Wstrząs: rodzaje, przyczyny występowania, objawy i

28, 29, Wstrząs: rodzaje, przyczyny występowania, objawy
i sposoby postępowania przy wstrząsie.
30
Wstrząs - nagły kliniczny stan zagrożenia życia, w którym na skutek dysproporcji
między zapotrzebowaniem a dostarczeniem odpowiedniej ilości tlenu i substancji odżywczych
do komórek organizmu dochodzi do upośledzenia funkcji i niewydolności wielu narządów. Może
mieć różne przyczyny, jednak przebieg w większości przypadków jest podobny i ma podobne
skutki – może prowadzić do utraty przytomności, niewydolności wielonarządowej, a nawet
zgonu.
Rodzaje wstrząsu:
1.
wstrząs hipowolemiczny - spowodowany względnym lub bezwzględnym zmniejszeniem
objętości krwi krążącej. Najczęstszą przyczyną jest obfity w wyniku urazu lub utrata
płynu pozakomórkowego w przebiegu oparzeń
2. wstrząs kardiogenny - spowodowany niewydolnością mięśnia sercowego. Jego
przyczyną mogą być zawał, wady serca, arytmia;
3. wstrząs septyczny - uwarunkowany wieloczynnikowo, spowodowany uszkodzeniem
wielu narządów przez bakterie, wirusy, grzyby i pasożyty;
4. wstrząs normowolemiczny - spadek ciśnienia krwi nie jest spowodowany jej fizyczną
utratą.
5. toksyczny - spowodowany kontaktem z substancją czynną wywołującą nagły spadek
ciśnienia.
6. anafilaktyczny - występuje on w razie uogólnionej reakcji antygen-przeciwciało,
powodującej gwałtowne rozszerzenie naczyń, występujące u osobników uczulonych na
określone antygeny. Zaliczany jest do wstrząsów pochodzenia naczyniowego
(zatrzymanie dużej ilości krwi w rozszerzonych naczyniach). Najbardziej znanymi
przypadkami tego rodzaju wstrząsu jest reakcja na jad pszczeli ,leki, preparaty krwi,
szerszenie, owoce morza, orzeszki ziemne Osoby zagrożone anafilaksją powinny zawsze
nosić przy sobie adrenalinę, gdyż w przypadku braku szybkiej pomocy wstrząs
anafilaktyczny prowadzi do śmierci.
7. hemolityczny - jest skutkiem przetoczenia niezgodnej grupowo krwi.
8. pourazowy - może wystąpić po urazach głowy lub innych miejsc wstrząsorodnych.
9. neurogenny - najrzadsza forma wstrząsu - powoduje ją nagła dysfunkcja rdzenia
kręgowego i następczy zanik nerwowej regulacji autonomicznej. Brak kontroli nerwowej
nad ciśnieniem krwi powoduje rozkurcz naczyń i niedokrwienie.
10. endokrynologiczny - choroba Addisona, przełom tarczycowy.
11. z niedotlenienia – ogólne niedobory tlenu.
Początkiem każdego zespołu wstrząsowego, niezależnie od pochodzenia, jest spadek
ciśnienia krwi, a więc także ukrwienia narządów. Reakcję organizmu na utrzymujące się
niedotlenienie tkanek można podzielić zależnie od stopnia zaawansowania wstrząsu na 4 etapy.
1. Wyrównany
2.
3.
- utrata 25% objętości krwi. Organizm uruchamia mechanizmy
kompensujące hipotensję. Gdy baroreceptory w ścianach tętnic rejestrują spadek
ciśnienia, następuje wyrzut adrenaliny i noradrenaliny z następczym skurczem naczyń
krwionośnych i przyspieszeniem rytmu serca. Występuje euforia i podwyższenie progu
bólowego.
Centralizacja - krążenie przesuwa się w stronę narządów chronionych (serce, płuca,
mózg) kosztem ukrwienia skóry, przewodu pokarmowego i mięśni. Występuje bladość
powłok, oziębienie i poty.
