DYGRESJA: ZAŁOŻENIA MODELU IS-LM

Pamiętasz??
1
Cykl koniunkturalny
Y (PKB)
Szczyt
Szczyt
Dno
Dno
Dno
Ekspansja
Recesja
Ekspansja
Recesja
Recesja
Ekspansja
Czas
BARDZO DŁUGIEGO OKRESU (kilkadziesiąt i więcej lat) dotyczy model
wzrostu gospodarczego. Opisuje on zmiany produkcji potencjalnej, Yp,
spowodowane zmianami ilości i produkcyjności zasobów.
2. KRÓTKIEGO OKRESU (rok - dwa lata?) dotyczy model IS/LM.
W krótkim okresie możliwości produkcyjne nie są w pełni wykorzystane,
więc zagregowany popyt decyduje o wielkości produkcji, Y (i bezrobocia).
Jego zmiany powodują, że rzeczywista produkcja, Y, odchyla się od produkcji potencjalnej, Yp. Ceny są stabilne.
3. DŁUGIEGO OKRESU (dwa-dziesięć lat?) dotyczy model AD/AS.
W długim okresie rzeczywista produkcja, Y, odchyla się i powraca do wielkości produkcji potencjalnej, Yp. Ceny się zmieniają, a zasób czynników
produkcji jest stały, więc – zwykle – produkcja potencjalna jest stała.
2
Poznaliśmy już dotyczące bardzo długiego okresu modele wzrostu gospodarczego (neoklasyczny i endogeniczny). Wyjaśniają one zmiany wielkości
produkcji potencjalnej, YP, które zachodzą np. w ciągu kilkudziesięciu lat.
Teraz zajmiemy się analizą krótkookresowych zmian wielkości
produkcji, Y, czyli np. jej odchyleń od poziomu produkcji potencjalnej, Yp.
Wykorzystamy przy tym MODEL IS-LM.
3
1. KRÓTKOKRESOWE WAHANIA PRODUKCJI. POLITYKA
STABILIZACYJNA.
Badamy wpływ wahań zagregowanych wydatków, AEPL, na wielkość produkcji W KRÓTKIM OKRESIE. Przyczyną tych wahań mogą być m. in.
DZIAŁANIA PAŃSTWA (np. polityka budżetowa i pieniężna, czyli – polityka stabilizacyjna*, a także zachowania konsumentów i inwestorów.
Zakładamy, co odpowiada rzeczywistości, że w krótkim okresie
gospodarka jest „keynesowska” (istnieją wolne moce produkcyjne, ceny są
stabilne). W tej sytuacji o poziomie produkcji w gospodarce decyduje właśnie wielkość planowanych wydatków zagregowanych, AEPL.
------*Celem polityki stabilizacyjnej jest minimalizowanie odchyleń rzeczywistej
wielkości produkcji, YE, od wielkości produkcji potencjalnej, YP.
4
DYGRESJA: ZAŁOŻENIA MODELU IS-LM.
Ekonomiści zakładają zwykle, że w krótkim okresie zwiększenie się globalnego popytu spowoduje raczej wzrost produkcji, niż cen. Aby tak się stało,
w gospodarce muszą istnieć WOLNE MOCE PRODUKCYJNE, a ceny muszą być STABILNE.
1. Wolne moce produkcyjne.
Założenie o nie w pełni wykorzystanych mocach wytwórczych dobrze odpowiada rzeczywistości.
Nawet wtedy, gdy produkcja jest bliska produkcji potencjalnej,
NA PRZECIĄG KRÓTKIEGO OKRESU firmy mogą zwiększyć produkcję, odpowiednio intensywnie wykorzystując czynniki produkcji (np. praca
ludzi i maszyn w godzinach nadliczbowych).
5
DYGRESJA: ZAŁOŻENIA MODELU IS-LM; CD.
