Skały i ich charakterystyka

SKAŁY I ICH CHARAKTERYSTYKA
Skała to zbiór minerałów, który powstał w określonym procesie geologicznym,
wykazujący jednolitą budowę i skład mineralogiczny
Skała może być zbudowana z 1 minerału – skała jednorodna, lub z wielu minerałów –
różnorodna.
Do podstawowych cech skał należą:
• tekstura, czyli sposób wykształcenia składników w skale
• struktura, czyli sposób uporządkowania składników w skale.
Skały w zależności od ich pochodzenia podzielono na :
magmowe - powstają w wyniku krzepnięcia magmy lub lawy. W zależności od miejsca
zastygania wyróżnia się:
•
•
•
skały magmowe głębinowe - proces krystalizacji minerałów zachodzi tu głęboko
pod powierzchnią Ziemi, np. granit, sjenit, gabro
magmowe wylewne - krzepnięcie zachodzi na powierzchni Ziemi lub tuż pod nią.
np. bazalt,
magmowe o budowie porfirowej – proces krzepnięcia rozpoczyna się głęboko pod
powierzchnią Ziemi lecz koniec tego procesu zachodzi na powierzchni. Mają one
postać kryształów tkwiących w bezładnej masie skalnej. Np. porfir, melafir.
Miejsce zastygania ma wpływ na jawność budowy geologicznej, czyli na to, czy możemy
dojrzeć składniki skały czy też nie. Najlepsze warunki do krystalizacji panują głęboko
pod Ziemią stąd skały głębinowe są jawnokrystaliczne, a wylewne - skrytokrystaliczne,
np. bazalt, który ma jednolitą, ciemną barwę
osadowe - powstają w wyniku osadzania, czyli sedymentacji cząstek organicznych roślinnych i zwierzęcych, lub okruchów innych skał w zbiornikach wodnych lub na
lądzie. Są młodsze od skał magmowych i powszechniejsze na powierzchni Ziemi. Rodzaj
cząstek budujących te skały i miejsce ich osadzania pozwala zróżnicować skały osadowe
na:
• okruchowe, powstałe z okruchów innych skał. Dzielą się na luźne (piasek, żwir,
otoczaki, głazy); zwięzłe (ił i muł – są to bardzo drobnoziarniste skały, less,
glina); lite (iłowiec, mułowiec, piaskowiec, zlepieniec – połączenie żwirów ciastem
skalnym, brekcja – połączenie kanciastych żwirów i głazików ciastem skalnym)
• organiczne - utworzone ze szkieletów, skorup, pancerzy wapiennych organizmów
morskich (skały wapienne, kreda) lub ze szczątków roślin (torfy, węgle, ropa
naftowa).
• chemiczne powstają zwykle przez wytrącanie się minerałów z roztworów.
Skałami osadowymi chemicznymi są sole, gipsy, siarka, dolomit, trawertyn.
metamorficzne (przeobrażone) - Część skał pod wpływem głównie wysokiej
temperatury, dużego ciśnienia, co ma miejsce na różnej głębokości we wnętrzu Ziemi,
zmienia swą wewnętrzną budowę (ułożenie składników skały), skład mineralny i często
skład chemiczny. To przeobrażanie zachodzi w stanie stałym skał i tworzy skały
przeobrażone (metamorficzne). Powstają one ze skał magmowych i osadowych.
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
Na skutek wysokiej temperatury, na kontakcie z magmą, powstają skały kontaktowe.
Dochodzi do przekrystalizowania skały - np. z wapieni powstają marmury.
Pod wpływem wysokiego ciśnienia powstają skały metamorficzne dynamiczne. Dzieje się
tak w czasie ruchów skorupy ziemskiej. Dochodzi do zmiany struktury i tekstury skały.
Np. z granitu powstaje gnejs, ze skał ilastych – łupki
Metamorfizm regionalny – zachodzi na dużym obszarze. Skały ulegają przeobrażeniu
pod wpływem dużej temperatury i ciśnienia warstw zalegających powyżej. W ten sposób
powstają łupki talkowe i mikowe, z piaskowca – kwarcyt.
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com