Zmiany metaboliczne - jest to faza zagrażająca życiu. Komórki niedotlenione przechodzą
na metabolizm beztlenowy, którego produktem jest kwas mlekowy powodujący kwasicę
metaboliczną.
nazwisko
28
imię
klasa
4.
Faza nieodwracalna - występuje krytyczne obniżenie ciśnienia tętniczego, agregacja
erytrocytów (w
postaci
rulonów),
agregacja
płytek
krwi
i
wykrzepianie
wewnątrznaczyniowe. Występują płuca i nerki wstrząsowe (skąpomocz lub bezmocz,
obrzęk płuc).
Objawy
Ponownie - ze względu na złożoną patofizjologię trudno ustalić objawy charakterystyczne dla
wstrząsu. Prawidłowe lub podwyższone ciśnienie tętnicze krwi nie wyklucza rozwijającego się
wstrząsu, podobnie jak brak cech centralizacji krążenia czy sinicy. Generalnie podejrzenie
wstrząsu można wysunąć jedynie na podstawie dysfunkcji narządów spowodowanej
niedotlenieniem, z których w warunkach pozaszpitalnych zastosowanie mogą mieć:




zaburzenia świadomości;
niska produkcja moczu;
hiperwentylacja;
znaczne osłabienie.
Inne obserwowane objawy:
 Wstrząs hipowolemiczny
o niepokój, zaburzenia świadomości związane z niedokrwieniem i niedotlenieniem mózgu;
o bladość skóry;
o spadek ciśnienia krwi spowodowany zmniejszeniem objętości krwi krążącej;
o szybki i słaby puls spowodowany zmniejszonym przepływem krwi;
o pocenie się i hipotermia - wynika ze skurczu naczyń skórnych i uruchomienia czynności
gruczołów potowych;
o niska produkcja moczu spowodowana skurczem naczyń nerkowych;
o hiperwentylacja;
o pragnienie i suchość w ustach (duże zapotrzebowanie na płyn);
o zmęczenie;
o wymioty, biegunki.
 Wstrząs kardiogenny dodatkowo może charakteryzować się spłyceniem oddechu,
acetonowym zapachem z ust, bełkotliwą mową, bólem w klatce piersiowej, zataczaniem się.
 Wstrząs anafilaktyczny - dodatkowo miejscowe obrzęki, często w okolicach twarzy oraz
trudności z oddychaniem z powodu opuchlizny gardła.
W zależności od czynnika, który wywołał wstrząs anafilaktyczny, przed przyjazdem
ratowników medycznych, można pomóc sobie w następujący sposób:
1) wstrząs wywołany przez użądlenie owada:
- schłodzić miejsce, które zostało użądlone,
- jeśli użądlona została ręka bądź noga, to należy ją unieruchomić, ponieważ
będzie powodowało szybsze rozprzestrzenianie się trucizny po organizmie,
- unikać zbędnego wysiłku,
- położyć się by uniknąć upadku w przypadku utraty przytomności,
- w znacznym osłabieniu pomoże uniesienie nóg do góry.
poruszanie
2) wstrząs objawiający się napadem astmy:
- zachować spokój - to unormuje oddychanie,
- zastosować inhalator i poczekać aż lek zadziała,
- rozpiąć ubranie - łatwiej będzie oddychać,
- zapewnić dopływ świeżego powietrza - np. poprosić kogoś o otworzenie okna,
- jeśli odczuwa się duszność i suchość w ustach, to pomaga zwilżenie ust wodą.
nazwisko
29
imię
klasa
Pierwsza pomoc dla alergika
Postępowanie przedszpitalne
nazwisko
30
imię
klasa
„Wstrząs”
Wyróżniamy 3 etapy wstrząsu:
Niepostępujący, gdy uruchomione mechanizmy kompensacyjne są wydolne i zapewniają
minimalny przepływ krwi przez narządy obwodowe.