2. Stabilność cen.
Oto przyczyny stabilności cen w krótkim okresie (one się uzupełniają).
a) Nominalne płace często są ustalane raz na długi czas w trakcie zdecentralizowanych (toczonych gałąź po gałęzi, a nie naraz w całej gospodarce) negocjacji. W efekcie ŚREDNI poziom płac w gospodarce zmienia się wolno.
b) Stabilność płac nominalnych, tzn. jednostkowych kosztów osobowych,
które są główną częścią jednostkowych kosztów produkcji, sprawia, że ceny
też są stabilne. Przecież zmiany cen powodowałyby nadzwyczajne zyski i
straty, co – jak wiemy - w warunkach konkurencji nie jest prawdopodobne.
W dodatku ten producent, który - korzystając ze wzrostu popytu
- pierwszy podnosi ceny, ryzykuje utratą części udziału w rynku. (Jego konkurenci mogą nie podnieść cen). Powstrzymuje to firmy przed podniesieniem ceny. (Zauważmy, że w takiej sytuacji monopol podniósłby cenę. Jednak na konkurencyjnym rynku nikt nie koordynuje działań pojedynczych
producentów. To się nazywa problem koordynacji)...*
-----•Jest więcej powodów „lepkości” płac i cen. Bardziej szczegółowo opisuję je,
analizując model AD/AS.
KONIEC DYGRESJI
6
Celem polityki stabilizacyjnej jest minimalizowanie odchyleń rzeczywistej
wielkości produkcji, YE, od wielkości produkcji potencjalnej, YP.
Jednak, paradoksalnie, nieumiejętna polityka stabilizacyjna zamiast stabilizować, może destabilizować gospodarkę, powiększając amplitudę wahań cyklicznych, czyli odchylenia rzeczywistej wielkości produkcji,
YE, od wielkości produkcji potencjalnej, YP.
Przyczyną tych kłopotów są m. in. OPÓŹNIENIA REAKCJI
PAŃSTWA, co dotyczy: DOSTRZEŻENIA PROBLEMU (ang. recognition
lag); DECYZJI (ang. decision lag); DZIAŁANIA (ang. action lag).
7
OPÓŹNIENIE DOSTRZEŻENIA PROBLEMU (ang. recognition lag)
Chodzi o zwłokę pomiędzy powstaniem makroekonomicznego szoku, a
momentem, w którym politycy gospodarczy uznają, że potrzebne jest
przeciwdziałanie. (Przyczyną jest np. niedoskonałość systemu informacji
statystycznej o gospodarce).
8
OPÓŹNIENIE DECYZJI (ang. decision lag) – zwłoka pomiędzy momentem, w którym politycy uznają, że potrzebne jest przeciwdziałanie, a momentem podjęcia decyzji o konkretnym sposobie przeciwdziałania.
9
OPÓŹNIENIE DZIAŁANIA (ang. action lag) - zwłoka pomiędzy momentem podjęcia decyzji o konkretnym sposobie działania, a momentem podjęcia takiego działania.
Zwlaszcza w przypadku polityki budżetowej z powodów instytucjonalnych (np. czasochłonne procedury parlamentarne) opóźnienie decyzji i opóźnienie działania są (w porównaniu z polityką pieniężną) znaczne.
10
Oto możliwe skutki takich opóźnień.
Bez interwencji państwa powstała w momencie t1 ujemna luka
PKB (zob. rysunek) samoczynnie zaniknęłaby po okresie t1t4. Rozpoczęta w
momencie t2, czyli zbyt późno, restrykcyjna polityka stabilizacyjna co prawda przyśpiesza zamknięcie tej luki PKB, które następuje już w momencie t3,
lecz „przy okazji” powstaje jeszcze większa dodatnia luka PKB.
Y (PKB)
Hipotetyczna produkcja
rzeczywista, Y, bez interwencji państwa
Produkcja potencjalna, Yp
t1
t2
t3
t4
Produkcja rzeczywista, Y, po interwencji państwa rozpoczętej w
momencie t2
Czas
11
2. MODEL IS-LM
Narzędziem, którym posłużymy się, analizując krótkookresowe wahania
wielkości zagregowanych wydatków, AEPL, i poziomu produkcji, Y, w
gospodarce jest model IS-LM. Jego częściami są linia IS i linia LM (zob.
rysunek). Opiszemy je po kolei.
i
LM
i*
E
IS
0
Y*
Oznaczenia:
i – stopa procentowa.
