historia polsko-chińskich kontaktów kulturowych w xvii w.

1
Historia polsko-chiƒskich
kontaktów kulturowych w XVII w.
The History of Polish-Chinese
Cultural Contacts in XVII Century
⼗七世紀波蘭⼀中華⽂化接觸的歷史
7
Spis treści
Wstęp
1. Uzasadnienie wyboru tematu
2. Literatura przedmiotu
3. Zachowane źródła archiwalne
4. Archivum Romanum Societatis Iesu
5. Korespondencja
6. Układ rozprawy
7. Ocena stanu badań
8. Podziękowania
11
11
14
17
20
23
24
26
29
1. Kontekst chiński
1.1. Filozoficzne myślenie Wschodu i Zachodu
1.2. Klasyczne dzieła chińskie – autorytetem dla Chińczyków
1.3. Konfucjanizm
1.3.1. Humanizm konfucjański (孔夫會意)
1.3.2. Czasy Konfucjusza
1.3.3. Idealni starożytni władcy – wzorem do naśladowania
1.3.4. Dobry i mądry władca
1.4. Taoizm
1.4.1. Lao Tse 老子 i główne koncepcje taoizmu 道家
1.5. Buddyzm
1.5.1. Epoka buddyjska fo jiao 佛教
1.5.2. Rozkwit buddyzmu w Chinach
1.5.3. Wpływ buddyzmu chan 讒 na kulturę chińską podczas
panowania dynastii Han 漢 (206 p.n.e. – 220 n.e.)
1.5.4. Edukacja i formacja w klasztorach buddyjskich w Chinach
1.5.5. Trudności adaptacyjne buddyzmu na gruncie chińskim
1.6. Chrześcijaństwo
1.6.1. Próba adaptacji kultury chrześcijańskiej w obręb kultury
chińskiej
1.6.2. Epoka chrześcijańskiego nestorianizmu w Chinach
1.7. Złoty wiek dynastii Tang 唐 (618-907) w kulturze chińskiej
1.7.1. Polityka i gospodarka
1.7.2. Kultura
1.7.3. Odkrycia
1.7.4. Nowe religie w czasach dynastii Tang
1.7.5. Upadek dynastii Tang
1.8. Dynastia Ming 明
31
32
33
41
41
49
57
63
65
65
70
70
73
74
77
80
82
82
85
91
94
98
105
108
108
111
8
historia polsko-chińskich kontaktów kulturowych
2. Jezuici polscy w XVII wieku
2.1. Misyjny charakter zakonu jezuitów
2.1.1. Początek jezuickich misji w Chinach, związany
z działalnością św. Franciszka Ksawerego
2.1.2. Instrukcje misyjne Ignacego Loyoli
2.1.3. Motywy wstępowania do jezuitów pierwszych Polaków
2.1.4. Zjawisko filoorientalizmu
2.1.5. Publikacje misyjne w Polsce na przełomie XVI i XVII wieku
2. 2. Szkolnictwo jezuickie głównym środkiem działalności
apostolskiej zakonu
2.2.1. Początki systemu szkolnictwa jezuickiego w Polsce
2.2.2. Rola oraz znaczenie jezuitów w rozwoju kulturalnym,
naukowym i edukacyjnym Rzeczypospolitej Obojga Narodów
2.2.3. Szkoły jezuickie
2.2.3.1. Akademia Wileńska
2.2.3.2. Akademia Poznańska
2.2.3.3. Akademia Lwowska
2.2.3.4. Jezuickie szkoły krakowskie
2.2.4. Krytyka nauczania w szkołach Towarzystwa i literatura
antyjezuicka
2.3. Tło duchowo-kulturowo-misyjne działalności jezuitów
na ziemiach polskich
3. Jezuiccy misjonarze w Państwie Środka
3.1. Rola i znaczenie Chin dla Polaków od XIII do XVII wieku
3.2. Poszukiwania sposobu dotarcia do Chin za panowania króla
Jana III Sobieskiego
3.3. Indipetae: prośby i motywacje jezuitów polskich starających się
o wyjazd do Chin
3.4. Nauka jako punkt wyjścia w ewangelizowaniu Chin
3.5. Metody pracy misyjnej
3.6. Przedmiot sporu o ryty chińskie (spór akomodacyjny)
115
116
116
119
127
128
130
134
146
148
149
151
158
160
161
162
167
175
175
184
185
193
200
210
4. Sylwetki polskich jezuitów Andrzeja Rudominy, Mikołaja Smoguleckiego
i Michała Boyma w kontekście misyjnej działalności Towarzystwa
Jezusowego w Chinach
219
4.1. Andrzej Rudomina 盧安德 (1596-1631)
219
4.1.1. Pochodzenie, wykształcenie, kariera
219