Postępujący, gdy wydolność mechanizmów kompensacyjnych ulega zmniejszeniu lub jest
niewystarczająca dla przeciwdziałania utrzymującej się przyczynie wstrząsu (np. trwającej utracie krwi),
co doprowadza do postępującego niedokrwienia narządów obwodowych.
Nieodwracalny, gdy niewydolność mechanizmów kompensacyjnych powoduje niedokrwienie,
niedotlenienie i martwicę komórek prowadzącą do niewydolności narządów.
Na początku organizm radzi sobie ze wstrząsem dzięki tzw. centralizacji krążenia. Polega ona na
ograniczeniu zaopatrzenia w krew mniej ważnych dla przeżycia części ciała (skóry, mięśni kończyn, jelit)
i zapewnienia go dla życiowo ważnych narządów: mózgu, serca i płuc. Co ważne, usunięcie przyczyny
wstrząsu w dwóch pierwszych etapach umożliwia przywrócenie prawidłowej funkcji układu krążenia.
W zależności od mechanizmu powstania, wyróżniamy:
I) Wstrząs hipowolemiczny
Wynika ze zmniejszonej zawartości krwi w naczyniach.
1. Przyczyny:
o krwotoki zewnętrzne i wewnętrzne;
o utrata płynów np. przy rozległych oparzeniach (patrz: Oparzenia);
o silne wymioty/biegunki;
o obfite poty, np. udar słoneczny.
2. Objawy:
o szybkie, słabo lub niewyczuwalne tętno;
o blada, zimna skóra, często z towarzyszącymi dreszczami;
o zimny pot;
o niepokój, zdezorientowanie.
3. Postępowanie:
o Jeśli to możliwe, należy usunąć przyczynę wstrząsu, np. zatamować krwotok;
o Ułożyć poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej, tj. płasko na wznak z nogami
uniesionymi około 30cm wyżej (można podłożyć wałek z koca itp.);
o Zapobiegać utracie ciepła, poszkodowany powinien leżeć na kocu i być też nim przykryty;
o Uspokoić poszkodowanego i starać się zachować spokój w jego otoczeniu;
o Wezwać karetkę pogotowia;
o Regularnie kontrolować ważne funkcje życiowe.
nazwisko
31
imię
klasa
II) Wstrząs kardiogenny
Spowodowany jest ostrym spadkiem wydajności pracy serca.
1. Przyczyny:
o zawał mięśnia sercowego;
o zaburzenia rytmu serca;
o zator tętnicy płucnej.
2. Objawy:
o szybkie, słabo wyczuwalne tętno;
o zimna, blada skóra;
o zimny pot;
o drżenia.
3. Postępowanie: Często dotyczy osób już leczonych z powodu chorób serca.
o Sprawdzić podstawowe funkcje życiowe;
o Ułożyć poszkodowanego z lekko uniesioną górną połową ciała
(patrz: Zawał mięśnia sercowego);
o Uspokoić poszkodowanego;
o Chronić go przed wyziębieniem;
o Wezwać karetkę.
W tym rodzaju wstrząsu NIE WOLNO stosować pozycji przeciwwstrząsowej!!! Może ona obciążyć
dodatkowo już i tak przeciążone serce!!!
III) Wstrząs anafilaktyczny
Jest ostrą, zagrażającą życiu reakcją alergiczną całego organizmu. Z reguły występuje natychmiast
po kontakcie z substancjami wyzwalającymi, mogą to być np. leki, preparaty krwi, jad owadów (patrz:
Użądlenie przez owady)
1. Objawy:
o zaczerwienienie skóry, świąd, obrzęki na całym ciele, czasem pokrzywka;
o duszność związana z obrzękiem krtani i/lub skurczem oskrzeli;
o spadek ciśnienia związany z zapaścią sercowo-naczyniową i zwiększoną
przepuszczalnością naczyń włosowatych;
o nudności, wymioty.