Y – wielkość produkcji.
AEPL – wielkość zagregowanych wydatków.
Y=AEPL
12
2. 1. LINIA IS
Linia IS składa się z punktów, czyli kombinacji stopy procentowej, i,
oraz poziomu produkcji, Y, przy których RYNEK DÓBR pozostaje
w równowadze (planowane wydatki, AEPL, są równe wielkości produkcji, Y).
i
E1
i1
E2
i2
IS
0
Y1
Y2
Y=AEPL
W zamkniętej gospodarce bez państwa („dwusektorowej”) w stanie równowagi krótkookresowej inwestycje są równe oszczędnościom: I=S...
13
Na rysunku widzimy, że zależność poziomu stopy procentowej i poziomu
produkcji jest odwrotna.
i
E1
i1
E2
i2
IS
0
Y1
Y2
Co jest przyczyną tej odwrotnej zależności?
Y=AEPL
14
Otóż ważny składnik zagregowanych wydatków, czyli inwestycje, I, zmieniają się w odwrotnym kierunku niż stopa procentowa, i.
I = IA - b•i.
b > 0,
gdzie:
I – inwestycje planowane.
IA – autonomiczna część planowanych inwestycji.
b – współczynnik, który mierzy wrażliwość planowanych wydatków inwestycyjnych na zmiany stopy procentowej.
i – stopa procentowa.
Przyjrzyjmy się nieco dokładniej wydatkom inwestycyjnym...
I = IA - b • i.
15
b > 0,
Współczynnik „b” i inwestycje autonomiczne, IA , a linia IS...
Inwestycje a poziom stopy procentowej
i
I
0
I
1.
Współczynnik „b” określa wrażliwość wydatków inwestycyjnych, I, na
zmiany stopy procentowej, i (nachylenie wykresu funkcji inwestycji).
2. Wielkość inwestycji autonomicznych, IA, nie zależy od stopy procentowej, i, i decyduje o położeniu wykresu, I, wewnątrz układu współrzędnych.
16
Co się tyczy planowanych wydatków konsumpcyjnych, CPL, to opisując je, posłużę się standardową funkcją konsumpcji:
CPL = CA + KSK•(1 – t)•Y,
gdzie:
KSK to krańcowa skłonność do konsumpcji (z PKB),
t to stopa opodatkowania netto [(Td-B)/Y] (Td to podatki bezpośrednie, a B to zasiłki; zakładamy, że podatki pośrednie, TE, a także
dochody państwa z własności wynoszą zero).
Pamiętamy, że Y stanowi – jednocześnie – wielkość produkcji (Y1) i
dochody gospodarstw domowych (właścicieli czynników produkcji)
(Y2) (Y1=Y2).
17
WYPROWADZAMY WZÓR LINII IS:
AEPL = Y
AEPL = C + I + G + NX.
AEPL = Y
AEPL = CA + KSK•(1 – t) •Y + (IA – b•i) + GA + NX
Y = CA + KSK•(1 – t)•Y + (IA – b•i) + GA + NX
18
WYPROWADZAMY WZÓR LINII IS Cd...:
A zatem:
Y=

Y=

Y=

Y=

CA+KSK•(1–t)•Y+(IA–b•i)+GA+NX.
CA+KSK•(1–t)•Y+(IA–b•i)+GA+XA-KSI•Y.*
CA+IA+GA+XA+[KSK•(1–t)•Y–KSI•Y]–b•i.
CA+IA+GA+XA+Y•[KSK•(1–t)–KSI]–b•i.
Y = A + KSK”•Y - b•i,
gdzie A to wszystkie planowane wydatki AUTONOMICZNE w gospodarce, a KSK” = [KSK•(1 – t) – KSI].
A zatem:
Y• (1 – KSK”) = A – b•i.
Mnożąc to równanie stronami przez mnożnik dla gospodarki otwartej [M” = 1/(1-KSK”)], dostajemy szukane równanie linii IS:
Y = M”•A–M”•b•i.
----* Zakładamy, że importowane są tylko dobra konsumpcyjne; KSI to stała tzw.
krańcowa skłonność do importu (ΔZ/ΔY=Z/Y=KSI, gdzie Z to import).