4.1.2. Formacja duchowo-intelektualna
224
4.1.3. Zdobyć świat dla Chrystusa
236
4.1.4. Misja chińska Andrzeja Rudominy
238
4.2. Jan Mikołaj Smogulecki 穆尼閣 (1610-1656)
243
4.2.1. Pochodzenie, nauka, kariera społeczno-polityczna
243
4.2.2. W służbie Bogu i ludziom
245
4.3. Michał Boym – Bu Mige 卜彌各 (1612-1659)
254
4.3.1. Sylwetka Michała Boyma
254
4.3.2. Koleje życia Michała Boyma
257
SPIS TREŚCI
4.3.3. Brevis Relatio 中國略記
4.3.4. Flora Sinensis 中國植物志
4.3.5. China Illustrata 中國圖畫
9
274
277
280
5. W poszukiwaniu dialogu
287
5.1. Duchowy i apostolski wymiar działalności jezuitów Rudominy,
Smoguleckiego i Boyma oraz ich wpływ na otoczenie
287
5.2. Dialog międzykulturowy jako obszar nadziei w spotkaniu Zachodu
ze Wschodem i Wschodu z Zachodem
295
5.3. Jezuici – prekursorami dialogu międzykulturowego
i międzyreligijnego
297
5.4. Praca jezuitów na niwie kulturalnej i naukowej
301
5.5. Wobec Innego. Działania XVII-wiecznych jezuitów polskich
w Chinach w świetle filozofii dialogu
313
Zakończenie
1. XXI wiek – czasem nowych wyzwań i twórczej wymiany
intelektualno-kulturowej pomiędzy Polską a Chinami
2. Ocena kontaktów międzykulturowych
3. Czego Polacy mogą nauczyć się od Chińczyków?
4. Dialog międzykulturowy i międzyreligijny
Aneks
1. Wybrane wydarzenia z historii Towarzystwa Jezusowego,
związane z ewangelizacją Chin w XVII w.
2. Portret Andrzeja Rudominy
3. Mapa Chin z zaznaczonymi miejscami pobytu Andrzeja Rudominy
4. Odręczna notatka zawierająca informację o pochodzeniu
Andrzeja Rudominy i dacie jego śmierci w Chinach,
odnaleziona w zbiorach ATJKr.
5. Rękopis Krótkiego żywotu Rudominy, odnaleziony w zbiorach ATJKr.
6. List Andrzeja Rudominy do Mutiusa Vitelleschiego (bez daty)
7. Kolejny list Andrzeja Rudominy do Mutiusa Vitelleschiego (bez daty)
8. List Andrzeja Rudominy do Michaela Ortiza (Hamcheu, 31 lipca 1627)
9. List Jana Mikołaja Smoguleckiego do Mutiusa Vitelleschiego
(Rzym, 6 czerwca 1641)
10. Początkowe strony Tianbu zhenyuan 天步貞原 (1653) –
dzieła Jana Mikołaja Smoguleckiego, poświęconego tematyce
astronomiczno-astrologicznej
11. Kolejne strony dzieła Tianbu zhenyuan 天步貞原 J.M. Smoguleckiego
12. Strona tytułowaTianbu zhenyuan congshu 天步貞原叢書
J.M. Smoguleckiego z 1644 r. (edycja uzupełniona i poprawiona,
ale obejmująca te same rozdziały)
13. Pierwsze strony Lixue huitong 歷學會通 (1668-1680)
J.M. Smoguleckiego
14. Rysunek przedstawiający Michała Boyma podczas pracy naukowej
319
322
326
329
333
335
335
336
337
338
339
340
344
346
347
349
350
351
352
353
10
historia polsko-chińskich kontaktów kulturowych
15. Rysunek przedstawiający krzew i owoc ananasa, zamieszczony
w Flora Sinensis Michała Boyma
16. Rysunek przedstawiający drzewo i owoc papai, zamieszczony
w Flora SinensisMichała Boyma
17. Rysunek przedstawiający drzewa papajowe, zamieszczony
w China illustrata Athanasiusa Kirchera
18. List Michała Boyma do Mutiusa Vitelleschiego
(Kraków, 5 lipca 1641)
19. List Michała Boyma do Mutiusa Vitelleschiego
(Kraków, wrzesień 1641)
20. Chiny za panowania dynastii Ming (1368-1644)
353
355
356
357
359
361
Bibliografia
1. Wykaz ważniejszych skrótów
2. Źródła rękopiśmienne
2.1. Andrzej Rudomina 盧安德
2.2. Mikołaj Smogulecki 穆尼閣
2.3. Michał Boym 卜彌各
3. Źródła drukowane
363
363
364
364
364
365
365
Summary
407
Indeks osobowy
411