2. Postępowanie:
o Przerwać kontakt z alergenem (np. zaprzestać podawania leku!!!);
o Skontrolować podstawowe funkcje życiowe;
o Ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej;
o Wezwać karetkę pogotowia.
Pamiętać należy, że poszkodowany we wstrząsie jest na ogół przytomny!!! Obciążenia psychiczne, jak
strach czy ból mogą nasilać wstrząs. Nie należy stosować ułożenia przeciwwstrząsowego w przypadku:
a. urazu czaszkowo-mózgowego;
b. duszności;
c. nagłych bólach w klatce piersiowej i/lub nadbrzuszu.
IV) Inne rodzaje wstrząsu:
1. Wstrząs neurogenny:
o Podobny do hipowolemicznego, z tym, że mechanizm powstawania jest odwrotny:
objętość krwi nie ulega zmniejszeniu, za to wskutek zahamowania przewodzenia
impulsów nerwowych następuje rozszerzenie naczyń. W ten sposób krwi jest za mało aby
je wypełnić i rozwija się wstrząs. Objawy i postępowanie – jak przy wstrząsie
hipowolemicznym.
2. Wstrząs septyczny:
o Podobny do anafilaktycznego. Jest wynikiem ostrej reakcji zapalnej jako odpowiedź
organizmu na drobnoustroje. Dochodzi do rozszerzenia naczyń, ucieczki płynów z ich
światła oraz wykrzepiania śródnaczyniowego. Objawy i postępowanie – jak przy wstrząsie
hipowolemicznym.
nazwisko
32
imię
klasa
31,32 Wypoczynek letni – kąpieliska – film edukacyjny.
Utonięcia – przyczyny i sposoby postępowania.
FAZY TONIĘCIA:
I. Okres oporu – wstrzymanie świadome oddechu, zużycie zapasów tlenu i wzrost poziomu
dwutlenku węgla we krwi.
II. Pojawia się reakcja na duszność – wydatne ruchy oddechowe, woda dostaje się do dróg
oddechowych, płuc, żołądka, początek utraty przytomności.
III. Niedotlenienie mózgu, drgawki, głęboka utrata przytomności.
IV. Okres oddechów końcowych charakteryzujący się krótkimi wdechami.
POSTĘPOWANIE:
 Ocena miejsca zdarzenia – należy sprawdzić, czy ratownikowi i poszkodowanemu nie grozi
żadne niebezpieczeństwo. Bardzo ważne jest ustalenie, czy poszkodowany nie wykonał
skoku do wody, zwłaszcza do płytkiego zbiornika. Może to spowodować uraz szyjnego
odcinka kręgosłupa, a co za tym idzie, konieczność jego stabilizacji.
 Wybierz najbardziej bezpieczny sposób ratowania
 Wydobywanie poszkodowanego powinno odbywać się w pozycji poziomej, cały czas
pamiętając o stabilizacji kręgosłupa szyjnego.
 Po wydobyciu poszkodowanego na powierzchnię wody, w miarę możliwości, należy udrożnić
drogi oddechowe przez uniesienie żuchwy.
 Po umieszczeniu poszkodowanego w bezpiecznym miejscu trzeba ocenić podstawowe
funkcje życiowe i rozpocząć odpowiednie postępowanie (np. RKO).
 RKO zaczynamy od dwóch wdechów – wczesna wentylacja może zapobiec nasileniu skutków
niedotlenienia mózgu.
 W wodzie następuje znaczne wychłodzenie organizmu – należy pamiętać o usunięciu
mokrego ubrania, osuszeniu skóry i zastosowanie folii.
 Wszelkie próby wylewania wody z poszkodowanego jak obracanie, uciskanie narażają go na
dodatkowe urazy.
 Zawsze należy pamiętać o wezwaniu fachowej pomocy medycznej.
nazwisko
33
imię
klasa