19
IS: Y = M”•A–M”•b•i,
i
E1
i1
E2
i2
IS
0
Y1
Y2
Y=AEPL
Interpretacja wykresu: rola parametrów A, b, M”.
1. PARAMETR „b” OKREŚLA NACHYLENIE LINII IS.
- Wrażliwość wydatków inwestycyjnych na zmiany stopy procentowej decyduje o nachyleniu linii IS.
2. PARAMETR „A” DECYDUJE O POŁOŻENIU LINII IS.
- Zmiany wielkości wydatków autonomicznych w gospodarce przesuwają linię IS.
3. PARAMETR M” (KSK”) OKREŚLA JEDNOCZEŚNIE I NACHYLENIE I POZYCJĘ LINII IS.
- Zmiany mnożnika przesuwają i zmieniają nachylenie linii IS.
20
2.2. LINIA LM
Linia LM składa się z punktów, czyli kombinacji stopy procentowej, i, i
poziomu produkcji, Y, przy których RYNEK PIENIĄDZA pozostaje w
równowadze (REALNY popyt na pieniądz jest równy REALNEJ podaży
pieniądza; MD = MS).
i
LM
0
Y= AEPL
Inaczej: w stanie krótkookresowej równowagi L=M, gdzie L to realny popyt na pieniądz, a M to realna podaż pieniądza...).
21
Dlaczego poziom stopy procentowej, i, zmienia się w tę samą stronę, co
wielkość zagregowanych wydatków w gospodarce, AEPL, a więc także (w
gospodarce „keynesowskiej” ) wielkość produkcji, Y?
i
E2
i2
i1
0
LM
E1
Y1
Y2
Y= AEPL
22
i
E2
i2
i1
0
LM
E1
Y1
Y2
Y= AEPL
Otóż realny popyt na pieniądz, L, nie jest autonomiczny i zależy od wielkości produkcji, Y.
MD = k•Y – h•i
k, h > 0.
gdzie:
MD – realny popyt na pieniądz.
k – współczynnik opisujący wrażliwość realnego popytu na pieniądz na
zmiany wielkości produkcji.
Y – wielkość produkcji.
h - współczynnik opisujący wrażliwość realnego popytu na pieniądz na
zmiany stopy procentowej.
i – stopa procentowa.
W efekcie, im większa produkcja, Y, tym większy popyt na pieniądz, MD,
i – ceteris paribus - tym wyższa stopa procentowa, i.
23
Przyjrzyjmy się nieco dokładniej realnemu popytowi na pieniądz...
MD = k•Y – h•i
Realny popyt na pieniądz a stopa procentowa i realna wielkość produkcji
i
i2
E2
k•(Y2-Y1)
i1
E1
MD2=k•Y2–h•i.
MD1=k•Y1–h•i.
0
MD1
MD2
MD
1.
Zmiany stopy procentowej przesuwają nas po linii realnego popytu na
pieniądz (np. i1→i2 E1→E2) .
2.
Natomiast zmiany realnej wielkości produkcji przesuwają całą linię realnego popytu na pieniądz (np. przy i=i1, Y1→Y2 MD1→MD2) .
24
A teraz przyjrzyjmy się realnej podaży pieniądza...
REALNA PODAŻ PIENIĄDZA:
MS = M/P,
gdzie:
M – nominalna podaż pieniądza.
P – poziom cen w gospodarce (np. CPI; ang. Consumer Price Index).
25
WYPROWADZAMY WZÓR LINII LM:
Oto warunek równowagi na rynku pieniądza:
M/P = k•Y – h•i.
A zatem szukane równanie linii LM wygląda następująco:
i = (1/h) • (k•Y - M/P)
gdzie:
k – współczynnik opisujący wrażliwość realnego popytu na pieniądz na
zmiany wielkości produkcji.
h - współczynnik opisujący wrażliwość realnego popytu na pieniądz na
zmiany stopy procentowej.
26
LM: i = (1/h)•(k•Y - M/P)
i
LM
0
Y=AEPL
INTERPRETACJA WYKRESU: ROLA PARAMETRÓW h, k, M/P.
