnenkiel, Historia sejmu polskiego, t. II, cz. I: W dobie rozbiorów, Warszawa 1989; t. II,
cz. II: II Rzeczpospolita, Warszawa 1989.
A. Ajnenkiel, Polskie konstytucje, Warszawa 1983.
W. Bartel, Ustrój i prawo Wolnego Miasta Krakowa (1815-1846), Kraków 1976.
M. Borucki, Konstytucje polskie 1791-1997, Warszawa 2002.
B. Grochulska, Księstwo Warszawskie, Warszawa 1991.
S. Grodziski, Historia ustroju społeczno-politycznego Galicji 1772-1848, Wrocław 1971.
S. Grodziski, Sejm Krajowy Galicyjski 1861-1914, t. I-II, Warszawa 1993.
Historia administracji na ziemiach polskich. Wybór źródeł, oprac. A. Konieczny, T.
Kruszewski, Wrocław 2002.
Historia państwa i prawa Polski, pod red. J. Bardacha, t. III-IV, Warszawa 1981-1982.
Historia ustroju i prawa w Polsce 1772/1795-1918. Wybór źródeł, oprac. M. Kallas, M.
Krzymkowski, Warszawa 2006.
M. Kallas, Historia ustroju Polski, Warszawa 2006.
A. Korobowicz, W. Witkowski, Historia ustroju i prawa polskiego (1772-1918), Kraków
2001.
J. Lewandowski, Królestwo Polskie pod okupacją austriacką 1914-1918, Warszawa 1980.
T. Maciejewski, Historia administracji, Warszawa 2002.
J. Malec, D. Malec, Historia administracji i myśli administracyjnej, Kraków 2000.
M. Szczaniecki, Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 1973.
J. Wąsicki, Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Wielkie Księstwo Poznańskie (1815-1848),
Warszawa 1980.
DIII1-16
5