1. PARAMETR „k” DECYDUJE O NACHYLENIU LINII LM.
- Zmiany wrażliwości realnego popytu na pieniądz na zmiany wielkości
produkcji zmieniają nachylenie linii LM.
2. PARAMETR „M/P” OKREŚLA POZYCJĘ LINII LM.
- Zmiany realnej podaży pieniądza w gospodarce przesuwają linię LM.
3. PARAMETR „h” DECYDUJE O NACHYLENIU I POŁOŻENIU LINII LM.
- Zmiany wrażliwości realnego popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej zmieniają nachylenie i przesuwają linię LM.
2.3. KOMPLETNY MODEL IS-LM
27
Podsumujmy: oto kompletny model IS-LM, ilustrujący równowagę
na rynku dóbr i pieniądza.
Równowaga na rynku dóbr i rynku pieniądza
i
LM
E
i*
IS
0
Y*
IS:
LM:
Y=AEPL
Y = M”•A–M”•b•i
i = (1/h)•(k•Y - M/P)
Równowaga na rynku dóbr i rynku pieniądza
28
i
LM
i*
E
IS
0
Y*
Y=AEPL
Y = M”•A–M”•b•i
i = (1/h)•(k•Y - M/P)
Tylko dla stopy procentowej i wielkości produkcji odpowiadających punktowi przecięcia linii IS i LM (i0, Y0) oba rynki (gotowych dóbr i pieniądza)
pozostają – JEDNOCZEŚNIE - w równowadze.
3. ZASTOSOWANIA MODELU IS-LM
29
Wielkość produkcji i poziom stopy procentowej odpowiadających równowadze na rynku dóbr i rynku pieniądza.
Rozwiązujemy układ równań IS-LM:
Y = M”•A–M”•b•i.
i = (1/h)•(k•Y-M/P).
Okazuje się, że:
Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P)
i = γ•A•k/h - [1/(h+k•b•M”)]•(M/P)
gdzie:
γ = M”/[1+(k•M”•b)/h].
γ – gr. gamma.
30
Jak na wielkość produkcji, Y, i stopę procentową, i, wpłynie wzrost autonomicznych wydatków, A, w gospodarce?
i
IS: Y = M”•A–M”•b•i
LM: i = (1/h)•(k•Y - M/P)
LM
E1
i1
i0
E
IS1
IS
0
Y0
Y1
Y=AEPL
Otóż wzrost wydatków autonomicznych, A, przesuwa w prawo linię IS (zob.
równanie linii IS). Zwiększają się: produkcja, Y, i stopa procentowa, i.
Kiedy zwiększają się (autonomiczne) wydatki państwa, G, ten
wzrost stopy procentowej, i, powoduje spadek („wypieranie”) wydatków
prywatnych. (Prywatne inwestycje zależą odwrotnie od stopy procentowej).
31
Jak na wielkość produkcji, Y, i stopę procentową, i, wpłynie wzrost realnej
podaży pieniądza, M/P, w gospodarce?
i
IS: Y = M”•A–M”•b•i
LM: i = (1/h)•(k•Y - M/P)
LM
LM1
i0
E
E1
i1
IS
0
Y0
Y1
Y=AEPL
Wzrost realnej podaży pieniądza, M/P, przesuwa w prawo linię LM (zob.
równanie linii LM). Zwiększa się produkcja, Y; maleje stopa procentowa, i.
Oto pogłębiona analiza wpływu zmian autonomicznych wydatków, A, oraz realnej podaży pieniądza, M/P, na wielkość produkcji, Y, oraz
poziom stopy procentowej, i.
32
Ustalilismy, że:
Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P)
i = γ•A•k/h - [1/(h+k•b•M”)]•(M/P)
gdzie:
γ = M”/[1+(k•M”•b)/h].
Jak na wielkość produkcji w gospodarce, Y, wpływają zmiany polityki fiskalnej (wielkości autonomicznych wydatków, A), a także realnej podaży
pieniądza, M/P? Odpowiedzią są wartości:
MNOŻNIKA POLITYKI FISKALNEJ (ang. fiscal policy multiplier).
i
MNOŻNIKA POLITYKI PIENIĘŻNEJ (ang. monetary policy multiplier).
33
MNOŻNIK POLITYKI FISKALNEJ (ang. fiscal policy multiplier)
Jak wiemy:
Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P)
i = γ•A•k/h - [1/(h+k•b•M”)]•(M/P),
gdzie:
γ = M”/[1+(k•M”•b)/h].
Otóż:
MF = Y/G = Y/A = γ,
gdzie MF to mnożnik polityki fiskalnej.
34
MNOŻNIK POLITYKI PIENIĘŻNEJ (ang. monetary policy multiplier)
Jak wiemy:
Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P)
i = γ•A•k/h - [1/(h+k•b•M”)]•(M/P),
gdzie:
γ = M”/[1+(k•M”•b)/h].
Otóż:
MM = Y/(M/P) = (b/h)•γ,
gdzie MM to mnożnik polityki pieniężnej.
35
Zauważ! „Y” jest liniową funkcją „A” oraz „M/P”:
Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P).
Skoro tak, to pochodne cząstkowe tej funkcji względem A oraz
względem M/P są stałe. Stanowią one tangensy kąta nachylenia
linii Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P) w stosunku do poziomej osi układu
współrzędnych.
Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P)
tgα=ΔY/ΔA= (b/h)•γ
tgα=ΔY/ΔA=γ
α
ΔA
Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P)
ΔY
α
A
Δ(M/P)
ΔY
M/P
36
Wynika stąd, że mnożniki: polityki fiskalnej, MF, i polityki pieniężnej, MP, także są stałe:
MF = Y/G = Y/A = γ = constans,
MM = Y/(M/P) = (b/h)•γ = constans.
Stanowią one tangensy kąta nachylenia linii Y = γ•A +
γ•(b/h)•(M/P) w stosunku do poziomej osi układu współrzednych.
Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P)
tgα=ΔY/ΔA= (b/h)•γ
tgα=ΔY/ΔA=γ
α
ΔA
Y = γ•A + γ•(b/h)•(M/P)
ΔY
α
A
Δ(M/P)
ΔY
M/P
Zatem:
ΔY = ΔA•γ oraz ΔY= Δ(M/P)•[γ•(b/h)].
Mnożnik polityki fiskalnej, MF, informuje, o ile zmieni się Y pod
wpływem danej zmiany A.
Mnożnik polityki pieniężnej, MP, informuje, o ile zmieni się Y pod
wpływem danej zmiany M/P.
37
ZADANIE
W Hipotecji, której zamknięta gospodarka jest „keynesowska”, konsumpcja równa
się: C = 50/P + 0,7Y, gdzie Y to PKB. Inwestycje wynoszą I = 200 - 750i, wydatki
państwa, G, są równe 200. Popyt na pieniądz równa się MD = 0,8Y - 2000i; podaż
pieniądza wynosi MS= 800. Ceny, P, są równe 1. a) Wyprowadź równania linii IS i
LM. Ustal poziom produkcji, Y, i stopy procentowej, i, odpowiadające równowadze na
obu rynkach (wykonaj rysunek). b) O ile wzrosłaby produkcja po zwiększeniu
wydatków państwa, G, o 100 (MS się nie zmienia!)? Wykorzystaj mnożnik polityki
fiskalnej. Wykonaj rysunek. c) Ile i czego zostało wyparte?
a)
Y = C + I + G = 50 + 0,7  Y + 200 – 750  i +
200 = 450 + 0,7  Y – 750  i. Zatem: Y = 1500 –
2500  i (IS). MS = MD = 800 = 0,8  Y – 2000 
i. Zatem: Y = 1000 + 2500  i (LM).
i
LM
0,1
Y = 1500 – 2500  i (IS) i Y = 1000 + 2500  i
(LM), to: Y = 1250 oraz i = 0,1 (10%) (zob. rysunek).
IS
0
b)
Linia IS przesunie się w prawo, a linia LM
pozostanie w pierwotnym położeniu.
1. Oto rozwiązanie układu równań,
odpowiadających nowej linii IS’ (Y =1833,(3)2500  i) i nie zmienionej linii LM
(Y=1000+2500i): i = 0,1(6) oraz Y = 1416,(6).
Pod wpływem wzrostu wydatków państwa, G, o
G = 100 wielkość produkcji, Y, zwiększyła się o
(1416,(6) – 1250) = 166,(6).
E
1250
Y
i
LM
0,1(6)
0,1
IS’
IS
0
1250
1416,(6)
Y
2. A teraz odwołajmy się do mnożnika polityki fiskalnej: γ=M”/[1+(k•M”•b)/h] = 10/3[1+
+(8/1010/3750)/2000]=1,(6). 1,(6) 100=166,(6).
c)
Gdybyśmy nie rynek pieniądza, wzrost wydatków państwa o G= 100 wywołałby wzrost
PKB o Y=M’100=333,(3). [Mnożnik w tej zamkniętej gospodarce wynosi M’=3,(3)].
Uwzględnienie rynku pieniądza zmusza do wzięcia pod uwagę efektu wypierania. Okazuje się wtedy, że wzrost wydatków państwa, G, o G=100 zwiększa produkcję,
Y, tylko o 166,(6). Wyższa stopa procentowa, i, spowoduje zatem wyparcie inwestycji na
kwotę równą I, gdzie IM’=I3,(3)=333,(3)–166,(6)=166,(6). I=50. (W tej gospodarce
konsumpcja gospodarstw domowych nie zależy (wprost) od stopy procentowej, i).
38
ZRÓB TO SAM!
Tak czy nie?
1.
Działanie mnożnika zrównoważonego budżetu przesuwa linię IS w lewo.
2.
Przyczyną ujemnego nachylenia linii IS jest odwrotna zależność prywatnych inwestycji i stopy procentowej.
3.
Przyczyną dodatniego nachylenia linii LM jest odwrotna zależność produkcji i realnego popytu na pieniądz.
4.
Linia IS zmienia nachylenie na skutek spadku stopy opodatkowania netto.
5.
Linia LM zmienia nachylenie na skutek zmiany wielkości realnej podaży pieniądza.
6.
W gospodarce otwartej mnożnik polityki fiskalnej, Mf, jest mniejszy od mnożnika.
7.
W gospodarce otwartej wypieranie nie może dotyczyć innych składników PKB niż
prywatne inwestycje, I.
8.
W gospodarce otwartej mnożnik polityki pieniężnej informuje, jak zmieni się stopa
procentowa na skutek zmiany realnej podaży pieniądza.
39
Zrób to sam!
Zadania.
1.
W krótkim okresie ceny są w gospodarce względnie stabilne. Co wspólnego mają z
tym: a) Strajki i lokauty? b) Zdecentralizowany sposób prowadzenia negocjacji płacowych? c) Problem koordynacji? d) Inne przyczyny (podaj przykłady)?
40
2.
W zamkniętej gospodarce konsumpcja opisana jest równaniem: C=100/P+0,5·Y, gdzie
Y to PKB. Inwestycje wynoszą I=900–2000·i , wydatki państwa, G, są równe 1000. Popyt na pieniądz opisuje równanie MD=0,75·Y–1500, podaż pieniądza Ms wynosi 750.
Ceny są stałe i równe 1. a) Podaj równania linii IS i LM. b) Wykonaj rysunek z liniami IS i LM. Oblicz i zaznacz poziom produkcji, Y, oraz stopę procentową, i, odpowiadające równowadze na obu rynkach. (Pamiętaj o oznaczeniach!). c) O ile spadnie produkcja po zmniejszeniu wydatków państwa, G, o 300 (MS się nie zmienia)? Pokaż tę
sytuację na rysunku. d) Zinterpretuj kształt linii LM (wskaż możliwe powody tego
kształtu).
41
3.
W Hipotecji, której zamknięta gospodarka jest „keynesowska”, konsumpcja równa
się: C = 50/P + 0,7Y, gdzie Y to PKB. Inwestycje wynoszą I = 200 - 750i, wydatki
państwa, G, są równe 200. Popyt na pieniądz równa się MD = 0,8Y - 2000i; podaż
pieniądza wynosi MS= 800. Ceny, P, są równe 1. a) O ile wzrosłaby produkcja po
zwiększeniu realnej podaży pieniądza, M/P, o 100 (G się nie zmienia!)? Wykorzystaj
mnożnik polityki pieniężnej. b) Wykonaj rysunek.
42
4.
Dla każdego z punktów A, B, C, D odpowiedz na
następujące pytania (wypełnij polecenie): a) Czy na
rysunku obok w gospodarce panuje równowaga? b)
Jeśli nie, z jakim rodzajem nierównowagi mamy do
czynienia? c) Opisz proces dostosowawczy, który
doprowadzi do odzyskania równowagi przez tę gospodarkę.
i
iA/B
B LM
A
E
iC/D
0
C
D
IS
Y
43
5.
a) Za pomocą modelu IS/LM wyjaśnij następujące zdarzenia; wykonaj odpowiedni
rysunek: (i) Jednoczesny spadek produkcji i stopy procentowej w gospodarce. (ii)
Jednoczesny wzrost produkcji i spadek stopy procentowej w gospodarce. (iii) Jednoczesny spadek produkcji i wzrost stopy procentowej w gospodarce. (iv) Jednoczesny
wzrost produkcji i stopy procentowej w gospodarce. b) Za każdym razem opisz
proces, który doprowadził do tych zdarzeń.
44
6.
a) Wyjaśnij, w jaki sposób na nachylenie linii IS wpłynie: (i) Zwiększenie się mnożnika. (ii) Zmniejszenie się wrażliwości inwestycji na zmiany stopy procentowej. b) A
teraz podaj wzór linii IS i wykorzystaj go dla sprawdzenia poprawności swoich wniosków. c) Wyjaśnij, w jaki sposób na nachylenie linii LM wpłynie: (i) Zwiększenie się
wrażliwości popytu na pieniądz na zmiany wielkości produkcji. (ii) Zmniejszenie się
wrażliwości popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej. d) A teraz podaj wzór
linii LM i wykorzystaj go dla sprawdzenia poprawności swoich wniosków.
Test
45
(Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi)
i
1.
W sytuacji przedstawionej na rysunku obok w punkcie A:
A. Y>AEPL i MD>MS.
B. Y>AEPL i MD<MS.
iA
C. Y<AEPL i MD>MS.
D. Y<AEPL i MD<MS.
LM
E
•
A
IS
0
2.
YA
Y
Linia IS przesuwa się równolegle w prawo pod wpływem:
A. Zwiększenia się konsumpcji autonomicznej.
B. Zmniejszenia się wrażliwości wydatków inwestycyjnych na zmiany poziomu stopy
procentowej.
C. Zmniejszenia się krańcowej skłonności do importu.
D. Zwiększenia się stopy opodatkowania netto.
46
3.
Linia LM przesuwa się równolegle w lewo pod wpływem:
A. Wzrostu poziomu cen w gospodarce.
B. Zmniejszenia się wrażliwości popytu na pieniądz na zmiany wielkości produkcji.
C. Zwiększenia się wrażliwości popytu na pieniądz na zmiany stopy procentowej.
D. Spadku nominalnej podaży pieniądza w gospodarce.
4.
Po wzroście wydatków państwa produkcja w gospodarce opisywanej modelem IS/LM
zwiększa się tym bardziej:
A. Im bardziej wrażliwy jest popyt na pieniądz na zmiany stopy procentowej.
B. Im bardziej wrażliwe są wydatki inwestycyjne na zmiany stopy procentowej.
C. Im bardziej wrażliwy jest popyt na pieniądz na zmiany wielkości produkcji.
D. Im większa jest krańcowa skłonność do oszczędzania.
5.
Po wzroście podaży pieniądza produkcja w gospodarce opisywanej modelem IS/LM
zwiększa się tym bardziej:
A. Im mniej wrażliwy jest popyt na pieniądz na zmiany stopy procentowej.
B. Im bardziej wrażliwe są wydatki inwestycyjne na zmiany stopy procentowej.
C. Im mniej wrażliwy jest popyt na pieniądz na zmiany wielkości produkcji.
D. Im większa jest krańcowa skłonność do konsumpcji.